Biiyaʼ guiraʼ ni nuu lu sitiu riʼ

guyé lu índice

Gápanu cani maʼ nagola

Gápanu cani maʼ nagola

«Xiiñe huiine caʼ, cadi gabi si nu nadxii nu binni sínuque ganaxhii nu laaca de idubi ladxidóʼ no ne usihuinni nu ni ra acané nu laacaʼ.» (1 JUAN 3:18)

1, 2. 1) Xi guendanagana rapa stale familia. 2) Xi guendarinabadiidxaʼ naquiiñeʼ gúninu. 3) Xi zanda guni binni, jñaacaʼ ne bixhózecaʼ ti ganda gudxiilucaʼ xiixa guendanagana ni gápacaʼ despué.

NABÉ triste riuu stale binni ora guiníʼ íquecaʼ guca jñaacaʼ ne bixhózecaʼ binni nazaaca ne nadipaʼ ne yanna maʼ qué gápacaʼ stipa ne maʼ qué randa rúnicaʼ stale cosa. Zándaca biaba jñaacabe o bixhózecabe ne guche dxita xaʼnaʼ, o zándaca bidxé lú ne biniti, o napa xiixa guendahuará malu. Ne zándaca gaca nagana para laacabe gánnacabe maʼ huarácabe ne caquiiñeʼ chuʼ tuuxa gapa laacabe (Job 14:1). Xi zanda gúninu para gacanenu laacabe. Ximodo zanda gúninu ni yaʼ.

2 Ti tema ni caníʼ ximodo gapa binni cani maʼ nagola na sicaríʼ: «Neca nagana raca para ca familia ca guiniʼcaʼ de modo zanda gápacaʼ ti binnilídxicaʼ ora maʼ igola, ca familia ni riguixhe modo gápacaʼ laabe jma nánnacaʼ xi gúnicaʼ ora guidxaagalucaʼ guendanagana ca». Nanna dxíchinu stale guendanagana nga ridxaagalú ti binni ora maʼ nagola. Nga runi, naquiiñeʼ chuʼnu listu dede ante ti gánnanu xi gúninu. Guidúʼyanu ximodo zanda gacané ca familia ti ganda gudxiilucaʼ guendanagana ni gápacaʼ.

XIMODO ZANDA CHUʼNU LISTU PARA «CA DXI NAGANA CA»

3. Xi naquiiñeʼ guni ca familia ora gúʼyacaʼ caquiiñeʼ jñaacaʼ o bixhózecaʼ tu gacané laacaʼ. (Biiyaʼ foto ni zeeda ra ruzulú tema riʼ.)

3 Zedandá ora zaquiiñeʼ ca binni ni maʼ nagola ca tu gapa laacaʼ (Ecl. 12:1-7). Ora maʼ qué ganda guni jñaa o bixhoze tuuxa binni xiixa cosa laasi, ca binni ni maʼ nagola ne ca xiiñicaʼ riguixhe íquecaʼ xi zanda gúnicaʼ para gacanecaʼ laacabe ne ximodo zanda gúnicaʼ ni. Galán guidagulisaa ti familia para gúʼyacaʼ xi caquiiñeʼ binnilídxicaʼ ni maʼ nagola, gúʼyacaʼ xi zanda gúnicaʼ ne cada tobi de laacaʼ guiníʼ ximodo zanda gacané. Yanna, ca binni ni maʼ nagola riʼ, naquiiñeʼ guiniʼcaʼ ximodo ñuuláʼdxicaʼ ñapa xiiñicaʼ laacaʼ ne guiníʼ íquecaʼ ziuu dxi zaquiiñecaʼ laacabe. Naquiiñeʼ gúʼyacabe pa gudiisícabe jñaacabe o bixhózecabe sti ndaa bueltu zanda guibani stubi ra lidxi ne cadi guiaadxaʼ gastiʼ laa. * Laaca galán guʼyaʼ cada tobi de laacabe xi zanda guni para cadi guiaadxaʼ gastiʼ ca binnilídxicabe ni maʼ nagola (Prov. 24:6). Zándaca nuu tu zaná gapa laacabe guiráʼ dxi ne xcaadxi gudii laacabe bueltu ni iquiiñecabe. Guirácabe naquiiñeʼ gánnacabe xi dxiiñaʼ nga naquiiñeʼ gúnicabe; peru zándaca ra zidiʼdiʼ dxi guchaani.

