1, 2. Mafya nshi yakwata aba kuti balebombela mu fyalo fimbi e lyo babwelela ku mwabo? (Moneni icikope pa ntendekelo ya cino cipande.)

BA EDUARDO * batile: “Ilyo naile mukubombela ku calo cimbi, nalebomba incito iisuma kabili nalefola ne ndalama ishingi. Nomba ilyo natendeke ukusambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova, naishileishiba ukuti nalikwata umulimo uwacindama sana, no yu mulimo wa kusambilisha ulupwa lwandi ifya kwa Lesa, te kubapekanishisha fye ifyo bakabila. E ico, nalibwelelemo ku lupwa lwandi.”—Efes. 6:4.

² Ba Eduardo balishibe ukuti nga babwelelamo ku lupwa lwabo, bali no kulenga Yehova ukusekelela. Lelo nga filya fine cali kuli ba Marilyn abo twalandilepo mu cipande cafumineko, ba Eduardo nabo bali no kutendeka fye cipya cipya ukuba na bucibusa busuma no lupwa. Ubwafya bumbi bwa kuti, balingile no kulafwaila abena mwabo na bana ifyo balekabila mu calo umushali sana indalama. Ni ncito nshi bali no kulabomba pa kuti bakalesakamana ulupwa? Bushe aba mu cilonganino bali no kulabafwa?

3. Bushe abana bomfwa shani umufyashi nga abasha no kuya ku calo cimbi?

³ Ba Eduardo batile: “Nalilwike ukuti nalilekeleshe abana bandi  pa nshita nalingile ukubatungulula no kubalanga ukuti nalibatemwa. Nshababelengelepo amalyashi ya mu Baibolo, ukupepa nabo, ukubakumbatila, no kwangala nabo.” (Amala. 6:7) Anna, umwana wabo umukalamba, atile: “Ukukanaba na batata pa ng’anda kwalengele ukuti ndeumfwa umwenso. Ilyo babwelele, twabeshibe fye ishiwi na pa menso. Nga bankumbatila nshaleumfwa nga filya umwana uwatemwana na bafyashi omfwa nga bamukumbatila.”

4. Bushe umulume nga asha ulupwa, cikuma shani umulimo akwata mu lupwa?

⁴ Umufyashi umwaume nga ali ukutali no lupwa lwakwe te kuti abe umutwe uusuma. Ba Ruby abakashi ba ba Eduardo batile: “Nali nyina wa bana kabili nali kwati nine shibo, kanshi nine nalepingula ifingi ifya kucita mu lupwa. Ilyo ba Eduardo babwelele pa ng’anda, natendeke fye na kabili ukusambilila ukubanakila. Nangu ni ino ine nshita, limo ndalaba ukuti abena mwandi e mutwe.” (Efes. 5:22, 23) Ba Eduardo nabo batile: “Abana bandi abanakashi balibeleshe ukupoka ulusa kuli banyina. Ine no mwina mwandi twamwene ukuti pa kuti tukushe bwino abana, twalekabila ukulalanda akanwa kamo, e lyo na ine nalekabila ukusambilila ifya ku kutungulula ulupwa mu nshila iyo Lesa afwaya.”

5. Finshi umufyashi umo umwaume acitile pa kuti atendeke na kabili ukubombela pamo no lupwa lwakwe, kabili finshi fyafuminemo?

