1, 2. (a) Muusa daafabay gakkiyaaba milatidoy aybissakko yoota. (Ha huuphe yohuwaa doomettan deˈiya misiliyaa xeella.) (b) Muusee kawuwaa hanqquwau yayyibeennay aybissee?

PAAROONI yashshiya kawo; qassi Gibxxe asay a xoossadan xeellees. Eti “aadhida eratettaaninne wolqqan hara mereta ubbaappe i aadhiyaabadan” xeelliyoogaa issi maxaafay qonccissees. Paarooni ba haariyo asaa yashissanau dukkana haniyaaba milatiya shooshshaa misilee deˈiyo kallachaa wottees; hegee kawuwaa morkketi sohuwaara xayanaagaa bessiyaaba. Yaatiyo gishshau, Yihooway, “Israa7eelata Gibxxeppe kessana mala, Gibxxe kawuwaakko taani nena kiittais” yaagido wode Muuseyyo aybi siyettidaakko qoppa.—Kes. 3:10.

² Muusee Gibxxe biidi Xoossay Paaroonau oda giidobaa yootin, Paarooni hanqquwaa eexxi kiyiis. Uddufun boshay he biittan gakki simmin, Paarooni Muusa, “Kichcha ta achchappe! Naa77antto ta sinttan lem77i gaada nena era! Neeni ta aifiyaa, ta som77uwaa be7ido gallassaikka neeyyo haiqo” yaagiis. (Kes. 10:28) Muusee Paaroona matappe baanaappe kase a bayra naˈay hayqqanaagaa yootiis. (Kes. 11:4-8) Muusee Israaˈeelati deeshshaa woy dorssaa orggiyaa shukkidi bantta keettaa qoriyaa  suuttan tiyana mala azaziis; dorssa orggee Ra giyo Gibxxetu xoossau dummayiyo bonchoba. (Kes. 12:5-7) Paarooni waatanee? Muusee yayyibeenna. Aybissi? Yihoowayyo ammanuwan azazettidi “kawuwaa hanqquwau Muusee yayyennan, . . . beettenna Xoossaa be7idabaadan, genccidi sinttau biis.”—Ibraawe 11:27, 28 nabbaba.

3. Muusee “beettenna Xoossaa be7idabaadan” ammanidoogaa xeelliyaagan ay pilgganee?

³ Ne ammanoy “Xoossaa be7ana” danddayiyoogaa keenaa minoo? (Maa. 5:8) Nuuni “beettenna Xoossaa” beˈanaadan maaddana mala ane Muuse hanotaa qoppoos. Yihoowayyo yayyiyoogee i asa yayyenna mala waatidi maaddidee? Yihooway qaalaa gelidobaa i ammanidoy aybiinee? Muusee “beettenna Xoossaa” beˈana danddayidoogee inne a asay metuwan gelido wode a waatidi maaddidee?

4. Muusee Paaroonakko biido wode, ammanoy baynnaageeti woygi qoppana danddayiyoonaa?

⁴ Ammanoy baynnaageeti Muusessi wolqqaama kawuwaa Paaroona eqettiyo wolqqi baynnabadan qoppennan aggokkona. Muusee he wode Paaroona sheniyaadan deˈana bessiyaaba milatees. Muuseekka Yihoowa, “Kawuwaakko baanaunne Israa7eelata Gibxxeppe kessanau taani oonee?” yaagidi oychiis. (Kes. 3:11) Muusee 40 gidiya layttaappe kase Gibxxeppe baqatidi betedan deˈiis. I, ‘Guyye Gibxxe baada kawuwaa hanqqetissiyoogee bessiyaabee?’ giidi qoppennan aggenna.

5, 6. Muusee Paaroonau yayyennan ixxidi, Yihoowau yayyanaadan aybi maaddidee?

⁵ Muusee Gibxxe baanaappe kase Xoossay a keehi maaddiyaabaa tamaarissiis; guyyeppe he tamaaridobaa i Iyyooba maxaafan, “Xoossaassi yayyiyoogee aadhdhida eratetta” yaagidi xaafiis. (Iyy. 28:28) Muusee Xoossaassi yayyanaadaaninne ba oottiyoobaa aadhida eratettan oottanaadan maaddanau, Yihooway asaa Ubbaa Danddayiya Xoossaara geeddarssiis. I hagaadan giis: “Asaassi doonaa medhdhidaagee oonee? Xeelliyaagaanne qooqe oottiyai oonee? Tana GODAA gidikkinaayye?”—Kes. 4:11.

