1, 2. 1) ¿Keyej moitaya ke Moisés ueliskia kipanos tein amo kuali? (Xikonita taixkopin ipeujyan tamachtilis.) 2) ¿Keyej Moisés amo kimouilij maj kualani tekiuaj?

FARAÓN katka se tekiuaj akin kipiaya ueyi chikaualis. Egipcios kiitayaj kemej se dios. Se amaix kijtoua ke kinemiliayaj ke “kipiaya tamatilis uan chikaualis kemej amo akin okse” (When Egypt Ruled the East [Keman Egipto taixyekanaya Tonalkisayampa]). Kemej kinekia maj kimouilianij akin kinixyekanaya, kipiaya se corona tein kitalilij taixpan se kouat tein nesia ke tekejtsomati. Nejon kinnejmachtiaya akin kiixnamikiaj tekiuaj ke ijsiujka kinixpoloskiaj. Ueli timonemiliaj keniuj momachilij Moisés keman Jiova kiiluij: “Nimitstitanis iixpan Faraón, uan tikixtis itech altepet Egipto noxolal Israel” (Éx. 3:10).

² Moisés yajki Egipto kitematiltito tein Dios kijtouaya uan kemej tikmatij, nejon kikualantij Faraón. Satepan ke panok chiknaui chauismej itech altepet, tekiuaj kinejmachtij: “Amo oksepa xikyejyeko tinechixitas, porin tonal keman tinechixitas, timikis” (Éx. 10:28). Achto ke Moisés kisaskia kampa moajsia tekiuaj, kijtoj ke momikiliskia itayekankaokichpil tekiuaj (Éx. 11:4-8). Ika tamik, Moisés kinnauatij nochi kalyetouanij israelitas maj kimiktiskiaj se chivo oso se ichkat, se tapial tein ika kiueyichiuayaj tiotsin egipcio Ra, uan maj kikuijkuiltianij esti ininkaltenoj (Éx. 12:5-7). Moisés amo kimouilij maj kualaniskia  Faraón. ¿Keyej amo? Biblia techiluia ke kitakamatik Jiova ika takuaujtamatilis uan “amo kiyolmouilij ke in rey yolkualaniskia. Uan Moisés kisentokaya takuautamatik [...] maski [...] amo kitstinemik Totajtsin Dios” (xikonixtajtolti Hebreos 11:27, 28).

3. ¿Toni tikitatij ika itakuaujtamatilis Moisés tein kipiaya iuan Akin ‘amo tikitstinemij’?

³ ¿Semi chikauak totakuaujtamatilis uan kemej yeskia ueli tikitaj Dios? (Mat. 5:8.) Maj oksepa tikitakan neskayot tein kikauak Moisés uan nejon techpaleuis maj tikchikauakan totakuaujtamatilis uan maj tikitakan Akin ‘amo tikitstinemij’. ¿Keniuj kipaleuij takuaujtamatilis maj amo kimouili taltikpaknenkej? ¿Keniuj kinextij ke takuaujtamatia ke Dios kichiuaskia tein motenkauaya? Uan keman yejua uan xolal ueliskiaj kipoloskej ininnemilis, ¿keniuj kipaleuij keman uelik kiitak Akin ‘amo tikitstinemij’?

4. Keman Moisés yajki iixpan faraón, ¿toni xa kinemilijkej akin amo takuaujtamatiaj?

⁴ Akin amo takuaujtamatiaj kiitayaj ke Moisés amo kipiaya chikaualis iixpan faraón, ta ueyi tekiuaj ueliskia kimiktis oso kijtakos. Tein melauj, Moisés kitajtanijka Jiova: “¿Toni nichiujkej nejua yejua ika niyas iixpan Faraón uan ijkon nikinkixtis Egipto israelitas?” (Éx. 3:11). Kemej cuarenta xiujmej achto monekik kisas Egipto uan choloj uejka. Yejua ika, xa kinemilij: “¿Xe kuali maj niyouj Egipto maski uelis nikualantis faraón?”.

5, 6. ¿Toni kipaleuij Moisés maj kimoujkatokani Jiova uan maj amo kimouiliani faraón?

