1, 2. (a) Basi zẹẹmẹ nuhewutu Mose do tin to owù mẹ tọn. (Pọ́n yẹdide he tin to bẹjẹeji hosọ ehe tọn.) (b) Naegbọn Mose ma dibuna homẹgble ahọlu lọ tọn?

FALO yin ahọlu huhlọnnọ de, podọ Egiptinu lẹ nọ sẹ̀n ẹn taidi yẹwhe de. Owe de dọ dọ, to nukun yetọn mẹ, ewọ “yiaga hugan nudida lẹpo to nuyọnẹn po huhlọn po mẹ.” (When Egypt Ruled the East) Na mẹjidugando etọn lẹ nido nọ dibusi i, Falo nọ ṣinyọ́n jẹgbakun he tindo yẹdide aklibo he tin to aṣeji nado hẹnadúmẹ de tọn, ehe yin oflin de dọ kẹntọ ahọlu lọ tọn lẹ sọgan yin vivasudo po awuyiya po. To whelọnu lo, yí nukun homẹ tọn do pọ́n numọtolanmẹ he Mose na ko tindo to whenue Jehovah dọna ẹn dọmọ: “Yẹn nasọ do we hlan Falo dè, na hiẹ nido hẹn omẹ ṣie lẹ ovi Islaeli tọn lẹ tọ́n sọn Egipti.”—Eks. 3:10.

² Mose yì Egipti bo lá owẹ̀n Jiwheyẹwhe tọn, bo gbọnmọ dali fọ́n homẹgble Falo tọn dote. To whenue azọ̀nylankan debọdo-dego ṣinẹnẹ ko hò aigba lọ godo, Falo na avase Mose dọmọ: “A sọ mọ nukunmẹ ṣie ba blo; na azán he mẹ hiẹ sọ mọ nukunmẹ ṣie te wẹ hiẹ na kú.” (Eks. 10:28) Whẹpo Mose do tọ́n sọn Falo nukọn, e dọ dọdai dọ visunnu plọnji ahọlu tọn na kú. (Eks. 11:4-8) Enẹgodo, Mose na anademẹ whẹndo Islaelivi lẹ tọn lẹpo nado  hù gbọgbọẹ kavi agbò de, yèdọ kanlin wiwe de na yẹwhe Egiptinu lẹ tọn he nọ yin Ra, podọ nado mimí ohùn etọn do dòtin ohọ̀n yetọn tọn lẹ go. (Eks. 12:5-7) Nawẹ Falo na yinuwa gbọn? Mose ma dibu. Etẹwutu? Gbọn yise dali, e setonuna Jehovah bo “ma dibuna homẹgble ahọlu tọn, na e gbọṣi tenọgli mẹ taidi dọ e to Omẹ lọ he yin mayinukundomọ lọ mọ wẹ nkọ.”—Hia Heblu lẹ 11:27, 28.

3. Etẹwẹ mí na gbadopọnna gando yise Mose tọn to “Omẹ lọ he yin mayinukundomọ lọ” mẹ go?

³ Be yise towe lodo sọmọ bọ e nọ taidi dọ hiẹ sọgan “mọ Jiwheyẹwhe” ya? (Mat. 5:8) Nado hẹn yise mítọn lodo na mí nido sọgan mọ “Omẹ lọ he yin mayinukundomọ lọ,” mì gbọ mí ni gbadopọnna apajlẹ Mose tọn. Nawẹ yise etọn to Jehovah mẹ basi hihọ́na ẹn sọta obu gbẹtọ tọn gbọn? Nawẹ e do yise hia to opagbe Jiwheyẹwhe tọn lẹ mẹ gbọn? Podọ nawẹ nugopipe Mose tọn nado mọ “Omẹ lọ he yin mayinukundomọ” hẹn ẹn lodo to whenue ewọ po omẹ etọn lẹ po tin to owù mẹ gbọn?

