Unaj k-kanáantik le máaxoʼob yaan u jaʼabiloʼoboʼ
«In mejen paalaleʼex, maʼ chéen unaj k-aʼalik yéetel k-chiʼ yaan k-yaabilajeʼexiʼ, baʼaxeʼ kʼaʼabéet k-eʼesik jach tu jaajil yaan k-yaabilaj yéetel le baʼaxoʼob k-beetkoʼ.» (1 JUAN 3:18)
1, 2. 1) ¿Baʼax ku aktáantik yaʼab familiaʼob? 2) ¿Baʼax kʼáatchiʼiloʼob ku beetik máak? 3) ¿Baʼax unaj u beetik le taatatsiloʼob yéetel u paalaloʼob utiaʼal u aktáantkoʼob le talamiloʼob jeʼel u yantaloʼ?
KEN u yil máak tsʼoʼok u pʼáatal minaʼan u muukʼ u taataʼob yéetel maʼ toj u yóoloʼobeʼ jach ku yaatal u yóol. Maʼ xaaneʼ ku yojéeltik máakeʼ u taata wa u maamaeʼ lúubeʼ ka kiimpaj u paach, tuʼub u yiikʼ ka saʼati, wa yaan baʼax jach yaj ku muʼyajtik. Baʼaleʼ ¿bix u tuukul le máaxoʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼoboʼ? Kex kʼojaʼanoʼobeʼ maʼ xaaneʼ maʼ tu kʼamkoʼob wa kʼaʼabéet u yáantaʼaloʼob (Job 14:1). ¿Baʼax jeʼel u páajtal u beetik máakeʼ? ¿Bix jeʼel u kanáantaʼaloʼobeʼ?
2 Junpʼéel baʼax tsʼíibtaʼab yoʼolal bix u kanáantaʼal le máaxoʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼoboʼ, ku yaʼalik: «Kex maʼ suuk u tsikbaltaʼal baʼaxoʼob jeʼel u páajtal u beetaʼal ken chʼíijik máakeʼ, le familiaʼob tsʼoʼok u tsikbaltikoʼob baʼax jeʼel u páajtal u beetkoʼob ken kʼuchuk u kʼiiniloʼ, maas u yojloʼob baʼax jeʼel u páajtal u beetkoʼobeʼ». Maʼ u tuʼubultoʼoneʼ deporsi yaan u yantal talamiloʼob ken chʼíijik máak. Le oʼolal kʼaʼanaʼan u chʼaʼtuklik máak jujunpʼéel baʼaloʼob utiaʼal u aktáantik. Koʼoneʼex ilik bix jeʼel u yáantaj tuláakal le familiaoʼ.
BAʼAX UNAJ U BEETIK MÁAK UTIAʼAL U AKTÁANTIK LE «KʼIINOʼOB TALAMOʼOB[Oʼ]»
3. Maʼ xaaneʼ jeʼex u bin u kʼaʼabéettal áantaj tiʼ le taatatsiloʼoboʼ, ¿baʼax kun kʼaʼabéettal u beetik jujunpʼéel familiaʼob? (Ilawil le foto yaan tu káajbal le xookaʼ.)
3 U maas yaʼabil le máakoʼob ku chʼíijloʼoboʼ ku kʼuchul u kʼiinil u kʼaʼabéettal u yáantaʼaloʼob (xok Eclesiastés 12:1-7). Ken pʼáatak maʼ tu páajtal u kanáantkuba le taatatsiloʼob tu juunaloʼoboʼ, letiʼob yéetel u paalaloʼobeʼ unaj u chʼaʼtuklikoʼob tubeel baʼax jeʼel u páajtal u beetkoʼobeʼ. Maʼalob ka u muchʼubaʼob utiaʼal u yilkoʼob baʼax kʼaʼabéet, u yilkoʼob baʼax kun beetbil yéetel bix kun áantaj cada juntúul. Tuláakal le familiaoʼ, maases le taatatsiloʼoboʼ, kʼaʼabéet u yaʼalikoʼob jach baʼax ku tuklikoʼob, baʼaleʼ maʼ unaj u páaʼtkoʼob junpʼéel baʼal maʼ tu páajtal u beetaʼaliʼ. Le paalaloʼoboʼ maʼalob ka u yiloʼobeʼ wa le taatatsiloʼoboʼ jeʼel u páajtal u pʼáatloʼob tu yotochoʼob wa ka tsʼaʼabaktiʼob junpʼíit áantajeʼ. * Cada juntúul xaneʼ maʼalob ka u yil baʼax jeʼel u páajtal u beetik utiaʼal u kanáantaʼal tubeel le taatatsiloʼoboʼ (Pro. 24:6). Maʼ xaaneʼ yanoʼobeʼ jeʼel u páajtal u pʼáatal u kanáant u taataʼobeʼ, yéetel yaneʼ jeʼel u béeytal u tsʼáaik taakʼineʼ. Maʼ unaj u tuʼubul tiʼ máakeʼ kex yaan hora tsʼoʼok u chʼaʼtuklaʼal baʼax ken u beet cada juntúuleʼ; jeʼel u kʼuchul u kʼiinil u kʼaʼabéettal u kʼexpajleʼ.
