1, 2. (a) Lombolola esunga lieci omuenyo wa Mose wa kalela kohele. (Tala ociluvialuvia kefetikilo liocipama cilo.) (b) Momo lie Mose ka kuatelele usumba wonyeño ya soma?

FAREO wa kala osoma yimue yĩvi, kuenda va Egito vo tendele ndosuku, kuenje va enda oku u fendela. Elivulu limue li tukuiwa hati, When Egypt Ruled the East, (Ceci Ombiali yo Kegito ya Vialele Ofeka yo Kutundilo,) li lombolola okuti, va Egito va velisilepo calua Fareo okuti oviluvo viosi ci sule omo “liovoloño, kuenda unene va kuatele.” Fareo wa yonguile okuti, va Egito vo kuatela usumba, kuenje wa enda oku wala ekolowa lia kuatele ociluvialuvia conyõha yi yongola oku lumana. Ociluvialuvia caco, ca kala ondimbukiso yokuti, ca lelukile oku kundula lonjanga ovanyãli va Fareo. Sokolola ndomo Mose a kala, eci Yehova o sapuila hati: ‘Linga hu tume ku Fareo, oco o kope omanu vange va Isareli va kasi Kegito.’—Etu. 3:10.

² Mose wa endele toke Kegito, oku eca esapulo lia Suku ku Fareo. Pole, Fareo wa kuata onyeño yalua. Noke liafengi ecea a nyõla ofeka yaco, Fareo wa sapuila Mose hati: “Ku ka mbanje vali kocipala, omo eteke o mõla kocipala, haico o fa.” (Etu.10:28) Osimbu handi Mose ka tundile kovaso a Fareo, wo sapuila hati onuñulu ya soma yi laika oku fa. (Etu. 11:4-8) Noke Mose wa ­sapuila va Isareli hati, epata lepata, li sukila oku ponda ohombo yimue, ale okameme kamue okuti, osonde yaco va yi kapa kovikuli viapito avo. Omeme yaco, ya kuatele esilivilo lia velapo kosuku yimue ya va Egito yi tukuiwa hati, Ra. (Etu. 12:5-7) Ocituwa cipi Fareo a lekisa? Mose ka kuatele usumba. Momo lie? Ekolelo Mose a lekisa, lio kuatisa oku pokola ku Yehova, kuenda ‘ka kuatelele usumba onyeño ya soma, momo wa pandikisa ndu o lete una ka muiwa lovaso.’—Tanga Va Heveru 11:27, 28.

3. Apulilo api tu konomuisa atiamẽla kekolelo Mose a lekisa ku “Una ka muiwa lovaso”?

³ Ove hẽ, o kuetevo ekolelo lia pama ndu okuti “o lete Suku”? (Mat. 5:8) Oco tu pamise ekolelo lietu, loku mola “Una ka muiwa lovaso,” tu konomuisi ulandu wa Mose. Ekolelo a kuatela Yehova lio kuatisa ndati oku yuvula usumba womunu? Mose wa lekisa ndati okuti wa kolelele kolohuminyo via Suku? Oku mola “Una ka muiwa lovaso” ca pamisa ndati Mose, eci eye kumue la va Isareli va kala kohele yoku fa?

4. Mose wa tendiwile ndati kovaso a Fareo?

⁴ Mose kovaso a Fareo, wa kala ndomunu umue ka kuatele esilivilo. Omuenyo wa Mose, kuenda ekalo liaye lio kovaso yoloneke lia molehele ndu okuti, lia kala peka lia Fareo. Mose wa pulisile Yehova hati: ‘Ame hẽ elie okuti, ngenda ku Fareo si kopa va Isareli Kegito?’ (Etu. 3:11) Otembo yaco, pa pitile ale 40 kanyamo, tunde eci Mose a tila Kegito. Citava okuti Mose wa lipulile ndoco: ‘Anga hẽ ca sunguluka okuti, ndi tiukila Kegito oku ka wengula onyeño ya soma’?

