Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

Umo Mungacitira Pakupwelelera Ŵacekuru

Umo Mungacitira Pakupwelelera Ŵacekuru

“Mwatwana, titemwanenge, na mazgu pera cara nesi lulimi, kweni mu milimo na unenesko.”—1 YOH. 3:18.

1, 2. (a) Kasi mbumba zinandi zikukumana na masuzgo wuli ndipo pali mafumbo wuli? (b) Kasi ŵapapi na ŵana ŵangacita wuli kuti ŵamalane na masuzgo agho ghakuŵapo cifukwa ca ucekuru?

ŴANA ŵakuŵa na citima cikuru comene para ŵapapi, awo pakwamba ŵakaŵa na nkhongono, ŵakutondeka kujipwelelera ŵekha. Vingacitika kuti Adada panyake Amama ŵawo ŵali kuwa na kuphyoka msana panji lundi. Panji ŵali kutimbanizgika maghanoghano na kufumapo panyumba, panyake ŵali kusangika na nthenda yinyake yikuru. Kweni paliso suzgo linyake. Ŵacekuru cingaŵaŵira cakusuzga kuzomerezga kuti vinthu vyasintha pa umoyo wawo, ndipo pa nyengo yasono ŵangacita yayi ŵekha vinthu vinyake. (Job 14:1) Kasi nchivici ico cikwenera kucitika? Kasi ŵangapwelelereka wuli?

2 Nkhani yinyake yakukhwaskana na kupwelelera ŵacekuru yikuti: “Nangauli nchakusuzga kudumbiskana vinthu vyakukhwaskana na ucekuru, kweni mbumba iyo yikudumbiskiranathu vyakucita na kunozgekera, yikusuzgika comene yayi para paŵa suzgo.” Tikwenera kumanya kuti masuzgo agho ghakwiza na ucekuru ghaŵengepo kwambura kutondeka. Ntheura nchakuzirwa comene kuti mbumba yinozgekerengethu. Tiyeni tiwone umo mbumba zingacitira kuti ziŵe zakukolerana pakunozgekera masuzgo ghanyake gha ucekuru.

UMO MUNGACITIRA KUTI MUNOZGEKERE “MAZUŴA GHAHENI”

3. Kasi mbumba zingacita vici para ŵapapi ŵacekuru ŵakukhumbikwira wovwiri wakusazgikira? (Wonani cithuzithuzi cakwamba.)

3 Yikuŵapo nyengo apo ŵacekuru ŵakutondeka kujipwelelera ŵekha, ndipo ŵakukhumbikwira wovwiri. (Ŵazgani Mupharazgi 12:1-7.) Para ŵapapi ŵacekuru ŵamba kutondeka kujipwelelera, iwo na ŵana ŵawo ŵakwenera kudumbiskana na kumanya wovwiri wakwenelera uwo ŵana ŵangafiska kupeleka. Kanandi cikuŵa ciwemi kuti mbumba yidumbiskane umo yingacitira kuti yiŵe yakukolerana pakovwira ŵacekuru, ivyo vikhumbikwenge, ndiposo umo wovwiri upelekekerenge. Wose, comenecomene ŵapapi, ŵakwenera kuŵa ŵakufwatuka kuyowoya maghanoghano ghawo ndipo ghaŵe ghakukolerana na umo vinthu viliri. Ŵangawona usange pangaŵavya suzgo kuti ŵapapi ŵawo ŵalutilire kukhala mu nyumba yawo na yawo cikuru ŵakuŵapa wovwiri. * Panji ŵangawona umo waliyose wangawovwilirapo. (Zinth. 24:6) Mwaciyelezgero, ŵanji ŵangafiska kupeleka wovwiri wa zuŵa na zuŵa, apo ŵanji ŵangafiska kupeleka ndalama. Wose ŵakwenera kumanya kuti waliyose wali na mulimo; ndipouli, para nyengo yajumphapo, ŵangasinthana milimo iyi.