⁶ Hegaappe ay tamaariyoo? Muusee yayyana koshshenna. A kiittidaagee Xoossaa kiitaa Muusee Paaroonau yootiyo wode ubbaban a maaddana danddayiya Yihoowa. Hegaa bolli, Yihoowaara geeddarssiyo wode Paarooni wolqqi baynna asa. Qassi Gibxxe kawoti Xoossaa ashkkarata hegaappe kasekka naaqqidosona. Muusee Abrahaama, Yooseefanne banakka Yihooway Gibxxen kase kawotida kawotuppe waatidi naagidaakko wotti denttidi qoppennan aggenna. (Doo. 12:17-19; 41:14, 39-41; Kes. 1:22–2:10) Muusee “beettenna Xoossaa” Yihoowa ammanidi, Paaroonakko xalidi biis; biidi Yihooway oda giido ubbabaa au yootiis.

7. Issi michiyaa Yihoowa ammanidoogee o waatidi naagidee?

⁷ Yihoowa ammaniyoogee Ela giyo michiyaakka asau yayyennaadan maaddiis. Soviyete biittaa sunttati Elo, 1949n Isttooniyaa biittan qachidi, yelaga wotaaddaratu sinttan i maayuwaa qaaridi o kallo essidoson. A, “Taani keehi yeellataas. SHin Yihoowakko woossa simmada, saruwaanne woppaa demmaas” yaagaasu. Hegaappe simmin, Ela heezzu gallassi barkka qashettanaadan oottidosona. A hagaadan gaasu: “Sunttati bantta qaalaa xoqqu oottidi hagaadan giidosona: ‘Yihoowa sunttay Isttooniyaa biittan hassayettennaadan oottana! Neeni qashettana; haratikka Saybeeriyaa baana! Eti ta bolli qilliicciiddi, ‘Ne Yihooway awan deˈii?’ yaagidosona.” Ela asau yayyaneeyye woy Yihoowan ammanettanee? SHilootaa sintti shiiqido wode a yayyennan, ba bolli qilliicciyaageetuyyo, “Taani ha yohuwaa loytta qoppaas; taani Yihoowa azzanttada qashuwaappe  birshshettiyoogaappe Yihoowaara dabbotaa minttada qashuwan takkana” yaagaasu. Eliyyo Yihooway i sinttan deˈiya asatudan qoncce. A hegaadan ammanido gishshau, ubba wode suure gidada deˈaasu.

8, 9. (a) Asau yayyiyoogaa agganau maaddiya waannabay aybee? (b) Neeni asau yayyanaadan oottiya paacee gakkiyo wode oona qoppana koshshii?

⁸ Yihoowa ammaniyoogee neeni yayyennaadan maaddees. Wolqqaama sunttati neeni Xoossau goynnennaadan diggiyo wode, eta shene xallaa polana bessiyaaba milatana danddayees. Ubba neeni, ‘Yihoowayyo aggennan oottada sunttata hanqqetissiyoogee bessiyaabee?’ gaada qoppana danddayaasa. SHin neeni Xoossaa ammaniyoogan asau yayyiyoogaa aggana danddayiyoogaa hassaya. (Leemiso 29:25 nabbaba.) Yihooway, “Haiqqiya asau yayyanau, maatadan eesuwan meliya asaa na7au yayyanau intte oonee?” yaagiis.—Isi. 51:12, 13.

⁹ Ubbaa danddayiya ne Aawaa ubbatoo qoppa. I huqqunniyaageeti haariyo asata beˈees, etau qarettees, qassi etau koshshiyaabaa oottees. (Kes. 3:7-10) Ubba ne ammanuwaa gaasuwan sunttatu sinttan eqqiyo wode, ‘ne haasayanabaa he saatiyan Xoossay neeyyo immiyo gishshau, ne gaanabaunne woy woyga haasayanaakkonne hirggoppa.’ (Maa. 10:18-20) Deriyaa haariyaageetanne sunttata Yihoowaara geeddarssiyo wode eta wolqqay keehi laafa. Neeni haˈˈi ammanuwan minniyoogan Yihooway nena maaddanau giigi uttidoogaa akeekana danddayaasa.

10. (a) Yihooway Nisaana aginan 1513n K.K. Israaˈeelati ay oottanaadan azazidee? (b) Muusee Xoossay azazidoogaadan oottidoy aybissee?

¹⁰ Nisaana aginan 1513n K.K., Muuseenne Aarooni Israaˈeelatuyyo yootana mala Yihooway oorattabaa etau yootiis; hegeekka, Iraaˈeelati bollan ayba pacinne baynna issi dorssa orggiyaa woy deeshsha orggiyaa shukkidi bantta keettaa qosilettaa tiyanaadaana. (Kes. 12:3-7) Muusee waatidee? Kiitettida PHauloosi guyyeppe abaa hagaadan giidi xaafiis: “Haiquwaa kiitanchchai Israa7eela asaayyo baira naata bochchennaadan, Muusee Paasikaa bonchchidoogeenne qosilettan suuttaa caccafissidoogee ammanuwaana.” (Ibr. 11:28) Muusee Yihooway ammanettiya Xoossa gidiyoogaa eriis; qassi Yihooway Gibxxen yelettida bayra naata woranau gelido qaalay polettanaagaa ammaniis.