5, 6. Nye ca kuatisa Mose oku kuatela usumba Yehova okuti Fareo ci sule?

⁵ Osimbu Mose ka tiukilile Kegito, Suku wo sapuilile onumbi yimue yi kuete esilivilo okuti, noke, Mose wa yi soneha kelivulu lia Yovi ndoco: ‘Oku sumbila Yehova oco olondunge.’ (Yovi 28:28) Oco Mose a kuatisiwe oku yula usumba, loku kuata olondunge, Yehova wa linga etepiso li kasi pokati komanu kuenda eye muẽle. Momo, Yehova eye Suku Ukuonene wosi. Eye wa pula ndoco: “U wa sovola omẽla womunu helie? Helie o sovola ocitende pamue ocisitatũi, pamue u o lete, pamue omeke? Hameko ndi Yehova?”—Etu. 4:11.

⁶ Nye Mose a lilongisa kulandu owu? Eye ka sukilile oku kuata usumba. Momo, Yehova wa likuminyile ku Mose unene woku eca ku Fareo esapulo lia tunda Kokuaye. Eyi hayoko onjanja yatete afendeli va Yehova va kapele kohele omuenyo wavo kofeka Yegito. Citava okuti, Mose wa ivaluka ndomo Yehova a teyuilile Avirahama, Yosefe, kuenda eye muẽle, eci va Fareo vakuavo va kala oku viala. (Efet. 12:17-19; 41:14, 39-41; Etu. 1:22–2:10) Omo okuti Mose wa kolelele Yehova “Una ka muiwa lovaso,” wa kuata utõi, kuenda wa endele ku Fareo oku ko sapuila ovina viosi Yehova o tumile.

7. Oku kolela Yehova ca kuatisa ndati manji umue ukãi?

⁷ Oku kolela Yehova ca kuatisa manji umue ukãi o tukuiwa hati Ella, oku yuvula oku kuatela usumba omanu. Kunyamo wo 1949 manji Ella wa tualiwa vokayike Lasualali vo kofeka yo Estonia va tukuiwa vati, KGB. Poku linga ungende waco, vo kisika oku lula uwalo waye kovaso yasualali amalẽhe, kuenje, vo vanja lepembe. Eye wa popia hati: “Ndaño nda kutisiwa osõi, pole, eci nda likutilila ku Yehova, nda kuata ombembua lekavuluko.” Noke, manji Ella, wa kapiwa likaliaye vohondo yimue mua kala owelema vokuenda kuoloneke vitatu. Eye wa amisako hati: “Asualali va kaluka vati: ‘Tu linga cosi oco onduko Yehova ka yi ka ivalukiwe vali vofeka yo Estonia! Ove o kapiwa vokayike, pole, vakuene va tualiwa kofeka yo Siberia! Noke, va amisako vati: ‘Yehova yove o kasi pi?’” Anga hẽ, manji Ella wa kuatela usumba omanu, ale wa kolela Yehova? Eci a pulisiwa kombonge, wa kuata utõi poku sapuila asualali vana vo kutisa osõi hati: “Nda sokolola ovina viaco, kuenda nda nõlapo oku kala vokayike okuti, nda amamako lukamba wange la Suku. Momo, si yongola oku tundamo okuti, ndi nyõla ukamba wange laye.” Manji Ella wa limbuka okuti, Yehova wa kala laye, ndeci alume vana va kala kovaso aye. Omo liekolelo a kuata, wa amamako oku vumba Yehova.

8, 9. (a) Nye tu sukila oku linga oco tu yuvule oku kuatela usumba omanu? (b) Nda o kasi oku setekiwa oku kuatela usumba omanu, kovina vipi o sukila oku tiamisila utima wove?

