1-3. (a) Ano nga mga problema sa pinansial ang ginaatubang sang madamo karon, kag ano ang ginhimo sang iban para masolbar ini? (Tan-awa ang piktyur sa umpisa sini nga artikulo.) (b) Ano nga problema ang nagautwas parte sa pagpadaku sa kabataan?

“ANG akon bana nga si James kapoy kada adlaw kon magpauli halin sa trabaho, pero ang iya kita halos indi makatrespaser sa amon mga kinahanglanon kada adlaw,” paathag ni Marilyn. * “Gusto ko makabulig sa iya kag mabaklan ang amon bata, nga si Jimmy, sing manami nga mga butang nga ara sa iya mga kaeskwela.” Gusto man buligan ni Marilyn ang iya mga himata kag magtipon para sa palaabuton. Madamo sang iya mga abyan ang nagkadto na sa iban nga pungsod agod magdaku ang ila kita. Pero sang ginpamensaran niya ini, indi niya mahibaluan kon ano ang iya himuon. Ngaa?

² Nahadlok si Marilyn nga biyaan ang iya hamili nga pamilya kag ang ila espirituwal nga rutina. Pero nangatarungan sia nga ang iban gani nag-abroad man, kag daw maayo man ang espirituwalidad sang ila pamilya. Pero nagakabalaka sia kon paano niya padakuon si Jimmy kay malayo sia. Magamadinalag-on bala sia sa pagpadaku sa iya bata “sa disiplina kag nagatuytoy nga panghunahuna ni Jehova” paagi sa Internet?—Efe. 6:4.

³ Nangayo sing laygay si Marilyn. Indi gusto sang iya bana nga ma-abroad sia, pero nagsiling man ini nga indi niya sia pagpunggan. Ginlaygayan sia sang mga gulang kag sang iban sa kongregasyon  nga indi maghalin, pero ang pila ka utod nga babayi sa kongregasyon nagsiling sa iya nga kinahanglan sia mag-abroad. “Kon palangga mo ang imo pamilya, malakat ka,” siling nila sa iya. “Makaalagad ka man gihapon kay Jehova.” Bisan pa nagaduhaduha si Marilyn, nagpaalam sia kanday James kag Jimmy para magtrabaho sa iban nga pungsod. “Indi man ako magdugay didto,” promisa niya.

4. Ngaa madamo ang nagasaylo sa iban nga lugar, pero sin-o sa masami ang nagaatipan sa ila kabataan?

⁴ Indi luyag ni Jehova nga mamigado gid ang iya mga alagad, kag ang pagsaylo sa iban nga lugar isa sa madugay na nga mga solusyon sa kaimulon. (Sal. 37:25; Hulu. 30:8) Para indi magutman, ginpadala sang patriarka nga si Jacob ang iya mga anak nga lalaki sa Egipto para magbakal sing pagkaon. * (Gen. 42:1, 2) Sa karon, ang kalabanan nga nagasaylo sa iban nga lugar nagbiya sa ila puluy-an indi bangod nagutman sila. Pero mahimo nga nalubong sila sa utang. Ang iban naman nagahandum lamang nga mangin hamungaya ang pangabuhi sang ila pamilya. Para malab-ot ini sa isa ka nagaluya nga ekonomiya, madamo ang nagtrabaho nga malayo sa ila pamilya, ayhan sa sulod ukon sa gua sang ila pungsod. Sa masami, ginabilin nila ang ila gamay pa nga kabataan sa ila ginikanan, magulang, lolo kag lola, paryente, ukon mga abyan. Bisan pa nasubuan sila nga biyaan ang ila tiayon ukon kabataan, madamo sang mga naga-abroad ang nagabatyag nga wala na sila sing iban pa nga mahimo.

5, 6. (a) Ano ang gintudlo ni Jesus parte sa kalipay kag seguridad? (b) Ano nga mga kinahanglanon ang gintudlo ni Jesus nga ipangamuyo sang iya mga sumulunod? (c) Paano kita ginapakamaayo ni Jehova?

⁵ Sang panahon ni Jesus, madamo man ang imol, kag mahimo nga para sa ila mangin mas malipayon sila kag makabatyag sing kasiguruhan kon madamo sila sing kuarta. (Mar. 14:7) Pero indi luyag ni Jesus nga magsalig ang mga tawo sa kuarta. Luyag niya nga magsalig sila kay Jehova—ang Ginahalinan sang nagadugay nga manggad. Sa iya Sermon sa Bukid, ginpaathag ni Jesus nga ang matuod nga kalipay kag seguridad wala nagadepende sa materyal nga mga butang, ukon sa aton mga pagtinguha, kundi sa aton pagpakig-abyan sa aton Amay sa langit.