⁵ Ba Eduardo balibombeshe pa kuti baleumfwana sana na ba mu lupwa, na pa kuti ulupwa lube ulwakosa mu kupepa Lesa. Batile: “Ico nalefwaisha kusambilisha abana icine, te kulabeba fye ukuti nalitemwa Yehova lelo no kulacita ifilelanga ukuti cine cine nalimutemwa.” (1 Yoh. 3:18) Bushe Yehova alipaalile ba Eduardo pa fyo balebombesha? Umwana wabo Anna atile: “Ilyo twamwene ukuti batata balebombesha pa kuti babe umufyashi umusuma, no kufwaya sana ukuipalamika kuli ifwe, kwalengele ifintu ukuwama mu lupwa. Ilyo batendeke ukubombako imilimo mu cilonganino, twalitemenwe sana. Ukutemwa ifya muli ici calo nga kwalitutalwishe kuli Yehova. Nomba twalimwene ukuti abafyashi besu babikile sana amano ku cine, e ico na ifwe twalefwaya ukucita cimo cine. Batata balitulaile ukuti tabakabale ababwelelamo, kabili ifi fine e fyo bacitile. Nga balibwelelemo ku calo cimbi, nalimo nga nshatwalilila ukuba mu cilonganino ca kwa Yehova.”

6. Finshi abafyashi bamo basambilileko ilyo kwali inkondo?

⁶ Ilyo kwali inkondo ku ncende yabela lwa ku kapinda ka ku kulyo aka Asia, abana ba Nte sha kwa Yehova bali ne nsansa sana ukucila ifyo bali ninshi inkondo tailatendeka. Mulandu nshi? Pantu abafyashi abengi abashaleya ku ncito, baleikala fye pa ng’anda no kulasambilisha abana, ukwangala nabo, no kulalanshanya nabo. Kanshi ico abana tabakabila fye ukubapeela ndalama nelyo ifya bupe, ico bafwaisha kuba pamo na bafyashi babo. Nga filya Icebo ca kwa Lesa calanda, abana balakula bwino nga ca kuti abafyashi na bababikako amano.—Amapi. 22:6.

7, 8. (a) Finshi ifyo abafyashi bamo ababwelela ku mwabo balanda ifingakalifya abana? (b) Finshi abafyashi bengacita pa kuti batendeke na kabili ukulaumfwana na bana babo?

⁷ Ica bulanda ca kuti abafyashi bamo nga babwela uko baile, nga bamona ukuti abana tabalebabikako amano nelyo balecita ifintu kwati tababacetekela, balafulwa no kutendeka ukweba abana ukuti, “Kwena tamutasha, ifyo na mucitila ubwingi!” Lelo icilenga abana ukucita ifi mulandu wa kuti abafyashi tabalipo. Finshi abafyashi bengacita pa kuti abana babatemwe na kabili?

⁸ Mufwile ukulomba Yehova ukuti amwafwe ukutekanishisha ulupwa lwenu. Kabili ilyo mulelanda na ba mu lupwa, mulesumina ukuti na imwe bene mwalisangwilako ku mafya mulekwata. Nalimo mulingile fye no kulomba ubwelelo ku lupwa. Nga ca kuti abena mwenu na bana bamona ukuti mule-esha  na maka ukucita icalungama, bakeshiba ukuti mulefwaisha ukuti mwikatane mu lupwa. Nga mwaipeelesha no kuba abatekanya nalimo ulupwa lukamutemwa no kumucindika na kabili.

9. Bushe pa kuti umuntu ‘alesakamana abantu bakwe,’ akabila ukukwata ifyuma?

⁹ Umutumwa Paulo alandile ukuti nga ca kuti Abena Kristu abakalamba balefilwa ukusanga umwakulila, abana babo na beshikulu bafwile “ukulabweseshapo ico bafwile ukupeela abafyashi babo na bashikulwibo na banakulwibo.” Lyena Paulo akoseleshe Abena Kristu bonse ukuteka umutima nga nabakwata ifyo bakabila cila bushiku pamo nga ifya kulya, ifya kufwala no mwa kwikala. Tatufwile lyonse fye ukulafwaisha ukwikala nga basambashi nelyo ukusunga indalama sha kubomfya ku ntanshi. (Belengeni 1 Timote 5:4, 8; 6:6-10.) Pa kuti Umwina Kristu ‘alesakamana abantu bakwe,’ takabila ukukwata ifyuma ifya muli cino calo icileya nomba line. (1 Yoh. 2:15-17) Tatufwile ukuleka “amasakamika ya mikalile” nelyo “ukubeleleka kwa fyuma” ukulenga indupwa shesu shifilwe ‘ukwikatisha ku mweo wine wine’ uukaba mu calo cipya ica kwa Lesa!—Marko 4:19; Luka 21:34-36; 1 Tim. 6:19.