4. To nukun gbẹtọ tọn mẹ, naegbọn Mose ma sọtẹ́n yijlẹdo Falo go?

⁴ To nukun gbẹtọ tọn mẹ, Mose ma sọtẹ́n yijlẹdo Falo go. Ogbẹ̀ Mose tọn, dagbemẹninọ etọn po sọgodo etọn po taidi nuhe tin to alọ Falo tọn mẹ. Mose lọsu tlẹ kanse Jehovah dọmọ: “Mẹnu wẹ yẹn, bọ yẹn nado yì Falo dè, bọ yẹn nado hẹn ovi Islaeli tọn lẹ tọ́n sọn Egipti?” (Eks. 3:11) Owhe 40 jẹnukọnna nujijọ enẹ, Mose ko họ̀njẹgbé sọn Egipti. E sọgan ko lẹndọ, ‘Be nuyọnẹnnu wẹ e yin dọ ma lẹkọyi Egipti bo hẹn homẹgble ahọlu lọ ya?’

5, 6. Etẹwẹ gọalọna Mose nado dibusi Jehovah, kakati nido yin Falo?

⁵ Whẹpo Mose do lẹkọyi Egipti, Jiwheyẹwhe plọn ẹn nunọwhinnusẹ́n titengbe de, yèdọ nunọwhinnusẹ́n dopolọ he Mose wá basi kandai etọn do owe Job tọn mẹ dọmọ: “Budisi OKLUNỌ tọn, enẹ wẹ nuyọnẹn.” (Job 28:28) Nado gọalọna Mose nado wleawuna budisi mọnkọtọn bo yinuwa po nuyọnẹn po, Jehovah do vogbingbọn he tin to gbẹtọvi po Jiwheyẹwhe Ganhunupotọ lọ po ṣẹnṣẹn hia. E kanse dọmọ: “Mẹnu wẹ basi onù gbẹtọ tọn? Kavi mẹnu wẹ yí gbẹtọ do basi unbọpẹn, kavi tókunọ, kavi numọtọ, kavi nukuntọ́nnọ? E ma yin yẹn OKLUNỌ wẹ?”—Eks. 4:11.

⁶ Etẹwẹ yin nuplọnmẹ lọ? Mose ma to dandannu glọ nado dibu. Jehovah wẹ do Mose hlan, yèdọ mẹhe na na ẹn nudepope he ewọ tindo nuhudo etọn nado dowẹn Jiwheyẹwhe tọn na Falo. Humọ, Falo ma sọtẹ́n to nukọnna Jehovah. To popolẹpo mẹ, e ma yin whla tintan die he devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tin to owù mẹ to gandudu Egiptinu lẹ tọn glọ. Vlavo Mose lẹnnupọndo lehe Jehovah basi hihọ́na Ablaham, Josẹfu podọ etlẹ yin Mose lọsu to gandudu Falo he wayi lẹ tọn whenu do ji. (Gẹn. 12:17-19; 41:14, 39-41; Eks. 1:22–2:10) Na Mose tindo yise to Jehovah mẹ wutu, yèdọ “Omẹ lọ he yin mayinukundomọ,” e yí adọgbigbo do yì Falo nukọn bo lá ohó he Ewọ degbena ẹn nado dọ lẹpo.

