Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

Nanchi Mumona “Awa Ubula Kumweka” Nyi?

Nanchi Mumona “Awa Ubula Kumweka” Nyi?

“Watwajijile kuchinchika saka atekanya nobe ubena kumona awa ubula kumweka.”—HEBE. 11:27.

1, 2. (a) Lumbululai ene mambo Mosesa o amwekejilenga nobe uji mu kizumba. (Monai kipikichala kitanshi.) (b) Mambo ka Mosesa o abujijile kuchiina bukaji bwa mfumu?

FELO wajinga mfumu wakanama bingi kabiji bena Ijipita bamumonanga nobe lesa. Buku umo waamba’mba, Felo “wajinga na maana ne bulume kukila bilengwa byonse.” (When Egypt Ruled the East) Pa kukeba kuba’mba bantu bamuchiinenga, Felo wavwalanga kabondo pajinga kishipila ubena kukeba kusumana, kyamweshanga’mba balwanyi ba uno mfumu wakonsha kwibashindatu mu kimye kicheche. Akifwanyikizhai biumvwine Mosesa, Yehoba byo amwambijile amba: “Twaya, nkutume kwi Felo namba ukafumye bantu bami bena Isalela mu Ijipita.”—Lupu. 3:10.

2 Mosesa wayile ku Ijipita na kubula Felo byaambile Lesa, kabiji kino kyazhingijishe bingi Felo. Panyuma ya myalo itanu na ina, Felo wasopeshe Mosesa amba: “Sa mujimuka; kechi mukammone kilungi jibiji ne; mambo mu juba jo mukamona kilungi kyami mukafwa.” (Lupu. 10:28) Mosesa saka akyangye kufuma ku meso a kwa Felo, wamubujile’mba mwananji wamulume mubeji usakufwa. (Lupu. 11:4-8) Kepo Mosesa akambizhe bisemi byonse  bya bena Isalela kwipaya mbunzhi nangwa mwana mukooko, banyama bazhijile kwi lesa wa bena Ijipita aye Ra ne kushinga mashi pa mashiki a ku bibelo byabo bena Isalela. (Lupu. 12:5-7) Pano Felo waubilepo byepi? Mosesa kechi waubile moyo ne. Mambo ka? Na mambo a lwitabilo wakokejile Yehoba kabiji “kechi wachiine bukaji bwa mfumu ne, mambo watwajijile kuchinchika saka atekanya nobe ubena kumona awa ubula kumweka.”—Tangai Bahebelu 11:27, 28.

3. Ñanyi mepuzho o tusakwisambapo aamba pa lwitabilo lwa kwa Mosesa lwamulengejile “kumona awa ubula kumweka”?

3 Nanchi lwitabilo lwenu lwakosa nobe ‘mumona Lesa’ nyi? (Mat. 5:8) Twayai twisambe pe Mosesa pa kuba’mba twikale na lwitabilo lwakosa lulengela ‘kumona awa ubula kumweka.’ Lwitabilo lwanji mwi Yehoba lwamulengejile byepi kubula kwikala na moyo wa kuchiina bantu? Mu ñanyi jishinda Mosesa mo amwesheshe lwitabilo mu milaye ya Lesa? Nga “kumona awa ubula kumweka” kwakoseshe byepi Mosesa ne bena Isalela byo bajinga mu kizumba?

KECHI WACHIINE “BUKAJI BWA MFUMU NE”

4. Mosesa byo ayile kwi Felo, babula lwitabilo bafwainwa balangulukilenga’mba ka?

4 Bantu babula lwitabilo bafwainwa balangulukilenga’mba Mosesa ubena kutanta nshima ku mukele pa kuya kwi Felo. Bumi bwa kwa Mosesa ne bwikalo bwanji bwa kulutwe bwamwekelengatu nobe buji mu maboko a kwa Felo. Mosesa aye mwine waipwizhe Yehoba amba: “Yami ñanyi kya kuba’mba ngye kwi Felo ne kufumya bena Isalela mu Ijipita?” (Lupu. 3:11) Papichile myaka 40 kufuma panyemejile Mosesa kufuma ku Ijipita. Kyamweka walangulukilenga’mba: ‘Abya kijitu bulongo kubwela ku Ijipita na kuzhingijisha mfumu ne kwibika mu kizumba nyi?’