10. Mulandu nshi cingawamina ukukanaba ne nkongole?

¹⁰ Yehova alishiba ukuti tulakabila indalama. Lelo indalama te kuti shitucingilile no kutupeela umweo nga fintu amano ayo Lesa atupeela yengacita. (Luk. Mil. 7:12; Luka 12:15) Abengi abaya ku kubombela ku fyalo fimbi, tabeshiba ukuti mwaliba amafya mu kucita ifi, kabili te lyonse baya mu kupanga indalama ishingi. Na kuba, mwaliba amafya ayakalamba. Abengi nga babwelela ku calo cabo balaba ne nkongole ishingi nga nshi. Mu nshita ya kulabombela Lesa ne nsansa, baba abasha ku bo bakwatako inkongole. (Belengeni Amapinda 22:7.) Kuti cacilapo ukuwama ukukanaba ne nkongole.

11. Bushe ukwishiba ifya kubomfya indalama kuti kwa-afwa shani indupwa ukukanalasakamikwa?

¹¹ Ba Eduardo balishibe ukuti pa kuti besha ulupwa lwabo na kabili, balingile ukwishiba ifya kubomfya bwino indalama. Bena na bena mwabo batendeke ukutantikila kabeela ifyo balekabila sana pa ng’anda ifyo bafwile ukushita. Kwena ifyo baletantika ifya kushita, tafyalefula sana nga filya cali kale. Lelo ulupwa lwalesuminishanya pa kushita ifintu kabili tabaleshita fye icishiteshite. * Ba Eduardo batile: “Nafumishe abana bandi ku masukulu ya bantu no kubatwala ku masukulu aya buteko.” Ba Eduardo no lupwa lwabo balipepele ukuti bakasange incito iikalabashilako inshita ya kubombela Lesa. Bushe Yehova ayaswike shani ipepo lyabo?

12, 13. Finshi umufyashi umo acitile pa kuti alesakamana ulupwa lwakwe, kabili Yehova amupaalile shani pa fyo ayangwishe imikalile?

¹² Ba Eduardo batile: “Pa myaka ibili iya kubalilapo, ifintu fyalyafishe. Indalama nakwete shalepwilako fye, isho nalefola nasho shali ishinono ica kuti twalefilwa ukukwata fyonse ifyo twalekabila, kabili nalenaka sana. Lelo lyonse twaleya mu kulongana na mu kushimikila.” Ba Eduardo balipangile ukuti tabakengilepo incito iingalenga basha ulupwa lwabo pa myaka nelyo fye pa myeshi iingi. Batile: “Nalisambilila incito ishalekanalekana pa kuti incito imo nga yayafya, kuti nabombako imbi.”

¹³ Pa mulandu wa kuti ba Eduardo balikwete inkongole isho balelipila panono panono, bali no kubikapo nsonsela iikalamba. Lelo bamwene ukuti ukucita ifi kwali fye bwino pa kuti bena no lupwa balebombela Yehova. Ba Eduardo batile: “Ino nshita indalama nkwata shinono nga kushilinganya kusho nalekwata ilyo nalebombela ku calo cimbi, nangu cibe ifi tatulaala insala. ‘Ukuboko kwa kwa Yehova takwaipipa.’ Na kuba, twalitendeka na bupainiya. Pa numa ifintu fyalyangwikeko  kabili twalekwata ifyo twalekabila.”—Esa. 59:1.

14, 15. Cinshi ulupwa lwingacita nga balelupatikisha ukubika sana amano ku fyuma, kabili cinshi cingafumamo nga lwabika sana amano ku fya kwa Lesa?

