1, 2. Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίζουν πολλοί μετανάστες όταν επιστρέφουν στο σπίτι; (Βλέπε εικόνα στην αρχή του άρθρου.)

«ΕΡΓΑΖΟΜΟΥΝ στο εξωτερικό, σε μια υπεύθυνη θέση, και έβγαζα πολλά χρήματα», αφηγείται ο Εντουάρντο. * «Όταν όμως άρχισα να μελετώ τη Γραφή με τους Μάρτυρες του Ιεχωβά, κατάλαβα ότι είχα μια πιο σημαντική ευθύνη—να φροντίζω την οικογένειά μου πνευματικά, όχι μόνο υλικά. Έτσι λοιπόν, γύρισα κοντά τους».—Εφεσ. 6:4.

² Ο Εντουάρντο γνώριζε ότι η απόφασή του να επιστρέψει στην οικογένειά του ευαρεστούσε τον Ιεχωβά. Αλλά όπως η Μέριλιν, από το προηγούμενο άρθρο, έτσι και αυτός έπρεπε να αποκαταστήσει τη σχέση του με την οικογένειά του—μια μακροχρόνια διαδικασία. Έπρεπε επίσης να σκεφτεί πώς θα συντηρούσε τη σύζυγο και τα παιδιά του σε μια πολύ πιο φτωχή οικονομία. Ποια βοήθεια μπορούσε να αναμένει από άλλους στην εκκλησία;

3. Πώς επηρεάζει τα παιδιά η απουσία ενός γονέα;

³ «Συνειδητοποίησα ότι είχα παραμελήσει τα παιδιά μου σε μια περίοδο που χρειάζονταν την καθοδήγηση και τη στοργή μου όσο ποτέ», παραδέχεται ο Εντουάρντο. «Δεν ήμουν κοντά τους για να τους διαβάζω Βιβλικές ιστορίες, να προσεύχομαι μαζί τους, να τα  αγκαλιάζω και να παίζω μαζί τους». (Δευτ. 6:7) Η μεγαλύτερη κόρη του, η Άννα, αναφέρει: «Ένιωθα συναισθηματικά ανασφαλής χωρίς τον μπαμπά στο σπίτι. Όταν γύρισε, ξέραμε μόνο το πρόσωπο και τη φωνή του. Ένιωθα παράξενα όταν με αγκάλιαζε».

4. Πώς επηρεάζει η απουσία ενός συζύγου την ικανότητά του να εκπληρώνει το ρόλο του ως κεφαλή της οικογένειας;

⁴ Η απουσία του πατέρα υποσκάπτει επίσης την ικανότητά του να εκπληρώνει το ρόλο του ως κεφαλή της οικογένειας. Η σύζυγος του Εντουάρντο, η Ρούμπι, εξηγεί: «Έπρεπε να έχω δύο ρόλους—και της μητέρας και του πατέρα—και έτσι έπαιρνα εγώ τις περισσότερες οικογενειακές αποφάσεις. Όταν γύρισε ο Εντουάρντο, έπρεπε να μάθω τι σημαίνει πραγματικά Χριστιανική υποταγή. Ακόμη και τώρα, πρέπει μερικές φορές να θυμίζω στον εαυτό μου ότι ο σύζυγός μου είναι εδώ». (Εφεσ. 5:22, 23) Ο Εντουάρντο προσθέτει: «Τα κορίτσια είχαν μάθει να ρωτούν τη μητέρα τους για να κάνουν διάφορα πράγματα. Καταλάβαμε ότι τα παιδιά έπρεπε να βλέπουν εμάς τους γονείς ενωμένους, και εγώ έπρεπε να μάθω να ηγούμαι με Χριστιανικό τρόπο».