5, 6. Ki ka kyakwashishe Mosesa kuchiina Yehoba kukila Felo?

5 Mosesa saka akyangye kubwela ku Ijipita, Yehoba wamufunjishe kintu kyanema bingi. Mu kuya kwa kimye Mosesa wanembele jino jifunde mu buku wa Yoba ja kuba’mba: “Kumwakamwa Yehoba, ao o mana.” (Yoba 28:28) Yehoba wakwashishe Mosesa kwikala na moyo wafwainwa ne maana kupichila mu kumubula kuba’mba aye Lesa Wabulume bonse wapusana bingi na bantu. Wamwipwizhe’mba: “Nanchi ñanyi wapa muntu kanwa kanji? Nangwa ñanyi ulenga kamama, nangwa washinka matwi, nangwa ujina meso, nangwa mpofu? Ke amiwa Yehoba nenyi?”—Lupu. 4:11.

6 Wafunjileko ka? Mosesa kechi wafwainwe kuba moyo ne. Mambo bamutumine kwi Yehoba. Lesa wamupele bulume pa kuya na kubula Felo byo aambile. Felo kechi waesakene pamo ne Yehoba ne, kabiji kino kechi kyo kyajinga kimye kitanshi bantu ba Lesa kwikala mu kizumba mu bukalama bwa bena Ijipita ne. Mosesa wafwainwa walangukukilenga pe Yehoba byo azhikijile Abalahama, Yosefwa, ne aye mwine Mosesa mu bukalama bwa kwa Felo wajingapo kala. (Nte. 12:17-19; 41:14, 39-41; Lupu. 1:22–2:10) Na mambo a kuba Mosesa wajinga na lwitabilo mwi Yehoba, aye “ubula kumweka,” wachinchikile ne kuya na kumona Felo ne kumwambila byambo Yehoba byo amukambizhe kwamba.

7. Lwitabilo mwi Yehoba lwakwashishe byepi nyenga umo?

7 Lwitabilo mwi Yehoba lwa kwashishe nyenga wa jizhina ja Ella kubula kwikala na moyo wa kuchina bantu. Mu 1949 ba Ella bebakashile mu Estonia ku kafulumende wa KGB, bebavujile bivwalo ne kwiboba mukeyu ku bakapokola bakyanyike. Ba Ella baambile’mba: “Naumvwine bingi bumvu. Bino panyuma ya kulomba kwi Yehoba, naikele na mutende, ne muchima waikijile.” Kyalondejilepo, ba Ella bebashikijile mu kakibamba mwabunke pa moba asatu. Bashimikizha amba: “Bakapokola babijikile’mba: ‘Tusakuzhiya jizhina ja Yehoba mu Estonia, kechi jikomvwanyikapo jibiji ne. Tubena kukutaya pa kazhima kabiji  bakwenu bonse tusakwibatwala ku kyalo kya Siberia.’ Kepo baambile na kapunyi amba, ‘Nga Yehoba wobe uji pi?’” Nanchi ba Ella bafwainwe kuchiina bantu nyi, inyi kuketekela mwi Yehoba? Pa kwibatebawisha, baambile kwakubula moyo ku bebobilenga mukeyu amba: “Nalangulukapo bingi pa kino kintu, kyawama kwikala mu kaleya saka nji na bulunda bwawama ne Lesa, kukila kukasuluka bino Lesa saka abena kutala bibi.” Kwiba ba Ella Yehoba wajinga wa kine, byonkatu byajinga bantu baimene palutwe yabo. Na mambo a lwitabilo lwabo, batwajijile kulama bukishinka bwabo.

8, 9. (a) Ki ka kyakonsha kwitukwasha kushinda moyo wa kuchiina bantu? (b) Ñanyi ye mwafwanwa kulangulukapo inge kemumvwe moyo wa kuchiina bantu?

