1, 2. (a) Fakamaama e kakano ne tuga kua hagahagakelea a Mose. (Kikite fakatino he kamataaga.) (e) Ko e ha ne nakai matakutaku a Mose ha ko e ita he patuiki?

 KO FARAO ko e pule malolō lahi, ti tapuaki he tau Aikupito a ia tuga e atua. Talahau he tohi When Egypt Ruled the East hagaao ke he tau Aikupito, ne mua atu e “pulotu mo e malolō” haana ke he ha mena moui he lalolagi. Manako a Farao ke matakutaku e tau Aikupito ki a ia, ti tui ai e ia e foufou ne tu e fakatino he gata ne leo ke gagau. Ne fakamanatu he fakatino nei to moumou mafiti e tau fī he patuiki. Ti manamanatu ke he logonaaga ha Mose he tala age a Iehova ki a ia: “To fakafano atu e au a koe kia Farao, kia uta e koe haku motu ko e fanau a Isaraela mai Aikupito.”​—Esoto 3:10.

² Ne fano a Mose ki Aikupito ti tala age ki a Farao e fekau he Atua. Ita lahi a Farao ke he mena ia. He mole e fakahala a Aikupito aki e tau malaia ne hiva, kua ita lahi a Farao ati hataki e ia a Mose: “A koe ni neke liu foki kitia e koe hoku mata, ha ko e aho ka liu foki kitia e koe hoku mata, to mate ai a koe.” (Esoto 10:28) Ati fano kehe ai a Mose, ka e to fano ai, ne tala age a ia to mate e tama taane uluaki he patuiki. (Esoto 11:4-8) Tala age a Mose mogoia ke he tau magafaoa Isaraela oti ke tamate e koti po ke mamoe taane ti pīpī e toto ke he tau gutuhala ha lautolu. Ko e  mamoe taane ko e manu fakatapu a ia ke he atua Aikupito ko Ra. (Esoto 12:5-7) To tali atu fēfē a Farao? Nakai matakutaku a Mose ke he tali ha Farao. Ko e ha? Ha kua tua a ia mo e omaoma ki a Iehova, he “nakai matakutaku a ia ke he ita he patuiki; ha kua fakauka a ia tuga ne mena kua kitia e ia a [I]a nakai kitia.”​—Totou Heperu 11:27, 28.

3. Ko e heigoa e tau hūhū hagaao ke he tua ha Mose ki a ‘Ia nakai kitia’ ka fakatutala a tautolu ki ai?

³ Kua malolō lahi nakai e tua haau ke tuga kua maeke a koe ke ‘kitia atu e Atua’? (Mata. 5:8) Ke fakamalolō e tua ha tautolu ke maeke ke kitia e tautolu ‘a Ia nakai kitia’ ko e Atua mooli, kia fakatutala la ke he fakafifitakiaga ha Mose. Puipui fēfē he tua haana ki a Iehova a ia ke nakai matakutaku tagata? Fakakite fēfē e ia kua talitonu mooli a ia ke he tau maveheaga he Atua? Ti maeke fēfē he kitia ‘a Ia nakai kitia’ ke fakamalolō a Mose he mogo ne hagahaga kelea a ia mo e tau tagata haana?

4. Magaaho ne tu a Mose ki mua ha Farao, ko e heigoa la e manatu ha lautolu ne nakai tua?

⁴ Ko lautolu ne nakai tua ne liga manatu kua lolelole a Mose ke totoko atu ki a Farao ne malolō lahi. Ko e moui mo e vahā anoiha ha Mose kua haia he tau lima ha Farao. Ne hūhū foki a Mose ki a Iehova: “Ko hai kia au nai, kia fano ai au kia Farao, kia uta ai foki e au e fanau Isaraela mai Aikupito?” (Esoto 3:11) Kavi ke he 40 e tau fakamua atu, ne hola a Mose mai i Aikupito ko e tagata paea fano. Ne liga manatu a ia, ‘Kua mitaki mooli nakai ma haaku ke liu ki Aikupito mo e fakaita e patuiki?’