5. Πώς άρχισε ένας πατέρας να αποκαθιστά τη βλάβη που είχε προκαλέσει η απουσία του, και με ποιο αποτέλεσμα;

⁵ Ο Εντουάρντο ήταν αποφασισμένος να κάνει ό,τι ήταν δυνατόν για να διορθώσει τη σχέση του με την οικογένειά του και να την ενισχύσει πνευματικά. «Στόχος μου ήταν να ενσταλάξω την αλήθεια στα παιδιά μου με λόγια και με το παράδειγμά μου—όχι απλώς να λέω ότι αγαπώ τον Ιεχωβά αλλά και να το δείχνω». (1 Ιωάν. 3:18) Ευλόγησε ο Ιεχωβά τις πράξεις πίστης του Εντουάρντο; Η Άννα απαντάει: «Βλέπαμε τις προσπάθειες που έκανε να είναι καλός πατέρας και να μας πλησιάσει ξανά, και αυτό μας επηρέασε βαθιά. Όταν τον είδαμε να κάνει πρόοδο στην εκκλησία, νιώσαμε περηφάνια. Ο κόσμος προσπαθούσε να μας τραβήξει μακριά από τον Ιεχωβά. Αλλά βλέπαμε τους γονείς μας να είναι προσηλωμένοι στην αλήθεια, και έτσι προσπαθούσαμε να κάνουμε και εμείς το ίδιο. Ο μπαμπάς υποσχέθηκε ότι δεν θα ξαναφύγει από κοντά μας, και κράτησε το λόγο του. Αν είχε φύγει, πιθανότατα δεν θα ήμουν στην οργάνωση του Ιεχωβά σήμερα».

6. Τι διδάχτηκαν κάποιοι γονείς στη διάρκεια του πολέμου;

⁶ Μερικές εμπειρίες δείχνουν ότι, στη διάρκεια του πολέμου στα Βαλκάνια, τα παιδιά των Μαρτύρων του Ιεχωβά που ζούσαν εκεί ήταν χαρούμενα παρά τις δύσκολες συνθήκες. Γιατί; Οι γονείς, που δεν μπορούσαν να πάνε στη δουλειά, έμεναν στο σπίτι και διάβαζαν, έπαιζαν και μιλούσαν με τα παιδιά τους. Τι μας διδάσκει αυτό; Πιο πολύ από τα χρήματα ή τα δώρα, τα παιδιά χρειάζονται τους γονείς τους. Πράγματι, όπως λέει ο Λόγος του Θεού, τα παιδιά θα ωφελούνται αν λαβαίνουν φροντίδα και εκπαίδευση από τους γονείς τους.—Παρ. 22:6.

7, 8. (α) Ποιο λάθος κάνουν μερικοί γονείς που επιστρέφουν; (β) Πώς μπορούν οι γονείς να βοηθήσουν τα παιδιά να ξεπεράσουν τα αρνητικά αισθήματα;

⁷ Δυστυχώς, κάποιοι γονείς που επιστρέφουν, βλέποντας τη δυσαρέσκεια ή την αδιαφορία των παιδιών τους, λένε: «Πώς μπορείς να δείχνεις τέτοια αχαριστία με τόσες θυσίες που έχω κάνει για εσένα;» Εντούτοις, η αρνητική στάση των παιδιών μπορεί να οφείλεται κατά βάση στην απουσία των γονέων. Τι μπορεί να κάνει ένας γονέας για να γεφυρώσει το χάσμα;

⁸ Ζητήστε από τον Ιεχωβά να σας βοηθήσει να δείχνετε στην οικογένειά σας μεγαλύτερη κατανόηση. Έπειτα, καθώς μιλάτε μαζί τους, αναγνωρίστε και αποδεχτείτε το μερίδιο της ευθύνης που σας αναλογεί. Μια ειλικρινής συγνώμη μπορεί να βοηθήσει. Όταν ο σύντροφος και τα παιδιά σας βλέπουν ότι προσπαθείτε με συνέπεια να κάνετε το σωστό, θα καταλάβουν την ειλικρίνειά σας. Με αποφασιστικότητα και υπομονή, μπορεί σιγά σιγά να κερδίσετε ξανά την αγάπη και το σεβασμό της οικογένειάς σας.