8 Lwitabilo mwi Yehoba lukemukwasha kushinda moyo. Inge kya kuba babinemanga ba mu kafulumende bemukanya kupopwela Lesa, kyakonsha kumweka nobe bumi ne bwikalo bwenu buji mu maboko abo. Mwakonsha ne kutendeka kulanguluka’mba, kana kijitu bulongo kwingijila Yehoba aku nakuzhingijisha bantangi ba mu kafulumende nyi? Vulukainga kuba’mba: Kyakonshatu kwitukwasha kushinda moyo wa kuchiina bantu ke kuketekela mwi Lesa. (Tangai Byambo bya Mana 29:25.) Yehoba waipuzha’mba: ‘Obewa wi ñanyi byo uchiina muntu ufwa, yenkawa muntu ye balenga nobe nsono?’—Isa. 51:12, 13.

9 Langulukainga kimye kyonse pe Shetu wabulume bonse. Aye umona byonse, umvwa lusa ne kukwasha bonse bo bayanjisha ku bakalama bakanama. (Lupu. 3:7-10) Nangwa inge mwafwainwa kuzhikijila lwitabilo lwenu ku babinemanga ba mu kafulumende, Baibolo waamba’mba: “Kange mukakamwe byo mukamba ne, mambo bakemubula byo mukamba mu kyokya kimye.” (Mat. 10:18-20) Bakalama ba ino ntanda ne babinemanga ba mu kafulumende kechi baesakana pamo ne Yehoba ne. Inge mwakosesha lwitabilo lwenu lonka luno, mwakonsha kumonanga Yehoba kuba’mba kine ko aji kabiji ubekebesha kwimukwasha.

WAJINGA NA LWITABILO MU MILAYE YA LESA

10. (a) Ñanyi mikambizho Yehoba yo akambizhe bena Isalela mu ñondo wa Nisanyi mu 1513 B.C.E.? (b) Ki ka kyalengejile Mosesa kukokela mikambizho ya Lesa?

10 Mu 1513 B.C.E., mu ñondo wa Nisanyi, Yehoba waambijile Mosesa ne Alona kukambizha bena Isalela amba: Ipayai mukooko mulume nangwa mbuzhi wabula bulema, ne kushinga mashi pa mashiki a ku bibelo byenu. (Lupu. 12:3-7) Mosesa waubile byepi? Mutumwa Paulo wanembele pe aye amba: “Lwitabilo lwamulengejile kuja kijiilo kya lupitailo ne kusansa mashi ku bibelo kuba amba malaika wa Lesa abule kwipaya babeji babo.” (Hebe. 11:28) Mosesa wayukile kuba’mba milaye ya Yehoba yonse ikafika, kabiji wajinga ne na lwitabilo lwa kuba’mba babeji bonse ba bena Ijipita basakufwa.

11. Mambo ka Mosesa o ajimwijileko bakwabo?

11 Mosesa baana banji bakijinga ku Mijanyi, kwalepa na ‘malaika wa Lesa waipaile babeji.’ * (Lupu. 18:1-6) Bino Mosesa wabujile mikambizho bisemi byonse bya bena Isalela bajinga na babeji bajinga mu kizumba. Bumi bwa bantu bwajinga mu kizumba, kabiji Mosesa watemenwe bingi balongo banji. Baibolo waamba’mba ponkapotu Mosesa waichile “bakulumpe bonse ba bena Isalela ne kwibambila’mba: . . . ‘Ipayai mukooko wa kijilo kya Lupitailo.’”—Lupu. 12:21.

12. Ñanyi byambo byanema Yehoba byo etukambizha kwamba?

12 Na bukwasho bwa bamalaika, bantu ba Yehoba babena kwamba byambo byanema bingi bya kuba’mba: “Akamwai Lesa ne kumupa lukumo, mambo kimye kyanji kya kuchibilamo mambo kyafika, onkao mambo popwelainga awa walengele jiulu, ntanda, kalunga ka mema ne masulo a mema atupauka.” (Lum. 14:7) Kino kyo kimye kyo twafwainwa kusapwilanga bino byambo. Twafwainwa kujimunako bantu kufuma mu Babilona Mukatampe, pa kuba’mba bakabule “kupitamo mu binkunka byanji.” (Lum. 18:4)  Bena Kilishitu bashingwa bengijila pamo na “mikooko ikwabo” mwingilo wa kusashijila bantu kuba’mba, ‘bapwane ne Lesa.’—Yoa. 10:16; 2 Ko. 5:20.