4. Kasi ŵamumbumba ŵangawusanga nkhu wovwiri?

4 Apo mukupwelelera ŵapapi ŵinu, manyani vinandi vyakukhwaskana na suzgo lawo. Usange ŵakulwara matenda agho ghakulutilira kukura, manyiranithu ivyo vingacitika munthazi. (Zinth. 1:5) Kumanani na mawupu gha boma agho ghakupeleka wovwiri ku ŵacekuru. Manyani wovwiri wa mu cikaya uwo ulipo kuti mulimo winu uŵeko upusu. Nyengo zinyake mungaŵa na citima, mungazizikika, panji mungasuzgika maghanoghano cifukwa ca masuzgo gha ŵacekuru. Cingaŵa ciwemi kuphalirako mubwezi winu wakugomezgeka. Cakuluska vyose nchakuti mukwenera kulomba kwa Yehova mwakufumira pasi pa mtima. Iyo wamupaninge mtende wa mu mtima uwo ukukhumbikwa kuti mutonde suzgo lililose.—Sal. 55:22; Zinth. 24:10; Fil. 4:6, 7.

5. Cifukwa wuli nchakuzirwa kupenjelezgerathu fundo pa nkhani ya kupwelelera ŵacekuru?

5 Ŵacekuru ŵanyake na mbumba zawo ŵakupenjelezgerathu fundo izo zingawovwira. Mwaciyelezgero, ŵakusanda uwemi wakuti ŵapapi ŵacekuru ŵakhalenge na mwana wawo mwanalume panji mwanakazi, panji kuti ŵakakhalenge ku malo ghakusungirako ŵacekuru, panji kulondezga nthowa zinyake izo zikusangika uko ŵakukhala. Ŵakuwonerathu ‘malwavyo na suzgo’ na kunozgekera. (Sal. 90:10) Mbumba zinandi zikunozgekerathu yayi, ndipo zikusankha cakucita mwakucimbilira para paŵa suzgo. Nkhwantha yinyake yikayowoya kuti, “Iyi ni nyengo yiwemi yayi kusankha cakucita.” Pa nyengo iyi, ŵamumbumba ŵangathukira ndipo ŵangapambana maghanoghano. Kweni usange ŵanganozgekerathu, vingawovwira kuti kunthazi ŵazakaleke kusuzgika.—Zinth. 20:18.

Ŵamumbumba ŵakwenera kudumbiskana ivyo ŵangacita (Wonani ndime 6-8)

6. Kasi ŵapapi na ŵana ŵangasanga candulo wuli usange ŵangadumbiskiranathu vya kunthazi?

6 Nyengo zinyake mungawona kuti nchakusuzga kudumbiskana na ŵapapi ŵinu vya umo ŵazamukhaliranga, ndiposo ivyo ŵazamukhumbikwira para ŵacekura. Ndipouli, pali ŵanthu ŵanandi awo ŵakawona kuti nchakuzirwa kudumbiskiranathu. Cifukwa wuli? Cifukwa pakudumbiskana ŵakayowoyanga maghanoghano ghawo mwakufwatuka kweniso ŵakapulikananga makora. Ŵakawona kuti cikaŵa cipusu kusankha cakucita cifukwa cakuti ŵakadumbiskana mwakutendekera, mwacitemwa ndiposo mwalusungu. Nanga ni para panyengo yasono ŵacekuru ŵakukhumba kujipwelelera ŵekha, kweni vingawovwira comene para ŵangadumbiskana na ŵana ŵawo wovwiri uwo ŵangakhumbikwira pa nyengo ya suzgo.

7, 8. Kasi mbumba zingadumbiskana vici ndipo cifukwa wuli?

7 Mwaŵapapi, pa nyengo yakudumbiskirana iyi, phalirani ŵamumbumba yinu ivyo mukukhumba, ndalama izo mukusanga na ivyo mungatemwa kuti ŵazakamucitirani. Ivi vizamuŵawovwira kuti ŵazakamusankhirani makora vinthu para imwe mwazakatondeka kusankha mwekha cakucita. Iwo ŵazamucindika maghanoghano ghinu na kumupani mwaŵi wakuti mucitenge mwekha vinthu ivyo mungafiska. (Efe. 6:2-4) Mwaciyelezgero, kasi mukukhumba kuti mwana winu munyake wamutorani kuti mukakhalenge nayo, panji mukukhumba vinyake? Manyani kuti ni wose yayi awo ŵangakolerana na maghanoghano ghinu ndiposo kuti pakutora nyengo kuti munthu wasinthe maghanoghano ghake, kwali ndimwe panji ŵana ŵinu.