⁵ Achto ke Moisés mokepaskia Egipto, Dios kimachtij se taman tein motelneki uan tein melauak tein Moisés kijkuiloj satepan itech amaix Job: “Se kimoujkatokas Jiova... yejua nejon tamatilis” (Job 28:28). Kemej Jiova kinekia kipaleuis maj ueliskia kimoujkatokaskia uan maj monejnemiltiani ika tamatilis, yejuatsin kichiuak maj kiitani keniuj taltikpaknenkej semi tel taman ke Dios akin kipia nochi uelilis. Kitajtanij: “¿Akoni kichijchiuak itenoj takat, oso akoni kinchijchiuak akin amo tajtouaj, amo takakij, akin tel kuali tachiaj oso akin amo tachiaj? ¿Amo nejua, Jiova, nikchijchiuak?” (Éx. 4:11).

⁶ ¿Toni kimachtiaya nejon? Moisés amo monekia momoujtis. Jiova kititanka uan yejuatsin kimakaskia chikaualis tein kipaleuiskia maj kitematilti tein kinauatiaya. Uan no, faraón amo kipiaya chikaualis iixpan Jiova Akin kipia nochi uelilis. Tein melauj, itekitikauan amo yekinika moajsiaj itech se ueyi ouijkayot ompa Egipto. Moisés xa kinemilij keniuj Jiova kiyekpiak Abrahán, José uan yejua keman taixyekantoyaj okseki faraones (Gén. 12:17-19; 41:14, 39-41; Éx. 1:22–2:10). Kemej kiitaya Akin ‘amo tikitstinemij’, ika yolchikaualis yajki iixpan faraón uan kimatiltij nochi tajtolmej tein Dios kiiluij.

7. ¿Keniuj se tokniuj siuat kipaleuij itakuaujtamatilis iuan Jiova?

⁷ No ijkon axkan, itakuaujtamatilis iuan Jiova kipaleuij se tokniuj siuat itokay Ella maj amo kinmouiliani taltikpakneminij. Itech xiuit 1949 ompa Estonia, KGB kiuikakej kampa kitsakuaskiaj, kikixtilijkej nochi itaken uan ompa tajpianij telpochmej kiitstoyaj ika se tanemilil tein amo kuali. Yejua kijtoua: “Semi nimopinaujmatik, sayoj ke niktataujtij Jiova uan nejon nechpaleuij maj niyolseui”. Satepan kitsakuatoj kampa tayouayan uan ompa iselti kikaujkej eyi tonal. Tokniuj kijtoua: “Tajpianij nechiluijkej ika tajtol chikauak: ‘¡Tikchiuaskej maj itech altepet Estonia nion tepitsin moelnamiki tokayit Jiova! ¡Tejua timitsuikaskej kampa titeltekitis uan oksekin yaskej Siberia!’. Ompa, yejuan mokejkelojkej ika nejin tajtolmej: ‘¿Kani yetok moJiova?’”. ¿Takuaujtamatiskia tokniuj iuan Jiova oso kinmouiliskia taltikpakneminij? Keman nejon takejkelouanij kiiluijkej ke kikajkauaskiaj komo kikauaya tanojnotsalis, kiniluij ika yolchikaualis: “Semi niknemiliani nejin tein nikpanotok, uan okachi kuali maj nitsakto uan maj niksentoka nikpia nokuali uikalis iuan Dios ke nikisas uan amo nikpiasok itatiochiualis”. Tokniuj kiitaya  Jiova ke yekmelauj nemi kemej takamej akin moajsiaj iixpan. Itakuaujtamatilis kipaleuij maj amo kikauani Dios.

8, 9. 1) ¿Toni techpaleuis maj amo tikinmouilikan taltikpakneminij? 2) Komo tikinmouiliaj taltikpakneminij, ¿akoni itech moneki titanemiliskej?

⁸ Totakuaujtamatilis iuan Jiova techpaleuis maj amo tikinmouilikan taltikpakneminij. Komo uejueyi chiuanimej itech tekiuajyot kitemouaj techtsakuiliskej maj tikueyichiuakan Jiova, uelis moitas ke yejuan uelis techmiktiskej oso techijtakoskej. Xa hasta timotajtaniskej: “¿Xe kuali maj niksentoka niktekitili Jiova maski nikinkualantis tekiuanij?”. Sayoj ke maj tikelnamikikan ke totakuaujtamatilis iuan Dios techpaleuis maj amo tikinmouilikan taltikpakneminij (xikonixtajtolti Proverbios 29:25). Jiova techpaleuia maj tikajsikamatikan tein moneki ika nejin tajtolmej: “¿Keyej tikmouiliti se taltikpaktakat akin momikilis uan se ikonetsin taltikpaknenkej akin kuetauis kemej xoxoktik xiuit?” (Is. 51:12, 13).

