1, 2. Wantu ayingi bayenda sadila ku nsi za kinzenza, nkia mpasi bewanananga zau vava bevutukanga kuna nsi zau? (Tala fwaniswa va ntandu.)

 “VAVA kasadilanga kuna nsi ya kinzenza, Eduardo salu kiambote kakala kiau eki kiamfutanga nzimbu zayingi. * Kansi, vava kalongoka Nkand’a Nzambi ye Mbangi za Yave, wabakula vo esi nzo andi mayingi bavwanga o mfunu ke nzimbu kaka ko. Diavavanga vo kakala yau vamosi muna kubalunga-lunga. Muna kuma kiaki, wavutuka kuna nsi andi.—Ef. 6:4.

² Eduardo wazaya wo vo Yave kayangidika wau kavutuka kala vamosi y’esi nzo andi. Kansi, nze dina diavangama kwa Marilyn on’oyikilu muna longi diviokele, mayingi mavavwanga kwa Eduardo muna singika diaka e nzo andi yo vutulwisa e ngwizani ambote. Wau vo kakala ye nzimbu zayingi ko, diampasi diakala kwa yandi mu lunga-lunga o nkaz’andi yo wana. Aweyi badi zingila kondwa kwa nzimbu? Nga betambula lusadisu lwa mpangi muna nkutakani?

3. Aweyi bemonanga o wana vava Mase mau bezingilanga kwandá?

³ Eduardo wavova vo: “Yabakula kikilu vo wan’ame yabembola muna lembi kubavananga luludiku yo zola kuna bavwang’o mfunu. Kiakala ye una ndenda tangila tusansu twa Nkand’a Nzambi ko kwa wan’ame, samba entwadi, kubabimbakana ngatu sakana  yau. (Nsi. 6:7) Anna wa mwan’andi antete wavova vo: “Yamonanga e mpasi mu ntima wau vo s’eto kakala ku nzo ko. Vava kavutuka kuna nzo, mu ndinga ye mpw’andi kaka twanzayila. Dianzenza yamwena dio vava kambimba.”

4. Ekuma dikadilanga diampasi kwa se mu lungisa kiyekwa kiandi kia fila esi nzo vava kesadilanga ku nsi ya kinzenza?

⁴ O se osadilanga ku nsi ya kinzenza, ke lendanga lungisa kiyekwa kiandi ko kia fila nzo una ufwene. Ruby wa nkaz’a Eduardo wavova vo: “Mbebe zole yalungisanga, i sia vo, kala Se ye Ngudi. Diavavanga mpe vo yabaka nzengo zayingi mono mosi mu kuma kia esi nzo. Vava Eduardo kavutuka ku nzo, diavava vo yalongoka diaka una mfwete songela lusakalalu nze nkento Ankristu. Kana nkutu wau, ezak’e ntangwa divavanga vo yasungamena vo nkaz’ame una vava.” (Ef. 5:22, 23) Eduardo wakudikila vo: “O wan’ame kwa ngudi au bayendanga lomb’o nswa wa vanga konso diambu. Nze mase, diavavanga vo twasadisa wan’eto babakula vo ntwadi twabakanga e nzengo. Diavava vo yalongoka diaka una mfwete fidila e nzo ame nze Nkristu.”

5. Aweyi Eduardo kavutulwisila e ngwizani ambote y’esi nzo andi? Nkia nluta diatwasa?

⁵ Eduardo wabak’e nzengo za vanga mawonso kalenda mu vutulwisa e ngwizani andi y’esi nzo yo kumika e kimwanda kiau. Wavova vo: “Yakala y’ekani dia kotesa e ludi muna ntima mia wan’ame ke mu mvovo miankatu ko kansi muna mavangu, i sia vo, ke vova kaka ko vo Yave izolanga, kansi songa o zola kwaku muna mavangu.” (1 Yoa. 3:18) Nga Yave wasambula ngolo zavanga Eduardo? Anna wavova vo: “O mona e ngolo kavanganga muna kala se diambote yo vutulwisa diaka e ngwizani eto ambote, diasadisa kikilu esi nzo eto. Vava twamonanga e ngolo kavanganga o s’eto muna nkutakani, kiese kiayingi twakalanga kiau. E nza yateza kutuvambula yo Yave. Kansi, twamonanga zola bakala kwau mase meto muna ludi, oyeto mpe twavanganga e ngolo za kubatanginina. O s’eto wasia o nsilu vo kalendi kutusisa diaka ko ye olungisanga o nsilu wau. Kele vo kavangi wo ko, o unu nanga kiadi kala mu nkubik’a Yave ko.”