5, 6. Ko e heigoa ne lagomatai a Mose ke matakutaku ki a Iehova ka e nakai ki a Farao?

⁵ Ne fakaako he Atua ki a Mose e fekau aoga lahi ato liu a ia ki Aikupito. Ne tohia e Mose he mogo fakamui e fekau ia he tohi ha Iopu: “Ko e matakutaku ke he Iki [Iehova], ko e iloilo ni haia.” (Iopu 28:28) Ke lagomatai a Mose ke iloa e matakutaku mitaki mo e gahua fakailoilo, ne fakatatai e Iehova e tau tagata ki a ia, ko e Atua malolō ue atu. Hūhū a ia: “Ko hai kia ne eke e gutu he tagata? po ko hai ne eke e kuhukuhu, po ke teligatuli, po ke mata maama, po ke matapouli? Nakai kia ko au ko Iehova?”​—Esoto 4:11.

⁶ Ko e heigoa e fakaakoaga? Ko Iehova ne fakafano atu a Mose, ti nakai lata a ia ke matakutaku. To age he Atua ki a Mose e malolō ke talahau e fekau he Atua ki a Farao. Ti nakai ko e mogo fakamua anei ne hagahagakelea e tau fekafekau he Atua i Aikupito. Liga manatu e Mose e puhala ne puipui e Iehova a Aperahamo, Iosefa, mo ia foki ko Mose mai he falu Farao ne pule he vahā fakamua. Nakai malolō a Farao ka fakatatai ki a Iehova. (Kene. 12:17-19; 41:14, 39-41; Esoto 1:22–2:10) Ha kua kitia e Mose ‘a Ia nakai kitia,’ ne fano loto malolō a ia ki a Farao mo e tala age ki a ia e tau kupu oti he fekau ha Iehova.

7. Puipui fēfē he tua ki a Iehova e taha matakainaga fifine?

⁷ Ko e tua ki a Iehova ne puipui foki e matakainaga fifine ne higoa ko Ella ke nakai matakutaku tagata. He 1949 ne tapaki a ia i Esetonia he KGB. Ne akiaki oti e lautolu e tau mena tui haana, ti mataono e tau leoleo fuata ki a ia. “Ne logona e au e fakamā,” he ui e ia. “Ka e, he oti e liogi haaku ki a Iehova, ne mafola mo e fakatotoka e loto haaku.” Ti toka tokotaha a Ella he poko tote mo e pouli ke tolu e aho. Pehē a ia: “Ne tauhea e tau tagata gahua: ‘To eketaha a mautolu ke nakai liu foki manatu e higoa ha Iehova i Esetonia! To fano a koe ke he kemuaga, ka e ō e falu ki Siberia!’ Fefeua ai, ne lafi e lautolu, ‘Ko fe a Iehova haau?’” To matakutaku tagata kia a Ella po ke falanaki ki a Iehova? He hūhū toko, ne nakai hopoate a ia ke tala age ki a lautolu: “Na manamanatu lahi au ke he mena nei, ti lauka au ke nofo he fale puipui mo e mauokafua e fakafetuiaga haaku mo e  Atua ka e ke fakatokanoa mo e galo e taliaaga Haana.” Ne moolioli a Iehova ki a Ella ke tuga ni e tau tagata taane ne tutū ki mua haana. Ne fakamooli a ia ki a Iehova ha ko e tua haana ki a Ia.

8, 9. (a) Ko e heigoa kua lata ke maeke a koe ke kautū ke he matakutaku tagata? (e) Ka kamatamata a koe ke matakutaku tagata, ko e heigoa haau kua lata ke tokaloto tumau?

