Keimon lidoun ariñahani

Keimon lidoun tila

Ariha wamuti san “Bungiu le marihínbei”?

Ariha wamuti san “Bungiu le marihínbei”?

“Rédeiti deregüdagu lidan laritagun kamá hamuga aríagu liña lun Bungiu le marihínbei.” (EBÜ. 11:27)

1, 2. a) Ka uagu genege lubéi luagu lídanñein lan peliguru Moisesi? (Ariha huméi dibuhu le lídanbei lagumeseha arütíkulu.) b) Ka meha uagu manufude lubéi Moisesi luéi ligañi urúei?

 ABAN meha urúei gabafuti faraón. Ariha hamuti meha ehiptuna kamá aban bungiu. Según tariñaguni aban líburu, saminatiña meha luagu “úati lan amu gürigia chútimaati lau luéi” (When Egypt Ruled the East). Lun hanufudedun lánigu luéi, barüti aban ridi lábulugu lau dibuhu tani aban hewe to aranseñutiña lun tagayuahan: aban eweridihani luagu hagünrinchawaguba lan láganiñu urúei lau lóufudagun. Gayarati wasaminarun luagu ida liña lan meha lasandiragun Moisesi lungua dan le lariñagunbei Heowá lun: “Nóunahaadibu lumoun urúei lun basagaruniña numutuniña Ísüraelina Ehiptugiñe” (Afu. 3:10).

2 Ñǘdünti meha Moisesi Ehiptu, subudigüda lumuti luganute Bungiu, ani adügati lau lira lun lagañidun faraón. Lárigiñebei lóunahan Bungiu nefu igei luagun ageiraü, aba lariñagun faraón lun Moisesi: “Beiba yáagiñe, ani houchabá miábindigiaba arihana, ladüga wéyume biabin arufudagua bungua nigibugiñe, náfarubadibu hilagubei” (Afu. 10:28). Lubaragiñebei láfuridun Moisesi ligibugiñegiñe faraón, ariñagati lun lóunwenba lan liráü le ígiramaü (Afu. 11:4-8). Lagumuhóun, ruti Moisesi gumadi houn sun familia ísüraelina lun háfarun aban gábara o aban mudún —animaalu sagüráuti houn ha áhuduragubaña lun bungiu ehiptuna Ra— ani ábame habahichaguni lita luagu tubenari haban (Afu. 12:5-7). Manufudeti Moisesi luéi ligaburi lóunabun urúei ehiptuna. Ka uagu? Ariñagatu Bíbülia luagu gaganbaditi lan Moisesi lun Heowá lau afiñeni, “manufudeuga” ani “rédeiti deregüdagu lidan laritagun kamá hamuga aríagu liña lun Bungiu le marihínbei” (aliiha huméi Ebüréu 11:27, 28).

3. Kaba wakutiha luagu lafiñen Moisesi luagu “Bungiu le marihínbei”?

3 Héreti san wafiñen kamá hamuga aríagu waña lun Bungiu? (Mat. 5:8.) Líderagubadiwa wakutihani lani Moisesi hénpulu lun furangu lan warihini “Bungiu le marihínbei”. Ida liña líderaguni lafiñen lun manufude lan hawéi gürigia? Ida liña larufuduni lafiñen luagu lani Bungiu füramasei? Ani dan le lidan lubéi peliguru úara hama líbirigu ísüraelina, ida liña líderaguni líchuguni larihin luagun “Bungiu le marihínbei”?

MANUFUDETI “LUÉI LIGAÑI URÚEI”

4. Ligibugiñe hagu gürigia, gabafuti meha san Moisesi lun lageindagun luma faraón?

4 Ligibugiñe hagu gürigia, ni kata meha Moisesi ligibugiñe faraón. Genegeti meha lúhaburuguñein lan urúei gabafuti ligía libagari Moisesi lun buidu lan lidin lun. Moisesi guánarügü álügüdübalin Heowá: “Káteiñadinagia lun nídinba lan lumoun urúei, lun nasagaruniña Ísüraelina Ehiptugiñe?” (Afu. 3:11). Háfuga ligía lasaminarunbei: “Buiti funa san nagiribudun Ehiptun runeime nibagari lidan peliguru lau nagañidagüdüni faraón? Le linarün katei, kéiburi bián-wein irumu lubaragiñe dan ligía anurahaali meha ñéingiñe.

