1, 2. a) ¿Imatan Moisés ruwarqan 40 watanpi kashaspa? (Kay paginapi dibujota qhaway.) b) ¿Imaraykun Moisés kamachi kayta akllakurqan?

MOISESQA yacharqanmi Egipto llaqta qhapaq llaqta kasqanta. Chay llaqtapi qhapaq runakunaqa hatun, munay wasikunapin tiyarqanku. Paytapas reypa familianmi uywarqan. Chaymi ‘Egipto runakunaq tukuy yachayninta yachachirqanku’, yaqapaschá matemática nisqamanta, ch’askakunamanta, hukkunamantawan (Hech. 7:22). Chaypin Moisesqa wakin runakunamanta aswan qhapaq aswan atiyniyoq kapunman karqan.

² Chaywanpas Moisesqa, 40 watanpi kashaspan tukuy chaykunata saqepurqan. Maytachá Faraonpas uywaqnin runakunapas muspharqanku chayta rikuspa. Ichaqa, ¿imaraykun chay qhapaq kayta saqepurqan? ¿Thakpi kawsayta munaspa? Manan, payqa Diospi iñisqanraykun kamachi kayta akllakurqan (leey Hebreos 11:24-26). Allin iñiyniyoqmi karqan, chaymi “mana rikuna Diosta” rikushanmanpas hina kawsarqan, promesankunapipas iñirqan (Heb. 11:27).

3. ¿Ima tapuykunamantan kay estudiopi yachasun?

³ Ñoqanchispas allin ‘iñiyniyoqmi kananchis’, manataqmi ñawinchispa rikusqallanpichu iñinanchis (Heb. 10:38, 39). Allin iñiyniyoq kanapaq t’aqwirisun Hebreos 11:24-26 textopi Moisesmanta willasqanta. Chayman hina kay tapuykunata kutichisun: ¿Imaynatan iñiynin yanaparqan kay pachapi kaqkunata mana  munapayananpaq? Sasachakuykunapiña kashaspapas, ¿imaynatan iñiynin yanaparqan ancha allinpaq Dios serviyta qhawarinanpaq? ¿Imaraykun premiota suyakurqan?

4. ¿Imatan Moisés repararqan huchaq kusichikuyninpi kawsaymanta?

⁴ Allin iñiyniyoq kasqanraykun Moisesqa repararqan ‘huchaq kusichikuyninpi kawsayqa’ pisi p’unchaykunallapaq kasqanta. Hukkunan ichaqa huk hinata yuyaykurqanku. Yaqapaschá qhawarirqanku Egipto llaqta, idolokuna yupaychana layqakuykuna ruwana llaqta kashaspapas atiyniyoqman tukupusqanta, Jehová Diosta yupaychaqkunataq kamachi runakunalla kasqankuta. Moisesmi ichaqa yacharqan chaykunata Dios cambiay atisqanta. Yacharqanmi aychanpa munasqanman hina kawsaqkunaman Diospa phiñakuynin qonqaylla chayamunanta. Chaymi payqa mana munarqanchu ‘huchaq kusichikuyninpi kawsayta’.

5. ¿Iman yanapawasun ‘huchaq kusichikuyninpi kawsaymanta’ ayqenapaq?

⁵ ¿Imaynatan Moisés hina ‘huchaq kusichikuyninpi kawsaymanta’ ayqewaq? Huchaq kusichikuyninpi kawsayqa pisi tiempollapaqmi. Allin iñiyniyoq kaymi reparachiwasun ‘kay pachapas, tukuy imaymana mana chanin munayninkunapas tukukapushasqanta’ (1 Juan 2:15-17). Huchallapi kawsaqkunaqa ‘llusk’anamanmi churasqa’ kanqaku, “sinchi llaksasqan [otaq sinchi mancharisqan] paykunaqa chiriyanqaku” (Sal. 73:18, 19). Chaymi manaraq ima huchamanpas urmaykushaspa tapukunayki: “¿Imapin qhepaman tarikusaq?”, nispa.