9. Γιατί το “να προμηθεύουμε για τους δικούς μας” δεν σημαίνει να πασχίζουμε διαρκώς για να αποκτήσουμε περισσότερα υλικά πράγματα;

⁹ Ο απόστολος Παύλος είπε πως, όταν οι μεγαλύτεροι σε ηλικία Χριστιανοί δεν μπορούν να τα βγάλουν πέρα, τα παιδιά και τα εγγόνια τους πρέπει «να αποδίδουν την οφειλόμενη ανταμοιβή στους γονείς τους και στους παππούδες τους». Στη συνέχεια, όμως, πρότρεψε όλους τους Χριστιανούς να είναι ικανοποιημένοι με τα αναγκαία για την κάθε μέρα—τροφή, ρούχα και στέγη. Δεν πρέπει να πασχίζουμε διαρκώς για καλύτερο βιοτικό επίπεδο ή οικονομική εξασφάλιση. (Διαβάστε 1 Τιμόθεο 5:4, 8· 6:6-10) Ο Χριστιανός μπορεί να “προμηθεύει για τους δικούς του” χωρίς να επιδιώκει πλούτη σε αυτόν τον κόσμο, ο οποίος σύντομα θα παρέλθει. (1 Ιωάν. 2:15-17) Δεν πρέπει να αφήσουμε την «απατηλή δύναμη του πλούτου» ή τις «ανησυχίες της ζωής» να εμποδίσουν την οικογένειά μας “να κρατήσει γερά την πραγματική ζωή” στο δίκαιο νέο κόσμο του Θεού!—Μάρκ. 4:19· Λουκ. 21:34-36· 1 Τιμ. 6:19.

10. Πώς μπορούμε να δείχνουμε θεϊκή σοφία όσον αφορά τη συσσώρευση χρέους;

¹⁰ Ο Ιεχωβά γνωρίζει ότι χρειαζόμαστε μερικά χρήματα. Αλλά τα χρήματα δεν μπορούν να μας προστατέψουν και να μας διατηρήσουν όπως μπορεί η θεϊκή σοφία. (Εκκλ. 7:12· Λουκ. 12:15) Πολλοί υποτιμούν το τίμημα της μετακίνησης σε άλλη χώρα για εργασία, και δεν είναι εγγυημένο ότι θα βγάλουν χρήματα εκεί. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν σοβαροί κίνδυνοι. Πολλοί μετανάστες επιστρέφουν με ακόμα μεγαλύτερο χρέος. Αντί να είναι πιο ελεύθεροι για να υπηρετήσουν τον Θεό, καταλήγουν να είναι υπηρέτες των δανειστών τους. (Διαβάστε Παροιμίες 22:7) Η σοφή πορεία είναι να αποφεύγει κανείς τα χρέη εξαρχής.

11. Πώς μπορούν οι οικογένειες να μειώσουν την οικονομική πίεση κάνοντας προϋπολογισμό;

¹¹ Ο Εντουάρντο γνώριζε ότι, για να έχει επιτυχία η απόφασή του να μείνει με την οικογένειά του, έπρεπε να κάνει συνετή διαχείριση των χρημάτων. Μαζί με τη σύζυγό του έφτιαξαν έναν προϋπολογισμό με βάση εκείνα που χρειάζονταν πραγματικά. Ο προϋπολογισμός, βέβαια, ήταν πολύ πιο αυστηρός από ό,τι είχαν συνηθίσει ως τότε. Όλοι τους όμως συνεργάστηκαν και δεν ξόδευαν χρήματα άσκοπα. * «Για παράδειγμα», λέει ο Εντουάρντο, «πήρα τα παιδιά μου από τα ιδιωτικά σχολεία και τα έγραψα σε καλά δημόσια σχολεία». Όλοι μαζί προσευχήθηκαν να βρει μια εργασία που δεν θα παρενέβαινε στις πνευματικές τους συνήθειες. Πώς απάντησε ο Ιεχωβά στις προσευχές τους;

12, 13. Ποια πρακτικά βήματα έκανε ένας πατέρας για να συντηρεί την οικογένειά του, και πώς ευλόγησε ο Ιεχωβά την απόφασή του να κρατήσουν τη ζωή τους απλή;

