Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

Okwete kumona ‘Yawa shyamwekâ’ su?

Okwete kumona ‘Yawa shyamwekâ’ su?

‘Bádi mukankamane pe pô’nka bu kwete kumona Yawa shyamwekâ.’​—EB. 11:27EEM.

1, 2. (a) Lesha bwakinyi Moyiise baadi mu masaku. (Tala kifwatulo ki ku mbangilo kwa mwisambo.) (b) Bwakinyi Moyiise tabaadi mutshine nsungu ya nfumu?

FARAONE baadi ku meso kwa beena Ejiipitu nka bu nfumu a kukanya na bu efile atala. Ungi mukanda (When Egypt Ruled the East) awamba shi ku meso kwabo “baadi mukile bipangwa byooso bi pa nsenga ku binangu na bukome.” Bwa kutshinyisha bantu, Faraone baadi afwala kifulu kya bufumu ki na kifwatulo kya nyoka a nsubu batomboka na akyebe kusuma​—bwa kulesha shi beshikwanyi ba nfumu mbalombeene kubutudibwa mususa umune. Banda kunangushena mushindo ubaadi Moyiise mupushe nsaa ibaadi Yehowa mumulungule shi: “Nankutumu kwi Faraone, otuushishe mwilo wande mu Ejiipitu.”​—Efi. 3:10.

2 Moyiise bayile mu Ejiipitu aye nkwakula mukandu w’Efile Mukulu, na kufumankana na nsungu ya Faraone. Kunyima kwa bipupa kitema kutwela mwiumbo, Faraone balungwile Moyiise shi: “Elame, bwashi tomonanga dimo lukyebo lwande. Efuku dyomono dimo lukyebo lwande, ofu!” (Efi. 10:28) Kumpala kwashi Moyiise akatukye kumpala kwa Faraone, baadi mutemukye shi mwana mbedi a nfumu akyebe kufwa. (Efi. 11:4-8) Kunyima Moyiise nkulungula mwilo ooso wa Isaleele bwa kwipa mwan’a mbushi sunga a mukooko​—nyema eselele ku meso kwa Râ efile a beena Ejiipitu—​Na kushinga mase ku ntempa ya biibi byaabo. (Efi. 12:5-7) Nkinyi kibaadi Faraone mulombeene kukita? Moyiise tabaadi na moo. Bwakinyi? Na lukumiino looso baadi mukokyele mwi Yehowa, ‘kushi kutshina nsungu ya nfumu. . . . Bádi mukankamane pepô’nka bu kwete kumona shyamwekâ.’—Badika Beena-Ebreeyi 11:27, 28EEM.

3. Kinyi kyatukyebe kulonga pabitale lukumiino lwa Moyiise mwi ‘yawa shyamwekâ’?

3 Lukumiino loobe lwi bukopo mu mushindo oodi mulombeene “kumona Efile Mukulu” su? (Mat. 5:8) Bwa kwitukwasha bwa kutamiisha mweneno etu a mu kikudi nka bu’twe balombeene kumona “yawa shyamwekâ,” tubandeyi kutaluula kileshesho kya Moyiise. Mushindo kinyi ubaadi lukumiino lwaye mwi Yehowa lumukwashe bwa kupela kutshina bantu? Mu mushindo kinyi ubaadi Moyiise muleshe lukulupilo mu milayilo y’Efile Mukulu? Na, mushindo kinyi ubaadi ngobesha ya Moyiise ya kumona ‘yawa shyamwekâ’ imunyingishe na mwilo waye pabaabadi mu masaku?

TABAADI MUTSHINE “NSUNGU YA NFUMU”

4. Ku meso kwa bantu Moyiise baadi naminyi kumpala kwa Faraone?

4 Ku meso kwa bu bantu, Moyiise tabaadi mukumbeene kwipikena na Faraone. Muwa wa Moyiise, nshalelo aaye a aa mafuku mpa na a mafuku abaadi kumpala, bibaadi abimweneka bu bi mu masa a Faraone. Moyiise nabeene baadi mutekye Yehowa shi: “Ne’nyi bwa kwenda kwi Faraone na kutuushisha bana ba Isaleele mu Ejiipitu?” (Efi. 3:11) Bipwa 40 kumpala, Moyiise baadi mukatukye mu Ejiipitu enda asukanga. Baadi mukumbeene kwiyipusha shi: ‘Mbinyibinyi su naluka mu Ejiipitu ta mbilombeene kwibwesha nsungu ya nfumu su?’