6. a) ¿Imaraykun Moisés “mana munarqanchu Egipto rey Faraonpa ususinpa wawan nisqa kayta”? b) ¿Imaraykun Moisespa akllakusqan allinpuni karqan?

⁶ Allin iñiyniyoq kasqanmi Moisesta yanapallarqantaq allinkaqta akllakunanpaq. “Iñiywanmi Moisesqa hatunña kaspa mana munarqanchu Egipto rey Faraonpa ususinpa wawan nisqa kayta” (Heb. 11:24). Moisesqa manan nirqanchu: “Reypa ñawpaqenpi allin puestomanraq aypasaq, qolqeyoq atiyniyoq kaspataq Diosta servisaq llaqtamasiykunatapas yanapasaq”, nispaqa. Aswanpas Diosta anchata munakusqanraykun decidikurqan tukuy sonqonwan, tukuy almanwan, tukuy kallpanwan Diosta servinanpaq (Deut. 6:5). Arí, Moisesqa allintan decidikurqan. ¿Imaynapin chayta yachanchis? Qhepamanmi Egiptopi qhapaq kaykunata kikin llaqtamasinkuna askhata apakapurqanku (Éx. 12:35, 36). Faraonpas pisichasqan kapurqan qhepamantaq wañuchisqa karqan (Sal. 136:15). Moisesmi ichaqa Diospa yanapayninwan Israel llaqtata wañuymanta qespichirqan. ¡Akllakusqanqa allinninpaqmi karqan!

7. a) Mateo 6:19-21 textopi nisqan hina, ¿imaraykun wiñaypaq allin kawsayman aypanapaq hina imatapas akllakunanchis? b) Huk experienciata willay wiñaypaq allin kawsayta aypananpaq hina huk iñiqmasiq akllakusqanmanta.

⁷ Wayna-sipas, ¿imaynatan allin iñiyniyoq kay yanapasunkiman ima ruwanaykitapas allinta akllakunaykipaq? Ñawpaqtaqa hamuq tiempopin yuyaykunayki. Jehová Diospa prometesqanpi confiay, hinaspa wiñay kawsayman aypanaykipaq hina imatapas decidiy (leey Mateo 6:19-21). Chaytan Sophie iñiqmasipas ruwarqan. Payqa allin tusuqmi karqan, chaymi beca nisqakunata allin llank’anakunata ima munachirqanku. Paymi nin: “Maytan kusikuq kani allin reqsisqa kasqaymanta, hukkunamantapas aswan allinpaqmi qhawarikurqani. Ichaqa manan kusisqachu karqani”, nispa. Wayna-sipas, ¿imata ruwanaykipaqmi yuyaykushanki? nisqa videota (español simipi) qhawasqan qhepamanmi nirqan: “Diosta yupaychanaymantaqa allin reqsisqa kaytan munasharqani. Chaymi tukuy sonqoywan Diosmanta mañakuspa tusuyta saqepurqani”, nispa. ¿Imaynan kunan kashan? Ninmi: “Kusisqan kashani, manañan chay kawsayta munapayaniñachu. Kunanqa qosaywan  kuskan precursor kashayku. Manaña ñawpaqpi hina allin reqsisqachu nitaq qhapaqchu kani chaypas, Jehová Diosmi ñoqaykuwan kashan. Hinaspapas askha runakunatan Bibliamanta yachachishayku, askhataqmi kashan Diospaq llank’anaykupas. Manan imamantapas pesapakunichu”, nispa.

8. ¿Bibliapi ima texton yanapasunki allin kaqta akllakunaykipaq?

⁸ Wayna-sipas, Diosqa yachanmi iman qanpaq aswan allin chayta. Moisesmi Israel llaqtata nirqan: “¿Imatataq Diosniykichis Señor Diosqa qankunaq ruwanaykichista munan? Kaykunallatan munan: payta manchakunaykichista, tukuy kamachikuyninta kasukunaykichista, munakunaykichista, tukuy sonqo tukuy alma servinaykichista, hinallataq kunan kamachisqay unanchayninkunata kamachikuyninkunatapas hunt’anaykichistawan, ahinapin allillan kankichis”, nispa (Deut. 10:12, 13). Chayrayku kunan allin kaqta akllakuy, chaymi yanapasunki Diosta servishanallaykipaq, “tukuy sonqo tukuy alma” munakunaykipaqpas.