5, 6. Ka íderagubalin Moisesi lun ladügüni lugundan Heowá lubaragiñe lanufudedun luéi faraón?

5 Lubaragiñebei lagiribudun Moisesi Ehiptun, arufudahati Bungiu aban katei súdiniti lun, aban inarüni le labürüdübei Moisesi tidan liliburun Hobu: “Eseriwiduni lun Bungiu lau úaraguni, ligía lichú aubei” (Hob. 28:28). Lun líderaguni Heowá Moisesi arufudei lichú aau ligía, adügati lun larihini mítaran lan kei gürigia, lugundun ligía Bungiu suntigabafubei. Aba lálügüdüni: “Kagia adügübalin hayuma gürigia? Ma au adügübei lun mariñagadi lan, o maganbadi lan, o marihin lan o gayara lan larihin?” (Afu. 4:11).

6 Ka wafurendeirubei? Moun lumuti meha lanufudedun Moisesi. Heowá meha óunahabalin, ani ligíaba meha íchigei le lemegeirubei lun lun lanügüni uganu. Ani ni kata meha giñe faraón lun Bungiu suntigabafu. Lau sun luwuyeri, mama meha furumiñe lidan hamá peliguru lumutuniña Bungiu lábugiñe lagumadihan urúei ehiptuna. Háfuga samina lan meha Moisesi luagu ida liña lan lóunigiruni Heowá Abüraámü, Hosé ani íbini Moisesi guánarügü lábugiñe hagumadihan amu urúeigu ehiptuna (Agu. 12:17-19; 41:14, 39-41; Afu. 1:22–2:10). Kei aríagu liña lubéi meha Moisesi lun “Bungiu le marihínbei”, ráramati ligibugiñe faraón lau ganigi ani ariñaga lumuti sun dimurei le lunbei lariñaguni lun.

7. Ida liña lóunigirunu afiñeni luagu Heowá aban íbiri?

7 Ítarameme, íderagua lumutu giñe tafiñen aban íbiri gíritu Ella lun méiguadun tan lidoun anufudei hawéi wügüriña. Lidan irumu 1949 aba hárügüdünu súdaara ha tánigu KGB, Estonia, aba hasurusugüdünun hagibugiñe súdaara ha nibureingiña. Ariñagatu: “Sanditina lanarime busiganu, gama lumoun aba nafurieidun lun Heowá ani adügati le lun nibihin darangilaü”. Lárigiñe, aba hanügünun adaürúa lidoun aban fulasu tábuguarügü luagu ǘrüwa weyu. Sigitu Ella ariñaga: “Aba hagúarahan hábutigu súdaara nun hariñaga: ‘Wadügüba lun maritawagungubei lan luagun iri Heowá Estonia! Buguya béibuga lidoun fulasu le ñein lubéi hafosurúa gürigia lun hawadigimaridun saragu, ha híbiri ábame houndin Siberia!’. Lárigiñe, aba hadügün bula tau, hariñaga: ‘Hagei san Heowá le Bubungiute?’”. Tanufudeduba funa san íbiri to hawéi wügüriña odi tafiñeruba luagu Heowá? Dan le hálügüdagunbarun, aba tariñagun houn gabulantiña hagía lau ganigi: “Saminaadina saragu luagun katei le, ani himei numuti nawinwandun furisunrugu ani lun nakipuruni numadagua luma Bungiu sügǘ lau líbüre nan ani lun neferidiruni lufulesein Bungiu”. Tun íbiri to, inarüniti Heowá kei wügüriña ha tigibugiñebaña. Seremei tafiñen, kíputu úaraguni.

8, 9. a) Ka san láraninabei anufudei hawéi wügüriña? b) Ánhawa asandira anufudei hawéi gürigia, kaba uagun wíchigei wasaminan?