¹² «Τα πρώτα δύο χρόνια, τα φέρναμε βόλτα πολύ δύσκολα», θυμάται ο Εντουάρντο. «Οι οικονομίες μου λιγόστευαν, το πενιχρό μου εισόδημα δεν κάλυπτε πάντα τα έξοδά μας και ήμουν πολύ κουρασμένος. Αλλά πηγαίναμε σε όλες τις συναθροίσεις και βγαίναμε στην υπηρεσία μαζί». Ο Εντουάρντο ήταν αποφασισμένος να απορρίπτει αμέσως εργασίες που θα τον κρατούσαν μακριά από την οικογένειά του μήνες ή και χρόνια. «Αντ’ αυτού», είπε, «έμαθα διάφορες εργασίες ώστε, όταν δεν μπορούσα να κάνω μια δουλειά, να κάνω κάποια άλλη».

¹³ Επειδή ξεπλήρωνε τα χρέη του σταδιακά, έπρεπε να δίνει περισσότερο τόκο για τα χρήματα που είχε δανειστεί. Αλλά το θεωρούσε αυτό μικρό τίμημα μπροστά στο κέρδος που είχε να συμμετέχει σε όλες τις δραστηριότητες της οικογένειάς του, όπως θέλει ο Ιεχωβά να κάνουν οι γονείς. «Τώρα κερδίζω λιγότερο από το 10 τοις εκατό των χρημάτων που έβγαζα όταν ήμουν στο εξωτερικό», λέει ο Εντουάρντο, «αλλά δεν πεινάμε. “Το χέρι του Ιεχωβά δεν είναι μικρό”. Μάλιστα, αποφασίσαμε να κάνουμε σκαπανικό. Το ενδιαφέρον είναι ότι, έπειτα από αυτό, οι οικονομικές πιέσεις μειώθηκαν και έγινε πολύ πιο εύκολο να εξοικονομούμε τα αναγκαία».—Ησ. 59:1.

14, 15. Πώς μπορούν οι οικογένειες να αντιμετωπίσουν την πίεση να βάλουν τις υλικές επιδιώξεις πάνω από τις πνευματικές, και πού μπορεί να οδηγήσει το καλό τους παράδειγμα;

¹⁴ Σε πολλά μέρη, οι άνθρωποι νιώθουν υποχρεωμένοι να δίνουν χρήματα και δώρα σε συγγενείς και φίλους. «Είναι μέρος του πολιτισμού μας και μας αρέσει να δίνουμε», εξηγεί ο Εντουάρντο, αλλά προσθέτει: «Υπάρχει ένα όριο. Εξηγώ διακριτικά στους συγγενείς μου ότι θα δίνω όσο μπορώ χωρίς να θέτω σε κίνδυνο τις πνευματικές ανάγκες και συνήθειες της οικογένειάς μου».

¹⁵ Οι μετανάστες που επιστρέφουν και όσοι απορρίπτουν ευκαιρίες για εργασία μακριά από την οικογένειά τους συχνά αντιμετωπίζουν το θυμό, την κοροϊδία και την απογοήτευση των συγγενών τους που ίσως τους θεωρούσαν πηγή του εισοδήματός τους. Μερικοί τους αποκαλούν άσπλαχνους. (Παρ. 19:6, 7) «Ωστόσο», λέει η Άννα, η κόρη του Εντουάρντο, «όταν αρνούμαστε να θυσιάσουμε πνευματικά πράγματα για υλικά οφέλη, μερικοί συγγενείς μπορεί τελικά να αντιληφθούν πόσο σημαντική είναι η Χριστιανική μας ζωή. Αλλά πώς θα το καταλάβουν αν εμείς υποχωρούμε στις απαιτήσεις τους;»—Παράβαλε 1 Πέτρου 3:1, 2.