7. Nawẹ yise tintindo to Jehovah mẹ basi hihọ́na mẹmẹyọnnu de gbọn?

⁷ Mọdopolọ, yise tintindo to Jehovah mẹ basi hihọ́na mẹmẹyọnnu de he nọ yin Ella ma nado joawuna obu gbẹtọ tọn. To 1949, Ella yin wiwle to Estonie gbọn ponọ KGB tọn lẹ dali, podọ e yin dide do omẹ́ bọ ponọ jọja lẹ pọ́n omẹ́ etọn na ojlẹ dindẹn. E dọmọ: “N’tindo numọtolanmẹ mẹdèpo tọn. Etomọṣo, to whenue n’hodẹ̀ hlan Jehovah godo, n’tindo jijọho po vivomẹninọ ahun mẹ tọn po.” Enẹgodo, Ella yin zizedo gànhọ de mẹ bọ e nọ finẹ edeṣo na azán atọ̀n. E dọ dọ, “Ponọ lẹ nọ dawhá do ji e dọmọ: ‘Mí na hẹn ẹn diun dọ yinkọ lọ Jehovah ma na yin finflin to Estonie gbede ba! Mí na ze we yì opá yasanamẹ tọn de mẹ, podọ mẹhe pò lẹ na yin bibẹ sọyi Sibérie!’ Po mẹṣanko po, yé yidogọ dọ, ‘Fie wẹ Jehovah towe lọ te?’” Be Ella na dibusi gbẹtọ wẹ ya kavi e na dejido Jehovah go? To whenue yè kanhose e, e dọna  mẹṣankotọ etọn lẹ po adọgbigbo po dọmọ: “N’ko lẹnnupọn sisosiso do whẹho ehe ji, podọ e pọnte na mi nado nọ gànpamẹ bo ma hẹn haṣinṣan ṣie hẹ Jiwheyẹwhe gble hugan nado yin tuntundote bo hẹn nukundagbe etọn bu.” Jehovah yin omẹ nujọnu tọn de na Ella dile ponọ he tin to nukọn etọn lẹ yin do. Gbọn yise dali, e hẹn tenọgli etọn go.

8, 9. (a) Etẹwẹ na gọalọna mí nado duto obu gbẹtọ tọn ji? (b) Eyin hiẹ yin whiwhlepọn nado joawuna obu gbẹtọ tọn, mẹnu ji wẹ hiẹ dona ze ayiha towe do?

⁸ Yise tintindo to Jehovah mẹ na gọalọna we nado duto obu ji. Eyin gandutọ huhlọnnọ lẹ tẹnpọn nado hò mẹdekannujẹ sinsẹ̀n-bibasi tọn towe hlan Jiwheyẹwhe yí, e sọgan taidi dọ ogbẹ̀, dagbemẹninọ po sọgodo towe po tin to alọ gbẹtọvi tọn mẹ. Hiẹ tlẹ sọgan kanse dọ: ‘Be nuyọnẹnnu wẹ e yin nado zindonukọn to Jehovah sinsẹ̀n mẹ bo to homẹ hẹngblena aṣẹpatọ lẹ ya?’ Flindọ: Yise tintindo to Jiwheyẹwhe mẹ wẹ na gọalọna mí nado duto obu gbẹtọ tọn ji. (Hia Howhinwhẹn lẹ 29:25.) Jehovah kanse dọmọ: “[Naegbọn] hiẹ nado dibuna gbẹtọ he na kú, podọ ovi gbẹtọ tọn he yè basi di ogbé?”—Isa. 51:12, 13.

⁹ Nọ hẹn Otọ́ ganhunupotọ towe do ayiha mẹ. E nọ mọ mẹhe to yaji to gandutọ kanylantọ lẹ glọ lẹpo, bo nọ vẹawu yé bosọ nọ yinuwado ota yetọn mẹ. (Eks. 3:7-10) Eyin hiẹ na tlẹ yiavùnlọna yise towe to gandutọ huhlọnnọ lẹ nukọn, ‘a yin magbọjẹnọ gando lehe kavi nuhe a na dọ go blo; na nuhe a na dọ na yin nina we to gànhiho enẹ mẹ.’ (Mat. 10:18-20) Gandutọ gbẹtọvi lẹ tọn po ahọluzọnwatọ lẹ po ma sọtẹ́n to Jehovah nukọn. Gbọn yise towe hinhẹn lodo todin dali, hiẹ sọgan wá mọ Jehovah taidi Omẹ nujọnu tọn de he tindo ojlo sinsinyẹn nado gọalọna we.

10. (a) Anademẹ tẹlẹ wẹ Jehovah na Islaelivi lẹ to osun Nisan tọn mẹ to 1513 J.W.M.? (b) Naegbọn Mose do setonuna anademẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ?

