1, 2. 1) ¿Kʼu yuʼun xuʼ xkaltik ti oy kʼusi chopol xuʼ xkʼot ta stojolal li Moisese? (Kʼelo li lokʼol ta slikebale.) 2) ¿Kʼu yuʼun muʼyuk bu xiʼ Moisés ta skoj ti ilin tajek li ajvalile?

LI FARAONE jaʼ toʼox jun tsatsal ajvalil. Jaʼ toʼox jun dios chilik li j-egiptoetike. Jech kʼuchaʼal chal jlik vun ti chchanbe skʼoplal taje, xchʼunojik toʼox ti «mas ep spʼijil xchiʼuk yip ti muʼyuk yan krixchano jech liʼ ta Balumile» (When Egypt Ruled the East [Kʼalal ch-ajvalilaj toʼox Egipto ta stojolal Este]). Sventa la xiʼtaate yichʼoj batel jun skorona ti te lokʼtabil jkot kovra chon ti yuʼun xa chapal chtiʼvane: taje jaʼ skʼan xal ti xuʼ ta jlikel noʼox xichʼ milel yajkontratak li ajvalile. Nopo avaʼi kʼu yelan laj yaʼi sba kʼalal xi albat yuʼun Jeova li Moisese: «Ta jtacot batel ta stojol li faraone, yuʼun chbat aloqʼues tal ta Egipto li jteclum cuʼune, jaʼ li israeletique» (Éx. 3:10).

² Li Moisese bat li ta Egiptoe, laj yal li aʼyej albat yuʼun Diose, ta skoj taje ilin li faraone. Kʼalal baluneb xaʼox vokolil echʼ yuʼun li Egiptoe, xi pʼijubtasat yuʼun faraón li Moisese: «Mu xa me xtal aqʼuelun yan velta. Me latal ta jtojol yan veltae, ta jmilot» (Éx. 10:28). Kʼalal skʼan toʼox xlokʼ batel ti bu oy li ajvalile, li Moisese laj yal komel ti chcham sba xnichʼon li ajvalil faraone (Éx. 11:4-8). Ta slajebal xae, laj yalbe skotol utsʼ alaliletik ti akʼo smilik jkotuk chij o jkotuk tentsune —chonbolom  ti chʼul chil li dios ta Egipto ti Ra sbie— xchiʼuk ti sbonik ta stiʼ snaik li xchʼichʼele (Éx. 12:5-7). Li Moisese muʼyuk xiʼ ti ilin li faraone. ¿Kʼu yuʼun? Li ta Vivliae chal ti la xchʼun li kʼusi albat yuʼun li Jeovae: «Mu jaʼuc ixiʼ ta sventa ti iʼilintaat yuʼun li faraone. Tsots yoʼnton laj yaʼay, yuʼun xcoʼlaj xchiʼuc yilojbe sat laj yaʼay li Bochʼo mu xquil ta jsatique» (kʼelo Hebreos 11:27, 28).

3. ¿Kʼusi ta jchantik ta sventa li xchʼunel yoʼonton laj yakʼ Moisés ta stojolal «li Bochʼo mu xquil ta jsatique»?

³ ¿Mi lek tsots xchʼunel koʼontontik ti xkoʼolaj chkiltik xa yilel li Diose? (Mat. 5:8.) Sventa skoltautik yoʼ jaʼuk mas tsots skʼoplal chkiltik li kʼusitik ta sventa mantale xchiʼuk sventa xkiltik «li Bochʼo mu xquil ta jsatique», jkʼeltik kʼusi la spas li Moisese. ¿Kʼuxi koltaat xchʼunel yoʼonton ti muʼyuk la xiʼta li krixchanoetike? ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel xchʼunel yoʼonton ta sventa li kʼusi yaloj tspas Diose? Ta skoj ti yiloj xa yileluk «li Bochʼo mu xquil ta jsatique», ¿kʼuxi koltaat Moisés xchiʼuk li slumal kʼalal jaʼo la snuptanik kʼusitik xibalik sbae?