5, 6. Nkinyi kibaadi kikwashe Moyiise bwa kutshina Yehowa, kushi kutshina Faraone?

5 Kumpala kwa Moyiise kwaluka mu Ejiipitu, Efile Mukulu baadi mumupe eyi dya kulonda dii na muulo, kunyima kwa mafuku Moyiise bafundjile dyadya eyi mu mukanda wa Yoobo shi: “Kutshina kwa Yehowa​—ngi kinangu.” (Yob. 28:28) Bwa kukwasha Moyiise bwa kwikala na kwakwa kutshina na kukita myanda na binangu, Yehowa baadi mumuleshe kwilekena kwi pankatshi pa bantu n’Efile Mukulu Sha bukome-booso. Aye kumwipusha shi: “Bapeele muntu mukanwa nnanyi? Akitaa kamama sunga nshikwe, amono sunga mpofu nnaanyi? Se nnaami Yehowa?”​—Efi. 4:11.

6 Ndilongyesha kinyi dibaadi mupete? Moyiise tabaadi mukumbeene kutshina nya. Abaadi bamutume kwi Yehowa, aye baadi mukumbeene kupa Moyiise kyooso kibaadi nakyo lukalo bwa kwa kulungula Faraone mukandu w’Efile Mukulu. Ku lungi lupese, Faraone tabaadi bii Yehowa nya. Na dingi, uno ta mmusango wa kumpala wi bafubi b’Efile Mukulu mu masaku mu bufumu bwa beena Ejiipitu nya. Pangi Moyiise baadi munangushene mushindo ubaadi Yehowa mukalwile Abrahame, Yoosefe, na Moyiise nabeene mu mafuku a ba Faraone ba kumpala. (Kib. 12:17-19; 41:14, 39-41; Efi. 1:22–2:10) Na lukumiino mwi Yehowa, ‘Yawa shyamwekâ,’ Moyiise baadi mwimane kumpala kwa Faraone n’eshimba dinyingye na kwakula mayi ooso abaadi Yehowa mumulungule bwa kwakula.

7. Mushindo kinyi ubaadi lukumiino lwa ungi mukwetu mukashi mwi Yehowa lumukalwile?

7 Kwikala na lukumiino mwi Yehowa kubaadi dingi kukalwile mukwetu mukashi abetanyina bu Ella bwa kupela kupona mu kateo ka kutshina kwa bantu. Mu 1949 abaadi bakwate Ella mwiumbo dya Estonie beena KGB, abo nkumufuula bilamba nkumubandjila na kumusenga kooso kwi bansongwalume ba bampulushi. Ella bambile shi: “Naadi musabuulwe. Anka kunyima kw’ami kuteka Yehowa, naadi mupete butaale na kufukama mwishimba.” Na dingi munda mwa mafuku asatu abaadi bamwele mu kashibo kapeele mwashibaadi sunga na mushindo wa kusanasana nya. Amba shi: “Beena mudimo ba mbulamatadi abaadi abangamba shi: ‘Atukyebe kukita mwetu mooso bwashi eshina Yehowa tabeditentekyeshanga dimo mu Estonie! Obe wende mu camp, bangi abende ku Sibérie! Na kasaabu kooso, abo nkwamba dingi shi: ‘Yehowa eenu e kunyi?’” Ella akyebe kutshina bantu su atuulu lukulupilo mwi Yehowa? Nsaa ibabadi bamwipushe, bakwile kushi kutshina, alungula bantu abaadi abamusabuula shi: “Ne mwele binangu ngofu pabitale uno mwanda, na ne kushala mu lukano bwa kulama kipwano kyande na Yehowa pamutwe pa kutuuka na kushimisha kipwano kyande naaye.” Bwa Ella, Yehowa baadi nka bu muntu a binyibinyi mwimane kumpala kwaye. Ku bukwashi bwa lukumiino lwaye baadi mulame bululame bwaye.

8, 9. (a) Mbwanga kinyi bulombeene kupudisha kutshina kwa bantu? (b) Su okwete kutshina bantu, abitungu otuule binangu byobe kwi nanyi?