4. ¿Tuʼux jeʼel u kaxtik áantaj le familiaʼoboʼ?
4 Ken káajak a kanáantik a taata wa a maamaeʼ, ilawil a wojéeltik jach baʼaxoʼob táakaʼan tiʼ le baʼax ku muʼyajtikoʼ. Wa jujunpʼíitil u tʼúubul le kʼojaʼanil yaantiʼoʼ, maʼalob ka a wojéelt baʼaxoʼob jeʼel u yúuchul maas táanileʼ (Pro. 1:5). Wa le gobierno ku tsʼáaik áantaj tiʼ le chʼijaʼanoʼoboʼ, ilawil wa jeʼel u páajtal u tsʼaʼabaltiʼobeʼ. Utiaʼal maʼ u talamtal a kanáantik yéetel utiaʼal a beetik maas maʼalobeʼ, maʼalob xan ka a wil wa ku tsʼaʼabal uláakʼ áantajoʼob teʼ tuʼux kajaʼanechoʼ. Ken joʼopʼok a tuukul tiʼ le baʼaloʼob beyaʼ jeʼel u chiʼichnakkúuntikecheʼ. Maʼ xaaneʼ ku pʼáatal maʼ ta kaxtik baʼax a beete wa ku saʼatal a wóol. Maʼalob ka a tsikbalt baʼax ku yúuchultech tiʼ juntúul máax jach ka biskaba tu yéetel. Tsʼoʼoleʼ aʼal tiʼ Jéeoba bix a wuʼuyikaba tumen letiʼeʼ yaan u tsʼáaiktech le jeetsʼelil kʼaʼabéettech utiaʼal a aktáantik le talamiloʼ (Sal. 55:22; Pro. 24:10; Fili. 4:6, 7).
5. Táanil tiʼ u kʼuchul u kʼiinileʼ, ¿baʼaxten maʼalob ka u yojéelt máak bix jeʼel u kanáantaʼal le máaxoʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼoboʼ?
5 Táanil tiʼ u kʼaʼabéettaleʼ le taatatsiloʼob yéetel le paalaloʼoboʼ maʼalob ka u yiloʼob baʼaxoʼob jeʼel u páajtal u beetaʼaleʼ. Maʼalob ka u tukult máak: ¿Maʼalob wa ka kajlak le taatatsil wa le maamatsil tu yiknal juntúul u paaloʼ? ¿Maas wa maʼalob ka kajlak tiʼ junpʼéel tuʼux ku kanáantaʼal le máaxoʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼoboʼ? ¿Baʼax uláakʼ jeʼel u páajtal u beetaʼaleʼ? Wa ku tuukul máak tiʼ lelaʼ, táan u líiʼskuba utiaʼal u aktáantik le talamiloʼob ku taasik le chʼijaʼaniloʼ (Sal. 90:10). U kʼaasileʼ yaʼab familiaʼobeʼ maʼatech u beetkoʼob beyoʼ, baʼaxeʼ pʼis u aktáantkoʼob junpʼéel talamileʼ ku jáan chʼaʼtuklikoʼob baʼax ken u beetoʼob. Juntúul máakeʼ tu yaʼalaj: «Maʼ jach u súutukil u chʼaʼtuklik máak baʼaloʼob beyoʼ». Wa tu yorail le talamil ku yóotik le familia u chʼaʼtukult baʼax unaj u beetaʼaloʼ jeʼel u chiʼichnaktaloʼobeʼ yéetel maʼ xaaneʼ maʼ ken u jáan tsʼáaubaʼob de acuerdo yoʼolal baʼax ken u beetoʼob. Baʼaleʼ wa úuch chʼaʼtuklaʼak baʼax kun beetbileʼ, maas maʼ talam ken u yil máakiʼ (Pro. 20:18).