⁹ Maj itech titanemilikan toTajtsin akin kipia nochi uelilis. Yejuatsin kinita itekitikauan akin tajyouiaj ininmako tekiuanij teikamauiltianij, kiniknelia uan kinpaleuia (Éx. 3:7-10). Uan maski monekis tikpaleuiskej tein tikneltokaj ininixpan uejueyi chiuanimej, maj tikelnamikikan tein Jesús kijtoj: “Amo ximoyolkuejmolokan de kenin nantanankiliske oso toni nankijtoske. Porin kuak ejkos ne momento, ijkuakon Dios Yejuatsin namechmakas toni ika nantajtoske” (Mat. 10:18-20). Nion se tekiuaj oso uejueyi chiuanimej amo kipiaj chikaualis iixpan Jiova. Komo tikchikauaj totakuaujtamatilis, tikitaskej Jiova kemej se Aksa akin yekmelauj nemi akin kineki techpaleuis.

10. 1) ¿Toni Jiova kinnauatij israelitas itech metsti nisán xiuit 1513 achto itech totonaluan? 2) ¿Keyej Moisés kitakamatik tein Dios kinauatijka?

¹⁰ Itech metsti nisán xiuit 1513 achto itech totonaluan, Jiova kiniluij Moisés uan Aarón maj kinnauatianij israelitas maj kichiuanij seki taman tein amo keman ijkon kinnauatijtoya: maj kiixpejpenanij se ichkat oso se chivo tein kuali moajsia, maj kimiktianij uan maj kikuijkuiltianij esti ininkaltenoj (Éx. 12:3-7). Tatitanil Pablo satepan kijkuiloj tein kichiuak Moisés: “Kemej takuaujtamatik, kichiuak Pascua uan kikuijkuiltij esti, uan ijkon temiktijkej amo kinijtakoskia inintayekankakoneuan” israelitas (Heb. 11:28, TNM). Moisés kimatia ke Jiova kichiua tein motenkaua, yejua ika takuaujtamatia ke kinmiktiskia tayekankakonemej akin moajsiaj Egipto.

11. ¿Keyej Moisés kinnejmachtij israelitas?

¹¹ Moita ke ikoneuan Moisés moajsiaj Madián kampa amo teyi kinpanoskia porin uejka yetoyaj (Éx. 18:1-6). Maski ijkon, yejua kinekia maj oksekin inintayekankakoneuan israelitas momakixtiskiaj keman panoskia “temiktijkej”, yejua ika tatakamatik uan kinmatiltij tein Dios tanauatijka. * Sekin ueliskia kipoloskej ininnemilis uan Moisés kintasojtaya taltikpakneminij. Biblia kijtoua ke “Moisés niman kinnotsak taixyekananij itech Israel uan kiniluij: ‘Xiyakan uan [...] xikmiktikan tapial itech pascua’” (Éx. 12:21).

12. ¿Toni tanauatil tein motelneki Jiova techiluia maj tiktematiltikan?

¹² Ika ininnepaleuil ángeles, itekitikauan Jiova kinuikiliaj taltikpakneminij nejin tanauatil tein motelneki: “Xikmouistilikan Totajtsin Dios uan xikmouiskapouakan Yejuatsin porin ejkok ya in tonal kuak Yejuatsin namechixkomakas [...]. Uan xikmouistilikan Yejuatsin ten kichijchiuak in eluiyaktsinko uan in taltikpak uan nochi at den mar uan nochi in amelme” (Apoc. 14:7). Axkan tonalmej moneki motematiltis nejin tanauatil. Moneki tikinnejmachtiskej taltikpakneminij maj kisakan itech Ueyi Babilonia komo amo kinekij maj no kinejko “ne chiauis ten Dios kinualpantoyauilis” (Apoc. 18:4). Tokniuan taixpejpenalmej, ika ininnepaleuil ‘okseki ichkamej’, kintataujtiaj akin mouejkatilijtokej iuan toTachijchiujkauj: “Ximotokikan iuantsin” (Juan 10:16; 2 Cor. 5:20).