8 Kukumiina mwi Yehowa akukyebe nkukwasha n’obe namu bwa kukambila moo. Su bakata ba mbulamatadi basha matalwa abatompo bya kwata bulungantu boobe bwa kulangwila Efile Mukulu, mbikumbeene kumweneka nka bu’shi muwa oobe, nshalelo a lelo na mafuku e kumpala bi mu masa a bantu. We mulombeene kubanga kwiyipusha su kutungunuka na kufubila Yehowa mmwanda wibuwa bu byabidi shi akutungunuka na kupa bakata ba mbulamatadi nsungu. Tentekyesha shi: Lukumiino mwi Efile Mukulu nyi bwanga bwa kupudisha kutshina kwa bantu. (Badika Myeele 29:25.) Yehowa ayipusha shi: “Bwakinyi kutshina muntu akafu, uno muntu akaumu buu bisooswa?”​—Yesh. 51:12, 13.

9 Tuula binangu byoobe kwi Nshobe sha bukome-booso. Kwete kumona, kwituula pa mbalo ya baaba bakwete kukyenga pa mwanda wa bakunkushi bakutwe kululama na kwete kwibakwasha. (Efi. 3:7-10) Sunga abitungu shi nwakule pabitale lukumiino lwenu kumpala kwa bakata ba mbulamatadi, ‘tanwikalakashanga bwa kukimba bya kwakula, sunga bya kwisamba: kyanwikala na kya kwamba abeenufumbwila kyanka yawa nguba.’ (Mat. 10:18-20) Banfumu ba bantu na bakata ba mbulamatadi tambilombeene kwipikena na Yehowa nya. Su okwete kunyigisha lukumiino loobe, we mulombeene kumona Yehowa bu muntu a binyibinyi e na lukalo lwa nkukwasha.

BAADI NA LUKUMIINO MU MILAYILO Y’EFILE MUKULU

10. (a) Nkinyi kibaadi Yehowa mulungule mwilo wa Isaleele mu 1513 mweshi wa Nisane Eb.Y.K.? (b) Bwakinyi Moyiise baadi mukokyele dyadya eyi dy’Efile Mukulu?

10 Mu 1513 mweshi wa Nisane Eb.Y.K., Yehowa balungwile Moyiise na Aarone bwa kulungula mwilo wa Isaleele shi: Atayi nyema mulume shii katoba, mukoko sunga mbushi, bamwipee na kushinga mase ku ma ntempa a biibi byabo. (Efi. 12:3-7) Nkinyi kibaadi Moyiise mukite? Mpoolo mutumiibwa baadi mufunde pabitale Moyiise shi: ‘Ku lukumiino, baakitshishe kusepeela kwa Lukilo, ngi aye nkumyamina mase bwashi ntomboshi takumanga bana-mbedi ba beena Isaleele nya.’ (Eb. 11:28) Moyiise baadi auku shi Yehowa mmululame, na baadi mutuule lukumiino mu mulayilo wa Yehowa wa kubutula bana-mbedi ba beena Ejiipitu.

11. Bwakinyi Moyiise baadi mudimushe bangi?

11 Abimweka shi bana ba Moyiise abaadi mu Madyane, kula ngofu na “ntomboshi.” * (Efi. 18:1-6) Kadi, na kukokyela kooso baadi mulungule bingi bifuko bya beena Isaleele bibaadi na bana be mu masaku. Myuwa yaabo ibaadi mu masaku na Moyiise baadi muleshe shi mmufule bantu naaye. Bible amba shi Moyiise ‘Bayitanyine bakulu booso ba Isaleele, bebalungwile shi: . . . “nwipe nyema a mulambu wa lukilo.”’​—Efi. 12:21NW.

12. Yehowa mutume eyi dya kulungula mukandu kinyi wi na muulo ukata?

12 Ku bukunkushi bwa miikeyilu, bafubi ba Yehowa bakwete kulungula bantu mukandu wa muulo ukata: “Tshinayi Efile Mukulu, mupeyi ntumbo, mwanda bakumbana, nguba a kiimu kyaaye. Langwilayi Mupangy’eyilu na a nsenga, a mbuu na a nsulo ya meema.” (Bif. 14:7) Ino ngi nsaa ayitungu kulungula uno mukandu. Abitungu tudimushe bantu netu bwabadya kutuuka mu Babilone Mukata, bwashi tala ‘beabeena bipupa byabadi bamwabikiishe.’ (Bif. 18:4) “Ingi mikooko” ikwete kubunga mayi ayo pamune na beena Kidishitu bashingwe mwimu bwa kusendeela baaba be kula n’Efile Mukulu bwashi ‘beyalushe’ kwadi.​—Yo. 10:16; 2 Kod. 5:20EEM.