Le familiaoʼ jeʼel u páajtal u muchʼkuba utiaʼal u yilaʼal baʼax kʼaʼabéet yéetel baʼax jeʼel u páajtal u beetaʼaleʼ (Ilawil xóotʼol 6 tak 8)
6. ¿Baʼaxten kʼaʼabéet u tsikbaltaʼal tuʼux unaj u kajtal le taatatsiloʼob yéetel bix unaj u kanáantaʼaloʼoboʼ?
6 U jaajileʼ jelaʼan u yuʼubikuba máak ken u tukult kʼaʼabéet u tsikbaltik yéetel u taataʼob baʼaloʼob kʼaʼanaʼantak, jeʼex baʼax unaj u beetaʼal tu yotoch le taatatsiloʼob utiaʼal maʼ u yúuchul loob tiʼob yéetel wa yaan u kʼaʼabéettal u binoʼob kajtal táanxel tuʼux. Baʼaleʼ yaʼab máax aʼalikeʼ jach ku yáantaj u tsikbaltaʼal baʼaloʼob beyaʼ. ¿Baʼaxten? Tumen táanil tiʼ u kʼuchul le talamiloʼ maas jeʼel u béeytal u tsikbal máak tiʼ baʼaloʼob beyaʼ, jeʼel u beetaʼal yéetel tsiikileʼ yéetel maas jeʼel u chʼaʼtuklaʼal baʼax kun beetbileʼ. Tiʼ junpʼéel súutukil minaʼan chiʼichnakileʼ tuláakal le máaxoʼob táakaʼanoʼob ichil le familiaoʼ jeʼel u yaʼalikoʼob jach baʼax ku tuklikoʼobeʼ yéetel yaan u yeʼeskoʼob yaabilaj tu baatsiloʼob. Maʼ xaaneʼ le taatatsiloʼoboʼ maʼ u kʼáatoʼob ka jáan áantaʼakoʼobiʼ. Baʼaleʼ wa ku yaʼalik tiʼ u paalaloʼob bix u kʼáatoʼob ka kanáantaʼakoʼob ken kʼaʼabéetchajkeʼ, maas chéen chʼaʼabil ken u chʼaʼtukloʼob baʼax kun beetbil.
7, 8. ¿Tiʼ baʼax maʼalob ka tsikbalnak le familiaʼoboʼ, yéetel baʼaxten?
7 Taatatsileʼex, aʼaleʼex tiʼ a paalaleʼex baʼax uts ta tʼaaneʼex ka u beetoʼob yéetel bajux yaanteʼex. Beyoʼ maʼ kun talamtal tiʼ a paalaleʼex u chʼaʼtuklikoʼob baʼax ken u beetoʼob ta woʼolaleʼex wa ku pʼáatal maʼ tu béeytal a waʼalikeʼex. Maʼ xaaneʼ yaan u yóotik u beetoʼob baʼax ka waʼalikeʼex yéetel yaan u yáantajoʼob tak le tuʼux uts ta tʼaaneʼexoʼ (Efe. 6:2-4). Le oʼolaleʼ maʼalob ka a tukleʼex wa taak a bineʼex kajtal tu yiknal juntúul tiʼ a paalaleʼex bey xan wa yaanal baʼax uts ta tʼaaneʼex ka beetaʼak. Baʼaleʼ maʼ u tuʼubulteʼexeʼ maʼ tuláakal máak ku tuukul jeʼex teʼexeʼ. Kʼaʼajakteʼexeʼ ku bisik tiempo u kʼexik bix u tuukul máak.