⁸ Ka tua a koe ki a Iehova, maeke ia koe ke kautū ke he tau matakutaku haau. Ka lali e tau takitaki ke pā malu a koe mai he tapuaki ke he Atua, tuga ko e moui mo e vahā anoiha haau kua haia he tau lima ha lautolu. Liga hūhū hifo foki a koe: ‘Ko e manatu mitaki mooli nakai ke matutaki au ke fekafekau ki a Iehova mo e fakaita e tau takitaki?’ Manatu: He tua ke he Atua, maeke ia koe ke kautū ke he matakutaku tagata. (Totou Tau Fakatai 29:25.) Ne hūhū a Iehova: “Ko hai kia a koe ke matakutaku he tagata to mate a ia, mo e tama he tagata to eke a ia ke tuga ne motie?”​—Isaia 51:12, 13.

⁹ Tokaloto tumau e Matua malolō ue atu haau. Kitia oti e ia e tau tagata ne matematekelea he ekefakakelea. Kua fakaalofa hofihofi noa a ia ki a lautolu mo e lagomatai a lautolu. (Esoto 3:7-10) Pete foki ka lata ia koe ke papale e tua haau ki mua he tau takitaki malolō, “aua neke fakaatukehe a mutolu, po ke fefe, po ke heigoa foki ke tala atu ai e mutolu; ha ko e mena foaki mai kia mutolu ke he magaho ia ni e kupu ke tala age e mutolu,” he talahau he Tohi Tapu. (Mata. 10:18-20) Kua lolelole e tau pule mo e tau takitaki he tau tagata ka fakatatai mo Iehova. Ka fakamalolō e koe e tua haau mogonei, maeke ia koe ke kitia a Iehova ko e Atua mooli kua makai ke lagomatai a koe.

10. (a) Ko e heigoa e tau poakiaga ne tala age e Iehova ke he tau Isaraela he mahina ha Nisana 1513 ato fai Keriso? (e) Ko e ha ne omaoma a Mose ke he tau poakiaga he Atua?

¹⁰ He mahina a Nisana 1513 ato fai Keriso, ne tala age a Iehova ki a Mose mo Arona ke poaki ke he tau Isaraela ke uta e mamoe taane po ke koti mitaki, tamate ai, ti pīpī e toto ke he tau gutuhala ha lautolu. (Esoto 12:3-7) Pete ne nakaila taute ia he tau Isaraela e mena ia fakamua, ne tohi he aposetolo ko Paulo he mogo fakamui ne tua a Mose ti “eke ai e ia e paseka mo e [“pīpī,” NW] atu e toto, kia nakai piki kia lautolu a ia ne tamate e tau uluaki.” (Hepe. 11:28) Iloa e Mose to fakamooli e tau maveheaga ha Iehova, ti tua a ia to mamate oti e tau tama taane uluaki i Aikupito.

11. Ko e ha ne hataki e Mose e falu?

¹¹ Ne omaoma a Mose he hataki e tau magafaoa Isaraela ne kua hagahagakelea e tau tama taane uluaki, pete ko e tau tama taane haana i Mitiana, kua haohao mitaki mo e mamao ligo mai ia “ia ne tamate.” a (Esoto 18:1-6) He fakaalofa a Mose ke he haana katofia, ne mafiti a ia ke ‘ui ai ke he tau patu oti a Isaraela mo e pehe age kia lautolu, Kia keli ai e mutolu e paseka.’​—Esoto 12:21.

12. Ko e heigoa e fekau ne tala mai e Iehova ki a tautolu ke fakamatala?

¹² Ha kua lagomatai he tau agelu, ne fakapuloa he tau tagata ha Iehova e fekau aoga nei: “Kia matakutaku a mutolu ke he Atua; mo e ta age kia ia e fakahekeaga, ha kua hoko mai e magaaho he hana fakafiliaga; kia hufeilo foki a mutolu kia ia ne eke e lagi, mo e lalolagi, mo e tahi, mo e tau vai puna.” (Fakakite. 14:7) Latatonu ke fakapuloa e tautolu e fekau ia mogonei. Latatonu ia tautolu ke hataki e tau katofia ha tautolu ke ō kehe mai i Papelonia Lahi, ko e lotu fakavai, neke “moua foki a [la]utolu he hana tau malaia.” (Fakakite. 18:4) Ko e tau Kerisiano fakauku ne lagomatai he ‘tau mamoe kehe,’ kua olelalo ke he tau tagata ke eke mo tau kapitiga he Atua.​—Ioane 10:16; 2 Kori. 5:20.