8 Mose mukwenera kumanya kuti mungagega masuzgo ghanyake usange munganozgekerathu na kudumbiskiranathu. (Zinth. 15:22) Mungadumbiskana na kunozgekerathu vinthu vyakukhwaskana na munkhwala, na ivyo mungatemwa. Fundo zinyake izo mungadumbiskana ni izo zili pa kadi la Mazaza gha Mwimiliri pa Umoyo Wane la Ŵakaboni ŵa Yehova. Munthu waliyose wali na wanangwa wa kuphalirika, kuzomera panji kukana munkhwala uwo wangapika. Kadi la mwimiliri likuŵa na ivyo munthu wasankha. Para mwasankhirathu mwimiliri pa umoyo winu (uko dango likuzomerezga kucita nthena), wazamumusankhirani vinthu mwavinjeru para mphakukhumbikwa. Mucekuru wakwenera kuŵa na kadi la Mazaza gha Mwimiliri pa Umoyo Wane, ndipo awo ŵakumupwelelera, na mwimiliri wake, nawo ŵakwenera kuŵa na makope gha kadi ili kuti ŵazakaghagwiliskire nchito para ghakhumbikwa. Ŵanji ŵakusunga kadi la mwimiliri pamoza na makalata ghanyake ghakuzirwa, nga nga inshuwalansi, ghakukhwaskana na ndalama, gha maadiresi na manambara gha foni gha maofesi gha boma, na ghanyake ghantheura.

UMO MUNGAZIZIPIZGIRA MASUZGO GHA UCEKURU

9, 10. Ni masuzgo wuli agho ghangacitikira ŵacekuru, gheneagho ghangapangiska kuti ŵapokerenge wovwiri wakusazgikira?

9 Kanandi, ŵapapi na ŵana ŵakukolerana kuti ŵapapi ŵajipwelelerenge dankha ŵekha. Usange ŵacekuru ŵakuphika, kutozga mu nyumba, kumwa munkhwala kwambura suzgo, kudumbiskana makora na ŵanji, ŵana ŵakwenera yayi kuŵacitira vyose. Ndipouli, para nyengo yajumphapo, ndipo ŵapapi ŵamba kutondeka kwenda, kukagura ŵekha vinthu, panji ŵamba kuŵa na suzgo la kuluwaluwa vinthu, ŵana ŵakwenera kuŵawovwira.

10 Cifukwa ca ucekuru, munthu wangasuzgika maghanoghano, wangatondeka kujikora para wakoleka, wangaŵa na suzgo la kupulika, kulaŵiska, kweniso la kuluwaluwa vinthu. Ndipouli, manyani kuti ghanyake mwa masuzgo agha ngakuti munthu wangacira. Lutani ku cipatala para masuzgo agha ghamba waka. Ŵana ndiwo ŵakwenera kuŵa pakwamba pa nkhani ya kuyeghera ŵacekuru ku cipatala. Para pajumpha nyengo, ŵana ŵangakhumbikwira kucita milimo iyo ŵapapi ŵawo ŵakacitanga ŵekha pakwamba. Kuti ŵapapi ŵapokere wovwiri wakukwana, ŵana ŵangayowoya m’malo mwa iwo, kuŵawovwira kulemba makalata, kuŵawovwira kwendeska galimoto, na vinyake vyantheura.—Zinth. 3:27.

11. Kasi nchivici ico mungacita usange masuzgo gha ŵacekuru ngakuti ghangamara yayi?

11 Usange masuzgo gha ŵapapi ŵinu ngakuti ghangamara yayi, mungakhumbikwira kusintha vinthu vinyake pakuŵapwelelera panji kusintha malo ghakuti ŵakhalenge. Para mungasintha vinthu pacokopacoko, cingaŵa cipusu kuti ŵavizgoŵere. Usange mukukhala kutali na ŵapapi ŵinu, cingaŵa cakwenelera kuti Mkhristu munyinu panji mzengezgani wawo waŵawonenge na kuphalira yumoza wa imwe umo ŵaliri. Kasi ŵakukhumba kuti munthu waŵawovwirenge kuphika na kutozga vinthu? Kasi usange munganozga vinthu vinyake pa nyumba cingawovwira kuti ŵaleke kusuzgika mendero pakuluta ku bafa, kweniso pakucita vinthu vinyake? Nyengo zinyake ico cikukhumbikwa kuti ŵacekuru ŵalutilire kukhala pa nyumba yawo nkhuŵasangira wanchito. Ndipouli, para mukuwona kuti ŵangakhala yayi paŵekha, mukwenera kupeleka wovwiri wakusazgikira. Mulimose umo vinthu vingaŵira, penjani wovwiri uwo ukusangika mu cigaŵa cinu. *Ŵazgani Zintharika 21:5.

