Skip to content

Skip to table of contents

Sena Mulamubona “Ooyo Uutalibonyi”?

Sena Mulamubona “Ooyo Uutalibonyi”?

“Wakazumanana kuzyandamana mbuli kuti wakali mubwene Ooyo uutalibonyi.”—HEB. 11:27.

1, 2. (a) Amupandulule kaambo ncocakali kulibonya mbuli kuti Musa uli muntenda. (Amubone cifwanikiso icili kumatalikilo aacibalo.) (b) Nkaambo nzi Musa ncaatakayoowa bukali bwamwami?

FARAO wakali muleli uuyoowegwa kapati akubonwa kuti ngu leza uupona kubana Egepita. Kweelana abbuku litegwa When Egypt Ruled the East (Ciindi Cisi ca Egepita Nocakali Kweendelezya Zisi Zyakujwe), bantu bakali kumubona kuti wakali “kuziinda zilenge zyoonse busongo alimwi anguzu.” Kutegwa balelwa bakwe kabamuyoowa, Farao wakali kusama musini uujisi cikozyanyo cankombola iiyanda kuluma—ciyeekezyo kuli basinkondonyina mwami cakuti bakali kukonzya kunyonyoonwa mukaindi kasyoonto. Aboobo, amweezyeezye mbwaakalimvwa Musa ciindi Jehova naakamwaambila kuti: “Ndakutuma kuli-Farao, ukapozye bantu bangu ba-Israyeli kuzwa ku-Egepita.”—Kul. 3:10.

2 Musa wakaunka ku Egepita, wakaamba mulumbe wa Leza alimwi akubona bukali bwa Farao. Nozyakacitika zipenzyo izili fwuka mucisi, Farao wakacenjezya Musa kuti: “Cenjela kuti utaboni busyu bwangu limbi, nkaambo mubuzuba obo mboyoobona busyu bwangu uyoofwa.”(Kul. 10:28). Musa katanazwa kubusyu bwa Farao, wakasinsima kuti mwana musankwa wamwami mutaanzi kuzyalwa wakali  kuyakufwa. (Kul. 11:4-8) Kumamanino, Musa wakalailila mikwasyi yoonse yabana Israyeli kujaya kapongo naa kabelele—munyama uusetekene kuli leza wabana Egepita Ra—akusansaila bulowa kuminsende yamilyango. (Kul. 12:5-7) Ino Farao wakali kuyakucita buti? Musa tanaakayoowa pe. Ino nkaambo nzi? Akaambo kalusyomo, wakamvwida Jehova, “ikutali kuti wakali kuyoowa bukali bwamwami, nkaambo wakazumanana kuzyandamana mbuli kuti wakali mubwene Ooyo uutalibonyi.”—Amubale Bahebulayo 11:27, 28.

3. Ncinzi ncotutiilange-lange kujatikizya lusyomo ndwaakajisi Musa muli “Ooyo Uutalibonyi”?

3 Sena lusyomo lwanu nduyumu kapati cakuti luli mbuli kuti mulakonzya ‘kumubona Leza’? (Mt. 5:8) Kutegwa tugwasyigwe kusensemuna meso eesu aakumuuya akucikonzya kubona “Ooyo Uutalibonyi,” atulange-lange cikozyanyo ca Musa. Ino lusyomo lwakwe muli Jehova lwakamukwabilila buti kukuyoowa muntu? Muunzila nzi mwaakatondezya lusyomo muzisyomezyo zya Leza? Alimwi ino kucikonzya kubona “Ooyo Uutalibonyi” kwakamuyumya buti Musa ciindi walo alimwi abantu bakwe nobakali muntenda?

TANAAKAYOOWA “BUKALI BWAMWAMI”

4. Kuzilangila mubuntu zintu, ino Musa wakali muciimo nzi twamweezyanisya a Farao?

4 Kuzilangila mubuntu zintu, Musa tanaakali kukonzya kweezyanisyigwa a Farao. Buumi bwa Musa abukkale bwakwe bwakumbele bwakali kuboneka mbuli kuti buli mumaanza aa Farao. Musa wakabuzyide Jehova kuti: “Ma! Mebo inga ndainka buti kuli-Farao? Ingandapozya buti bana ba-Israyeli kuzwa ku-Egepita?” (Kul. 3:11) Myaka iibalilwa ku 40 iyakaindide, Musa wakaccija kuzwa ku Egepita kali muzangalisi. Weelede kuti wakali kulibuzya kuti, ‘Sena ncabusongo kupiluka ku Egepita akubona bukali bwamwami?’