8 Le máaxoʼob ku múul tsikbaloʼob yéetel ku chʼaʼtuklikoʼob baʼax ken u beetoʼoboʼ, yaʼab talamiloʼob ku jechikoʼob (Pro. 15:22). Tsikbalteʼex yéetel a láakʼtsileʼex baʼax uts ta tʼaaneʼex ka beetaʼak wa ka kʼojaʼanchajkeʼex. Ken tsikbalnakeʼexeʼ maʼalob ka a chʼaʼex en cuenta le baʼax ku yaʼalik le directriz médica ku meyaj tiʼ u j-jaajkunajoʼob Jéeobaoʼ. Teʼexeʼ yaanteʼex u derechoil a wojéeltikeʼex baʼaxoʼob yaan utiaʼal u tsʼaʼakal máak yéetel yaanteʼex u derechoil a chʼaʼtuklik a kʼamkeʼex wa maʼ. Le oʼolal maʼalob ka a chupeʼex le directriz medicaoʼ. Tsʼoʼoleʼ maʼalob ka a yéeyeʼex juntúul máax jeʼel u tʼaan ta woʼolaleʼexeʼ, tumen wa ku kʼaʼabéettaleʼ letiʼ kun chʼaʼtuklik baʼax unaj u beetaʼal. Tuláakal le juʼunoʼob kʼaʼanaʼantakoʼ unaj u yantal junpʼéel u copiail tiʼ le máaxoʼob kʼaʼabéet u yantaltiʼoboʼ. Yaan taatatsiloʼobeʼ le tuʼux ku líiʼskoʼob u testamentoʼob, u juʼunil u seguroʼob, u juʼuniloʼob banco yéetel uláakʼ juʼunoʼob kʼaʼanaʼantakoʼ tiʼ xan ku líiʼskoʼob u copiail u directrizoʼobiʼ.
BIX JEʼEL U AKTÁANTAʼAL LE TALAMILOʼOBOʼ
9, 10. ¿Baʼax kʼiin jeʼel u maas kʼaʼabéettal u yáantaʼal le taatatsiloʼob tumen u paalaloʼoboʼ?
9 Yaʼab u téeneleʼ le taatatsiloʼoboʼ u kʼáatoʼob ka áantaʼakoʼob chéen pʼis jach kʼaʼabéeteʼ, yéetel le paalaloʼoboʼ maʼalob xan u yilkoʼob. Maʼ xaaneʼ le taatatsiloʼoboʼ láayliʼ jeʼel u páajtal u beetik u yoʼochoʼobeʼ, u limpiartik u yotochoʼob, u yukʼik u tsʼaakoʼob yéetel u beetkoʼob uláakʼ baʼaloʼob tu juunaloʼobeʼ. Le oʼolal ku yaʼalikoʼob tiʼ u paalaloʼob maʼ u sen chiʼichnaktaloʼob tu yoʼolaloʼob. Baʼaleʼ wa ku joʼopʼol u tuʼubul yaʼab baʼaloʼob tiʼob, ku pʼáatal maʼ tu páajtal u binoʼob maan yéetel maʼ tu páajtal u beetkoʼob uláakʼ baʼaloʼobeʼ, kʼaʼabéet u yáantaʼaloʼob tumen u paalaloʼob.
10 Le máaxoʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼoboʼ yaan kʼiineʼ ku joʼopʼol u tuʼubul u yiikʼoʼob, ku kóoktaloʼob, ku bin u sáasiloʼob, ku lúubul u yóoloʼob yéetel ku yúuchul uláakʼ baʼaloʼob tiʼob. Baʼaleʼ maʼ xaaneʼ yaan baʼaloʼob jeʼel u páajtal u beetaʼal tu yoʼolaloʼobeʼ, le oʼolal maʼalob ka séeb xiʼik máak yiknal doctor. Maʼ xaaneʼ letiʼe paalaloʼob unaj u péekoʼoboʼ, tsʼoʼoleʼ bey unaj u beetkoʼob yéetel uláakʼ baʼaloʼob letiʼe taatatsiloʼob beetik kaʼachoʼ. Utiaʼal u kanáantik u taataʼob jeʼex unajeʼ, maʼ xaaneʼ le paalaloʼoboʼ letiʼob kun tʼaanoʼob tu yoʼolaloʼob, letiʼob kun biskoʼob tuʼux kʼaʼabéet yéetel letiʼob kun beetik uláakʼ baʼaloʼob (Pro. 3:27).