⁶ Sa iya modelo nga pangamuyo, gintudluan kita ni Jesus nga mangamuyo, indi sang pinansial nga seguridad, kundi sang aton adlaw-adlaw nga mga kinahanglanon, ang aton “pagkaon para sa sini nga adlaw.” Ginsilingan niya sing direkta ang iya mga tagpalamati: “Untati ninyo ang pagtipon para sa inyo kaugalingon sing mga bahandi sa duta . . . Sa baylo, magtipon kamo para sa inyo kaugalingon sang mga bahandi sa langit.” (Mat. 6:9, 11, 19, 20) Makasalig kita nga pakamaayuhon kita ni Jehova subong sang ginsaad niya. Ginapakamaayo kita sang Dios indi lamang bangod nahamuot sia sa aton, kundi bangod gusto niya iaman kon ano gid ang aton kinahanglanon. Huo, ang lamang nga paagi para matigayon ang matuod nga kalipay kag seguridad amo ang pagsalig sa aton mapinalanggaon nga Amay sa baylo nga sa kuarta.—Basaha ang Mateo 6:24, 25, 31-34.

7. (a) Kanday sin-o ginhatag ni Jehova ang responsibilidad sa pagpadaku sa mga kabataan? (b) Ngaa kinahanglan nga ang amay kag iloy amo gid ang maggiya kag magtudlo sa ila kabataan?

⁷ ‘Ang pagpangita anay sang pagkamatarong sang Dios’ nagalakip sa pag-ilog sang pagtamod ni Jehova parte sa mga obligasyon sa pamilya. Sa Kasuguan ni Moises, may prinsipio nga maaplikar sa mga Cristiano: Kinahanglan hanason sa espirituwal sang mga ginikanan ang ila kabataan. (Basaha ang Deuteronomio 6:6, 7.) Ginhatag sang Dios ini nga responsibilidad sa mga ginikanan, indi sa mga lolo kag lola ukon sa kay bisan sin-o. Si Hari Solomon nagsiling: “Anak ko, pamatii ang pagtudlo sang imo amay, kag indi pagbayai ang kasogoan sang imo iloy.” (Hulu. 1:8)  Katuyuan ni Jehova nga presente gid ang amay kag iloy nga nagabuligay sa paggiya kag pagtudlo sa ila kabataan. (Hulu. 31:10, 27, 28) Ang kalabanan nga matun-an sang mga kabataan sa ila mga ginikanan, labi na sa espirituwal nga mga butang, nagahalin sa mabatian nila nga pag-istoryahanay sang ila mga ginikanan kada adlaw parte kay Jehova kag sa pag-obserbar mismo sa ila ginahimo.

8, 9. (a) Ano sa masami ang nagakatabo kon malayo ang ginikanan sa iya pamilya? (b) Ano nga halit sa moral kag emosyon kon malayo sa isa kag isa ang pamilya?

⁸ Antes mag-abroad, gintinguhaan sang mga nagasaylo nga binagbinagon ang mga risgo kag mga sakripisyo, pero diutay lamang ang nakakita sang tanan nga resulta sang pagbiya sa ila pamilya. (Hulu. 22:3) * Wala madugay, sang nakahalin na si Marilyn, nabatyagan niya ang grabe nga kasakit bangod malayo sia sa iya pamilya. Amo man sini ang ginbatyag sang iya bana kag bata. Pirme sia ginapamangkot ni Jimmy, “Ngaa ginbayaan mo ko?” Ang ginplano ni Marilyn nga mga binulan naglab-ot sing tinuig, kag may natalupangdan sia nga indi maayo nga pagbag-o sa iya pamilya. Daw indi na mag-istorya si Jimmy sa iya kag malayo na ang buot sini sa iya. Si Marilyn nagsiling, “Indi na niya ako palangga.”

⁹ Kon ang mga ginikanan kag kabataan wala nagaupdanay subong pamilya, mahimo mahalitan ang ila moral kag emosyon. * Mas daku ang halit kon bata pa katama ang mga kabataan kag kon mas madugay ang pagbulagay. Ginpaathag ni Marilyn kay Jimmy nga nagasakripisyo sia para sa iya kaayuhan. Pero para kay Jimmy, pareho lang nga ginpabay-an sia sang iya iloy. Sang primero, naugot si Jimmy kay wala ang iya iloy. Pero sang ulihi, sang nagbakasyon si Marilyn para bisitahon sila, naugot si Jimmy kay ara ang iya iloy. Subong sang nagakatabo pirme sa ginbiyaan nga kabataan, nagbatyag si Jimmy nga wala na sia sing obligasyon nga tumanon kag palanggaon ang iya iloy.—Basaha ang Hulubaton 29:15.