6. Nkia diambu balongoka mase mayingi vava kiakala e vita kuna Bálcãs?

⁶ Vava kiakala e vita kuna Bálcãs, nona yayingi isonganga vo wan’a Mbangi za Yave bazingilanga ku nsi yayi kiese kiayingi bamonanga kana una vo mu mpasi bakala. Ekuma? Kadi, wau vo mase mau ke bayendanga diaka ku salu ko, bakala ye ntangwa ya kubalonga, sakana yo mokena yau. Adieyi tulenda longoka? Tulongokele vo e diambu disundidi o mfunu kwa wana, ke nzimbu ko ngatu tukau, kansi i kala vamosi yo mase mau. Kieleka, nze una Nkand’a Nzambi uvovanga, o wana bebakanga nluta vava mase mau bevaulanga e ntangwa mu kala yau vamosi.—Nga. 22:6.

7, 8. (a) Nkia mbi bevanganga mase makaka vava bevutukanga kuna nzo? (b) Aweyi mase balenda sadisila wan’au mu katula e ngindu zalembi songa?

⁷ Diankenda kikilu vo mase makaka vava bevutukanga kuna nzo yo mona vo wan’au ke bekubavwanga diaka mfunu ko bevovanga vo: “Ekuma nulembi zayilanga e ngolo ivanganga muna kunusansa?” Kansi e ludi i kiaki: Eyaka fu yambi besonganga o wana, nanga i mu kuma kia sia vo mase mau ke bekalanga yau vamosi ko. Adieyi mase balenda vanga muna vutulwisa e ngwizani ambote yo wan’au?

⁸ Lomba kwa Yave kasadisa mu bakula una esi nzo aku bemonanga yo kubasonga vo mfunu kikilu okubavwanga. I bosi, vava omokenanga y’esi nzo aku, tambulwila vo ongeye mpe ngyelele una yau muna diambu diadi. O lomba e ndoloki ye ziku kiawonso dilenda sadisa. Vava nkaz’aku yo wana bemona e ngolo ovanganga mu singika mambu, bebakula kikilu vo u nkwa ziku.  Avo okwamanene vanga e ngolo yo songa luzindalalu, malembe-malembe esi nzo aku beyantika kuzola diaka yo kuzitisa.

9. Ekuma o ‘lungisa e nsatu za esi nzo eto’ ke divavilanga ko vo twakala ye mavwa mayingi?

⁹ Paulu wa ntumwa wasoneka vo vava Akristu bena vo se anunu ke belendanga diaka lungisa nsatu zau ko, o wana y’atekelo bafwete ‘senda mase ye nkaka zau.’ Kansi, Paulu wakasakesa Akristu awonso bayangalelanga ina bena yau, i sia vo, dia, vwata ye fulu kia leka. Ka tufwete tokananga kwayingi ko mu kuma kia nsatu za zingu ngatu vava kala ye nzimbu zayingi mu kuma kia zingu kia kusentu. (Tanga 1 Timoteo 5:4, 8; 6:6-10.) Muna lungisa e nsatu za esi nzo, ke divavanga ko vo Nkristu kakala ye mavwa mayingi mu nza yayi ina vo ke kolo ko ifwaswa. (1 Yoa. 2:15-17) Ka tufwete yambula ko vo “luvuki lua umvwama” yovo ‘mambu ma zingu’ mafila esi nzo eto mu lembi ‘simbinina o moyo wina vo moyo kikilu’ una tuvwa muna nz’ampa ya Nzambi.—Maku 4:19; Luka 21:34-36; 1 Tim. 6:19.