4. Ta sat krixchanoetike, ¿mi jaʼ van stsatsal yajkontra laj yil faraón li Moisese?

⁴ Ta sat krixchanoetike maʼuk stsatsal yajkontra faraón yilel li Moisese. Li xkuxlejale, li slekilale xchiʼuk li kʼusi chkʼot ta stojolal ta tsʼakale jaʼ oy ta skʼob yilel li tsatsal ajvalil taje. Yuʼun li Moisese xi onoʼox la sjakʼbe li Jeovae: «¿Cʼusi xuʼ cuʼun ti vuʼun chibat ta stojol faraón yuʼun chbat jloqʼues tal ta Egipto li jchiʼiltac ta israelale?» (Éx. 3:11). Xuʼ van xi la snope: «¿Mi jaʼ van lek ti xisut batel li ta Egiptoe xchiʼuk ti mu x-ilin kuʼun li faraone?». Yuʼun echʼem xaʼox 40 jabil jatav lokʼel te.

5, 6. ¿Kʼusi koltaat Moisés sventa jaʼ xiʼta Jeova ti jaʼ maʼuk li faraone?

⁵ Kʼalal skʼan toʼox sut batel ta Egipto li Moisese, li Diose oy kʼusi laj yakʼbe xchan ti toj tsots skʼoplale, jtos ti kʼusi melel ti la stsʼiba ta slivroal Job ta tsʼakale: «Me chavichʼicun lec ta muqʼue [«xiʼtael li Jeovae», TNM], jaʼ abijilic chcʼot» (Job 28:28). Sventa xkoltaat ti akʼo xiʼta li Jeovae xchiʼuk ti oyuk spʼijile, li Jeovae laj yakʼbe yil ti kʼu yuʼun jelel tajek li krixchanoetik xchiʼuk li stuke ti jaʼ li Dios ti skotol xuʼ yuʼune. Xi jakʼbat yuʼun li Diose: «¿Bochʼo la spasbe ye li cristianoetique? ¿Me muc vuʼcun jech ta jpas ti oy umaʼ, ti oy coc, ti oy maʼsat, xchiʼuc ti oy bochʼo lec xil osile?» (Éx. 4:11).

⁶ ¿Kʼusi ti akʼbat xchane? Li Moisese muʼyuk srasonal ti ta xiʼe. Yuʼun jaʼ Jeova li buchʼu takat batele, xchiʼuk jaʼ xuʼ x-akʼbat li kʼusi chtun yuʼun sventa xbat yal li aʼyeje. Jech xtok, li buchʼu Skotol xuʼ yuʼune maʼuk yajkontra laj yil li faraone. Yuʼun onoʼox maʼuk to sba velta ti laj yakʼbeik ta vokol xkuxlejal li yajtuneltak Dios li buchʼutik te nakajtik ta Egiptoe. Li Moisese xuʼ van la snop ti kʼu yelan la xchabi Abraham xchiʼuk li Josee xchiʼuk ti kʼu yelan chabiat ek ta stojolal li yantik faraonetike (Gén. 12:17-19; 41:14, 39-41; Éx. 1:22–2:10). Ta skoj ti yiloj «li Bochʼo mu xquil ta jsatique», li Moisese tsots yoʼonton bat ta stojolal faraón xchiʼuk laj yal skotol li kʼusi albat yuʼun Diose.

7. ¿Kʼuxi koltaat xchʼunel yoʼonton ta stojolal Jeova li jun ermanae?

⁷ Li xchʼunel yoʼonton ta stojolal Jeovae jaʼ koltaat jun ermana ti Ella sbi sventa mu xiʼta li krixchanoetike. Li ta 1949 laj yichʼ chukel batel yuʼun KGB ta Estonia, la slokʼbeik skʼuʼ spokʼ, vaʼun te tʼanal la skʼelik li soltaroetik ti keremik toe. «Toj chopol laj kaʼi jba, pe la jpasbe orasion Jeova, vaʼun jaʼ laj yakʼbun jun oʼontonal xchiʼuk muʼyuk xa bu chopol laj kaʼi jba». Ta tsʼakale laj yikʼik batel ti bu muʼyuk buchʼu x-och ti oxib kʼakʼal jalije. Xi chal li Ellae: «Xi tsots laj yalbeikun li polisiaetike: “¡Li sbi Jeovae muʼyuk xa chichʼ alel-o li ta Estoniae! Chavichʼ chukel batel ta tsatsal abtel, li yantike chbatik ta Siberia”. Vaʼun xi to laj yalik ti chlabanvanike: “¿Bu oy ti Ajeova une?”». ¿Mi laj van spat yoʼonton ta stojolal Jeova, o mi ta van xlik xiʼta li krixchanoetike? Kʼalal laj yichʼ jakʼbel kʼusitike, muʼyuk ta xiʼ xi laj yalbe li buchʼutik chlabanvanike: «Ep xa tajek la jnop ta sventa taje, jaʼ mas lek mi li-och ta chukele xchiʼuk ti lekuk-o xkil jba  xchiʼuk li Diose, kʼusi sbalil ta jta mi lilokʼ ta chukel xchiʼuk mi muʼyuk xa lek chkil jba xchiʼuk li Diose». Li ermana taje melel laj yil li Jeovae, jech kʼuchaʼal te vaʼajtik laj yil li krixchanoetike. Koliyal li xchʼunel yoʼontone, tukʼ laj yakʼ sba.