4. Paraa zanda guidxela binni tu gucané laa ora napa ti binnilidxi ni maʼ nagola.

4 Ora maʼ chigápaluʼ jñaaluʼ o bixhózeluʼ, biyubi gánnaluʼ jma de guendahuará ni nápabe. Pa nápabe ti guendahuará ni zeʼ dxi ziyaca xiroo la? naquiiñeʼ gánnaluʼ xi guiráʼ nga chiguizaacabe (Prov. 1:5). Biyubi pa racané gobiernu ca binni ni maʼ nagola. Guniʼné xcaadxi binnilídxiluʼ pa zanda gacanecaʼ lii. Ora guiníʼ íqueluʼ ximodo chiguchaa xquendanabániluʼ zándaca cuʼ ni lii triste, guidxíbiluʼ o qué guidxélaluʼ xi gúniluʼ. Guniʼné tuuxa xhamíguluʼ ni napuʼ confianza laa. Ne ni jma naquiiñeʼ gúniluʼ nga guni orarluʼ Jiobá, purtiʼ laa zanda quixhedxí ladxidoʼloʼ ti ganda gudxiiluluʼ intiica guendanagana (Sal. 55:22; Prov. 24:10; Filip. 4:6, 7).

5. Xiñee galán guyúbinu dede ante ximodo zanda gacanenu ca binni ni maʼ nagola.

5 Dede ante naquiiñeʼ guyubi ca binni ni maʼ nagola ca ne familia sticaʼ xi guiráʼ nuu para gacané laacaʼ. Casi pa biaʼsi nga chibiʼné ca binni ni maʼ nagola riʼ tobi de ca xiiñicaʼ. O jma galán chinécabe laacaʼ ndaaniʼ yoo ra rápacabe ca binni ni maʼ nagola. Tema riʼ zanda gacané laanu chuʼnu listu ti ganda gacanenu ca binni ni maʼ nagola (Sal. 90:10). Triste guininu ni, peru stale familia qué riuucaʼ listu dede ante, óraruʼ maʼ nápacaʼ xiixa guendanagana oraqueruʼ ruyúbicaʼ xi gúnicaʼ. Ti hombre ni nanna stale de tema riʼ guníʼ sicaríʼ: «Maʼ qué zanda gúnicabe gastiʼ ora maʼ nuucabe lu guendanagana ca». Pa óraruʼ maʼ nápacabe guendanagana ca guiníʼ íquecabe xi gúnicabe la? zándaca gaca estresárcabe ne zándaca gaca nagana para laacabe guidxélacabe xi gúnicabe. Peru pa dede ante guyúbicabe xi gúnicabe la? qué zuninapeʼ ni laacabe (Prov. 20:18).

Zanda guidagulisaa ti familia para guiniʼcaʼ xi caquiiñeʼ binnilídxicaʼ ni maʼ nagola ne ximodo zanda gacanecaʼ (Biiyaʼ párrafo 6 dede 8)