5, 6. Ncinzi cakagwasya Musa kuyoowa Jehova kutali Farao?

5 Musa katanapiluka ku Egepita, Leza wakamuyiisya njiisyo iiyandika kapati, njiisyo njaakalemba Musa kumbele mubbuku lya Jobu kuti: ‘Kuyoowa Jehova mbobusongo.’ (Job. 28:28) Kutegwa Musa agwasyigwe kuba abuyoofwu alimwi akucita cabusongo, Jehova wakabelesya kukozyanisya akati kamuntu alimwi a Leza Singuzuzyoonse. Wakabuzya kuti: “Nguni wakalenga mulomo wamuntu? Nguni wacita kuti abe syataambi namusinkematwi na uubonesya na moofu? Sa teensi ndime nde-Jehova?”—Kul. 4:11.

6 Nciiyo nzi ncaakali kumuyiisya? Musa tanaakeelede kuyoowa. Wakatumwa a Jehova, walo iwakali kukonzya kupa Musa kufwumbwa ncaakali kuyandika kutegwa aambe mulumbe wa Leza kuli Farao. Kuyungizya waawo, Farao tanaakali kweelana a Jehova. Alimwi, eeci tiicakali ciindi cakusaanguna kubabelesi ba Leza kuba muntenda mubweendelezi bwabana Egepita. Ambweni Musa wakali kuzinzibala kuyeeya Jehova mbwaakakwabilila Abrahamu, Josefa naba Musa lwakwe ciindi nokwakali kulela bami baindene-indene bamu Egepita. (Matl. 12:17-19; 41:14, 39-41; Kul. 1:22–2:10) Akaambo kalusyomo muli Jehova, “Ooyo Uutalibonyi,” cabusicamba Musa wakaima kumbele lya Farao akwaambilizya majwi oonse Jehova ngaakalailila Musa kwaamba.

7. Ino lusyomo muli Jehova lwakamukwabilila buti mucizyi umwi?

7 Mbubwenya buyo, lusyomo muli Jehova lwakakwabilila mucizyi uulaazina lyakuti Ella kukuyoowa muntu. Mu 1949, ba Ella bakaangwa mucisi ca Estonia abeendelezi ba KGB, bakabasamununa zisani, mpoonya bamapulisa bana-bana bakatalika kubalangilila cakufwubaazya. Bakaamba kuti: “Ndakasampaulwa. Nokuba boobo, nondakapaila kuli Jehova, ndakaba aluumuno alimwi ndakakkalikana mumizeezo.” Kuzwa waawo, ba Ella bakabikkwa mucitolokesi balikke mazuba otatwe. Bakayungizya kuti: “Beendelezi bakapozomoka kuti: ‘Tuyanda kucita cintu citiipe kuti noliba zina lyakuti Jehova litakayeyeegwi limbi mu Estonia. Ulatolwa kunkambi, mpoonya bamwi balatolwa ku Siberia.’ Cakufwubaazya bakayungizya kuti, ‘Ino Jehova wako uli kuli?’” Sena ba Ella bakeelede kuyoowa muntu naa kusyoma Jehova? Nobakabuzyigwa-buzyigwa  abasikufwubaazya, bakaamba cakutayoowa kuti: “Makani aaya ndaayeeyeesya kapati, alimwi inga ndasala kukkala muntolongo kandijisi cilongwe a Leza muciindi cakwaanguluka akusweekelwa cilongwe anguwe.” Kuli ba Ella, Jehova wakali mwini-mwini mbubwenya mbobakali bantu ncobeni baalumi ibakali kumbele lyabo. Kwiinda mulusyomo lwabo, bakazumanana kusyomeka.

8, 9. (a) Ncinzi cigwasya kuzunda kuyoowa muntu? (b) Ikuti mwasunkwa kuyoowa muntu, nguni ngomweelede kubikkila maano?