16. (α) Πώς μπορεί ένα άτομο “να απατήσει τον εαυτό του με εσφαλμένη λογίκευση”; (Ιακ. 1:22) (β) Ποιες αποφάσεις ευλογεί ο Ιεχωβά;

¹⁶ Φτάνοντας σε μια πιο εύπορη χώρα χωρίς το σύζυγο και τα παιδιά της, κάποια αδελφή είπε στους πρεσβυτέρους: «Κάναμε μεγάλες θυσίες για να έρθω εδώ. Ο σύζυγός μου χρειάστηκε μάλιστα να παραιτηθεί από πρεσβύτερος. Ελπίζω λοιπόν ότι ο Ιεχωβά θα ευλογήσει αυτή την κίνηση». Ο Ιεχωβά ευλογεί πάντα τις αποφάσεις που βασίζονται στην πίστη μας σε αυτόν, αλλά πώς μπορεί να ευλογήσει μια απόφαση που είναι αντίθετη με το θέλημά του, ιδιαίτερα όταν περιλαμβάνει την αδικαιολόγητη εγκατάλειψη ιερών προνομίων;—Διαβάστε Εβραίους 11:6· 1 Ιωάννη 5:13-15.

17. Γιατί πρέπει να ζητάμε την κατεύθυνση του Ιεχωβά προτού πάρουμε αποφάσεις, και πώς μπορούμε να το κάνουμε αυτό;

¹⁷ Να ζητάτε την κατεύθυνση του Ιεχωβά προτού πάρετε αποφάσεις και αναλάβετε δεσμεύσεις, όχι μετά. Να προσεύχεστε να σας δίνει άγιο πνεύμα, σοφία και καθοδήγηση. (2 Τιμ. 1:7) Ρωτήστε τον εαυτό σας: “Υπό ποιες συνθήκες είμαι διατεθειμένος να υπακούσω στον Ιεχωβά; Ακόμη και κάτω από διωγμό;” Αν ναι, είστε άραγε διατεθειμένοι να τον υπακούσετε όταν αυτό που  χρειάζεται είναι να χαμηλώσετε το βιοτικό σας επίπεδο; (Λουκ. 14:33) Ζητήστε από τους πρεσβυτέρους Γραφικές συμβουλές, και δείξτε την πίστη και την εμπιστοσύνη σας στην υπόσχεση του Ιεχωβά για βοήθεια ακολουθώντας τις συμβουλές του. Οι πρεσβύτεροι δεν μπορούν να πάρουν αποφάσεις για εσάς, αλλά θα σας βοηθήσουν να κάνετε επιλογές που θα σας φέρουν ευτυχία μακροπρόθεσμα.—2 Κορ. 1:24.

18. Ποιος είναι υπεύθυνος για τη συντήρηση της οικογένειας, αλλά ποιες περιστάσεις μπορεί να προσφέρουν σε άλλους την ευκαιρία να βοηθήσουν;

¹⁸ Ο Ιεχωβά αναθέτει στους οικογενειάρχες το καθημερινό «φορτίο» της συντήρησης της οικογένειας. Πρέπει να επαινούμε και να προσευχόμαστε για εκείνους που εκπληρώνουν αυτή την ευθύνη χωρίς να αφήνουν το σύντροφο ή τα παιδιά τους, παρά την πίεση και τον πειρασμό στον οποίο μπαίνουν να το κάνουν αυτό. Απροσδόκητες καταστάσεις, όπως καταστροφές ή επείγοντα ιατρικά ζητήματα, μας δίνουν την ευκαιρία να δείχνουμε αληθινή Χριστιανική αγάπη και κατανόηση ο ένας για τον άλλον. (Γαλ. 6:2, 5· 1 Πέτρ. 3:8) Μπορείτε να προσφέρετε υλική βοήθεια σε μια επείγουσα κατάσταση ή να βοηθήσετε έναν συγχριστιανό σας να βρει δουλειά εκεί όπου ζει; Με αυτόν τον τρόπο θα τον ανακουφίσετε από την πίεση που νιώθει να αφήσει την οικογένειά του και να βρει εργασία αλλού.—Παρ. 3:27, 28· 1 Ιωάν. 3:17.