Kukumiina mu milayilo ya Yehowa akukyebe nkupa muloo wa kulungula mukandu wibuwa (Tala paragrafe 13)

13. Nkinyi akikyebe nkupa muloo wa kulungula bangi mukandu wibuwa?

13 Atuuku eyendo shi “nguba a kiimu” mmupwe kulombana. Twi na lukulupilo dingi shi Yehowa ta mmukishekishe kulesha shi mudimo wetu wa bulungudi na wa kwikasha bantu bu balongi autungu kukitshibwa bukidibukidi nya. Mu kingi kimonwa, Yowano mutumibwa ‘bamwene miikeyilu inanka imane ku matungi ananka a nsenga, ibaadi ayimika bipapi bya ku mpese inanka ya nsenga.’ (Bif. 7:1) Na lukulupilo looso, okwete kumona ino miikeyilu ipwe kwilumbuula bwa kufungula mpapi ya kabutu bwa kupombeshibwa kukata kwa uno ndumbulwilo su? Su omona ino mikeyilu na meso a lukumiino, okekala na mushindo wa kululungula mukandu wibuwa kushi kutshina.

14. Nkinyi kikwete kwitutakula bwa “kudimusha mubi ku nkitshino aaye e bubi”?

14 Beena Kidishitu ba binyibinyi be mu kipwano na Yehowa na be na lukulupilo lwa muwa wa looso. Sunga mbyabya atuuku shi twi na kitungo kya “kudimusha [mubi] ku nkitshino aaye e bubi, bwashi ekale na muwa.” (Badika Ezekyele 3:17-19.) Eyendo tatulungula mukandu wibuwa nkapenda bwa kupela ebasa dya mase nya. Twibafule Yehowa na bantu netu. Yesu baadi mulesheshe bi kifulo na lusa lwa binyibinyi mu lukindji lwaye lwa mwina Samariya ebuwa. Abitungu twiyipushe bino: Ne bu bi mwina Samariya, ‘bapushishe lusa’ bwa kutuusha bukamonyi su? Na dingi, tatwi balombeene kwikala bu yawa tshite-mwakwidi, na mwina Levi ba mu lukindji, kwikala atwibingisha na ‘kukila lungi lupese lw’eshinda.’ (Luk. 10:25-37EEM) Kukulupila mu milayilo y’Efile Mukulu na kwikala na kifulo bwa bantu netu akukyebe kwitutakula bwa kulungula mukandu wibuwa ngofu pakuki nsaa.

“BABASABUKILE KALUNGA KA MEMA AMONGA”

15. Bwakinyi beena Isaleele abamwene nka bu’bo abapono mu kateo?

15 Lukumiino lwa Moyiise mwi ‘yawa shyamwekâ’ lubaadi lumukwashe nsaa ibaadi beena Isaleele mu masaku kunyima kw’abo kukatuka mu Ejiipitu. Bible alesha shi: “Bana ba Isaleele babebwesheshe meso, nkumona beena Ejiipitu, babaadi mwishinda kumongo kwabo. Bana ba Isaleele babapushishe moo ukata ngi babelele Yehowa musase ukata.” (Efi. 14:10-12) Ino myanda yooso ibafikile nka mu mpukapuka? Nya. Yehowa baadi mupwe kwakula shi: “Napapisha eshimba dya Faraone, paapa elondena nabo. Anka netumbisha ku kabi ka Faraone na ka makome aye ooso, dingi beena Ejiipitu abakauku shi nami Yehowa.” (Efi. 14:4) Sunga mbyabya beena Isaleele abaadi abamono nkapenda kibaadi akimweka ku meso abo: Kalunga Kamonga ke kumpala kwabo, matempu a ngoshi a Faraone e kunyima kwabo, na mulami a mikooko sha bipwa 80 kwete kwibakunkusha! Abamwene nka bu’bo abapono mu kateo.