8 Lusyomo muli Jehova luyakumugwasya kuzunda buyoofwu. Ikuti beendelezi basinguzu basola kumunyanga lwaanguluko ndomujisi lwakukomba Leza, inga calibonya mbuli kuti buumi abukkale bwanu bwakumbele buli mumaanza aabantu. Mane mulakonzya kutalika kulibuzya naa ncabusongo kuzumanana kubelekela Jehova kumwi kamunyemya beendelezi. Amuyeeye kuti: Cintu cikonzya kutugwasya kuzunda kuyoowa muntu ndusyomo muli Leza. (Amubale Tusimpi 29:25.) Jehova ubuzya kuti: “Waba anzi nowayoowa muntu uufwa, bantu baansi bali mbuli bwizu.”—Is. 51:12, 13.

9 Amubikkile maano kuli Uso wanu singuzuzyoonse. Ulabona, akweetezyegwa alimwi ulabweza ntaamu akaambo kabaabo bapenzyegwa abaleli basilunya. (Kul. 3:7-10) Ciindi nomuyanda kwiiminina lusyomo lwanu kumbele lyabeendelezi basinguzu, “mutalibiliki kuti muyooamba buti naa muyooamba nzi, nkaambo nzyomweelede kwaamba muyoopegwa aciindi eeco.” (Mt. 10:18-20) Beendelezi bantu alimwi abeendelezi bamfwulumende tabakonzyi kweelana a Jehova. Kwiinda mukuyumya lusyomo lwanu lino, mulakonzya kubona kuti Jehova nkwali ncobeni walo uuyandisya kumugwasya.

WAKATONDEZYA LUSYOMO MUZISYOMEZYO ZYA LEZA

10. (a) Malailile nzi Jehova ngaakapa bana Israyeli mumwezi wa Nisani 1513 B.C.E.? (b) Nkaambo nzi Musa ncaakamvwida malailile aa Leza?

10 Mumwezi wa Nisani 1513 B.C.E., Jehova wakaambila Musa a Aroni kuti bape malailile aaya aatakali kuyeeyelwa kubana Israyeli aakuti: Amusale kabelele naa kapongo kali kabotu, mukajaye, alimwi akusansaila bulowa bwankako aminsende yamilyango yanu. (Kul. 12:3-7) Ino Musa wakacita buti? Mwaapostolo Paulo wakalemba boobu kujatikizya mbwaakacita, wakati: “Akaambo kalusyomo wakacita Pobwe lya Kwiindilila akusansaila bulowa, kutegwa sikunyonyoona atabajayi bana babo bataanzi kuzyalwa.” (Heb. 11:28) Musa wakalizyi kuti Jehova ulasyomeka, alimwi wakatondezya lusyomo mucisyomezyo ca Jehova cakujaya bana basankwa bataanzi kuzyalwa mucisi ca Egepita.

11. Nkaambo nzi Musa ncaakabacenjezya bantu?

11 Bana basankwa ba Musa ciindi eeco bakali kucisi ca Midyani, kulamfwu ankwaakabede “sikunyonyoona.” * (Kul. 18:1-6) Nokuba boobo, cakusyomeka wakalailila mikwasyi yabana Israyeli yakajisi bana basankwa bataanzi kuzyalwa ibakali muntenda. Buumi bwakali muntenda, alimwi Musa wakali kubayanda bantunyina. Bbaibbele lyaamba kuti: “Mpoonya awo Musa wakaita bapati boonse ba-Israyeli, wabaambila kuti, . . . mukajaye cipaizyo ca Pasika.”—Kul. 12:21.

12. Mulumbe nzi uuyandika Jehova ngwaatulailila kuti twaambilizye?

12 Kwiinda mubusolozi bwabangelo, bantu ba Jehova balaambilizya mulumbe uuyandika kapati wakuti: “Amuyoowe Leza akumupa bulemu, nkaambo woola lyalubeta lwakwe lyasika, aboobo amukombe Yooyo wakapanga julu, nyika, lwizi alimwi atusensa twamaanzi.” (Ciy. 14:7) Ecino nceciindi cakwaambilizya mulumbe ooyo. Tweelede kucenjezya basimukoboma kuti bazwe muli Babuloni Mupati, kutegwa batajatikizyigwi a “zipenzyo zyakwe zimwi.” (Ciy. 18:4) Ba “mbelele zimbi” babasangana Banakristo bananike kukombelezya bantu bazandukide kuli Leza kutegwa ‘bayanzane a Leza.’—Joh. 10:16; 2 Ko. 5:20.