Lwitabilo mu milaye ya Yehoba lukemulengela kukebesha kusapwila mambo awama (Monai jifuka 13)

13. Ki ka kyakonsha kubaisha kizaku kyetu kya kusapwila mambo awama?

13 Twashiinwa kuba’mba “kimye kyanji kya kuchibilamo mambo” kyafika. Kabiji twashiinwa ne kuba’mba mwingilo wa kusapwila ubena kukebewa kumwingila bukiji bukiji byonka Yehoba aye mwine byo aamba. Mu kimwesho, mutumwa Yoano wamwene “bamalaika bana saka baimana ku makonka ana a ntanda saka bakwata luvula luna lwa ntanda.” (Lum. 7:1) Nanchi lwitabilo lwimulengela kumona kuba’mba bano bamalaika katatakatu balekeko luvula lwa lonaiko lukaleta malwa akatampe pano pa ntanda nyi? Inge ke mumone bano bamalaika na meso enu a lwitabilo, mukasapwilanga mambo awama na kuchinchika.

14. Ki ka kitulengela ‘kujimunako babi kuba’mba bafume mu jishinda jatama’?

14 Bena Kilishitu bakine baji na bulunda bwawama ne Yehoba, kabiji baketekela kuba’mba bakekala na bumi bwa myaka ne myaka. Bino twayuka ne kuba’mba tuji na mwingilo wa ‘kujimunako babi kuba’mba bafume mu jishinda jatama pa kuba’mba bakapuluke.’ (Tangai Ezikyo 3:17-19.) Nangwa byonkabyo, kechi tusapwilatu na mambo a kuchiina kuzhatwa na mambo a mashi ne. Kutemwa Yehoba ne bantu ko kwitulengela kusapwila. Mu kishimpi kya mwina Samaliya, Yesu witufunjishe byo twakonsha kumwesha butemwe ne lusa. Twafwainwa kwiipuzha atweba bene amba, ‘Nanchi “lusa” lo lundengela kusapwila byonka byaubile mwina Samaliya nyi?’ Kechi twafwainwa kwikala nobe ñanga ne mwina Levi wa mu kishimpi “wamusezhezhe” ne kwikangaizha ne. (Luka 10:25-37) Kwikala na lwitabilo mu milaye ya Lesa, ne kutemwa bantu kwitulengela kutwajijila kusapwila kimye saka kikyangye kupwa.

 BAABUKILE “KALUNGA KACHILA”

15. Mambo ka bena Iselela o bamwenejilenga kuba’mba bebashinkila?

15 Lwitabilo lwa kwa Mosesa mwi “aye ubula kumweka” lwamukwashishe kimye bena Isalela kyo bajinga mu kizumba panyuma ya kufuma mu Ijipita. Baibolo waamba’mba: “Bena Isalela bainwine bilungi byabo ne kumona bamwene bena Ijipita sa beya mukanka kunyuma yabo; ponkapo ne moyo wibakwachile; ne kujila bena Isalela bajijile kwi Yehoba.” (Lupu. 14:10-12) Bena Isalela bafwainwe kuyuka kuba’mba kino kintu kisakumweka. Mambo Yehoba waambijile jimo kuba’mba: “Nkakosesha muchima wa Felo kya kuba’mba ukebapupila, kabiji nkatumbijikilwa mwi Felo ne mu nzhita yanji yonse. Kepo bena Ijipita bakayuka’mba yami Yehoba.” (Lupu. 14:4) Nangwa byonkabyo, bena Isalela bamwenengatu bintu bimweka na meso, ko kuba’mba, Kalunga Kachila kulutwe yabo, ne nzhita ya kwa Felo ibapupijilenga, ne ntangi wabo wakota wajinga na myaka 80. Bamwene kuba’mba bebashinkila.