13. Ko e heigoa ka lagomatai ke fakalahi e manako haau ke fakamatala e tala mitaki?

 ¹³ Kua talitonu a tautolu kua hoko mai tuai e ‘magaaho he fakafiliaga.’ Talitonu foki a tautolu ko e gahua fakamatala kua mafiti lahi foki tuga ne talahau e Iehova. He fakakiteaga, ko e aposetolo ko Ioane ne “kitia . . . e tau agelu ne tokofa kua tutu mai ke he tau fahi ne fa he lalolagi, kua taofi e tau matagi ne fa.” (Fakakite. 7:1) Kitia nakai e koe e tau agelu ia kua mautali ke fakatoka e tau matagi moumou he matematekelea lahi ke he lalolagi nei? Ka kitia e koe e tau agelu ia ke he tau mata haau he tua, to logona e koe e mauokafua ke fakamatala e tala mitaki ke he falu.

14. Ko e ha kua manako a tautolu ke ‘vagahau atu kia ia ke liu mai a ia he hana puhala kelea’?

¹⁴ Kua fitā a tautolu he fai fakafetuiaga kapitiga mo Iehova mo e amanaki ke he moui tukulagi, ka e maama foki ia tautolu e matagahua ha tautolu ke “vagahau atu . . . kia ia ke mafanatia a ia, ke liu mai a ia he hana puhala kelea, kia moui ai a ia.” (Totou Esekielu 3:17-19.) Ka e nakai koēnaia he kakano ne fakamatala a tautolu. Fakamatala a tautolu ha kua fakaalofa a tautolu ki a Iehova mo e fakaalofa foki ke he tau katofia ha tautolu. He fakatai haana ke he tagata Samaria, ne fakaako e Iesu a tautolu ke maama e kakano mooli ke fakakite e fakaalofa mo e fakaalofa hofihofi noa. Liga hūhū hifo a tautolu: ‘Tuga nakai e Samaria au, po ke tuga e ekepoa mo e tagata Levi au? Makai tumau nakai au ke fakamatala, po ke eke teao au ke nakai fakamatala ke he falu?’ (Luka 10:25-37) Ka tua a tautolu ke he tau maveheaga he Atua mo e fakaalofa ke he katofia ha tautolu, to manako a tautolu ke eketaha ke he gahua fakamatala neke mule lahi.

15. Ko e ha ne logona hifo he tau Isaraela kua apitia a lautolu?

¹⁵ Ko e tua ha Mose ki a ‘Ia nakai kitia’ ne lagomatai a ia he magaaho ne hagahaga kelea e tau Isaraela he mole e toka e lautolu a Aikupito. Pehē e Tohi Tapu: “Ti haga atu ai e fanau a Isaraela, kitiala ko Aikupito ha ne mumui mai kia lautolu; ti matakutaku lahi ai a lautolu, ti tagi atu e fanau a Isaraela kia Iehova.” (Esoto 14:10-12) Kua lata e tau Isaraela ke amanaki ke he tuaga nei. Tala age tuai e Iehova: “To fakamao e au e loto a Farao, ti tutuli mai e ia kia mutolu, to lilifu ni au ia Farao katoa mo e hana tau kau oti kana, ti iloa ai e Aikupito, ko au ni ko Iehova.” (Esoto 14:4) Pete e hatakiaga ha Iehova, ne nakai tua e tau Isaraela. Ne kitia ni e lautolu e Tahi Kula kua pupuni e hala ha lautolu i mua, ko e tau kariota tau ha Farao hane papale mafiti he mumui atu ki a lautolu, mo e leveki mamoe ne 80 e tau he moui kua takitaki a lautolu. Ne logona hifo e lautolu e apitia.