19, 20. Γιατί μπορούν οι Χριστιανοί να είναι ικανοποιημένοι γνωρίζοντας ότι ο Ιεχωβά θα τους βοηθήσει;

¹⁹ Οι Γραφές μάς προτρέπουν: «Ο τρόπος της ζωής σας ας είναι απαλλαγμένος από τη φιλαργυρία, καθώς μένετε ικανοποιημένοι με τα παρόντα πράγματα. Διότι [ο Θεός] έχει πει: “Δεν πρόκειται να σε αφήσω ούτε πρόκειται να σε εγκαταλείψω”. Ώστε εμείς να έχουμε μεγάλο θάρρος και να λέμε: “Ο Ιεχωβά είναι βοηθός μου· δεν θα φοβηθώ. Τι μπορεί να μου κάνει άνθρωπος;”» (Εβρ. 13:5, 6) Πώς αποδεικνύεται αυτό στην πράξη;

²⁰ «Οι άνθρωποι συχνά σχολιάζουν πόσο ευτυχισμένοι είναι οι Μάρτυρες του Ιεχωβά», λέει ένας παλαίμαχος πρεσβύτερος σε μια αναπτυσσόμενη χώρα. «Παρατηρούν επίσης ότι ακόμη και οι φτωχοί Μάρτυρες είναι πάντα ωραία ντυμένοι και φαίνεται να τα καταφέρνουν καλύτερα από τους άλλους». Αυτό εναρμονίζεται με την υπόσχεση που έδωσε ο Ιησούς σε όσους βάζουν πρώτα τη Βασιλεία. (Ματθ. 6:28-30, 33) Ναι, ο ουράνιος Πατέρας σας, ο Ιεχωβά, σας αγαπάει και θέλει το καλύτερο για εσάς και τα παιδιά σας. «Τα μάτια του Ιεχωβά περιτρέχουν όλη τη γη για να δείξει την ισχύ του υπέρ εκείνων που έχουν την καρδιά πλήρη προς αυτόν». (2 Χρον. 16:9) Μας έχει δώσει τις εντολές του—όπως εκείνες που αφορούν την οικογενειακή ζωή και τις υλικές ανάγκες—για το δικό μας όφελος. Όταν τις τηρούμε, δείχνουμε ότι τον αγαπούμε και τον εμπιστευόμαστε. «Αυτό σημαίνει η αγάπη του Θεού: να τηρούμε τις εντολές του· και οι εντολές του δεν είναι βαριές».—1 Ιωάν. 5:3.

21, 22. Γιατί είστε αποφασισμένοι να δείχνετε την εμπιστοσύνη σας στον Ιεχωβά;

²¹ «Ξέρω ότι δεν μπορώ να αναπληρώσω τον καιρό που ήμουν μακριά από τη σύζυγο και τα παιδιά μου», λέει ο Εντουάρντο, «αλλά δεν σκέφτομαι συνέχεια τα λάθη μου. Πολλοί από τους πρώην συναδέλφους μου είναι πλούσιοι αλλά δυστυχισμένοι. Οι οικογένειές τους έχουν σοβαρά προβλήματα. Η δική μας οικογένεια, όμως, είναι πολύ ευτυχισμένη! Και όταν βλέπω άλλους αδελφούς σε αυτή τη χώρα να κρατούν πρώτα στη ζωή τους τα πνευματικά πράγματα, αν και φτωχοί, εντυπωσιάζομαι. Όλοι μας βιώνουμε το πόσο αληθινή είναι η υπόσχεση του Ιησού».—Διαβάστε Ματθαίος 6:33.

²² Να έχετε μεγάλο θάρρος! Διαλέξτε να υπακούτε στον Ιεχωβά και να εμπιστεύεστε σε αυτόν. Αφήστε την αγάπη σας για τον Θεό, το γαμήλιο σύντροφό σας και τα παιδιά σας να σας υποκινούν να εκπληρώνετε την πνευματική σας ευθύνη απέναντι στην οικογένειά σας. Ως αποτέλεσμα, θα βλέπετε ότι “ο Ιεχωβά είναι βοηθός σας”.