Kuba alusyomo muzisyomezyo zya Jehova kuyakupa kuti luyandisisyo lwanu lwakwaambilizya makani mabotu lukomene (Amubone muncali 13)

13. Ncinzi ciyakupa kuti luyandisisyo lwesu lwakukambauka makani mabotu lukomene?

 13 Tulisinizyide kuti “woola lyalubeta” lyasika ncobeni. Alimwi tulaalusyomo lwakuti Jehova taakwe naaciindizya naamba kuti mulimo wakukambauka alimwi awakugwasya bantu kuba basikwiiya uyandika kucita cakufwambaana. Mucilengaano, mwaapostolo Johane ‘wakabona bangelo bone baimvwi muzyooko zyone zyanyika, kabaijisi canguzu myuuwo yone yanyika.’ (Ciy. 7:1) Kwiinda mulusyomo, sena mulibabwene bangelo aabo kabaimvwi kabayanda kulekezya myuuwo yalunyonyooko lwamapenzi mapati aamunyika? Ikuti kamubabona bangelo aabo kwiinda mulusyomo, muyakucikonzya kukambauka makani mabotu kamujisi bulangizi.

14. Ncinzi citukulwaizya “kucenjezya oyo sizibi kuti aleke inzila yakwe yabubi”?

14 Banakristo bakasimpe balikkomene akaambo kakuba acilongwe a Jehova alimwi abulangizi bwabuumi butamani. Nokuba boobo, tulizyi kuti mukuli wesu “kucenjezya oyo sizibi kuti aleke inzila yakwe yabubi akujana buumi.” (Amubale Ezekiele 3:17-19.) Masimpe, tatukambauki akaambo buyo kakutayanda kuba amulandu wabulowa. Tulamuyanda Jehova, alimwi tulabayanda basimukoboma. Mucikozyanyo camuna Samariya uuli kabotu, Jesu wakatondezya ncocaamba kuba aaluyando alimwi aluse. Tulakonzya kulibuzya kuti, ‘Sena ndili mbuli muna Samariya kwiinda mukuba a “luzyalo” kutegwa ndipe bukamboni?’ Kayi, tatuyandi kuba mbuli mupaizi alimwi amu Levi bamucikozyanyo, kulitamizya kwiinda ‘mukuleya akweenguluka.’ (Lk. 10:25-37) Lusyomo muzisyomezyo zya Leza alimwi akuyanda basimukoboma kuyakutukulwaizya kutola lubazu cakumaninina mumulimo wakukambauka ciindi nocitanamana.

 “BAKAINDA MU LWIZI LUSALALA”

15. Nkaambo nzi bana Israyeli ncobakalimvwa kuti basinkilwa?

15 Lusyomo ndwaakajisi Musa muli “Ooyo uutalibonyi” lwakamugwasya ciindi bana Israyeli nobakali muntenda nobakazwa mucisi ca Egepita. Bbaibbele lyaamba kuti: “Bana ba-Israyeli bakatambya meso aabo, babona kuti ba-Egepita beza bubatobela. Mpawo bana ba-Israyeli bakayoowa loko, akukwiilila Jehova.” (Kul. 14:10-12) Sena penzi eeli lyakali lyacibukilambuta? Peepe. Jehova wakalaambide kale kuti: “Lino ndayumya moyo wa-Farao, nkabela ulabatobela; lino njoojana bulemu kuli-Farao akumpi yakwe yoonse, nkabela ba-Egepita bayooziba kuti ndime Jehova.” (Kul. 14:4) Nokuba boobo, bana Israyeli bakabona buyo cakali kukonzya kubonwa ameso—Lwizi Lusalala ndobatakali kukonzya kuzabuka ilwakali kumbele lyabo, impi zyankondo zya Farao izyakali kubalika kapati musyule lyabo, alimwi amweembezi wabo wakajisi myaka yakuzyalwa iili 80 iwakali kubasololela. Bakalimvwa kuti basinkilwa.