UMO ŴANJI ŴAKUCITIRA KUTI ŴATONDE MASUZGO

12, 13. Kasi ŵana awo ŵakukhala kutali na ŵapapi ŵawo ŵakucita wuli kuti ŵalutilire kucindika na kupwelelera ŵapapi ŵawo?

12 Ŵana ŵacitemwa ŵakukhumba kuti ŵapapi ŵawo ŵapwelerekenge makora. Para ŵamanya kuti ŵapapi ŵakupwelelereka makora, ŵana ŵakuŵa na mtende wa mu mtima. Ndipouli, cifukwa ca milimo yinyake ŵana ŵanandi ŵakukhala kutali na ŵapapi ŵawo. Para vyaŵa nthena, ŵanji ŵakuluta kukawona ŵapapi ŵawo pa holide na kukaŵawovwira, kuŵacitira nchito za panyumba izo ŵakutondeka kucita. Ŵapapi ŵakuwona kuti ŵakutemweka para ŵana ŵawo ŵakuŵayimbira foni nyengo zose, panji zuŵa lililose usange nchamacitiko, kweniso para ŵakuŵalembera makalata, panji kuŵatumira mauthenga gha pa kompyuta.—Zinth. 23:24, 25.

13 Mulimose umo vinthu vingaŵira, mukwenera kumanya umo ŵapapi ŵinu ŵakupwelelekera zuŵa na zuŵa. Usange ŵapapi ŵinu Mbakaboni ndipo imwe mukukhala kutali, mungadumbiskana na ŵalara ŵa mpingo wawo kuti ŵayowoyepo maghanoghano ghawo. Kweniso kuluwa yayi kulomba pa nkhani iyi. (Ŵazgani Zintharika 11:14.) Mukwenera ‘kucindika awiskemwe na anyinamwe’ nanga ni para Mbakaboni yayi. (Ex. 20:12; Zinth. 23:22) Mbumba zose zingasankha vinthu vyakuyana yayi. Ŵanji ŵakuwona kuti nchiwemi kuti ŵapapi ŵawo ŵacekuru ŵakhalenge lumoza na iwo panji kuti ŵakhalenge pafupi. Ndipouli, ni nyengo zose yayi apo cikuŵa cipusu kucita nthena. Ŵapapi ŵanyake ŵakukhumba yayi kukhala na ŵana ŵawo ŵalaraŵalara; ŵakuwona kuti nchiwemi kuti ŵakhalenge ŵekha ndipo ŵakukhumba yayi kuŵa mphingo. Ŵanyake ŵangaŵa kuti ŵali na ndalama, ndipo ŵangatemwa kulipira ŵekha vyakukhumbikwa uku ŵakukhala mu nyumba yawo.—Muph. 7:12.

14. Kasi awo ŵakupwelelera ŵacekuru ŵangasangana na masuzgo wuli?

14 Mu mbumba zinandi, vikuwoneka kuti mulimo wa kupwelelera ŵapapi ŵakulekera mwana yumoza uyo wakukhala nawo pafupi. Ndipouli, awo ŵali na mulimo wa kupwelelera ŵapapi ŵawo, ŵakweneraso kumanya ivyo mbumba zawo zikukhumbikwira. Munthu waliyose wali na mphaka pa milimo iyo wangacita. Ndipo vinthu vingasintha ku awo ŵakupeleka wovwiri, ico cingapangiska kuti ŵasandeso ndondomeko iyo ŵakupelekera wovwiri pa nyengo yasono. Kasi munthu yumoza pera ndiyo wakucita milimo yinandi comene kuluska ŵanyake? Kasi ŵana ŵanyake nawo ŵangacitangako yayi milimo iyi, panji kuti ŵasinthanenge?