9. ¿Imaraykun Moisés Diospa kamachisqanta sasapaq qhawarirqan?

⁹ Moisesqa “Cristoq pisichasqa kasqantan aswan qhapaq kaypaq hap’irqan Egiptopi qhapaq kaymantaqa” (Heb. 11:26, NM). Chay textopi “Cristo” simiqa, “akllasqa” ninantan nishan, Moisesmantataqmi rimashan. Arí, Moisestan Dios akllarqan Egipto llaqtamanta Israel runakunata horqomunanpaq. Moisesqa yacharqanmi chay ruway sasa kananta ‘pisichasqa’ kanantapas. Chay ñawpaqllatan huk llaqtamasin nirqan: “¿Pin qanta churarqasunki kamachiwanaykikupaq anyawanaykikupaqpas?”, nispa (Éx. 2:13, 14). Chay qhepamanmi pay kikin Diosta tapurqan: ‘¿Rey Faraonqa kasuwanmanchu?’, nispa (Éx. 6:12). Hinan Moisesqa manchakuyninta atipananpaq Diospa yanapayninta mañakurqan. ¿Imaynatan Dios yanaparqan?

10. ¿Imaynatan Jehová Dios Moisesta yanaparqan kamachisqanta hunt’ananpaq?

¹⁰ Ñawpaqtaraqmi Diosqa Moisesta nirqan: “Qanwanmi ñoqa kasaq”, nispa (Éx. 3:12). Chaymantapas sut’incharqanmi “Ñoqan kani Ñoqaqa” nisqa sutin ima ninanta. Chaywanmi kallpacharqan yanaparqantaqmi paypi suyakunanpaq (Éx. 3:14). * Hinaspapas atiytan qorqan milagrokunata ruwananpaq, chhaynapi paypa kamachisqan kasqanta yachanankupaq (Éx. 4:2-5). Chaymantapas Aarontan churarqan Moisespa rantinpi rimananpaq (Éx. 4:14-16). Chaymi Moisesqa machuyapusqan tiempopi nirqan Diospa yanapayninwanqa ima kamachikusqantapas hunt’ay atikusqanta. Josuetan nirqan: “Señor Diosmi ñawpaqeykita rinqa, qanwantaq kanqapas. Manan saqerparisunkichu, manataqmi wikch’urparisunkipaschu, chhaynaqa, ama manchakuychu amataq pisi kallpayaychu”, nispa (Deut. 31:8).

11. ¿Imaraykun Moisés Diospaq llank’ayta aswan chaninpaq qhawarirqan?

¹¹ Moisesqa Diospa yanapayninta qhawarispan, sasa llank’ana aparisqanta ancha allinpaq qhawarirqan “Egiptopi qhapaq kaymantaqa”. Paypaqqa tukuy atiyniyoq Diosta serviymi aswan allinqa karqan Faraonta serviymantaqa. Paypaqqa Israel llaqtata kacharichinanpaq Diospa akllasqan kaymi aswan allinqa karqan Egiptopi kamachikuq kaymantaqa. Chaymi Diosqa “ancha hatun” atiyta qorqan Israel llaqtata Prometesqan Hallp’aman apananpaq, allinpaq qhawarisqataqmi karqanpas (Deut. 34:10-12). ¡Arí, tukuy atiyniyoq Diosta serviymi aswan allinqa!

12. ¿Ima llank’aytan Diosmanta chaskirqanchis?