⁸ Nda wa kolela Yehova, o tẽla oku yula usumba. Nda olombiali vi seteka oku tateka elianjo liove lioku vumba Yehova, pamue o sima okuti, omuenyo wove kuenda ekalo liove lio kovaso yoloneke, li kasi peka liolombiali. Pamue, o lipula nda ca sunguluka oku amamako oku vumba Yehova, oco o wengule onyeño yolombiali. Ivaluka okuti, nda wa kolela Suku, ci ka ku kuatisa oku yuvula oku kuatela usumba omunu. (Tanga Olosapo 29:25.) Yehova o pula hati: “Ove elie okuti o kuatela usumba omunu o fa, kuenda omõla omunu o lingiwa ndowangu?” —Isa. 51:12,13.

⁹ Kolela Suku Isia Ukuonene wosi, momo o lete omanu vana va talisiwa ohali peka liolombiali, kuenda wa va kapako. (Etu. 3:7-10) Ndaño okuti o teyuila ekolelo liove kovaso yolombiali, kolela kovina Embimbiliya li popia hati: ‘Ko ka kuati ohele hoti, tu popia ndati, pamue tu popia nye, momo owola yaco eci vu pinga cu wĩhiwi.’ (Mat. 10:18-20) Olombiali violuali ka vi sokisiwa la Yehova. Omo liaco, nda wa pamisa ekolelo liove cilo, o pondola oku mola Yehova ndomunu umue o letiwe lovaso okuti, o yongola oku ku kuatisa.

10. (a) Olonumbi vipi Yehova a ecele ku va Isareli kosãi ya Nisana, kunyamo wo 1513 O.Y? (b) Momo lie Mose a pokuila kolonumbi via Yehova?

¹⁰ Kosãi ya Nisana yunyamo wo 1513 O.Y, Yehova wa sapuila Mose la Arone oco va sapuile va Isareli olonumbi viaye hati: Nõli okameme kamue ka kuete uhayele, loku ka ponda, kuenda oku kapa osonde yaco kovikuli viapito olonjo viavo. (Etu. 12:3-7) Mose wa tambulula ndati? Upostolo Paulu noke wa soneha eci catiamẽla ku Mose hati: ‘Omo a kuata ekolelo, wa sovola o Paskoa, kuenje wa kapa osonde kovikuli viapito okuti, unyõli wolonuñulu, ka vi lambi.’ (Va Hev. 11:28) Mose wa kũlĩhĩle okuti olohuminyo via Yehova viocili, kuenda wa kolelele okuti olonuñulu viosi vio Kegito via laikele oku fa.

11. Momo lie Mose a ecela olonumbi ku vakuavo?

¹¹ Citava okuti omãla va Mose omo lioku kala kofeka yo Midiane, ka va kalele kohele yoku ‘pondiwa.’ * (Etu. 18:1-6) Pole, omo okuti Mose wa solele calua vamanjaye va Isareli, kuenda omuenyo wolonuñulu viavo wa kala kohele, wa lekisa epokolo poku eca olonumbi kokuavo. Embimbiliya li lekisa okuti, Mose “wongolola akulu vosi vo ko Isareli”, kuenje wa popia lavo hati: ‘Pondi okameme ko Paskoa.’—Etu. 12:21.

12. Esapulo lipi li kuete esilivilo Yehova a tu handeleka okuti olio tu sukila oku kunda?

¹² Lekuatiso liovangelo, afendeli va Yehova va kasi oku eca esapulo limue li kuete esilivilo poku sapuila omanu vati: ‘Sumbili Suku. U wĩhi ulamba, momo owola yaye yoku tetulula yeya. Fendeli Una wa lulika ilu losi lokalunga kuenda olono viovava.’ (Esit. 14:7) Yilo, oyo otembo yoku eca esapulo liaco. Tu sukila oku sapuila omanu vosi okuti, va sukila oku tunda vo Bavulono yinene, oco ka ‘va ka kuatiwe lafengi aco.’ (Esit. 18:4) Akristão “olombuavekua” kumue lolomeme vikuavo, va sanjukila oku kuatisa omanu oco va kuate ukamba la Suku.—Yoa. 10:16; 2 Va Kor. 5:20.