6. Xiñee galán guiníʼ binni paraa cueza jñaacaʼ o bixhózecaʼ ora maʼ nagola ne ximodo zanda gápacabe laacaʼ.

6 Zándaca gaca nagana para laanu guinínenu jñaanu o bixhózenu pa nuu xiixa ni naquiiñeʼ guidxaa ndaaniʼ lídxicabe o pa caquiiñeʼ chindézacabe sti yoo. Stale binni na ora riníʼ ca familia ca dede ante xi naquiiñeʼ guni nabé racané ni laacaʼ. Xiñee yaʼ. Purtiʼ jma zanda guiníʼ binni, gucaadiaga né respetu ne quixhe chaahuiʼ xi guni ante guizaaca xiixa guendanagana. Ora maʼ nuudxí binni, zietenaláʼdxicaʼ pabiáʼ nadxiisaacaʼ ne zanda guiniʼcaʼ ni jma riuuláʼdxicaʼ sin guidxíbicaʼ. Zándaca cani maʼ nagola ca gacaláʼdxicaʼ guiaanacaʼ ra lídxicaʼ sti tiempu. Jma zanna xiiñiʼ ca binni ni maʼ nagola riʼ xi naquiiñeʼ gúnicaʼ pa dede ante gabi jñaacaʼ o bixhózecaʼ laacaʼ ximodo ñuuláʼdxicaʼ ñápacabe laacaʼ.

7, 8. Xi guiráʼ nga naquiiñeʼ guiníʼ ca familia ca, ne xiñee.

7 Laatu, ca binni ni maʼ nagola, ora guiníʼnetu ca xiiñitu, galán gábitu laacabe xi ñuuláʼdxitu ñúnicabe ne pagala nápatu. Zacá zanna ca xiiñitu xi naquiiñeʼ gúnicaʼ ora maʼ qué zanda gúnitu ni. Ca xiiñitu ziuuláʼdxicaʼ gúnicaʼ cani gunábatu laacaʼ ne zuyúbicaʼ modo chuʼtu galán ne cadi guiaadxaʼ gastiʼ laatu (Efes. 6:2-4). Ñee riuuláʼdxitu chindézatu ra lidxi tobi de ca xiiñitu la? o ñuuláʼdxitu ñúnicabe sti cosa pur laatu. Laganna cadi guiráʼ diʼ xiiñitu nga zuni casi modo riuuláʼdxitu. Cadi guiaandaʼ laatu riné tiempu para guchaa binni modo riníʼ ique.

8 Ora riguixhe chaahuiʼ binni dede ante xi guni ne guiniʼcaʼ diidxaʼ zanda gudxiilucaʼ intiica guendanagana gápacaʼ (Prov. 15:22). Dede ante galán gábitu ca xiiñitu tu doctor ñuuláʼdxitu ñuuyaʼ laatu ne xi clase medicina guicaatu. Laaca naquiiñeʼ guiniʼtu de cani zeeda lu documento legal para la atención médica ni riquiiñeʼ ca testigu stiʼ Jiobá. Laatu, ca binni ni maʼ nagola, nápatu derechu gánnatu xi guiráʼ tratamientu nuu, ne laaca nápatu derechu guicaatu cani o coʼ. Dede ante zanda guchatu ti directriz médica ra gucaatu xi clase tratamientu riuuláʼdxitu guicaatu. Laguyubi tuuxa ni nápatu confianza para gaca representante legal stitu ti guiníʼ pur laatu ora maʼ qué ganda gúnitu ni. Galán gudiitu ti copia stiʼ guiʼchiʼ bíʼnitu cani rapa laatu, ca doctor ruuyaʼ laatu ne ca representante legal stitu. Nuu de ca binni ni maʼ nagola ca rápacaʼ ti copia stiʼ documento legal sticaʼ ra naguu chaahuicaʼ xcaadxi guiʼchiʼ risaca sticaʼ, casi guiʼchiʼ yoo, testamentu, guiʼchiʼ stiʼ seguru, guiʼchiʼ bancu ne xcaadxi guiʼchiʼ ni rudii gobiernu laacaʼ.

XIMODO GUDXIILUNU CA GUENDANAGANA CA

9, 10. Pora nga jma caquiiñeʼ ca binni ni maʼ nagola ca gacané ca xiiñicaʼ laacaʼ.