13. ¿Toni techpaleuis maj okachi tiknekikan titetapouiskej kuali tanauatilmej?

 ¹³ Tikyekmatij ke tinentokej itech tonalmej ‘kuak Yejuatsin taixkomaka’ uan ke se tanojnotsas uan se kinpaleuis oksekin maj mochiuakan imomachtijkauan Jesús, yejua tekit tein moneki tikchiujtoskej ika ijsiujkayot ijkon kemej Jiova kijtoua. Dios kiitaltij tatitanil Juan “naui ángeles de Dios ijkatokke naukampa tech in taltikpak. Uan [...] [kintsakuilijtoyaj] nochi in nauin tataman ejekame para ma amo taejekani tech in taltikpak” (Apoc. 7:1). ¿Tikitaj ika takuaujtamatilis ke nejon ángeles amo uejkaua kemej yeskia kikajkauatij ejekat tein taixpoloua, tein kijtosneki okachi ueyi tajyouilis uan ijkon tamis tein mochiujtok nikan taltikpak? Nejon techpaleuis maj okachi tiknekikan titetapouiskej kuali tanauatilmej uan maj tiknextikan ke tikneltokaj.

14. ¿Toni techolinia maj ‘tiknejmachtikan akin amo yolkuali’?

¹⁴ Akin yekmelauj tikchiuaj kemej Cristo timochiujkejya itasojikniuan Jiova uan tikchiaj tinemiskej nochipaya. Sayoj ke tikmatij ke moneki “tiknejmachtis[kej] akin amo yolkuali maj kikaua itachiualis tein amo kuali uan ijkon kisentokas yoltos” (xikonixtajtolti Ezequiel 3:17-19). Sayoj ke amo titanojnotsaj porin amo tiknekij maj totajtakol toyaui esti, ta porin tiktasojtaj Jiova uan taltikpakneminij. Keman Jesús itech se neskayot ika tajtoj samaritano akin yolkuali, kinextij tein kijtosneki netasojtalis uan teiknelilis. Uelis timotajtaniskej: “Kemej samaritano akin yolkuali, ¿nikiniknelia taltikpakneminij? ¿Necholinia nejon teiknelilis maj nitanojnotsa?”. Amo tiknekij tikchiuaskej kemej tiopixkat uan levita tein Jesús ika tajtoj itech neskayot, akin kitemojkej tein ika motenpaleuiskej uan panokej oksekopa itech ojti (Luc. 10:25-37). Komo titakuaujtamatij ke Dios kichiuas tein motenkaua uan tikintasojtaj  taltikpakneminij, techolinis maj titanojnotsakan nochi tein tiueliskej achto ke tamis tonalmej.

15. ¿Keyej israelitas kimachilijkej ke amo ueliskiaj mopaleuiskej?

¹⁵ Itakuaujtamatilis Moisés iuan Akin ‘amo tikitstinemij’ kipaleuij keman israelitas moajsiaj itech se ueyi ouijkayot satepan ke kiskej Egipto. Biblia kijtoua: “Israelitas moixajokkej uan kiitakej ke egipcios kintojtokayaj. Israelitas motelmoujtijkej uan kitsajtsilijkej Jiova” (Éx. 14:10-12). Nejon amo monekia kinmoujtis. ¿Keyej amo? Porin Jiova kijtojka: “Nikauas maj Faraón mochiua yoltakuauak, uan yejua namechtojtokas, uan nejua nimoueyitalis ika Faraón uan nochi itateuijkauan; uan egipcios yekmelauj kimatiskej ke nejua niJiova” (Éx. 14:4). Sayoj ke israelitas kiitayaj sayoj tein moajsia ininixpan. Taixpan yetoya ueyiat Chichiltik tein kintsakuiliaya maj panokan uan taikampa ijsiujka kintojtokayaj carros tein faraón ika tateuiaya. ¡Uan akin kinixyekanaya sayoj katka se ichkatajpixkej akin kipiaya 80 xiujmej! Kimachiliayaj ke amo ueliskiaj mopaleuiskej.

16. ¿Keniuj itakuaujtamatilis Moisés kipaleuij itech ueyiat Chichiltik?