¹² Ñoqanchispas Moisés hinan Diosmanta huk llank’ayta chaskirqanchis. Chayqa allin willakuykunata willaymi. Chaypaqmi  Pablopas huk cristianokunapas kamachisqa karqanku (leey Hechos 9:15). Llapallanchismi chay sumaq llank’aytaqa chaskirqanchis (Mat. 24:14; 28:19, 20). Wakin iñiqmasikunan tukuy tiemponkuwan Diospaq llank’anku. Iñiyninkupi allin poqosqa cristianokunapas iñiq t’aqakunapin iñiqmasikunata yanapanku umalli otaq yanapakuq qhari kaspa. Ichaqa chaykunatan wakin mana iñiq familianchis otaq huk runakunapas mana valeqpaq qhawarinkuman otaq pisichawasunman (Mat. 10:34-37). Chay mana allin rimaykunata uyarispaqa pisikallpayasunmanmi otaq sasa hunt’anapaq qhawarisunman. Chay hinapi tarikuspa, ¿imaynatan allin iñiyniyoq kay yanapawasun?

13. ¿Ima yanapaykunatan Jehová Dios qowanchis kamachiwasqanchista hunt’anapaq?

¹³ Tukuy sonqowan Diospa yanapayninta mañakuy. Willakuy imakunamanta manchakusqaykita. Llank’ay aparisqanchistaqa Diosmantan chaskirqanchis. Chaymi payqa Moisesta hina yanapawasun chay llank’ayta hunt’ananchispaq. Pay kikinmi prometewanchis: “Ñoqan kallpachasqaykipas yanapasqaykipas, ñoqan hap’iykusqaykipas atipachisqaykipas”, nispa (Is. 41:10). Hinaspapas paymi niwanchis: “Rimasqayta hinan ruwasaq, yuyaykusqayta hinan hunt’asaq”, nispa. Chayta nisqanpin yachanchis ima prometesqantapas hunt’ananta (Is. 46:11). Chaymantapas Diosqa ‘hatun atiytan’ qowasun kamachiwasqanchista hunt’anapaq (2 Cor. 4:7). Hinaspapas Hallp’antinpin huk sumaq familiata qowanchis ‘hukkuna hukkunawan sonqochanakunapaq kallpachanakunapaq’ ima (1 Tes. 5:11). Arí, Jehová Diosqa tukuy necesitasqanchistan qowanchis kamachiwasqanchista hunt’anapaq. Chaymi yanapawanchis iñiyninchispi qaqata sayanapaq, Diospaq llank’asqanchista qorimantapas aswan chaniyoqta qhawarinapaq ima.

14. ¿Imaraykun Moisés premiontapas rikushanman hina kawsarqan?

¹⁴ Hinaspapas Moisesqa “samiyoq [otaq premioyoq] kaytan suyakusharqan” (Heb. 11:26). Pisillataña hamuq tiempomanta yacharqan chaypas, chayman hinan imatapas decidirqan. Moisesqa Abraham hinan Diospi confiarqan wañusqakunata kawsarichinanpaq atiyniyoq kasqanpi (Luc. 20:37, 38; Heb. 11:17-19). Payqa 40 watan pakakuspa huk llaqtapi tiyarqan, 40 watataq ch’inneq pampapi karpakunapi tiyarqan. Ichaqa Diospa prometesqanpi iñisqanraykun chay watakunapi  ruwasqanmanta mana pesapakurqanchu. Manaña yacharqanchu Diospa promesankuna imaynapi hunt’akunanta chaypas, payqa premiontapas rikushanman hinan kawsarqan.

15, 16. a) ¿Imaraykun hamuq tiempo kawsaypi yuyaykunanchis? b) ¿Imayna kawsaytan suyakushanki Diospa Gobiernon ukhupi?

¹⁵ ¿Moisés hinachu premiota suyakushanki? Ñoqanchispas manan yachanchischu imaynapi Diospa prometesqan hunt’akunanta. ‘Manan yachallanchispaschu hayk’aqchus’ manchay ñak’ariy chayamunanta (Mar. 13:32, 33). Chaywanpas Moisespa yachasqanmantaqa astawanmi yachanchis Paraisopi imayna kawsay kananmanta. Manaña llapantachu Dios willawanchis chaypas, Paraisopi imayna kawsay kananmanta prometewasqanchismi yanapawanchis premiota suyakunanchispaq. Chaymi yanapawanchis Diospa Gobiernonpaq llank’ayta ñawpaqman churanapaq. Kaypi yuyaykuy, ¿rantiwaqchu huk wasita imayna kasqanta mana yachaspa? Manapunichá. Chay hinallataqmi kanman hamuq tiempo kawsaymanta mana imatapas yachasunmanchu chayqa. Diospa promesanpi iñisun chayqa, Diospa Gobiernonpi kawsaytan sut’ipaq qhawarisun.