9 Stale biaje cásica laanu zaqueca jñaanu o bixhózenu jma ñuuláʼdxicaʼ ñuucaʼ ra lídxicaʼ. Nuu biaje zándaruʼ gúnicabe guendaró, gusiácabe, guécabe medicina stícabe ne nazaacaruʼ xquendabiaanicabe. Nga runi, cadi naquiiñepeʼ chuʼnu ra nuucabe. Peru pa despué maʼ qué ganda gúnicabe cani, guniti ca binni ni maʼ nagola ca xpiaanicaʼ, maʼ qué ganda sacaʼ, maʼ qué ganda chisicaʼ o gúnicaʼ xcaadxi cosa la? óraca nga naquiiñeʼ gacané xiiñicaʼ laacaʼ.

10 Ca binni ni maʼ nagola ca nuu biaje maʼ qué randa runadiágacaʼ, maʼ qué randa ruuyacaʼ o maʼ rié xpiaanicaʼ ne maʼ qué randa riásacabe para chécabe bañu, ridxé lúcabe o rápacabe depresión. Cásipeʼ gápacabe tobi de ca guendahuará riʼ, ca xiiñicabe nga naquiiñeʼ chiné laacabe ra nuu doctor. Ne despué ca xiiñicabe nga guni xcaadxi cosa ni maʼ qué ganda guni jñaacaʼ o bixhózecaʼ, casi guiniʼcaʼ pur laacabe, gacanecaʼ laacabe gaca xiixa guiʼchiʼ o chinecaʼ laacabe ca cita stícabe (Prov. 3:27).

11. Ximodo zanda gacané binni jñaa o bixhoze ni maʼ nagola pa guidxaa xiixa cosa nuu ra lidxi.

11 Pa qué ganda guianda binni ni maʼ nagola ca, zándaca guyúbicabe sti modo gápacabe laabe o zándaca guchaacabe caadxi cosa ni nuu ndaaniʼ lídxibe. Pa qué guidxaa stale cosa jma nagueenda ziaabe cani. Pa zitu nabeza xiiñibe, zándaca ni caquiiñeʼ si nga chiganna ti xpinni Cristu laabe gatigá o ti vecinu ne despué gábicaʼ tobi de ca xiiñibe ximodo nuube. Ñee caquiiñeʼ si chigúnicabe ni gobe ne gusiácabe ra lídxibe la? Ñee caquiiñeʼ guidxaa xiixa cosa ndaaniʼ lídxibe ti cadi gaca nagana para laabe sabe o gázebe la? Zándaca ni caquiiñeʼ si nga cheʼ ti binni ni gapa laabe guiráʼ dxi. Peru pa maʼ qué ganda chuʼbe stúbibe, naquiiñeʼ chuʼ tu gapa laabe dxi ne gueelaʼ. Intiica guendanagana gapa ca binni ni maʼ nagola, ca xiiñicabe naquiiñeʼ guyubi pa racané gobiernu ca binni ni maʼ nagola nabeza xquídxicaʼ. Biblia na: «Ora riníʼ ique chaahuiʼ binni xi chiguni la? ribeendú ni galán; ca cosa ni runi binni sin guiníʼ ique la? redaneni yuubaʼ luguiáʼ» (Proverbios 21:5, Versión Popular). *

NI RUNI CAADXI BINNI

12, 13. Xi huayuni ca binni ni nabeza zitu de jñaa ne bixhoze.

12 Ca binni ni nadxii jñaa ne bixhoze la? riuuláʼdxicaʼ guibánicabe galán. Ratadxí ladxidoʼcaʼ ora gánnacaʼ nuu tu cayapa jñaacaʼ ne bixhózecaʼ. Peru pur xiixa cosa, stale tu cadi nabeza gaxha de ra lidxi jñaa ne bixhoze, nga runi riquiiñecaʼ vacación sticaʼ para chigánnacaʼ binnilídxicaʼ ni maʼ nagola ne gacanecaʼ laacabe. Runi ca xiiñicabe dxiiñaʼ ni maʼ qué randa rúnicabe. Ne pa ganda la? galán guiníʼnecaʼ laacabe pur teléfono guiráʼ dxi, o gucaacaʼ carta ra nuucabe, zacá zuni sentírcabe nadxii xiiñicabe laacabe (Prov. 23:24, 25).