¹⁰ To osun Nisan tọn mẹ to owhe 1513 J.W.M., Jehovah dọna Mose po Aalọn po nado na anademẹ vonọtaun ehelẹ Islaelivi lẹ: Mì ṣinyan lẹngbọ kavi gbọgbọẹ asu he ma tindo oblọ lẹ bo hù yé, bosọ mimí ohùn yetọn do dòtin ohọ̀n mìtọn lẹ tọn go. (Eks. 12:3-7) Nawẹ Mose yinuwa gbọn? Apọsteli Paulu wá wlan gando ewọ go dọmọ: “Gbọn yise dali, e basi hùnwhẹ juwayi tọn bo mimí ohùn do dòtin ohọ̀n tọn lẹ go, na mẹvasudotọ lọ nikaa doalọ plọnji yetọn lẹ go.” (Heb. 11:28) Mose yọnẹn dọ yè sọgan dejido Jehovah go, podọ e do yise hia to opagbe Jehovah tọn nado hù visunnu plọnji Egipti tọn lẹ mẹ.

11. Naegbọn Mose do na avase mẹdevo lẹ?

¹¹ E yọnbasi dọ visunnu Mose lọsu tọn lẹ ni tin to Midiani, yèdọ fie dẹn taun do “mẹvasudotọ lọ.” * (Eks. 18:1-6) Etomọṣo, e gbọn tonusise dali na anademẹ whẹndo Islaelivi lẹ tọn he pò lẹ, mẹhe visunnu plọnji yetọn lẹ tin to owù mẹ. Ogbẹ̀ yetọn tin to owù mẹ, podọ Mose yiwanna kọmẹnu etọn lẹ. Biblu dọ dọ, ‘Whenẹnu wẹ Mose ylọ mẹho Islaeli tọn lẹpo, bo dọ hlan yé dọmọ, mì hù Juwayi lọ.’ —Eks. 12:21.

12. Owẹ̀n titengbe tẹwẹ Jehovah na mí anademẹ nado lá?

¹² To anademẹ angẹli lẹ tọn glọ, omẹ Jehovah tọn lẹ to owẹ̀n titengbe de lá dọmọ: “Mì dibusi Jiwheyẹwhe bo na gigo e, na ojlẹ whẹdida etọn tọn ko wá, enẹwutu mì sẹ̀n Omẹ lọ he dá olọn, aigba, ohù po asisa osin tọn lẹ po.” (Osọ. 14:7) Din wẹ ojlẹ lọ nado lá owẹ̀n enẹ. Mí dona na avase kọmẹnu mítọn lẹ nado tọ́n sọn Babilọni Daho lọ mẹ, na yé nikaa “yí to azọ̀nylankan etọn lẹ mẹ.” (Osọ. 18:4) “Lẹngbọ devo” lẹ kọnawudopọ hẹ Klistiani yiamisisadode lẹ nado nọ vẹvẹna mẹhe ko jẹla sọn Jiwheyẹwhe dè lẹ nado “gbọwhẹ” hẹ ẹ.—Joh. 10:16; 2 Kọl. 5:20.

13. Etẹwẹ na yidogọna ojlo towe nado nọ tindo mahẹ to wẹndagbe lọ lilá mẹ?

 ¹³ Na nugbo tọn, mí kudeji dọ “ojlẹ whẹdida” tọn lọ mẹ wẹ mí to gbẹnọ te. Mí sọ tindo yise dọ Jehovah ma to hójlẹ gando niyaniya-yinyin azọ́n yẹwhehodidọ po mẹhẹnzun devi tọn lọ po go. To numimọ de mẹ, apọsteli Johanu “mọ angẹli ẹnẹ to ote to agosu ẹnẹ aigba tọn lẹ ji bo hẹn jẹhọn ẹnẹ aigba tọn lẹ go gligli.” (Osọ. 7:1) Gbọn yise dali, be hiẹ nọ mọdọ angẹli enẹlẹ ko wleawufo nado jo jẹhọn mẹvasudo tọn nukunbibia daho lọ tọn lẹ do aihọn ehe ji ya? Eyin hiẹ yí nukun yise tọn do mọ angẹli enẹlẹ, a na penugo nado nọ lá wẹndagbe lọ po adọgbigbo po.