16. Mushindo kinyi ubaadi unyingye lukumiino lwa Moyiise ku Kalunga Kamonga?

16 Sunga mbyabya Moyiise tabaadi mutshine nya. Bwakinyi? Mwanda meso aye a lukumiino abaadi amone kintu kampanda ki na bukome kukila kalunga sunga bilwilo byooso. Baadi amono ‘kipandjilo kya Yehowa’ na baadi auku shi Yehowa akyebe kulwila beena Isaleele ngoshi. (Badika Efilu 14:13, 14.) Lukumiino lwa Moyiise lubaadi lunyingishe mwilo w’Efile Mukulu. Bible amba shi: “Ku lukumiino, babasabukile kalunga ka mema amonga bu pa nsenga yume, paapa pabaadi beena Ejiipitu bayinwe mu mema pa kutompa kukita byabya.” (Eb. 11:29) Kunyima, “mwilo ubatshinyine Yehowa, ubatudile lukumiino lwao mwi Yehowa na mwi Moyiise mufubi aye.”​—Efi. 14:31.

17. Mwanda kinyi wi kumpala aukyebe nkatompa lukumiino lwetu?

17 Kubashala mafuku apeela, miuwa yetu ayikyebe kumweneka bu i mu masaku. Ku nfudiilo kwa kupombeshibwa kukata, ma guvernema a uno ndumbulwilo aakyebe kulwisha na kubutula bipwilo bikata na bi na bantu bebungi kwitukila. (Bif. 17:16) Yehowa baadi mutemukye kukutwa kwetu kwa bukome bu “eumbo dishi na bukalwidi . . . , mpata ishi bimano, tabe na sunga tulèe sunga biibi.” (Ez. 38:10-12, 14-16) Ku meso kwetu abikyebe kumweneka nka bu’shi tatwi na mushindo wa kupanda. Nkinyi kyokyebe kukita?

18. Patuula bwakinyi twi balombeene kushaala banyingye mu kipungo kya kutompibwa kukata.

18 Tatwi na kya kutshina nya. Bwakinyi? Mwanda Yehowa baadi mupwe kutemuka pabitale yaaya ngoshi yabakalu na mwilo waaye. Baadi dingi mupwe kwakula pabitale mushindo wayikapu. Bambile shi: ‘“Dyadya efuku, efuku adifiki Goge pa nsenga ya Isaleele,”​—mmutemuko wa Mwanana Nfumu Yehowa—​“nsungu yande ikata ayinkamina. Mu mukao, mu kaalo ka nsungu yande ikata, nakakula.”’ (Ez. 38:18-23) Paapa Efile Mukulu akyebe kubutula baaba booso abakyebe kukyengesha bafubi ba Yehowa. Lukumiino loobe mu mushindo aukyebe kukila “efuku dikata na dya kutshina dya Yehowa” alukyebe nkukwasha bwa kumona “kipandjilo kya Yehowa” na kulama bululame boobe.​—Yow. 2:31, 32NW.

19. (a) Nkipwano kinyi kibaadi pankatshi pa Moyiise na Yehowa? (b) Su oteemesha Yehowa mu mashinda oobe ooso, nkinyi kyokyebe kupeta?

19 Elumbuule kubanga lelo bwa ino myanda yooso ikata i kumpala p’obe kutungunuka na ‘kukankamana pe’pô nka bu kwete kumona Yawa shyamwekâ’! Nyingisha kipwano kyobe na Yehowa ku bukwashi bwa kwilongyela na nteko nsaa yooso. Moyiise baadi na kipwano kikata na Yehowa na Yehowa baadi mutumikye naaye ngofu mu mushindo awamba Bible shi Yehowa baadi auku Moyiise “mpala na mpala.” (Miy. 34:10) Moyiise tabaadi mutemuki bu batemuki booso nya. Anka, ku lukumiino, we mulombeene kuuka Yehowa kalolo nka bu’be kwete kumumona. Su okwete nsaa yooso kumuteemesha mu “mwikeelo oobe ooso,” bu abikutekye Eyi dy’Efile Mukulu, Aye “alumbuula mashinda oobe ooso.”​—Mye. 3:6.

^ par. 11 Yehowa baadi eyendo mutume miikeyilu yaaye bwa kunyoka beena Ejiipitu.​—Mis. 78:49-51.