13 Neca nabézanu zitu de jñaanu ne bixhózenu naquiiñeʼ gúʼyanu chuʼ tuuxa gapa laacabe guiráʼ dxi. Pa nabézanu zitu de laacabe ne nácacabe xpinni Cristu la? zanda guinínenu ca binnigola ni nuu ra ridagulisaacabe para gábinu laacaʼ xi zanda gúninu. Ne cadi guiaandaʼ laanu guzéʼtenu de laacani ora gúninu oración stinu. Biblia na: «Ora guirutiʼ gusiidiʼ jneza runiti ti guidxi; peru ora nuu stale tu gudii conseju rilá ni» (Proverbios 11:14). Neca cadi xpinni Cristu jñaanu o bixhózenu laaca naquiiñeʼ gusisácanu laacabe casi na Stiidxaʼ Dios (Éx. 20:12; Prov. 23:22). Peru naquiiñeʼ gánnanu gadxé gadxé nga ni riguixhe ique cada familia guni. Nuu de laacaʼ jma ñuuláʼdxicaʼ nindezané jñaacaʼ o bixhózecaʼ laacaʼ o nindézacabe gaxha de ra lídxicaʼ. Peru nuu biaje qué zanda gácani modo riuuláʼdxicaʼ. Nuu jñaa binni o bixhoze qué zaná chindezané laacabe, purtiʼ jma riuuláʼdxicaʼ cuézacaʼ stúbicaʼ ne qué riuuláʼdxicaʼ gácacaʼ ti carga para xiiñicaʼ ne familia stiʼ. Pa nápacabe bueltu, zanda quíxecabe ti binni chigapa jñaacabe o bixhózecabe ndaaniʼ lidxi (Ecl. 7:12).

14. Xi guendanagana ridxaagalú binni ni jma rapa jñaa o bixhoze.

14 Ndaaniʼ stale familia, nuu biaje ti binni si nga rapa jñaa ne bixhoze, ne jma nga ni nabeza gaxha de laacabe. Peru cásica rápacabe jñaacabe o bixhózecabe, zaqueca naquiiñeʼ gudiicabe ni caquiiñeʼ xheelacabe ne xiiñicabe. Peru nuu biaje qué gápacabe tiempu ne laaca ridxágacabe. Ne ora maʼ qué zanda gúnicabe ni la? naquiiñeʼ gúʼyacabe xiruʼ naquiiñeʼ gaca. Nga runi galán guiníʼ íquecabe: ñee tobi si nga ni cayuuyaʼ jñaacabe o bixhózecabe la? Ñee zanda gacané xcaadxi bíʼchicabe o bizáʼnacabe, ti ganda gaca turnárcabe para gúʼyacabe ca binni ni maʼ nagola ca la?

15. Xi zanda gaca para cadi guidxaga binni ni jma rapa jñaa o bixhoze.

15 Ora caquiiñeʼ jñaa o bixhoze binni chuʼ tu gapa laa dxi ne gueelaʼ, zadxaga binni ni cayapa laabe ca (Ecl. 4:6). Guiranu nga riuuláʼdxinu gápanu jñaanu o bixhózenu, peru zándaca gusidxaga ni laanu. Nga runi, galán guiníʼ ique ca binni ni cayapa laacabe zándaca iquiiñecaʼ sti binni para gacané laacaʼ. Pa gacanesaacabe la? zándaca cadi caquiiñeʼ chisaanacabe jñaacabe o bixhózecabe ca lugar ra rápacabe ca binni ni maʼ nagola.