8, 9. 1) ¿Kʼusi xpoxil kʼalal chijxiʼutik yuʼun li krixchanoetike? 2) Mi chijxiʼutik yuʼun li krixchanoetike, ¿buchʼu skʼan te oyuk ta jnopbentik?

⁸ Li xchʼunel koʼontontik ta stojolal Jeovae jaʼ tskoltautik sventa mu xijxiʼ. Ti mi tskʼan spajesutik ta yichʼel ta mukʼ Dios li buchʼutik tsots yabtel yichʼojik ta stojolal li ajvalile, xuʼ jnoptik ti jkuxlejaltike, li jlekilaltike xchiʼuk li kʼusi chkʼot ta jtojolaltik ta tsʼakale jaʼ oy ta skʼobik yilel li krixchanoetik taje. Xuʼ van xi jakʼbe jbatike: «¿Mi lek van ti chitun-o ta stojolal li Jeovae xchiʼuk ti x-ilin kuʼun li buchʼutik oy yabtelik ta stojolal ajvalile?». Jvules ta joltik ti xpoxil kʼalal chijxiʼutik yuʼun li krixchanoetike jaʼ ti oyuk xchʼunel koʼontontik ta stojolal li Diose (kʼelo Proverbios 29:25). Xi tsjakʼbutik li Jeovae: «¿Cʼu yuʼun chaxiʼ yuʼun li cristianoetic ti snaʼ xchamique, ti jaʼ jechic jech chac cʼu chaʼal tsʼiʼlaletique?» (Is. 51:12, 13).

⁹ Skʼan jaʼ oyuk ta jnopbentik li Jtotike, ti jaʼ Skotol xuʼ yuʼune. Li stuke chil li buchʼu chil svokol ta skoj ti chichʼ ilbajinel yuʼun li ajvaliletike xchiʼuk chkʼuxubaj ta yoʼonton, vaʼun tskolta (Éx. 3:7-10). Kʼalal skʼan jpakbetik skʼoplal kʼusi jchʼunojtik ta stojolal j-abteletik ti tsots yabtel yichʼojike, teuk me ta joltik li kʼusi laj yal Jesús liʼe: «Mu me xloʼilaj avoʼntonic ta sventa cʼuxi chatacʼovic xchiʼuc cʼusi chavalic» (Mat. 10:18-20). Mi junuk ajvalil o junuk yaj-abtel ajvalil jaʼ yajkontra chil li Jeovae. Mi ta jtsatsubtastik xchʼunel koʼontontik li avie, ta me xkiltik ti melel oy li Jeovae xchiʼuk ti oy ta yoʼonton tskoltautike.

10. 1) ¿Kʼusi laj yalbe akʼo spasik j-israeletik Jeova li ta yuilal nisán ta sjabilal 1513 kʼalal maʼuk toʼox jkʼakʼaliltike? 2) ¿Kʼu yuʼun la xchʼun Moisés li kʼusi albat yuʼun Dios ti akʼo spase?