16. Lwitabilo lwakoseshe byepi Mosesa kimye kyo bajinga ku Kalunga Kachila?

16 Bino Mosesa aye kechi wachiine ne. Mambo ka? Mambo wajinga na lwitabilo lwamulengejile kumona wajinga na bulume bukatampe kukila kalunga ka mema ne nzhita ya bashilikale. Wayukile’mba, ‘Yehoba usakwibapulusha’ kabiji wayukile ne kuba’mba Yehoba usakwibalwilako bena Isalela. (Tangai Kulupuka 14:13, 14.) Lwitabilo lwa kwa Mosesa lwatundaikile bingi bantu ba Lesa. Baibolo waamba’mba, “Lwitabilo lwibalengejile kwabuka Kalunga Kachila pa mushiji wauma, bino bena Ijipita byo baesekele amba babuke, bebalobeshe bonse ku mema.” (Hebe. 11:29) Panyuma ya kino “kepo bantu baakaminwe Yehoba ne kumwitabila Yehoba ne kalume wanji Mosesa.”—Lupu. 14:31.

17. Ñanyi bintu bikamweka bikeseka lwitabilo lwetu?

17 Katatakatu bumi bwetu bukamweke nobe buji mu kizumba. Malwa akatampe akafika pa kankomo, makafulumende a mu ino ntanda saka aonauna kala mabumba akatampe a bupopweshi muji bantu bavula kwitukila. (Lum. 17:16) Yehoba walumbulula mu bungauzhi byo tukamweka nobe bantu “baikalatu mu mizhi yabula masakwa, nangwa mipingilo nangwa binzhilo ne.” (Ezi. 38:10-12, 14-16) Mu mweno ya bumuntu kikamweka nobe basakwituvizha. Mukoba byepi?

18. Lumbululai ene mambo o tukabujila kuba moyo mu kimye kya malwa akatampe.

18 Kechi twafwainwa kuchiina ne. Mambo ka? Mambo Yehoba walumbulula bikalukukwa bantu banji ne byo akebapulusha. “Nkambo Yehoba waamba’mba: ‘Pa jonkaja juba, aye Gogi byo akeya mu kulwisha ntanda ya Isalela, bukaji bwami bukakolomoka. Naamba na mambo a kichima kyami ne na mambo a bukaji bwami butema nobe mujilo.’” (Ezi. 38:18-23) Lesa ukazhiya bantu bonse bakeba konauna bantu ba kwa Yehoba. Inge muji na lwitabilo lwa kuba’mba Yehoba ukemuzhikijila mu ‘juba jikatampe ja kulengesha moyo mukatampe,’ mukamona ‘Yehoba byo apulusha bantu banji’ kabiji mukatwajijila kwikala bakishinka.—Yoe. 2:31, 32.

19. (a) Mosesa wajinga na bulunda bwa mutundu ka ne Yehoba? (b) Tukamwenamo ka inge ke tuvuluke Yehoba mu bintu onse?

19 Inengezhai lonka luno na mambo a bino bintu byawama bikamweka, kupichila mu kutwajijila ‘kuchinchika saka mwatekanya nobe mubena kumona awa ubula kumweka’! Koseshainga bulunda bwenu ne Yehoba Lesa kupichila mu kufunda ne kulomba kimye kyonse. Mosesa wajinga na bulunda bwakosa ne Yehoba kabiji wamwingijishe bingi kya kuba Yehoba waamba pe aye mu Baibolo amba wa muyukile Mosesa “kilungi ne kilungi.” (Mpitu. 34:10) Mosesa wapusanako bingi na bangauzhi bakwabo. Nangwa byonkabyo, na mambo a lwitabilo, ne anweba Yehoba wakonsha kwikala mulunda nenu wa kine kine, kya kuba nobe mubena kumumona na meso. Inge samumuvuluka “mu bintu byonse,” byonka Mambo a Lesa byo emutundaika kuba, ne aye ‘ukemolwela mashinda enu.’—Mana 3:6.

^ par. 11 Kyamweka Yehoba watumine bamalaika kuya na kwipaya babeji ba bena Ijipita.—Sala. 78:49-51.