10. (a) Ano ang matabo sa mga kabataan kon hatagan lang sila sang mga ginikanan sing regalo imbes sang ila tion kag atension? (b) Ano ang mawasi sang pamilya kon malayo ang ginikanan?

¹⁰ Bisan pa gintilawan ni Marilyn nga tabunan ang iya kakulangan paagi sa pagpadala sing kuarta kag mga regalo, narealisar niya nga ginapahilayo niya ang iya bata kag indi hungod nga ginahanas niya ini nga unahon ang materyal sangsa espirituwal nga mga butang kag mga kaangtanan sa pamilya. (Hulu. 22:6) “Indi ka na magpauli,” siling sa iya ni Jimmy. “Padal-i lang ko mga regalo.” Narealisar ni Marilyn nga indi niya mapadaku ang iya bata paagi sa mga sulat, tawag sa telepono, ukon mga video chat. Nagpaathag sia,  “Indi mo mahakos ang imo bata ukon mahalukan antes sia magtulog paagi sa Internet.”

11. (a) Paano ang paglayuay sang mag-asawa bangod sa trabaho makaapektar sa ila pag-asawahay? (b) Paano nakamarasmas ang utod nga dapat na sia magpauli sa iya pamilya?

¹¹ Ang kaangtanan ni Marilyn kay Jehova kag sa iya bana, nga si James, nabutang man sa katalagman. Ang iya pagpakig-upod sa mga kauturan kag sa ministeryo nalimitehan sa isa lang ka adlaw kada semana ukon kubos pa, kag kinahanglan niya pamatukan ang iya amo nga gusto makigsekso sa iya. Bangod wala sing tiayon nga masandigan kon may mga problema, nahulog sa iban ang buot nanday Marilyn kag James kag diutayan lang sila makahimo sing seksuwal nga imoralidad. Nahangpan ni Marilyn nga bisan pa wala sila nakapanghilahi sang iya bana, indi nila matuman ang laygay sang Biblia nga ihatag ang emosyonal kag seksuwal nga mga kinahanglanon sang kada isa bangod nagalayuanay sila. Indi sila pirme makaistoryahanay, makatulukay, makayuhumay, makauyatay sing kamot, makahaksanay, kag makapaambitay sang “gugma,” ukon sang “natungod” sa mga mag-asawa. (Amb. 1:2; 1 Cor. 7:3, 5) Kag indi nila maalagad sing bug-os si Jehova upod sa ila bata. “Sang nabatian ko sa kombension nga importante gid sa pamilya ang regular nga pangpamilya nga pagsimba para maluwas kita sa daku nga adlaw ni Jehova, nakamarasmas ako nga kinahanglan ko na magpauli,” siling ni Marilyn. “Kinahanglan ko liwat pabakuron ang akon espirituwalidad kag ang akon pamilya.”

12. Ano nga laygay sa Kasulatan ang mahimo ihatag sa mga indibiduwal nga malayo sa ila pamilya?

¹² Lainlain ang reaksion sang nagdesisyon si Marilyn nga magpauli. Ang mga gulang sa kongregasyon naghatag sa iya sing komendasyon bangod sa iya pagtuo kag kaisog. Pero indi amo sini ang reaksion sang pila niya ka kaupod nga nagbiya man sa ila tiayon kag pamilya. Sa baylo nga ilugon ang iya maayo nga halimbawa, gintinguhaan nila nga bag-uhon ang iya desisyon. “Mabalik ka man diri gihapon,” siling nila. “Ti, ano ipakaon mo sa pamilya mo?” Imbes nga ihambal ining makapaluya nga mga komento, ang mga Cristiano dapat maglaygay sa “lamharon nga mga babayi nga higugmaon ang ila bana, nga higugmaon ang ila mga anak, nga mangin . . . manugpangabudlay sa puluy-an,” sa ila mismo puluy-an, “agod ang pulong sang Dios indi mapasipalahan.”—Basaha ang Tito 2:3-5.

13, 14. Ngaa kinahanglan ang pagtuo para unahon si Jehova sangsa mga ginapaabot sang pamilya? Maghatag sing halimbawa.

¹³ Madamo sang mga nagsaylo sa iban nga lugar ang nagdaku sa mga kultura nga nagapabalor gid sa tradisyon kag obligasyon sa pamilya, labi na sa mga ginikanan. Kinahanglan sang isa ka Cristiano ang mabakod nga pagtuo para pamatukan ang mga gusto sang pamilya nga indi makapahamuot kay Jehova.