16. Mbuti lusyomo mbolwakamuyumya Musa ku Lwizi Lusalala?

16 Nokuba boobo, Musa tanaakazungaana pe. Ino nkaambo nzi? Akaambo kalusyomo, wakabona cintu cimwi cakajisi nguzu kapati kwiinda lwizi alimwi ampi. Wakali kukonzya ‘kubona lufwutuko lwa Jehova,’ alimwi wakalizyi kuti Jehova wakali kuyakubalwanina bana Israyeli. (Amubale Kulonga 14:13, 14.) Lusyomo lwa Musa lwakabakulwaizya bantu ba Leza. Bbaibbele lyaamba kuti: “Akaambo kalusyomo bakainda mu Lwizi Lusalala mbuli kuti bakali kwiinda anyika njumu, pele bana Egepita abalo nobakasola kwiinda aawo, lwizi lwakabamena.” (Heb. 11:29) Kumane, “bantu bakayoowa Jehova akusyoma Jehova amulanda wakwe Musa.”—Kul. 14:31.

17. Ncinzi iciyakucitika kumbele iciyakusunka lusyomo lwesu?

17 Ino-ino, buumi bwesu buyakuboneka kuba muntenda. Kuzikusika kumamanino aamapenzi mapati, mfwulumende zyamunyika zinakuli zyanyonyoona cakumaninina mbunga zyabukombi izyakali zipati kwiinda mbunga yesu. (Ciy. 17:16) Kwiinda mubusinsimi, Jehova ulapandulula ciimo cesu cakubula lukwabililo kuba mbuli ‘nyika yaminzi iitajisi mabaya, . . . iitakwe malambo naaba mankolo neziba zitendele.’ (Ezk. 38:10-12, 14-16) Kuzilangila mubuntu zintu, ciyakulibonya mbuli kuti tatukacikonzyi kufwutuka. Ino muyakucita buti?

18. Amupandulule kaambo ncotukonzya kuyakuzyandamana ciindi camapenzi mapati.

18 Tatweelede kuyoowa akuzungaana. Ino nkaambo nzi? Nkaambo Jehova wakaambila limwi kujatikizya kulwanwa ooko kwabantu ba Leza. Alimwi wakaambila limwi kujatikizya ziyakutobela. “Mubuzuba obo, Gogo naazoosika kukulwisya nyika ya-Israyeli, mbwaamba Mwami Jehova, bukali bwangu buyoobuka. Nkaambo ndaamba mubbivwe lyangu amubukali bwangu bupisya.” (Ezk. 38:18-23) Mpoonya, Leza uyakubanyonyoona aabo boonse ibayanda kunyonyoona bantu ba Jehova. Lusyomo lwanu muzintu ziyakutobela “buzuba bwa-Jehova obo bupati buyoosya” ziyakumugwasya ‘kubona lufutuko lwa Jehova’ alimwi akuzumanana kusyomeka.—Joel. 2:31, 32.

19. (a) Ino cilongwe icakali akati ka Musa a Jehova cakali ciyumu buti? (b) Ikuti mwamuzyibya nzila zyanu Jehova, nzilongezyo nzi nzyomuyakujana?

19 Amulibambile lino kujatikizya zintu ziyakucitika kwiinda mukuzumanana ‘kuzyandamana mbuli kuti muli mubwene Ooyo uutalibonyi.’ Amuyumye cilongwe canu a Jehova Leza kwiinda mukuzumanana kwiiya alimwi akupaila. Musa wakalijisi cilongwe ciyumu a Jehova alimwi wakabelesyegwa kapati anguwe cakuti Bbaibbele lyaamba kuti Jehova wakalimuzyi Musa “cakaanzambwene.” (Dt. 34:10) Musa wakali musinsimi uulibedelede. Nokuba boobo, kwiinda mulusyomo, andinywe mulakonzya kumuzyiba kabotu Jehova mbubwenya mbomukonzya kumuzyiba kuti kamumubwene ncobeni. Ikuti ciindi coonse mwamuzyibya ‘nzila zyanu zyoonse,’ kweelana a Jwi lya Leza mbolimukulwaizya kuti mucite, ‘uyooenzya myeendelo yanu.’—Tus. 3:6.

^ par. 11 Cakusyomeka, Jehova wakatuma bangelo kuti banyonyoone bana Egepita.—Int. 78:49-51.