14. Etẹwẹ nọ whàn mí nado “kọ́nuna mẹylankan sọn aliho ylankan etọn mẹ”?

¹⁴ Klistiani nugbo lẹ ko to vivi haṣinṣan dagbe tintindo hẹ Jehovah tọn dù bosọ tindo todido ogbẹ̀ madopodo tọn. Etomọṣo, mí yọnẹn dọ azọngban mítọn wẹ nado “kọ́nuna mẹylankan sọn aliho ylankan etọn mẹ, nado whlẹn ogbẹ̀ etọn.” (Hia Ezekiẹli 3:17-19.) Na nugbo tọn, mí ma to yẹwhehodọ nado dapana hùnhọ́dudu poun gba. Mí yiwanna Jehovah podọ mí yiwanna kọmẹnu mítọn lẹ wutu wẹ. Jesu do nuhe owanyi po lẹblanu po zẹẹmẹdo nugbonugbo hia to oló etọn he gando Samalianu he yin kọmẹnu dagbe lọ go mẹ. Mí sọgan kanse míde dọ, ‘Taidi Samalianu lọ, be “lẹblanu [nọ] whàn” mi nado dekunnu ya?’ To popolẹpo mẹ, mí ma na jlo gbede nado yinuwa taidi yẹwhenọ po Levinu lọ po to oló lọ mẹ, bo dín whẹjijọ nado gbọn “awà awetọ ji yì.” (Luku 10:25-37) Yise tintindo to opagbe Jiwheyẹwhe tọn lẹ mẹ po owanyi na kọmẹnu mítọn lẹ po na whàn mí nado nọ tindo mahẹ gigọ́ to azọ́n yẹwhehodidọ tọn lọ mẹ whẹpo whenu nido fẹ́.

15. Naegbọn Islaelivi lẹ do lẹndọ alọ ko jẹ emi go?

¹⁵ Yise Mose tọn to “Omẹ lọ he yin mayinukundomọ” mẹ gọalọna ẹn to whenue Islaelivi lẹ tin to owù mẹ to ojlẹ he mẹ yé tọ́n sọn Egipti godo. Biblu dọmọ: “Ovi Islaeli tọn lẹ ze nukun yetọn lẹ daga, bo, doayi e go, Egiptinu lẹ tò ja to godo yetọn; obu sọ di yé gbaugbau: Ovi Islaeli tọn lẹ sọ dawhá ylọ OKLUNỌ.” (Eks. 14:10-12) Be nujijọ madonukun de wẹ ehe yin ya? Paali. Jehovah ko dọ dọdai jẹnukọn dọmọ: “Yẹn nasọ hẹn ayiha Falo tọn sinyẹn, ewọ nasọ dómọna yé; yẹn nasọ tindo gbégbò na dee to Falo ji, podọ to awhànpa etọn lẹpo ji; Egiptinu lẹ nasọ yọnẹn dọ yẹn wẹ OKLUNỌ.” (Eks. 14:4) Mahopọnna enẹ, nuhe sọawuhia to nukun Islaelivi lẹ tọn mẹ kẹdẹ wẹ yé mọ, yèdọ Ohù Vẹẹ he yé ma sọgan dasá lọ, awhàn-kẹkẹ Falo tọn he to wezun ji ja lẹ, po lẹngbọhọtọ owhe 80 mẹho he to anadena yé lọ po! Yé lẹndọ alọ ko jẹ emi go.

16. Nawẹ yise Mose tọn hẹn ẹn lodo to Ohù Vẹẹ kọ̀n gbọn?

¹⁶ Etomọṣo, obu ma di Mose. Etẹwutu? Na yise gọalọna ẹn nado mọ nuhe tindo huhlọn taun hugan ohù kavi awhànpa lọ wutu. E penugo nado “mọ whlẹngán OKLUNỌ tọn,” podọ e yọnẹn dọ Jehovah na hoavùn do Islaelivi lẹ tamẹ. (Hia Eksọdusi 14:13, 14.) Yise Mose tọn hẹn omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ lodo. Biblu dọ dọ, “Gbọn yise dali, yé jugbọn Ohù Vẹẹ lọ mẹ taidi gbọn aigba húhú ji nkọ, ṣigba to whenue Egiptinu lẹ tẹnpọn nado gbọn e ji, yé yin sisiọ.” (Heb. 11:29) Enẹgodo, “gbẹtọ ewlẹ sọ dibuna OKLUNỌ: yé sọ yise to OKLUNỌ mẹ, podọ to devi etọn Mose mẹ.”—Eks. 14:31.