¹⁴ Binagbinaga ang panugiron ni Carin: “Sang natawo ang akon bata nga si Don, nagatrabaho  kami sang akon bana sa abroad, kag nagasugod pa lang ako sa pagtuon sa Biblia. Ginapaabot sang tanan sa akon pamilya nga ipadala ko si Don sa ila para padakuon sang akon mga ginikanan tubtob nga makapundar na kami.” Sang gin-insister ni Carin nga sia ang mapadaku kay Don, gintawag sia sang iya mga himata, lakip sang iya bana, nga matamad kag ginkadlawan nila sia. “Ang matuod, sadto nga tion, indi ko gid mahangpan kon ngaa sala nga ibilin ko si Don sa akon mga ginikanan sing pila ka tuig,” siling ni Carin. “Pero nahibaluan ko nga kami—subong iya mga ginikanan—ang ginhatagan ni Jehova sang responsibilidad nga padakuon ang amon bata.” Sang nagbusong liwat si Carin, ginsugo sia sang iya indi tumuluo nga bana nga ipahulog ini. Ang una nga desisyon ni Carin nagpabakod sang iya pagtuo, kag determinado sia liwat nga manindugan para kay Jehova. Malipayon sila subong sang iya bana kag mga kabataan kay nagaupdanay sila. Kon ginpadala ni Carin ang isa ukon ang duha niya ka bata para padakuon sang iban, mahimo nga indi amo sini ang ila kahimtangan.

15, 16. (a) Ano ang epekto sa isa ka utod bangod ginbulag sia sa iya mga ginikanan sang bata pa sia? (b) Ngaa wala niya ini ginhimo sa iya bata?

¹⁵ Ang Saksi nga si Vicky nagsiling: “Lola ko ang nagpadaku sa akon sing pila ka tuig, samtang ang akon manghod nga babayi upod sa akon mga ginikanan. Sang nag-updanay na kami sang akon mga ginikanan, nagbag-o ang akon balatyagon sa ila. Wala natahap ang akon utod nga makig-istorya sa ila, maghakos sa ila, kag makigsuod sa ila. Malayo ang akon buot sa akon mga ginikanan, kag bisan pa sang daku na ako, nabudlayan ako nga ipakita sa ila ang matuod ko nga nabatyagan. Ginpasalig namon ang amon mga ginikanan nga atipanon namon sila sa ila pagtigulang. Pero himuon ko ini bangod lang sang obligasyon, samtang ang akon utod bangod sang iya pagpalangga sa ila.

¹⁶ “Luyag naman karon sang akon iloy nga ipadala ko sa iya ang akon bata nga babayi para padakuon niya, pareho sang ginhimo niya sang ginpadala niya ako kay lola. Mataktikanhon ako nga nangindi,” siling ni Vicky. “Luyag namon sang akon bana nga padakuon ang amon bata sa mga dalanon ni Jehova. Kag indi ko gusto nga maguba ang akon kaangtanan sa akon bata.” Nahangpan ni Vicky nga mangin madinalag-on lamang sia kon unahon niya si Jehova kag ang Iya mga prinsipio sangsa materyal nga mga butang kag mga ginapaabot sang pamilya. Si Jesus maathag nga nagsiling: “Wala sing makapaulipon sa duha ka agalon,” sa Dios kag sa Manggad.—Mat. 6:24; Ex. 23:2.

17, 18. (a) Sa ano nga mga butang pirme may kahilwayan sa pagpili ang mga Cristiano? (b) Ano nga mga pamangkot ang binagbinagon naton sa masunod nga artikulo?

¹⁷ Nagapasalig ang aton Amay, si Jehova, nga buligan niya kita nga matigayon ang aton mga kinahanglanon kon unahon naton ang Ginharian kag ang iya pagkamatarong. (Mat. 6:33) Gani, ang matuod nga mga Cristiano pirme may kahilwayan sa pagpili. Nagsaad si Jehova nga magaaman sia sing “lulutsan” nga indi na kinahanglan lapason ang mga prinsipio sang Biblia, ano man nga mga kabudlayan ang aton ginaatubang. (Basaha ang 1 Corinto 10:13.) Kon ‘maghulat kita sing mapailubon’ kay Jehova, kon ‘magsalig kita sa iya’ paagi sa pagpangabay sing kaalam kag giya kag pagsunod sa iya mga sugo kag mga prinsipio, buligan niya kita. (Sal. 37:5, 7) Padayon niya nga pakamaayuhon ang aton sinsero nga mga panikasog nga alagdon sia subong ang lamang matuod nga Agalon. Kon unahon naton sia, ‘pauswagon’ niya ang aton kabuhi.—Ipaanggid ang Genesis 39:3.

¹⁸ Ano ang himuon para makay-o ang halit nga resulta sang paglayuay? Ano nga mga tikang ang puede himuon agod maamanan ang aton pamilya nga indi na kinahanglan nga magpalayo sa ila? Kag paano naton mapalig-on ang iban nga maghimo sing husto nga mga desisyon sa sini nga bahin? Ini nga mga pamangkot binagbinagon sa masunod nga artikulo.