¹⁰ Li ta yuilal nisán ta sjabilal 1513 kʼalal maʼuk toʼox jkʼakʼaliltike, li Jeovae laj yalbe Moisés xchiʼuk Aarón ti akʼo yalbeik j-israeletik kʼusitik skʼan spasik ti labal sbae: skʼan stʼujik jkot chij o tentsun ti bu ven leke, vaʼun tsmilik xchiʼuk tsbonik ta stiʼ snaik li xchʼichʼele (Éx. 12:3-7). Li jtakbol Pabloe xi la stsʼiba ta mas tsʼakal ta sventa li Moisese: «Ta sventa xchʼunojel yoʼnton la spasic li qʼuin Coltaele, xchiʼuc ti la sbonic chʼichʼ ta stiʼ snaique, yuʼun jech mu xichʼic milbel sba xnichʼnabic yuʼun Jmilvanej jʼalmantal ti cʼalal chichʼ milbel scotol sba xnichʼnab li egiptoetique» (Heb. 11:28). Li Moisese snaʼoj onoʼox ti chkʼot ta pasel yuʼun Jeova li kʼusi yaloje, jaʼ yuʼun la xchʼun ti tsmilbe skotol li sba xnichʼnab j-egiptoetike.

11. ¿Kʼu yuʼun la spʼijubtas j-israeletik li Moisese?

¹¹ Li xnichʼnabtak Moisés yaʼeluke te oyik ta Madián nom oyik xchiʼuk muʼyuk kʼusi xuʼ snuptanik (Éx. 18:1-6). Pe akʼo mi jech, sventa kolem xkom sba xnichʼon j-israeletik ta stojolal li «Jmilvanej jʼalmantal[e]», laj yalanbe ti kʼusi skʼan spasik ti kʼusi yaloj Diose. * Yuʼun oy ta vokol xkuxlejal li krixchanoetike, xchiʼuk li Moisese skʼanojan tajek li xchiʼiltake. Li Vivliae chal ti «Moisese la stac ta iqʼuel scotol li banquilaletic yuʼun israeletique, jech laj yalbe: “Batanic [...]. Milic, yuʼun ta jpastic li qʼuin Coltaele”» (Éx. 12:21).

12. ¿Kʼusi aʼyej tsots skʼoplal yalojbutik Jeova ti skʼan xkaltike?

¹² Koliyal ti chkoltavanik li anjeletike, li slumal Jeovae yakal chalbeik jun aʼyej tsots skʼoplal li krixchanoetike: «Xiʼanic me yuʼun li Diose; albeic slequilal. Yuʼun laj xa sta yorail chchapanvan. Ichʼic me ta mucʼ, yuʼun jaʼ la spas li vinajel banamile, xchiʼuc li nabetique, xchiʼuc scotol li nioʼetique» (Apoc. 14:7). Li avie jaʼ xa yorail ti chichʼ alel li aʼyej taje. Skʼan xkalbetik krixchanoetik ti skʼan xlokʼik li ta Mukʼta Babilonia sventa «mu teuc [smakbeik] ec li vocol chichʼe» (Apoc. 18:4). Li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele, ti koltabilik yuʼun li yan chijetike, xi xvokoletik chalbeik li buchʼutik nom oyik ta stojolal li Jpasvaneje:  «Coʼoluc me avoʼntonic xchiʼuc li Diose» (Juan 10:16; 2 Cor. 5:20).

13. ¿Kʼuxi xuʼ xkutik sventa x-ayan mas ta koʼontontik xcholel li lekil aʼyeje?

¹³ Jchʼunojtik ta melel ti «laj xa sta yorail chchapanvan» li Diose. Jchʼunojtik xtok ti kabteltik ta xcholel mantal xchiʼuk ti ta jpastik ta yajtsʼaklom Cristo li krixchanoetike, jaʼ li kʼusi tsots skʼoplal yaloj Jeova skʼan jpastike. Li jtakbol Juane akʼbat yil yuʼun Dios ti «chanib jʼalmantaletic te vaʼajtic ta xchanjotal xchiquin banamil. Jaʼ spajesojic li icʼ ta xchanjotal xchiquin banamile» (Apoc. 7:1). ¿Mi jech chavil ta melel ti poʼot xa skoltaik tal tsatsal vokolil ta Balumil li anjeletike? Ta skoj li xchʼunel koʼontontike, xuʼ chkiltik ta jnopbentik li anjeletike, vaʼun ta sjunul koʼontontik ta jcholtik batel li lekil aʼyeje.

14. ¿Kʼusi tstij koʼontontik sventa xkalbetik krixchanoetik ti akʼo «sutes yoʼnto[nike]»?