17. Nujijọ sọgodo tọn tẹwẹ na tẹ́n yise mítọn pọ́n?

¹⁷ To madẹnmẹ, ogbẹ̀ mítọn na taidi nuhe tin to owù mẹ. To vivọnu nukunbibia daho lọ tọn, gandudu aihọn tọn lẹ na ko và titobasinanu sinsẹ̀n tọn he mẹ gbẹtọ sù te bosọ klo hugan mítọn lẹ sudo mlẹnmlẹn. (Osọ. 17:16) Jehovah dọ dọdai bo basi zẹẹmẹ ninọmẹ agbátọnọ-yinyin tọn mítọn taidi “otò wedede de, . . . matin adó lẹ, bo ma tindo opátin lẹ kavi họngbo lẹ gba.” (Ezek. 38:10-12, 14-16) To nukun gbẹtọvi tọn mẹ, e sọgan taidi dọ mí ma sọgan yin whinwhlẹngán. Nawẹ hiẹ na yinuwa gbọn?

18. Basi zẹẹmẹ nuhewutu mí sọgan hẹn tenọgli mítọn go to nukunbibia daho lọ whenu tọn.

¹⁸ Mí ma dona dibu. Etẹwutu? Na Jehovah ko dọ dọdai dọ mẹgbeyinyan de na wá aimẹ sọta omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ. Ewọ ko sọ dọ dọdai kọdetọn lọ tọn. “To azán enẹ mẹ, whenuena Gọgi na wá aigba Islaeli tọn ji, wẹ [Jehovah Jiwheyẹwhe] dọ, dọ homẹwlu ṣie na hẹji wá biọ awọntinslo ṣie lẹ mẹ. Na to awuwhàn ṣie mẹ podọ to miyọ́n homẹgble ṣie tọn mẹ wẹ yẹn ko dọho.” (Ezek. 38:18-23) Enẹgodo, Jiwheyẹwhe na và mẹhe jlo na gbleawuna omẹ Jehovah tọn lẹpo sudo. Yise towe to kọdetọn he “azán daho bosọ dobu OKLUNỌ tọn” na hẹnwa mẹ wẹ na gọalọna we nado “mọ whlẹngán OKLUNỌ tọn” podọ nado hẹn tenọgli towe go.—Joẹ. 2:31, 32.

19. (a) Obá tẹ mẹ wẹ haṣinṣan Jehovah po Mose po tọn siso jẹ? (b) Eyin a nọ setonuna Jehovah to aliho towe lẹpo ji, dona tẹlẹ wẹ hiẹ na duvivi etọn?

¹⁹ Hiẹ sọgan wleawudaina nujijọ ojlofọndotenamẹ tọn enẹlẹ todin, eyin a “gbọṣi tenọgli mẹ taidi dọ [a] to Omẹ lọ he yin mayinukundomọ lọ mọ wẹ nkọ”! Hẹn haṣinṣan towe hẹ Jehovah Jiwheyẹwhe lodo gbọn nupinplọn po dẹ̀hiho to gbesisọ mẹ po dali. Mose tindo haṣinṣan pẹkipẹki mọnkọtọn hẹ Jehovah bo yin yiyizan nado wà ojlo Jehovah tọn sọmọ bọ Biblu dọ dọ Jehovah yọ́n Mose ‘nukun-sọ-nukun.’ (Deut. 34:10) Mose yin yẹwhegán ayidego tọn de. Ṣigba gbọn yise dali, hiẹ lọsu sọgan yọ́n Jehovah taidi dọ a sọgan mọ ẹn nugbonugbo wẹ nkọ. Eyin hiẹ nọ setonuna Jiwheyẹwhe “to aliho towe lẹpo ji,” dile Ohó etọn dotuhomẹna we do, “ewọ na jlọ omọ́ towe” lẹ, enẹ wẹ yindọ e na deanana we bosọ dona we.—Howh. 3:6.