8 Líderagubadiwa wafiñen luagu Heowá lun wagidaruni anufudei wawariua. Ánhaña ñübuin gürigia gabafutiña lidan lúrudu áluaha hadügün lun máhuduragun wamá lun Bungiu, gayarati genege lan luagu háhaburuguñein lan wabagari. Gayarati íbini wálügüdagun woungua: “Buiti funa san nasigirun agañidagüdaña gumadimatiña lau neseriwidun lun Heowá?”. Gama lumoun, haritagua wamá: afiñeni luagu Bungiu láraninabei anufudei hawéi wügüriña (aliiha huméi Ariñawagúni 29:25). Adügati Heowá lun wasaminarun lau dimurei burí le: “Ka uei banufudeda? Hawéi san wügüriña? Hawéi san gürigia góunwedaditiña ha ítarabaña kei híduru?” (Isa. 51:12, 13).

9 Ru waméi wasaminan luagun Wáguchi le suntigabafu. Ariha lumutiña ha asufurirubaña lábugiñe hagumadihan urúeigu marichatiña, gudemetiña lun ani íderagua lumutiña (Afu. 3:7-10). Anhein hamuga achülüra dan lun wafuranguagüdüni lébuna wafiñen houn wügüriña wéirigutiña, samina wamá luagun dimurei le lariñagubei Hesusu: “Máhüchüra humá luagu kaba lan hariñaga o ida luba lan hariñaguni, ladüga danme lachülürün oura lun hadimurehan, líchugubei Bungiu le lunbei hariñaguni hun” (Mat. 10:18-20). Úati ni aban gumadimati ubouaguna gabafuti lun lageindagun luma Heowá. Anhein wederebudagüda wafiñen guentó, warihibei Heowá kei aban Gürigia inarüniti le gayarabei líderaguniwa.

AFIÑETI MEHA LUAGU LANI BUNGIU FÜRAMASEI

10. a) Ka adundehani líchugubei Heowá houn ísüraelina lidan hati nisán irumu 1513 lubaragiñe wadaani? b) Ka uagu gaganbadi lubéi Moisesi lun ladundehan Bungiu?

10 Lidan hati nisán irumu 1513 lubaragiñe wadaani, ariñagati Heowá lun Moisesi luma lun Aarón lun híchuguni fiú iseri adundehani le houn ísüraelina: lun hanúadahan aban mudún o aban gábara le úati mégeiti luagu: lun háfaruni luma lun háhurudaguni tubenari haban lau lita (Afu. 13:3-7). Dan lárigiñe, abürühati apostolu Pábulu luagu Moisesi: “Lau lafiñen Moisesi ladügei fedu le gíribei Luéyuri Esefuruni; aba lóunahan abahichaguei tubenari haban ísüraelina lau hitaü lun danme lan le lásügürün ánheli le lánina óunweni, máfarun láamuga ni aban hágiramagu Ísüraelina” (Ebü. 11:28). Subudi lumuti meha Moisesi luagu gúnfuli lani Heowá le füramase lubéi, ligíati, afiñeti luagu láfaragubaña lan hasaanigu ehiptuna ha ígiramaübaña.

11. Ka uagu leweridiraña Moisesi híbiri ísüraelina?

11 Genegeti añahein lan meha lisaanigu Moisesi Madián, dise ani séfuñu (Afu. 18:1-6). Íbini ítara, lun hesefuruniña ha híbiri ísüraelina hasaanigu luéi “ánheli le lánina óunweni”, aba lasubudiragüdüni lilurudun Bungiu houn. a Anihein meha saragu ibagari lunti lesefurúniwa, ani hínsiñetiña meha gürigia líledigu Moisesi lun. Ariñagatu Bíbülia aba lan “lóunahan Moisesi hawagu sun wéiyaaña mutu Ísüraelina, lariñaga houn: ‘Ragǘ humá aban mudún o aban lan liraüraü gábara houn hiduheñu háfareime lun hefeduhani luéyuri hesefurun’” (Afu. 12:21).