15. Kasi nchivici ico cingawovwira kuti uyo wakupwelelera ŵacekuru waleke kuvuka?

15 Usange mupapi mucekuru wakukhumbikwira wovwiri ukuru comene, uyo wakumupwelelera wangavuka. (Muph. 4:6) Ŵana ŵacitemwa ŵakukhumba kucitira ŵapapi ŵawo vyose ivyo ŵangafiska, kweni para ŵapapi ŵakukhumba vinandi comene ŵana ŵangasuzgika. Awo ivi vyaŵacitikira ŵakwenera kulomba wovwiri. Para ŵabwezi ŵangaŵapepuskangako nyengo na nyengo, cingawovwira kuti ŵagege kukapeleka mupapi ku malo ghakusungirako ŵacekuru mwaluŵiro.

16, 17. Kasi ŵana ŵangasangana na masuzgo wuli para ŵakupwelelera ŵapapi ŵacekuru, ndipo ŵangazizipizga wuli? (Kweniso wonani bokosi la mutu wakuti “Kupwelelera Ŵapapi na Mtima wa Kuwonga.”)

16 Nchakucitiska citima kuwona ŵapapi ŵithu ŵakusuzgika na ucekuru. Ŵanthu ŵanandi awo ŵakupwelelera ŵacekuru ŵakuŵa na citima, ŵakwenjerwa, ŵakukhuŵara, ŵakuŵa ŵakali, ŵakujiyimba mulandu, panji nanga nkhusunga vyakusingo. Nyengo zinyake ŵapapi ŵacekuru ŵangayowoya mwambura lusungu panji ŵangalongora kuti mbambura kuwonga. Usange ivi vyacitika, kukwiya luŵiro yayi. Nkhwantha yinyake ya nthenda ya maghanoghano yikati: “Nthowa yiwemi yakumazgira vyakuŵinya mu mtima, nkhuzomerezga waka ivyo vyacitika. Gegani kujeruzga pa umo mukujipulikira.” Phaliraniko munyinu wa mu nthengwa, mubali winu, panji mubwezi wakugomezgeka. Para mungacita nthena mungawovwirika kuti muwone vinthu mwakwenelera.

17 Nyengo zinyake ŵamumbumba ŵangatondeka kulutilira kupwelelera ŵacekuru pa nyumba cifukwa ca kuŵavya vyakukhumbikwa. Ntheura ŵangawona kuti nchakukhumbikwa kukaŵaŵika ku malo ghakusungirako ŵacekuru. Mudumbu munyake wakalutanga ku malo ghakusungirako ŵacekuru pafupifupi zuŵa lililose kukawona amama ŵake. Iyo wakati: “Tikate tikwaniskenge yayi kupwelelera Amama muhanya na usiku zuŵa lililose. Cikaŵa cakusuzga kuti tizomerezge kuluta nawo ku malo ghakusungirako ŵacekuru. Citima cikatikora comene. Ndipouli, ici ndico cikaŵa cinthu ciwemi comene cakuti tiŵacitire mu myezi yaumaliro ya umoyo wawo, ndipo ŵakazomera.”

18. Kasi awo ŵakupwelelera ŵacekuru ŵakwenera kumanya vici?

18 Mulimo wa kupwelelera ŵapapi para ŵakucekura ungaŵa wakusuzga kweniso cingaŵa ciyezgo. Palije nthowa zakudunjika izo mungalondezga pa nkhani ya kupwelelera ŵacekuru. Ndipouli, para munganozgekerathu, kukolerana, kudumbiskana makora, kweniso kulomba kwa Yehova mwakufumira pasi pa mtima, mungafiska mulimo wa kucindika ŵakutemweka ŵinu. Para mungacita nthena, mukondwenge pakumanya kuti ŵapapi ŵinu ŵakupokera wovwiri uwo ŵakukhumbikwira. (Ŵazgani 1 Ŵakorinte 13:4-8.) Cakuzirwa comene nchakuti, muŵenge na mtende wa mu mtima uwo Yehova wakupeleka ku awo ŵakucindika ŵapapi ŵawo.—Fil. 4:7.

^ ndime 3 Ivyo ŵapapi na ŵana ŵangakhumba vikupambana kuyana na uko mukukhala. Ku vigaŵa vinyake, ŵanthu ŵa mu mbumba yimoza ŵakukhala pa cikaya panji kucezgerana nyengo zose.

^ ndime 11 Usange ŵapapi ŵinu ŵacekuru ŵakukhala kukaya, woneseskani kuti awo ŵakuŵapwelelera ŵali na makiyi ghakunjilira mu nyumba yawo kuti para pacitika suzgo ŵaŵawovwirenge makora.