11. Muusee harati naagettanaadan yootidoy aybissee?

¹¹ He wode Muuse naati “hayquwaa kiitanchchai” * gakkenna haahosan, Midiyaama biittan deˈennan aggokkona. (Kes. 18:1-6) Gidoppe attin, i Israaˈeelatu bayra naati hayqqenna mala etau yootiyoogan Yihoowau azazettiis. Muusee eta shemppuwaa ashshanau, sohuwaara “Israa7eela cimata ubbaa xeesissidi, . . . ‘Paasikau orgge dorssaa woikko orgge deeshshaa shukkite’” yaagiis.—Kes. 12:21.

12. Yihooway nuuni keehi koshshiyaabaa yootanaadan azazidee?

¹² Yihoowa asay kiitanchay kaalettin, “Xoossaayyo yayyite; a bonchchite. Aissi giikko, sa7aa asa i pirddiyo saatee gakkiis. Saluwaa, sa7aa, abbaanne haattaa pulttuwaa medhdhida Xoossaayyo goinnite” yaagidi asaassi keehi koshshiyaabaa yootoosona. (Ajj. 14:7) Hegaa yootana koshshiyo saatee haˈˈa. Nuuni asay Gita Baabilooni ‘qixaatiyaa shaakkenna’ mala ippe kiyanaadan etau yootana bessees. (Ajj. 18:4) Xoossaappe haakkida asay ‘aara sigettana’ mala, “hara dorssatikka” tiyettida Kiristtaanetuura issippe eta woossoosona.—Yoh. 10:16; 2 Qor. 5:20.

13. Nuuni mishiraachuwaa yootanau kaseegaappe aaruwan amottanaadan oottiyay aybee?

¹³ “Pirddiyo saatee” gakkidoogaa nuuni  ammanoos. Yihooway giidoogaadan nuuni eesuwan sabbakananne asaa erissiyo ashkkara oottana koshshiyoogaa ammanoos. Kiitettida Yohaannisi, ‘oyddu kiitanchati oyddu saˈaa zooziyan eqqidi, carkkoy carkkennaadan teqqi’ uttidoogaa ajjuutan beˈiis. (Ajj. 7:1) He oyddu kiitanchati ha alamiyan gakkana gita waayiyaa bashshaa carkkuwaa yeddana haniyoogaa ammanuwan beˈay? Neeni he kiitanchata ammano ayfiyan beˈiyaaba gidikko, yayyennan mishiraachuwaa yootana danddayaasa.

14. Nuuni ‘nagaranchay ba nagara ogiyaappe simmana’ mala seeranaadan denttettiyaabay aybee?

¹⁴ Tumu Kiristtaaneti Yihoowayyo dabbo gididosona; qassi etau merinaa deˈuwaa hidootay deˈees. Gidoppe attin, ‘nagaranchaa shemppoykka attana mala, i ba nagara ogiyaappe simmanaadan’ nuuni seerana bessiyoogaa akeekoos. (Hizqqeela 3:17-19 nabbaba.) Nuuni sabbakiyoy suuttan ashettennan attana xallaassa gidennaagee qoncce. Nuuni Yihoowa siiqoos; asaakka siiqoos. Yesuusi siiqoynne qaretay aybkko Samaariyaa bitaniyaabaa yootido leemisuwan qonccissiis. ‘Samaariyaa bitanee ‘qarettidoogaadan’ taani qarettada sabbakiyaanaa?’ yaagidi nuna oychana danddayoos. Nuuni gaasoyiyoobaa medhidi ‘harasaara aadhiyoogan’ leemisuwan qonccida qeesiyaanne Leewa zariyaa mala gidanau mule koyokko. (Luq. 10:25-37) Xoossay qaalaa gelidobaa ammaniyoogeenne asaa siiqiyoogee nuuni wodee wuranaappe kase loytti sabbakanaadan denttettees.