¹⁴ Mu fyalo ifingi, abantu batontonkanya ukuti balingile ukulapeela balupwa ne fibusa indalama ne fya bupe. Ba Eduardo batile: “Ifi e fyaba ulutambi lwesu, kabili na ifwe tulomfwa bwino ukupeela. Lelo te kupeela fye icipelepele. Nalilondolwelele balupwa ukuti nkalabapeela ukulingana napo nkwatile ukwabula ukuya kumbi pa kuti nshilekeleshe ulupwa lwandi mu fya kwa Lesa.”

¹⁵ Abantu abaya mu kubombela ku calo cimbi nga babwelela ku mwabo, e lyo na balya abakaana ukuya no kusha ulupwa lwabo, ilingi balupwa abenekela ukupokako indalama balabafulilwa, ukubashobaula, no kubasuula. Bamo babeba ukuti tabakwata ukutemwa. (Amapi. 19:6, 7) Anna umwana wa ba Eduardo atile: “Nga twakaana ukubika sana amano ku fyuma no kutangisha ifya kwa Lesa, balupwa lwesu bamo kuti basuka bailuka ukuti twalicindamika sana ukubombela Lesa. Nomba kuti bailuka shani nga ca kuti tulecita fye fyonse ifyo balefwaya?”—Linganyeniko 1 Petro 3:1, 2.

16. (a) Bushe umuntu kuti ‘aibepa’ shani ilyo alepingula pa fintu?(Yako. 1:22) (b) Ni lilali Yehova engatupaala?

¹⁶ Nkashi umo ilyo afikile ku calo cimbi ninshi alisha abena mwakwe na bana, aebele baeluda ukuti: “Twali-ipeeleshe sana pa kuti njise kuno. Abena mwandi balilekelapo na bueluda. Kanshi ndepepa fye ukuti Yehova akampaale.” Yehova lyonse alatupaala nga twapingulapo ukucita ifintu ifilelanga ukuti twalimucetekela, nomba kuti atupaala shani nga twapingulapo ukucita ifishileumfwana no kufwaya kwakwe, maka maka nga twalekelapo no kubomba imilimo yakwe?—Belengeni AbaHebere 11:6; 1 Yohane 5:13-15.

17. Mulandu nshi tulingile ukulombela ukuti Yehova atwafwe ilyo tushilapingula ifya kucita, kabili kuti twacita shani ifyo?

¹⁷ Mulingile ukulomba ukuti Yehova amwafwe ilyo mushilapingula ifya kucita, te pa numa ya kupingulapo. Mufwile ukupepa  ukuti amutungulule, amupeele umupashi wa mushilo e lyo na mano. (2 Tim. 1:7) Yipusheni amuti: ‘Finshi ningacita pa kulanga ukuti nali-ipeelesha ukubombela Yehova?, Bushe kuti nakonka ukufunda kwakwe ukwa kukaanasha ulupwa, nangu ca kuti ukucita ifi kuti kwalenga twiba ne cuma? (Luka 14:33) Ebeni baeluda ukuti bamwafwe kabili konkeni ifyo Amalembo yalanda, nga mwacita ifi ninshi mulelanga ukuti mwalicetekela ifyo Yehova amulaya ukuti akamwafwa nga mwakonka ifyo alanda. Baeluda tabakamwebe ifya kucita, lelo bakamwafwa fye ukupingula bwino pa fintu ifingalenga mwaba ne nsansa.—2 Kor. 1:24.