¹⁶ Diospa Gobiernonpi kawsay sut’i kasqanta qhawarinapaqqa, chaypipas kashasunman hinan yuyaykunanchis. Chayrayku ñawpa tiempopi Dios sonqo runakunamanta yachashaspa kaykunata tapukuy: “¿Imakunatan tapusaq kawsarimpuqtinku? Kay tiempopi kawsaymanta tapuwaqtinku, ¿imakunatan willasaq?”, nispa. Hinaspapas anchatachá kusikunki ñawpa machulaykikuna kawsarimpuqtin Diospa tukuy ruwasqanmanta willaspayki. Chaypiqa salqa animalkunatan reqsisun manataqmi manchakusunchu, ch’uya runaman tukupusqanchisman hinataq Dioswan astawan hukllachakusun.

17. ¿Imaynatan hamuq tiempo kawsaypi yuyaykuy yanapawanchis?

¹⁷ Kusisqa sonqoyoq kanapaq, allinta imatapas decidinapaqqa, suyakusqanchis sumaq kawsaypin yuyaykunanchis. Pablon qelqarqan: “Mana chaskisqanchistachus [otaq mana rikusqanchistachus] suyakunchis chayqa, pacienciawanmi chaytaqa suyakunchis”, nispa (Rom. 8:25). Akllasqa cristianokunapaqña chayta qelqarqan chaypas, llapanchistan yanapawanchis. Manaraq wiñay kawsayta chaskinchischu chaypas, chay kawsayta pacienciawan suyakusqanchismi yanapawasun allin iñiyniyoq kanapaq. Ñoqanchisqa sut’itan yachanchis ‘rikukuq kaqkunaqa pisi tiempollapaq [kasqanta], mana rikukuq kaqkunataq wiñay-wiñaypaq’ kasqanta (leey 2 Corintios 4:16-18). Chaymi Moisés hina mana pesapakunchischu watan-watan Dios servisqanchismanta.

18, 19. a) ¿Imaraykun kallpachakunanchis allin iñiyniyoq kanapaq? b) ¿Imamantan qatimuq estudiopi yachasun?

¹⁸ Allin iñiyniyoq kaymi yanapawanchis ‘mana rikusqakunamanta pruebakuna kasqanta’ reparanapaq (Heb. 11:1, NM). Llapa cristianokunan suyakushanchis wiñay kawsayta, wañusqakunaq kawsarimpunantapas. Chaykunamanta runakunaman willaqtinchismi Pablota hina niwanchis: “¿Imatataq riman kay thawtiqri?”, nispa (Hech. 17:18). Arí, mana iñiyniyoq runaqa pisipaqmi qhawarin Dios serviyta, “mana yuyayniyoq” kaypaqmi yuyaykunku (1 Cor. 2:14).

¹⁹ Kay pachapi runakunaqa manan Diospa promesanpi iñinkuchu, chaymi cuidakunanchis samaykuwananchismanta. Chaypaqmi Diosmanta mañakunanchis ‘iñiyninchis mana pisiyananpaq’ (Luc. 22:32). Hinaspapas Moisés hinan aychaq munapayayninmanta karunchakunanchis, ancha allinpaqmi Dios serviyta qhawarinanchis, suyakusqanchis wiñay kawsaypitaqmi yuyaykunanchis. Ichaqa, ¿imatawanmi Moisesmanta yachasunman? Qatimuq estudiopin yachasun imaynatan allin iñiyniyoq kasqan yanaparqan ‘mana rikuna Diosta’ rikushanmanpas hina kawsananpaq (Heb. 11:27).