13. Nye ci tu kuatisa oku kuata onjongole yoku kunda olondaka viwa viusoma?

¹³ Tua kũlĩha okuti, “eteke liesombiso” li kasi ocipepi. Tua kolela okuti, upange woku kunda loku longisa omanu oco va linge olondonge, u sukila oku lingiwa lonjanga ndomo Yehova a ci popia. Upostolo Yoano vocinjonde a kuata, wa “mola ovangelo vakuãla, va talama kavindi akuãla o kilu lieve, va tutuiya olofela vikuãla vio kilu lieve, ndokuti layimue ofela yi sika kilu lieve.” (Esit. 7:1) Ekolelo o kuete li ku kuatisa hẽ oku tava okuti, ovangelo ndopo va ka ecelela olofela viohali ya piãla oco vi nyõle oluali lulo? Nda wa kolela kovangelo vaco, ci ku vetiya oku kunda olondaka viwa viusoma lutõi.

14. Nye ci tu vetiya oku ‘lungula olondingaĩvi oco vi yuvule onjila yĩvi?’

¹⁴ Etu Tuakristão vocili, tua sanjukila ukamba tu kuete la Yehova, kuenda elavoko liomuenyo ko pui. Pole, tua kũlĩhavo okuti, tu kuete ocikele coku ‘lungula olondingaĩvi konjila yĩvi, oco vi amameko lomuenyo.’ (Tanga Esekiele 3:17-19.) Etu ka tu kundi lika omo lioku yuvula oku kuata eko liosonde. Pole, tu linga upange waco omo liocisola tu kuetele Yehova, kuenda omanu vosi. Olusapo lua Yesu luatiamẽla kulume u Samaria, lu tu kuatisa oku limbuka elomboloko lioku lekisa ocisola kuenda ohenda. Tu pondola oku li pula ndoco: Ndi vetiyiwa hẽ oku ‘lekisa ohenda’ komanu poku va kundila, ndeci ulume u Samaria a linga? Ka tu yongola oku kala ndocitunda, kuenda ndulume u Lewi va tukuiwa volusapo okuti, tu kundila ‘lika omanu vamue.’ (Luka 10:25-37) Oku kolela kolohuminyo via Yehova, loku sola omanu, ci tu vetiya oku lekisa ombili kupange woku kunda, osimbu esulilo ka lieyile.

15. Momo lie va Isareli va kalela ndu okuti ka va kuatele elavoko lioku popeliwa?

¹⁵ Ekolelo Mose a kuatela “Una ka muiwa lovaso,” lio kuatisa oku songuila va Isareli eci va kala kohele poku tunda Kegito. Embimbiliya li popia hati: ‘Eci Fareo eya ocipepi, va Isareli va petula ovaso, kuenje va Egito va kala oku va landula. Noke, va Isareli va yokoka ca lua, kuenje va likutilila ku Yehova.’ (Etu. 14:10-12) Anga hẽ, ocitangi caco ceya kokuavo ocipikipiki? Sio ka ceyile. Momo Yehova wa va sapuilile hati: “Ame ndi tĩlĩsa utima wa Fareo okuti eye o va landula. Oco ndi limuisa esumbilo ku Fareo lokolohoka viaye viosi. Kuenje va Egito va ndimbuka okuti ame ndi Yehova. Kuenje va Isareli va ci linga.” (Etu. 14:4) Va Isareli va mola lika lovaso avo Okalunga Kakusuka, olokalosa viuyaki via Fareo via kala oku va landula, kuenda ungombo umue wa kuata 80 kanyamo wa kala oku va songhuila! Vepuluvi liaco, va kala ndu okuti ka va kuatele elavoko.