12. Ka uganu súdiniti uágubei líchiga Heowá gumadi woun lun wapurichihani?

12 Lau hídehan ánheligu, hanügüñein lumutuniña Bungiu uganu súdiniti le houn gürigia: “Inebelá Bungiu hun, ru huguyame uéiriguni lun, chülüha dan lun laguseragüdün. Hudugua humá lun le adügübalin sielu luma ubóu, barana luma lísensen duna” (Aruf. 14:7). Anihán lidaani wapurichihani uganu ligía. Mosu weweridiruniña gürigia lun háfuridun tídangiñe Babilónia to Wéiriboun ‘mafanran hamaamuga lidan tabeichúniwa’ (Aruf. 18:4). Kristiánugu anuadirúaaña, lau hídehan “amu mudún”, ayumuraguatiña houn ha dísebaña luéi Bungiu: “Arandara humá luma Bungiu” (Huan 10:16; 2 Ko. 5:20).

Ladügüba wafiñen luagu lani Heowá füramasei lun busentima wamá wapurichihani uganu buiti (Ariha huméi párafu 13)

13. Kaba ínchahawa lun wapurichihani uganu buiti?

13 Chouru wamuti luagu “chülüha lan dan lun laguseragüdün” Bungiu ani luagu mosu lan wapurichihan lau lóufudagun ítara kei lariñaguni Heowá. Lidan aban arufudúni, arihati apostolu Huan “gádürü ánheligu rara luagu gádürü larigei ubóu, ágüdahei gádürügubei garabali” (Aruf. 7:1). Lau wafiñen, ariha wamutiña san ánheligu ha lúnbaña hígiragüdüni ligarabalin óunwenbu asufuriruni le gagünrinchaguadibei luagun ubóu? Wakipuruni wafiñen luagu katei le línchahabadiwa lun wapurichihani uganu buiti lau ubebeni.

14. Kaba ínchahawa lun ‘weweridiruniña wuribatiña lun hígiruni luriban hémeri’?

14 Gúndaatiwa wagía kristiánugu inarünitiña lau aban umadaguaü luma Heowá ani hemenigitiwa wawinwandun lun súnwandan. Gama lumoun, gunfuranda wamuti mosu lan weweridiruniña ‘güriga wuribatiña lun hígiruni luriban hóuserun gayara láamuga hasigirun abagarida’ (aliiha huméi Esekiéli 3:17-19). Inarüni mama lan lúnrügü madurun wamá luagu hata gürigia wapurichiha, adüga wamuti ladüga hínsiñe lan Heowá woun ani hínsiñe hagía gürigia woun. Lidan hénpulu le luáguti samariana le buídubei, afuranguagüda lumuti Hesusu ka lan mini lubéi ínsiñeni luma gudemehabu. Gayarati wálügüdagun woungua: “Gudemehabutina san kei samariana le buídubei? Ínchaha lumutina san gudemehabu ligía lun napurichihan?”. Mabusenruntiwa ítara wamá kei hafadirin huríu luma ladügawagun Lewí ha lídanbaña hénpulu, ha ‘egeyedubalin hémeri’ luéi hídehan (Luk. 10:25-37). Wafiñen luagu lani Bungiu füramasei luma ínsiñeni hawagu gürigia línchahabadiwa lun wadügüni sun wayaraati lidan apurichihani lubaragiñe lagumuchun dan.

“SÜGǗ HAMUTI BARANA FUNATI”

15. Ka meha uagu hasandiragua ísüraelina houngua mesefuragülehaña lan?

15 Lafiñen Moisesi luagu “Bungiu le marihínbei” íderagubalin dan le lidan habéi peliguru ísüraelina lárigiñebei háfuridun Ehiptugiñe. Ariñagatu Bíbülia: “Dan le harihinbei Ísüraelina layarafaduña lan urúei houn hau sun Ehiptuna, aba hanufudedagun, aba hamuriahan luma Bungiu lun líderaguniña” (Afu. 14:10-12). Lunti yebe subudi hamaali lan lira. Ka uagu? Ladüga awisahaali meha Heowá: “[Nígiruba] lun tedererun lanigi urúei, lun léibaahanün, ábameti narufuduni nubafu luagu hau sun lisudaranigu, ábame hasubudiruni Ehiptuna luagu au lan [Heowábei]” (Afu. 14:4). Gama lumoun, lérügüñein ligibugiñebei hagu ísüraelina hariha. Anihán meha barana Funati hagibugiñe, siñati lánhiñurawagun, ani hanagangiñe, aniten faraón tau likarün lánina wuribu to hanarimeti tifuresen. Ani aban meha hóuniri mudún le barühali 80 irumu adundehabaliña! Sandiguatiña houngua mesefuragülehaña lan.