11. ¿Baʼax jeʼel u páajtal u beetaʼal utiaʼal u yáantaʼal le taatatsiloʼoboʼ?
11 Wa chéen controlartbil kun beetbil u kʼojaʼanil le taatatsiloʼoboʼ, maʼ xaaneʼ maʼalob ka ilaʼak baʼax uláakʼ jeʼel u beetaʼal tu yoʼolaloʼobeʼ. Wa chéen jujunpʼéel baʼaloʼob kun beetbil tu yoʼolaloʼobeʼ maʼ talam ken u yiloʼobiʼ. Wa náach tuʼux kajaʼanoʼobeʼ, ¿chéen wa yaan yéetel ka xiʼikoʼob ilbil tumen juntúul j-Jaajkunaj wa juntúul vecino utiaʼal u yaʼalaʼal tiʼ le paalal bix yaniloʼoboʼ? ¿Chéen wa kʼaʼabéet u yáantaʼaloʼob u beet u yoʼochoʼob wa u limpiartaʼal u yotochoʼob? ¿Chéen wa kʼaʼabéet u beetaʼal jujunpʼéel baʼaloʼob ichil u yotochoʼob utiaʼal maʼ u yúuchul loob tiʼob ken joʼopʼok u máanoʼob ichil le naj wa utiaʼal u yichkíiloʼob? Maʼ xaaneʼ chéen kʼaʼabéet u kanáantaʼaloʼob tumen wa máax utiaʼal u páajtal u pʼáatloʼob tu yotochoʼob. Baʼaleʼ wa maʼ tu páajtal u kanáantkubaʼob tu juunaloʼobeʼ, yaan u kʼaʼabéettal u yáantaʼaloʼob. Jeʼel bixak yaniloʼobeʼ maʼalob ka u yojéelt máak baʼaxoʼob yaan utiaʼal u yáantaʼaloʼob (xok Proverbios 21:5). *
JUJUNPʼÉEL BAʼAXOʼOB KU BEETAʼAL
12, 13. Yaan paalaloʼobeʼ, ¿baʼax tsʼoʼok u beetkoʼob utiaʼal u kanáantkoʼob u taataʼob náach kajaʼaniloʼob tiʼ letiʼob?
12 Le máaxoʼob u yaabiltmaj u taataʼoboʼ u kʼáatoʼob ka yanakoʼob u maas maʼalobil ku páajtal. Wa u yojloʼob maʼalob yaniloʼobeʼ maʼ tu chiʼichnaktaloʼob. Baʼaleʼ yaan kʼiineʼ náach kajaʼaniloʼob tiʼ u taataʼob. Le oʼolal yaan máaxoʼobeʼ ken yanak vacaciones tiʼobeʼ ku bin u xíimbalt u taataʼob utiaʼal u yáantkoʼob tiʼ baʼax kʼaʼabéet. Maʼ xaaneʼ ku beetkoʼob meyajoʼob maʼ tu páajtal u beetik u taataʼob. Maʼalob xan ka tʼaʼankoʼob tiʼ teléfono —sáamsamal wa ku béeytal—, ka túuxtaʼak tiʼob cartaʼob wa mensajeʼob tiʼ celular, beyoʼ yaan u yuʼubikoʼob yaabiltaʼanoʼob (Pro. 23:24, 25).