16. Ekolelo lia kuatisa ndati Mose Vokalunga Kakusuka?

¹⁶ Mose ka kuatele usumba. Momo lie? Momo wa kolelele okuti, kuli ocina cikuavo ci kuete unene walua ci pondola oku u popela okuti, ka ci sokisiwa lovava okalunga, ale olohoka viovanyãli. Eye wa limbukile okuti, ‘eyovo li tunda ku Yehova,’ kuenda wa kũlĩhĩle okuti, Yehova o yakelako va Isareli. (Tanga Etundilo 14:13, 14.) Ekolelo lia Mose lia pamisiwa, kuenda lia vetiya va Isareli. Embimbiliya li popia hati: ‘Omo omanu va kuata ekolelo, kuenje va yoka Okalunga Kakusuka ndoku endela kongongo ya kukuta. Eci va Egito va ci seteka va enda lovava.’ (Va Hev. 11:29) Omo liaco, ‘omanu va fetika oku sumbila Yehova, loku kolela kokuaye, kuenda kukuenje waye Mose.’—Etu. 14:31.

17. Nye ci ka pita kovaso yoloneke okuti ci ka kapa voseteko ekolelo lietu?

¹⁷ Ndopo omuenyo wetu u kalavo kohele. Vokuenda kuohali ya piãla, olombiali violuali lulo vi ka kundula ovisoko viosi viatavo esanda ana a siata oku sima okuti, etendelo liomanu vavo lialua, kuenda ka li sokisiwa letendelo Liakristão vocili. (Esit. 17:16) Vocitumasuku cimue Cembimbiliya Yehova wa lekisa okuti, ekalo lietu li kasi ‘ndofeka yomanu ka va kuete u o va popela, kuenda ofeka yaco ka yi kuete ovimbaka, lolombundi.’ (Eze. 38:10-12, 14-16) Omanu vana ka va kolela Yehova, va ka sima okuti, ka va kuete u o va popela. Ocituwa cipi o ka lekisa?

18. Lombolola esunga lieci tu sukilila oku pamisa ekolelo lietu vokuenda kuohali ya piãla.

¹⁸ Etu ka tu sukila oku kuata usumba. Momo lie? Momo Yehova wa popia hati, ovanyãli va ka ñualelapo afendeli vaye. Pole, Yehova wa lombololavo ovina via laikele oku iya noke liocitangi caco. Eye wa popia hati: “Eteke liaco, eci Goge a katukila ofeka ya Isareli, oco onyeño yange yi wenguka. Momo lesepa liange lonyeño yange ya sanya, mopia siti: ‘Eteke liaco mu kala ocilulumu calua vofeka ya Isareli.’” (Eze. 38:18-23) Yehova Suku o ka kundula omanu vana va seteka oku lambalala afendeli vaye, kumue lovisoko viaco. Nda wa kolela okuti Yehova o ka ku teyuila “keteke liaye linene, hailio li yokokisa,” ci ka ku kuatisa ‘oku mola epopelo liafendeli vaye,’ kuenda ci ka pamisa ekolelo liove.—Yoe. 2:31, 32.

19. (a) Ukamba upi wa kala pokati ka Yehova la Mose? (b) Nda wa pokola ku Yehova kovina viosi o linga, asumũlũho api o ka kuata?

¹⁹ Lipongiyila ovolandu a laika oku iya, poku amamako oku “pandikisa ndu o lete una ka muiwa lovaso”! Pamisa ukamba wove la Yehova Suku, poku lilongisa Embimbiliya olonjanja viosi, kuenda oku likutilila. Mose wa kuatele ukamba wocili la Yehova, kuenda wo wihĩle unene woku linga ovina vi komohĩsa ndomo Embimbiliya li ci lekisa okuti, Yehova wa enda oku vangula laye ‘vaso la vaso.’ (Esin. 34: 10) Mose wa kala uprofeto umue ukuotõi. Omo liaco, nda wa kolela Yehova o pondolavo oku u kũlĩha ciwa ndu okuti, u lete lovaso ove. Embimbiliya li popia hati, nda wa pokola kokuaye ‘kovina viosi o linga,’ eye o suñamisa olonjila viove.’—Olosap. 3:6.