16. Fakamalolō fēfē e tua ha Mose he Tahi Kula?

¹⁶ Nakai matakutaku a Mose. Ne kitia he tau mata haana he tua e taha mena kua mua ue atu e malolō ke he tahi po ke kautau. Maeke ia ia ke “kitekite ke he fakamouiaga mai ia Iehova,” ti iloa e ia to tau a Iehova ma e tau Isaraela. (Totou Esoto 14:13, 14.) Ne fakamalolō mo e fakamafana he tua ha Mose e tau tagata he Atua. Pehē e Tohi Tapu: “Ko e tua ne o hifo ai a lautolu ke he tahi Kula tuga e kelekele momo, kua kamata ai he tau tagata Aikupito, ti mahakava ai a lautolu.” (Hepe. 11:29) Mole e mena ia, “ti matakutaku ai e motu kia Iehova; ti tua a lautolu kia Iehova katoa mo e hana fekafekau ko Mose.”​—Esoto 14:31.

17. Ko e heigoa e mena ka tupu i mua ke kamatamata e tua ha tautolu?

¹⁷ Nakai leva, to liga kua hagahaga kelea e tau momoui ha tautolu. Ka kamata a Amaketo, ko e tau fakatufono he lalolagi nei to moumou e tau fakatokatokaaga lotu ne mua atu e malolō ke he ha tautolu. (Fakakite. 17:16) He perofetaaga, ne pehē a Iehova to tokanoa a tautolu, tuga e “motu ha i ai e tau māga kua nakai nonofo taue . . . kua nonofo mo e nakai fai kaupa a lautolu, to nakai fai fakamau fakalava a lautolu, po ke tau gutuhala.” (Eseki. 38:10-12, 14-16) Ko lautolu ne nakai tua ki a Iehova to liga manamanatu kua nakai maeke a tautolu ke hao. To tali atu fēfē a koe?

18. Fakamaama e kakano kua maeke ia tautolu ke tumau e fakamalolō he magahala matematekelea lahi.

¹⁸ Nakai lata ia tautolu ke matakutaku. Ko e ha? Ha kua talahau tuai e Iehova, to nakai ni totoko atu ke he tau tagata haana ka e to fakahao foki e ia a lautolu. “Ko e aho ia ni ke fina atu ai a Koku ke he kelekele a Isaraela; to tupu lahi ai haku a ita lahi. Ko e haku a ita t[a]fuā foki, ko e afi ni he haku a ita kua vagahau ai au.” (Eseki. 38:18-23) To moumou he Atua a lautolu oti ne manako ke fakamamahi e tau tagata ha Iehova. Ka ha ha ia koe e tua to puipui e Iehova a koe he “aho . . . kua lahi mo e matakutakuina,” to maeke ia koe ke “kitekite ke he fakamouiaga mai ia Iehova” mo e tumau ke fakamalolō.​—Ioelu 2:31, 32.

19. (a) Tata fēfē e fakafetuiaga ha Iehova mo Mose? (e) Ka omaoma a koe ki a Iehova “ke he hāu a tau puhala oti,” ko e heigoa e tau monuina ka moua e koe?

¹⁹ Mautauteute mogonei ma e tau mena tutupu ofoofogia ia he matutaki ke “fakauka . . . tuga ne mena kua kitia e ia a [I]a nakai kitia”! Eke mo kapitiga tata lahi ha Iehova he fakaako mo e liogi tumau. Ne tata e fakafetuiaga ha Mose mo Iehova ti kua ofoofogia e puhala ne fakaaoga e Iehova a ia ati pehē e Tohi Tapu ne iloa e Iehova a Mose he “fehagaoaki” a laua. (Teu. 34:10) Ko e perofeta kehe lahi mahaki a Mose. Ka tua a koe, maeke foki ia koe ke kapitiga tata lahi mo Iehova ti tuga kua kitia mooli e koe a ia. Ka omaoma a koe ki a ia “ke he hāu a tau puhala oti,” tuga he talahau he Kupu he Atua ke taute e tautolu to “fakahakohako ai e ia hāu a tau puhala.”​—Fakatai 3:6.