¹⁴ Li melel yajtsʼaklomutik Cristoe jaʼ xa kamigotik li Jeovae xchiʼuk oy spatobil koʼontontik ti chijkuxi sbatel osile. Pe akʼo mi jech, jaʼ oy ta jbatik xkalbetik krixchanoetik ti muʼyuk lek li kʼusi tspasike, «ti acʼo sutes yoʼnton[ik] yuʼun jech xuʼ [xkuxiike]» (kʼelo Ezequiel 3:17-19). Melel onoʼox ti oy yan srasonal kuʼuntik ti ta jcholtik mantale, yuʼun jaʼ ta skoj ti jkʼanojtik li Jeovae xchiʼuk li krixchanoetike. Li Jesuse laj yalbe skʼoplal jun jsamaria vinik ta lokʼolkʼop, te laj yakʼ ta ilel kʼu yelan skʼan xkakʼtik ta ilel li kʼanelale xchiʼuk li kʼuxubinele. Xuʼ van xi jakʼbe jbatike: «Jech kʼuchaʼal li jun lekil jsamaria vinike, ¿mi ta jkʼuxubin van li krixchanoetike? ¿Mi tstij koʼonton xcholel mantal kʼalal ta jkʼuxubin li krixchanoetike?». Mu me jkʼan jech jpastik kʼuchaʼal li pale xchiʼuk li jun jleví vinik li ta lokʼolkʼop laj yal Jesuse, ti la spak skʼoplalik xchiʼuk ti la sjoy batel sbeike (Luc. 10:25-37). Mi oy xchʼunel koʼontontik ta sventa li kʼusi yaloj tspas Diose xchiʼuk ti jkʼanojtik li jchiʼiltaktike  jaʼ me tstij koʼontontik xcholel mantal bu kʼalal xuʼ kuʼuntik yoʼ to oy yoraile.

15. ¿Kʼu yuʼun muʼyuk xa bu xbatik laj yaʼiik li j-israeletike?

¹⁵ Li xchʼunel yoʼonton laj yakʼ ta ilel Moisés ta stojolal «li Bochʼo mu xquil ta jsatique» jaʼ koltaat kʼalal jaʼo oyik ta vokol j-israeletik kʼalal laj xaʼox yiktaik komel li Egiptoe. Xi chal li Vivliae: «Cʼalal laj yilic israeletic ti nopol xa xtalic li faraón xchiʼuc egiptoetique, toj ep ixiʼic ta jyalel, jech lic scʼanic coltael yuʼun li Mucʼul Diose» (Éx. 14:10-12). ¿Mi chʼayal van kʼot yoʼontonik? Muʼyuk. Yuʼun xi onoʼox laj yal li Jeovae: «Ta jtsatsubtasbe yoʼnton li faraone yuʼun jech acʼo bat snutsoxuc ta be, jech te chcacʼbe yil xchiʼuc yajsoldadotac ti cʼu xʼelan jtsatsale. Jech scotol egiptoetic chlic snaʼic ti vuʼun Mucʼul Diosune» (Éx. 14:4). Akʼo mi jech, li j-israeletike jaʼ noʼox laj yilik li kʼusi chil ta satike. Ta yelovalike te oy li Tsajal Nabe, ti mu stakʼ tuchʼel yilele, ta spatike te xtal karetaetik sventa paskʼop yuʼun faraón ti anil chtalike. Xchiʼuk li buchʼu yakal tsbeiltasatik li j-israeletike, ¡jaʼ jun jchabichij ti 80 jabil yichʼoje! Muʼyuk xa bu xbatik laj yaʼiik.