¹⁶ Sayoj ke Moisés amo momoujtij. Itakuaujtamatilis kipaleuij maj kiita akin kipia okachi chikaualis ke ueyiat oso tateuianij. Uelia kiitaya ke ‘kinmakixtiskia Jiova’, tein kijtosneki ke Dios tateuiskia uan ijkon kinpaleuiskia (xikonixtajtolti Éxodo 14:13, 14). Uan itakuaujtamatilis kinyolchikauak israelitas. Biblia kijtoua ke israelitas “takuautamatinenke iuan Dios. lka ya nojon yejuan panokke tatajko tech in ne ueyiat ten kiliaj chichilat [itech] [...] taluak. Pero kuak ne pueblojuani egipcios no ijkon kinekiaj kichiuaske, ijkuakon nochi yejuan moaelsimijke” (Heb. 11:29). Satepan, “xolal peuak kimoujkatoka Jiova uan takuaujtamati iuan Jiova uan iuan itekitikauj, Moisés” (Éx. 14:31).

17. ¿Keniuj amo uejkaua moyejyekos totakuaujtamatilis?

¹⁷ Amo uejkaua moitas ke uelis tikpoloskej tonemilis. Itamiampa okachi ueyi tajyouilis, taltikpaktekiuanij senkis kiixpoloskejya nechikolmej kampa pouij taneltokalismej tein okachi uejueyi uan okachi chikaujkej ke tonechikol (Apoc. 17:16). Itech se tajkuilol tein kinextia toni panos satepan, Jiova kinextia ke timoajsiskej kemej yeskia ‘amo tikpiaskej tepamit’ oso nepaleuil uan amo no tikpiaskej “tepostatsakuilmej uan puertas” (Ezeq. 38:10-12, 14-16). Akin amo takuaujtamatij kiitaskej ke amo uelis timakisaskej. ¿Keniuj timomachiliskej?

18. ¿Keyej moneki amo timomoujtiskej keman ualas okachi ueyi tajyouilis?

¹⁸ Sayoj ke amo onkak keyej timomoujtiskej. Porin maski Jiova kijtoua ke itekitikauan kinixnamikiskej, no kinextia ke kinyekpias: “Itech nejon tonal, tonal keman Gog kalakis italpan Israel, kijtoua toTajtsin Jiova akin okachi Ueyi Taixyekankej, noueyikualanyo xotas. Uan ika noueyikualanyo tein nikmachilis kemej tit, nitajtos” (Ezeq. 38:18-23). Nochin akin kinekiskej kinijtakoskej itekitikauan, ixpoliuiskej. Komo titakuaujtamatij ke Jiova techyekpias itech itonal “tein ueyi uan tein se kimoujkaita”, techpaleuis maj tikitakan ke ‘techmakixtis Jiova’ uan ijkon amo keman tikauaskej (Joel 2:31, 32).

19. 1) ¿Keniuj katka kuali uikalis tein Jiova kipiaya iuan Moisés? 2) Komo itech nochi tein tikchiuaj tiktemouaj Jiova, ¿toni tatiochiualismej tikpiaskej?

¹⁹ ¡Amo uejkaua mochiuati seki taman tein motelneki! Yejua ika, maj tiksentokakan titakuaujtamatikan kemej yeskia tikitaskiaj Akin ‘amo tikitstinemij’. Maj timomachtikan uan maj tikchiuakan netataujtil mojmostaj uan ijkon uelis okachi kuali timouikaskej iuan Jiova. Moisés kipiaya se tel kuali uikalis iuan Dios, ta Biblia kijtoua ke Jiova kiixmatia kemej ijkuak omen moixitaj keman monojnotsaj, uan yejua ika kimakak tatiochiualis maj kichiua uejueyi taman uan ijkon mochiuaskia itanejnekilis (Deut. 34:10). Ijkon kemej nejin tanauatijkej akin kipiak uejueyi tatiochiualismej, komo tikpiaj takuaujtamatilis tikmachiliskej ke okachi timotokiaj iuan Jiova uan kemej yeskia uelis tikitaskej. Biblia techyoleua maj tiktemokan Dios “itech nochi tein tikchiuas[kej]”, ta yejuatsin techpaleuis maj ‘timelaujkanemikan’ (Prov. 3:6).