18. Nani uulingile ukusakamana ulupwa, lelo finshi twingacita pa kwafwa bambi?

¹⁸ Yehova alipeela mutwe wa lupwa umulimo wa kusakamana aba mu ng’anda yakwe mu fyo bakabila cila bushiku. Tufwile ukutasha no kupepelako ababomba uyu mulimo bwino ukwabula ukusha abena mwabo nelyo abana, nangu ca kutila kuli ababapatikisha nelyo abene kuti bafwaya ukuyabombela ku calo cimbi. Nga kwacitika ifintu ifyo tushale-enekela pamo nga akayofi nelyo ukulwala, e nshita tulingile ukulanga Abena Kristu banensu ukuti twalibatemwa no kuti tulabalangulukilako. (Gal. 6:2, 5; 1 Pet. 3:8) Ica musango yu nga cacitika, bushe kuti mwapeelako Umwina Kristu munenu indalama nelyo kuti mwamwafwako ukusanga incito mupepi ne cifulo uko e kalila? Nga mwacita ifi, ninshi munyinefwe nelyo nkashi te kuti ashe ulupwa no kuya mu kufwaya incito ku cifulo cimbi.—Amapi. 3:27, 28; 1 Yoh. 3:17.

19, 20. Mulandu nshi Abena Kristu bengacetekela ukuti Yehova akabafwa?

¹⁹ Amalembo yatukoselesha ukuti: “Mu mikalile yenu mwilatemwa indalama, lelo muteke imitima ku fintu ifyo mukwete. Pantu [Lesa] atila: ‘Nshakakushe nakalya nangu ukukulekelesha nakalya.’ E mulandu wine twingabela abashipa no kusosa atuti: ‘Yehova e kaafwa wandi; nshakatiine. Cinshi ico umuntu engancita?’” (Heb. 13:5, 6) Bushe kuti twakonka shani ili lembo?

²⁰ Munyinefwe umo uwikala mu calo icipiina kabili uwabomba bueluda pa myaka iingi atile: “Abantu ilingi balanda pali ba Nte ukuti baliba ne nsansa. Kabili balamona no kuti nangu ni ba Nte abapiina balafwala bwino kabili balamoneka bwino ukucila bambi.” Ifi aba balanda e fyo na Yesu alandile ukuti e fyo abantu ababika Ubufumu intanshi baba. (Mat. 6:28-30, 33) Shinwe wa ku muulu Yehova, alimutemwa kabili alafwaya ukuti ifintu filemuwamina pamo na bana benu. Baibolo itila: “Amenso ya kwa Yehova, yalamona mu calo conse pa kuti alange amaka yakwe aya kwafwa ababa ne mitima ya cishinka kuli ena.” (2 Imila. 16:9) Alitupeela amafunde ayengatwafwa, mu mikalile e lyo na mu lupwa. Ilyo twakonka aya mafunde tulanga ukuti twalimutemwa no kuti twalimucetekela. Baibolo itila: “Uku e kutemwa Lesa, ukuti tulekonka amafunde yakwe; kabili amafunde yakwe taya-afya.”—1 Yoh. 5:3.

21, 22. Mulandu nshi mwasalilapo ukucetekela Yehova?

²¹ Ba Eduardo batile: “Nalishiba ukuti tapali ifyo ningacita pali filya nashile umwina mwandi na bana. Lelo nshaikalilila fye ukutontonkanya pa fyo nalufyenye. Abanandi abengi abo nalebomba nabo balikwata icuma, lelo tababa ne nsansa. Balikwata amafya ayakalamba mu ndupwa shabo. Lelo ine no lupwa lwandi twaliba ne nsansa sana! Kabili nalitemwa nga nshi ukumona ifyo aba bwananyina abapiina aba muli cino calo babika amano ku fya kwa Lesa. Bonse fye twalishininkisha ukuti amashiwi Yesu alandile ya cine.”—Belengeni Mateo 6:33.

²² Twalilileni ukuba abashipa! Muleumfwila Yehova no kumucetekela. Nga ca kuti mwalitemwa Lesa, abena mwenu, na bana benu ninshi mukalabomba bwino umulimo Lesa amupeela uwa kusakamana ulupwa lwenu. Ne ci cikalenga mukamone ukuti ‘Yehova e kaafwa wenu.’