13 Jeʼex túun k-ilkoʼ, deporsi kʼaʼabéet u yilik máak bix ken u kanáantil u taataʼob. Wa k-taataʼob j-Jaajkunajoʼob yéetel náach kajaʼanoʼob tiʼ toʼoneʼ, jeʼel u páajtal k-tʼaan yéetel le ancianoʼob yanoʼob teʼ múuchʼulil tuʼux ku binoʼob utiaʼal k-kʼáatik áantaj tiʼoboʼ. Ken payalchiʼinakoʼon xaneʼ maʼalob ka k-chʼaʼchiʼit le baʼax ku yúuchloʼ (xok Proverbios 11:14). Baʼaleʼ kex maʼ j-Jaajkunaj k-taataʼobeʼ unaj k-kanáantkoʼob jeʼex u yaʼalik le Bibliaoʼ (Éxo. 20:12; Pro. 23:22). U jaajileʼ le familiaʼoboʼ maʼ junpʼéeliliʼ baʼax ku chʼaʼtuklik u beetkoʼobiʼ. Yaneʼ maas uts tu tʼaanoʼob ka kajlak u taataʼob tu yiknaloʼob wa naatsʼ tiʼ letiʼob, baʼaleʼ yaan kʼiineʼ maʼ tu páajtal. Yaan taatatsiloʼob xaneʼ maʼ jach uts tu tʼaanoʼob ka xiʼikoʼob kajtal yiknal u paalaloʼobiʼ, tumen maʼ u kʼáat u tsʼáaʼob mix junpʼéel kuuchiʼ. Wa yaan junpʼíit taakʼin tiʼobeʼ, maʼ xaaneʼ jeʼel u boʼotkoʼob u kanáantaʼaloʼobeʼ (Ecl. 7:12).
14. Wa maases juntúul tiʼ le paalaloʼob kanáantik le taatatsiloʼoboʼ, ¿baʼax talamil jeʼel u aktáantikeʼ?
14 Ichil yaʼab familiaʼobeʼ maases ku kanáantaʼal le taatatsiloʼob tumen le máax maas naatsʼ kajaʼanil tiʼ letiʼoboʼ. Baʼaleʼ le máax kanáantkoʼoboʼ unaj xan u seguer u tsʼáaik baʼax kʼaʼabéet tiʼ u familia. Letiʼeʼ ku kaʼanal yéetel yaʼab uláakʼ baʼax kʼaʼabéet u beetik. Tsʼoʼoleʼ wa ku kʼexpajal bix u kuxtaleʼ yaan u kʼaʼabéettal u chʼaʼtuklaʼal baʼax kun beetbil. Le oʼolal maʼalob ka tuklaʼak: ¿yaan wa máax ichil le familia jach yaʼab u kuuchoʼ? ¿Jeʼel wa xan u páajtal u kanáantaʼal le taatatsiloʼob tumen u maasiloʼ?
15. ¿Baʼax jeʼel u beetaʼal utiaʼal maʼ u kaʼanal le máax kanáantik le taatatsiloʼoboʼ?
15 Wa yaan u xáantal táan u kanáantaʼal le taatatsiloʼoboʼ jeʼel u kaʼanal máakeʼ (Ecl. 4:6). U jaajileʼ ku taaktal u kanáantik máak u taataʼob u maas maʼalobil ku páajtal, baʼaleʼ jeʼel u kʼuchul u kʼiinil u yuʼubik maʼ tu béeytaleʼ. Ken úuchuk tiʼ máak beyaʼ maʼalob ka u yil wa kʼaʼabéet áantaj tiʼ. Wa ku chan áantaʼal máakeʼ, maʼ xaaneʼ maʼ kun kʼaʼabéettal u jáan bisaʼal le taatatsiloʼob teʼ tuʼux ku kanáantaʼal le máaxoʼob chʼijaʼanoʼoboʼ.
16, 17. 1) ¿Baʼax jeʼel u yuʼubik le paalaloʼob ku kanáantik u taataʼoboʼ? 2) ¿Baʼax jeʼel u yáantik le paalaloʼob utiaʼal maʼ u sen chiʼichnaktaloʼoboʼ? (Ilawil le cuadro ku kʼaabaʼtik: «Kiʼimak in wóol in kanáantkoʼob».)