15. Isiraaˈeelati piriyan gelidabadan qoppidoy aybissee?

¹⁵ Muusee “beettenna Xoossaa”  ammanidoogee Israaˈeelati Gibxxeppe kiyi simmidi metuwan gelido wode a maaddiis. Geeshsha Maxaafay hagaadan yaagees: “Israa7eelati xoqqu gi xeelliyo wode, Gibxxeti eta geeduwaa kaallidi yiidoogaa be7idosona; be7idi daroppe yayyidi, GODAAYYO waassidosona.” (Kes. 14:10-12) Ha metoy qoppennan merettidabee? Qoppennan merettidaba gidenna. Yihooway, “Taani kawuwaa wozanaa dammissana; i eta yedettana; taani kawuwaa baggaaranne a olanchchatu ubbaa baggaara bonchchettana; Gibxxetinne taani GODAA gidiyoogaa erana” yaagidi, hegaa kaseti yootiis. (Kes. 14:4) SHin ammanoy baynna gishshau, Israaˈeelati bantta matan deˈiyaabaa, hegeekka eti biyo ogiyan deˈiya pinttenna Zoˈo Abbaa, eta geeduwaara eesotiiddi yiya Paaroona ola para gaariyaanne banttana kaalettiya, dorssaa heemmiya 80 laytta bitaniyaa xallaa beˈidosona. Eti piriyan gelidabadan qoppidosona.

16. Zoˈo Abbaa mati gakkido wode ammanoy Muusa waati maaddidee?

¹⁶ SHin Muusee yayyibeenna. Aybissi? I abbaappe woy olancha asatuppe wolqqaama gididabaa ammanuwan beˈido gishshataassa. I Yihooway “ashshiyo ashettaa” beˈiis; qassi Yihooway Israaˈeelatuyyo olettanaagaa eriis. (Kessaabaa 14:13, 14 nabbaba.) Muuse ammanoy Xoossaa asaakka maaddiis. Geeshsha Maxaafay, “Israa7eela asai mela biittan hemettiyoogaadan, Zo7o Abbaa pinnidoogee ammanuwaana; shin Gibxxe asati geli be7ishin, haattai eta mitti aggiis” yaagees. (Ibr. 11:29) Hegaappe simmin, “asai GODAAYYO yayyiis; yayyidi akka a ashkkaraa Muusakka ammaniis.”— Kes. 14:31.

17. Nu ammanuwaa paaccana danddayiya sinttappe hananabi aybee?

¹⁷ Matan, nuna daafaban yeggiyaaba malatiyaabay gakkana. Iita waayiyaa wurssettan ha alamiyaa haariyaageeti nuuppe qoodan dariya gita haymaanoote dirijjiteta xayssana. (Ajj. 17:16) Yihooway nu hanotay ‘direttibeenna biittanne dirssi, penggee woy hiraqoy baynna’ katama mala gidanaagaa kasetidi yootiis. (Hiz. 38:10-12, 14-16) Coo xeelliyo wode, nuuni bashshaappe attana danddayennaba milatana danddayees. Neeni waananee?

18. Iita waayiyaa wode nuuni genccana danddayiyoy aybissakko yoota.

¹⁸ Nuuni yashshaa maashana koshshenna. Ayssi giikko, Yihooway kawotettati hegaadan Xoossaa asaa bolli denddanaagaanne i ba asaa ashshanaagaa kasetidi yootiis. “Ubbaa Haariya GODAI hagaadan yaagees; ‘Googi Israa7eela bolli woraajjiyo wode, ta hanqqoi suullana. . . . hegaa taani ta mishuwaaninne ta eexxiya hanqquwan awaajjais.’” (Hiz. 38:18-23) Yihoowa asaa qohanau koyiyaageeta Xoossay he wode xayssana. Neeni “gitanne daroppe yashshiya GODAA gallassai” ehaanabaa ammaniyoogee, Yihooway “ashshiyo ashettaa” beˈanaadaaninne ubba wode suure gidada deˈanaadan maaddana.—Yuu. 2:31, 32.

19. (a) Yihoowanne Muuse giddon deˈiya dabbotay ay keena minoo? (b) Neeni oottiyo ooso ubban Yihoowa hassayiyaaba gidikko, ay anjjo demmanee?

¹⁹ Haˈˈi “beettenna Xoossaa be7idabaadan” gencciyoogan, he ufayssiya wodiyau giigetta! Ubba wode xannaˈiyoogaaninne woossiyoogan neeyyo Xoossaa Yihoowaara deˈiya dabbotaa mintta. Muusee Yihoowayyo hegaadan mata dabbo gidiis; Yihooway an goˈettidi wolqqaamabaa oottiis; i Muusa “somm77uwan dummayidi” eridoogaa Geeshsha Maxaafay yootees. (Zaa. 34:10) Muusee hananabaa yootiya keehi dumma asa. Gidoppe attin, neenikka ammanoy deˈiyoogaa gidikko, Yihoowa beˈiyaabadan qoppada, ayyo mata dabbo gidana danddayaasa. Neeni “oottiyo ooso ubban” ubba wode a hassayiyaaba gidikko, “i nena likke ogiyaa” kaalettanaagaa Xoossaa Qaalay yootees.—Lee. 3:6.