16. Li ta Tsajal Nabe, ¿kʼuxi koltaat xchʼunel yoʼonton li Moisese?

¹⁶ Pe muʼyuk bu xiʼ li Moisese. Li xchʼunel yoʼontone akʼbat yil li kʼusi mas tsots skʼoplal ti jaʼ xkom to li tsatsal nabe xchiʼuk li soltaroetike. Yuʼun laj yil «cʼu xʼelan [chkoltaatik] Mucʼul [Dios]», snaʼoj onoʼox ta melel ti tspas kʼop ta stojolal slumal li Diose (kʼelo Éxodo 14:13, 14). Ta skoj li xchʼunel yoʼonton Moisese la stijbe yoʼonton li j-israeletike. Xi chal li Vivliae: «Ta sventa xchʼunojel yoʼntonic li jchiʼiltactic ta voʼonee jech ijelovic tal ta Tsajal Nab. Xcoʼlaj xchiʼuc taqui banamil laj yaʼyic. Cʼalal tscʼan ox chjelovic tal ec li egiptoetique, te ijicʼovic ta yut nab scotolic» (Heb. 11:29). Vaʼun, «laj yichʼic ta mucʼ. La xchʼunic o ti jaʼ chcoltaatic yuʼune, xchiʼuc laj yichʼbeic ta mucʼ li yajtunele, jaʼ li Moisese» (Éx. 14:31).

17. Li ta mas tsʼakale, ¿kʼuxi chichʼ akʼel ta preva li xchʼunel koʼontontike?

¹⁷ Jutuk xa skʼan ti oy kʼusi xibalik sba xuʼ xkʼot ta jtojolaltik yilel eke. Kʼalal mi laj xaʼox li tsatsal vokolile, li ajvaliletik liʼ ta Balumile tslajesik li relijionetik ti mas mukʼtik yilele ti jaʼ xkom to li j-organisasiontike (Apoc. 17:16). Ta jun albilkʼop la skoʼoltas Jeova ta jun «banamil [...] ti muʼyuc setbil ta coralton», ti muʼyuk lek kʼelbil, «ti muʼyuc smaque, xchiʼuc ti muʼyuc sbajubiltaque» (Ezeq. 38:10-12, 14-16). Ta sat krixchanoetike muʼyuk kʼusi xuʼ skoltautik yilel. ¿Kʼusi van ta jpastik mi jech kʼot ta pasel taje?

18. ¿Kʼu yuʼun muʼyuk srasonal chijxiʼ kʼalal mi tal li mukʼta tsatsal vokolile?

¹⁸ Muʼyuk srasonal ti chijxiʼe. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun li Jeovae yaloj xa onoʼox ti chichʼik tsakel ta kʼop li yajtuneltake, pe chal xtok ti chchabie, yuʼun xi chal li Vivliae: «Cʼalal tsta yorail chbat scontrain Israel li Goge, ta xlic tsanuc li scʼacʼal coʼntone» (Ezeq. 38:18-23). Skotol li buchʼutik tskʼan oy kʼusi chopol tspasbeik li slumale, ta onoʼox xichʼik lajesel. Mi oy xchʼunel koʼontontik ta stojolal li Jeovae chchabiutik mi tal li «smucʼta cʼacʼalil Mucʼul Dios ti toj xiʼbal sbae», vaʼun chkiltik «cʼu xʼelan [tskoltautik] Mucʼul [Dios]» xchiʼuk jech tukʼ chkakʼ jbatik ta stojolal (Joel 2:31, 32).

19. 1) ¿Kʼu yelan xil sbaik li Jeova xchiʼuk Moisese? 2) ¿Kʼusi sbalil ta jtatik mi ta jtsaktik ta venta Jeova ta skotol li kʼusi ta jpastike?

¹⁹ ¡Jutuk xa skʼan xkʼot ta pasel kʼusitik labalik sba! Jaʼ yuʼun skʼan tukʼ xkakʼ jbatik ti xkoʼolajuk ti xkiltik «li Bochʼo mu xquil ta jsatique». Jchantik li Vivliae xchiʼuk nopoltik noʼox jpastik orasion sventa mas xijkʼot ta yamigo Jeova jujun kʼakʼal. Li Moisese toj lek laj yil sbaik xchiʼuk li Diose, jaʼ yuʼun tunesat sventa spas kʼusitik labalik sba, jaʼ yuʼun chal Vivlia ti «la xchiʼin sbaic lec ta loʼil xchiʼuc li Mucʼul Diose» (Deut. 34:10). Jech kʼuchaʼal li lekil j-alkʼop taje, mi oy xchʼunel koʼontontike nopol oyutik ta stojolal Jeova chkaʼitik ti xkoʼolaj te jkʼelojbetik sate. Jtsaktik me ta venta ta «scotol li cʼusi [ta jpastike]» jech kʼuchaʼal chal li Vivliae, vaʼun chikʼot «batel ta tuqʼuil be» (Prov. 3:6).