16. Ida liña meha ladügün lafiñen Moisesi lun héreñu lan ligibugiñe barana Funati?

16 Ánheinti Moisesi, manufudedagunti. Adügati meha lafiñen lun larihin amu katei, mámarügü barana hama saragu súdara. Gayarati meha larihini ‘le lunbei ladügüni Bungiu lun lasalbaruniña’, subudi lumuti meha lageindaguba lan Habungiute hawagu (aliiha huméi Áfuriduni 14:13, 14). Ani ruti erei houn ha híbiri gürigia lau lafiñen. Ariñagatu Bíbülia: “Ladüga hafiñen Ísüraelina, sügǘ hamuti Barana Funati éibugeina kamá hamuga múa le mábeiti. Danti le habusenrunbei Ehiptuna lun giñe hásügürün kei hagía, aba ladouragun duna hau, aba hañaradagun” (Ebü. 11:29). Ligíati, “aba habuluchagun [ísüraelina] ligibugiñe Bungiu, aba hemenigidun luagu luma luagu Moisesi” (Afu. 14:31).

17. Ida luba san lóuchawagun wafiñen ámuñegü?

17 Yarafa madise, genegebei giñe lídanñein lan peliguru wabagari. Lidoun lagumuchun óunwenbu asufuriruni, gumuhañame urúeigu ubouaguna tau óundaruni burí lánina relihión to wéinamutimatu sügǘ tau to wani (Aruf. 17:16). Lidan aban profesía, konpararü lumuti Heowá gádantiwa luma aban “uburugu mabarieirúnti, mebenari” (Ese. 38:10-12, 14-16). Harihibadiwa gürigia kamá mesefuragülehadiwa. Ida luba san wóunabun?

18. Ka uagu úabei lubéi resun lun wanufudedun lidan óunwenbu asufuriruni?

18 Moun lumuti wanufudedun. Ka uagu? Ladüga ariñaga laali Heowá luagu heibaahóuba lan lumutuniña, gama lumoun, ariñagati giñe lóunigirubaña lan: “Danme lebelurun Gogu lageiroun Ísüraeli lau lere, hanarimebei [ladurangun] nigañi” (Ese. 38:18-23). Ha busentiña hadügün dañu houn lumutuniña Bungiu, hagünrinchawaguba. Wafiñen luagu lóunigirubadiwa lan Heowá danme le lachülürün “luéyuri”, aban “weyu wéiriti ani hanufunati”, ladügüba lun warihini ‘le lunbei ladügüni Bungiu lun lasalbaruniwa’ luma lun wakipurun úaraguni (Hoe. 2:31, 32).

19. a) Ida liña meha san lumadagua Heowá luma Moisesi? b) Ánhawa aritagua luagun Heowá lidan sun le wadügübei, kaba buiti wibiha?

19 Anite sügǘ burí le wéinamuti! Ligíati, sigí wamá arufuda úaraguni kamá hamuga aríagu waña lun “Bungiu le marihínbei”. Aturiaha wamá ani furíei wamá súnwandan lun buídutima lan wamadagua luma Heowá. Gúndaati meha Moisesi lau aban lubuidun umadaguaü luma Bungiu, ani yusu lumuti Bungiu lidan aban igaburi espechaliti, darí lun tariñagun Bíbülia subudi lani Heowá Moisesi buidu buidu (2 Lur. 34:10). Aban meha profeta buiti Moisesi. Ítara kei ligía, ánhawa afiñera luagu Heowá, yarafabei wasandiragun woungua lun kamá hamuga aríagu waña lun. Haritagua wamá luagu Bungiu ‘lidan sun le wadügübei’, lugundun chóurugüda tumuti Bíbülia woun ‘lanügübadiwa lan luéigiñe üma le surubei’ (Ari. 3:6).

a Sun le asuseredubei arufudati óunaha lan Heowá ánheligu lun hagunfuliruni lasiadihan kóntüra ehiptuna (Sal. 78:49-51).