16 Ku yaatal u yóol máak ken u yil baʼaxoʼob ku yúuchul tiʼ u taataʼob tumen tsʼoʼok u chʼíijloʼob. Yaʼab máaxoʼob ku kanáantik u taataʼobeʼ ku lúubul u yóoloʼob, ku chiʼichnaktaloʼob, ku pʼuʼujuloʼob yéetel ku yuʼubikoʼob tiʼ letiʼob yaan u culpail baʼax ku yúuchul. Yaan kʼiineʼ le máaxoʼob yaan u jaʼabiloʼoboʼ ku yaʼalikoʼob baʼaloʼob minaʼan u cuentail wa mix tu tsʼáaikoʼob u diosboʼotikil baʼax ku beetaʼal tu yoʼolaloʼob. Wa ku yúuchul beyoʼ maʼ a jáan pʼuʼujul. Juntúul especialistaeʼ tu yaʼaleʼ wa maʼ maʼalob bix u yuʼubikuba máakeʼ, unaj u kʼamik yaan baʼax ku yúuchultiʼ yéetel maʼ unaj u culparkubaiʼ. Tsikbalt tiʼ a núup bix a wuʼuyikaba wa tsikbalt tiʼ juntúul a láakʼtsil wa tiʼ juntúul máax yéetel jach ka biskaba. Wa ka beetik beyoʼ jeʼel a wuʼuyikaba maʼalobeʼ yéetel maʼ kan sen chiʼichnaktal.
17 Junpʼéel familia ku kanáantik tu yotoch juntúul máax tsʼoʼok u chʼíijileʼ, maʼ xaaneʼ ku kʼuchul u kʼiinil minaʼan u modoil u seguer u beetik wa maʼ tu béeytal u kanáantik jeʼex unajeʼ. Ken úuchuk beyoʼ maʼ xaaneʼ maʼalob ka bisaʼak teʼ tuʼux ku kanáantaʼal le máaxoʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼoboʼ. Juntúul kiik ku bin u xíimbalt óoliʼ sáamsamal u maama teʼ tuʼux ku kanáantaʼal le máaxoʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼoboʼ, ku yaʼalik baʼaxten bey tu beetiloʼoboʼ: «U jaajileʼ pʼáat maʼ tu béeytal k-kanáantik k-maama bul kʼiin yéetel bul áakʼab jeʼex unajoʼ. Talamchaj k-chʼaʼtuklik k-bisik teʼ tuʼux ku kanáantaʼal le máaxoʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼoboʼ. U jaajileʼ jach yaachaj t-óol. Baʼaleʼ letiʼe baʼax maas maʼalob t-beetaj tu yoʼolal tu tsʼook u kʼiiniloʼob u kuxtaloʼ, letiʼ xaneʼ bey tu yililoʼ».
18. Le máaxoʼob kanáantik maʼalob u taataʼoboʼ, ¿baʼax kun antaltiʼob?
18 Yaan horaeʼ jeʼel u talamtal u kanáantaʼal le taatatsiloʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼoboʼ, le oʼolal jach ku kaʼanal máak. Maʼ tu páajtal u yaʼalaʼal jach baʼax unaj u beetaʼal. Le oʼolal utiaʼal u páajtal u kanáantik máak u láakʼtsileʼ, táanil tiʼ u kʼuchul le talamiloʼ unaj u chʼaʼtuklaʼal baʼax kun beetbil, unaj u yáantaj tuláakal le familiaoʼ, unaj u yaʼalik máak baʼax ku tuklik yéetel u payalchiʼ tu jaajil u yóol. Beyoʼ maʼ ken k-jach chiʼichnaktal tumen k-ojel táan u kanáantaʼaloʼob jeʼex unajeʼ (xok 1 Corintoiloʼob 13:4-8). U maas maʼalobileʼ yaan u yantaltoʼon jeetsʼelil yéetel yaan u kiʼikiʼtʼantkoʼon Jéeoba (Fili. 4:7).
^ xóot’ol 3 Yaan kʼiineʼ le taatatsiloʼob yéetel le paalaloʼoboʼ u kʼáatoʼob ka beetaʼak jeʼex suuk u beetaʼal teʼ tuʼux kajaʼanoʼoboʼ. Yaʼab tuʼuxeʼ suuk u múul kajtal le abuelotsiloʼoboʼ, le taatatsiloʼoboʼ yéetel le paalaloʼoboʼ, wa chéen jach suuk u muchʼkubaʼob.
^ xóot’ol 11 Wa tu juunal kajaʼan a taata wa a maamaeʼ, ilawil u yantal u llaveil le naj tiʼ le máaxoʼob ka confiar tiʼoboʼ, tumen beyoʼ wa ku yúuchul wa baʼaxeʼ jeʼel u páajtal u jáan ookloʼob teʼ najoʼ.