16, 17. 1) Ximodo runi sentir cani rapa jñaa o bixhoze ni maʼ nagola. 2) Xi zanda gacané cani rapa binnilidxi ti cadi chuʼcaʼ triste. (Biiyaʼ cuadru ni láʼ «Nayecheʼ nuaaʼ purtiʼ gunda gupaʼ laacabe».)

16 Nabé triste riuʼnu ora ridúʼyanu maʼ zigola jñaanu ne bixhózenu. Stale de ca binni ni rapa jñaa o bixhoze ora maʼ nagola nabé riuucaʼ xizaa, ridxiichicaʼ, runi sentircaʼ nápacaʼ donda o dede riuucaʼ triste. Riuu biaje qué riguu biaʼ ca binni ni maʼ nagola ca ni riniʼcaʼ o qué riuuláʼdxicaʼ ni runi binni pur laacaʼ. Pa guizaaca nga la? cadi guidxiichiluʼ nagueendaca. Ca especialista ni racané binni ni huará xquendabiaaniʼ riniʼcaʼ: «Modo jma jneza gudxiilú binni cani runi sentir nga cadi guiaandaʼ laacaʼ nápacaʼ guendanagana ne cadi guiníʼ íquecaʼ nápacaʼ donda pur laani». Guniʼné ni xheelaluʼ, tuuxa binnilídxiluʼ o tuuxa xhamíguluʼ ni napuʼ confianza laa. Nga zacané lii gánnaluʼ xiñee cayuni sentirluʼ zacá ti maʼ cadi chuʼluʼ triste.

17 Zándaca zedandá ora guirá xpueltu familia ni cayuuyaʼ binni ni maʼ nagola ca ne maʼ qué ganda gápacabe laa. Óraca, zándaca ni jma jneza nga chisaanacabe laa ndaaniʼ yoo ra rápacabe ca binni ni maʼ nagola. Ti gunaa xpinni Cristu ni riganna jñaa guiráʼ dxi ra rápacabe ca binni ni maʼ nagola guníʼ sicaríʼ de binnilidxi: «Biquiiñeʼ jñaaʼ tu gapa laa dxi ne gueelaʼ, peru laadu qué ñanda ñúnidu ni. Nabé nagana guca para laadu chisaanadu laabe ndaaniʼ yoo ra rápacabe ca binni ni maʼ nagola. Nabé triste guyuʼdu. Peru ngue nga ni jma jneza bínidu ca últimu beeu bibánibe, ne laabe biénebe xi pur bínidu ni».

18. Xi naquiiñeʼ ganna cani cayapa jñaa o bixhoze ni maʼ nagola.

18 Nabé nagana raca para binni gapa jñaa o bixhoze ni maʼ nagola ne rusidxaga ni laacaʼ. Qué zadxélanu xipeʼ nga ni naquiiñeʼ gúninu. Nga runi, dede ante naquiiñeʼ quixhe chaahuinu xi gúninu, gacanésaanu, guininu xipeʼ naquiiñeʼ gaca ne ni jma naquiiñeʼ gúninu nga guni orarnu de guidubi ladxidoʼno. Zacá zanda gusisácanu ca binnilídxinu ni maʼ nagola ne zadxá tipa ladxidoʼno gánnanu cayaca tendércabe jneza ne nápacabe guiráʼ ni iquiiñecabe (biindaʼ 1 Corintios 13:4-8). Ne ni jma risaca nga ziuudxí xquendabiaaninu ne zápanu ndaayaʼ stiʼ Jiobá (Filip. 4:7).

^ párrafo 3 Ndaaniʼ stale guidxi, costumbre stiʼ jñaa o bixhoze binni nga cuezanecaʼ xiiñicaʼ ne xhiágacaʼ ndaaniʼ tobi si yoo.

^ párrafo 11 Pa stubi jñaaluʼ o bixhózeluʼ nabeza ndaaniʼ lidxi, biyubi ti binni ni nápaluʼ confianza para gudiiluʼ llave yoo ti ganda chuʼ binni ca ora guizaaca xiixa ni caquiiñeʼ gaca tender nagueendaca.