10. Ekuma dinina diangangu mu venga kuyikotesa mu mfuka?

¹⁰ Yave ozeye wo vo nzimbu tuvwanga o mfunu. Kansi, e nzimbu ka zilendi kututanina ko nze una ngangu za Nzambi zikututaninanga. (Kim. 7:12; Luka 12:15) Nkumbu miayingi, wantu bevezanga e mpasi balenda wanana zau avo bele sadila kuna nsi ya kinzenza. Kansi, ke vena ye ziku ko kisonganga vo avo muntu wele sadila ku nsi ya kinzenza, nzimbu zayingi kebaka. Vonza kiampwena dilenda twasa. Ndonga mun’awana bekwendanga sadila ku nsi za kinzenza, mfuka zayingi bevutukanga zau. Vana fulu kia vevola e zingu kiau yo sadila Nzambi, bekitukanga se abundu kw’awana babasompeka e nzimbu. (Tanga Ngana 22:7.) E diambu diangangu tulenda vanga i venga kuyikotesa mu mfuka.

11. O sumba kaka ina bavwidi kikilu o mfunu aweyi dilenda sadisila esi nzo?

¹¹ Eduardo wazaya wo vo muna simbinina e nzengo zandi za kala vamosi y’esi nzo andi, kafwete sadila e nzimbu mu mpila yambote. Muna kuma kiaki, oyandi yo nkaz’andi babaka e nzengo za sumbanga kaka e lekwa ina bavwidi kikilu o mfunu. Muna simbinina e nzengo zau, ke basumbanga diaka lekwa yayingi ko nze ina basumbanga vava bakala ye nzimbu zayingi. Yau awonso bavanganga ngolo za tatidila e nzengo zazi. * Eduardo wavova vo: “Yakatula wan’ame kuna sikola zalombanga nzimbu zayingi yo kubakotesa muna sikola za luyalu.” Oyandi y’esi nzo andi basamba kwa Yave kimana kasolola e salu kiadi kunsadisa mu lembi vunzanesa salu yau ya mwanda. Yave aweyi kavanina e mvutu za sambu yau?

12, 13. Adieyi kavanga Eduardo muna lunga-lunga esi nzo andi? Yave aweyi kasambulwila e nzengo kabaka za vevola e zingu kiandi?

¹² Eduardo wavova vo: “Muna mvu miole miantete, ke twakala ye nzimbu zafwana ko. E nzimbu yabakanga ke zafwananga ko mu sumba e lekwa ina twavwanga o mfunu. Ediadi diangioyesanga kikilu e nitu. Kansi, twayendanga muna tukutakanu twawonso ye mu salu kia umbangi.” Eduardo wabaka e nzengo za lembi tambulwila e salu kiadi kumvambula y’esi nzo andi mu ngonde yovo mvu miayingi. Wavova vo: “Yalongoka salu ya mpila mu mpila kimana yalembi kondwanga salu kia sala.”

¹³ Wau vo Eduardo malembe-malembe kafutanga e mfuka, nzimbu zayingi kafuta lutila zina kasompekwa. Kansi wakala y’etima dia vanga wo kadi wazola sadila Yave vamosi y’esi nzo andi. Eduardo wavova vo: “O unu nzimbu zakete ibakanga ke mu zina yabakanga ko vava yasadilanga kuna nsi ya kinzenza, kansi ke tufwanga nzala ko. ‘O koko kwa Yave ke kwakufama ko.’ Muna kuma  kiaki, twakota mu salu kia kimviti a nzila. Diakiese kikilu vo vava twabaka e nzengo zazi, ke diakalanga diaka mpasi ko mu lungisa e nsatu za esi nzo.”—Yes. 59:1.

14, 15. Adieyi balenda vanga esi nzo vava yitu yau bezolanga vo basia nzimbu va fulu kiantete ke mu Yave ko? Nkia nluta dilenda twasa vava tusonganga mbandu ambote?

¹⁴ Muna fulu yayingi, o wantu bemonanga vo bafwete vananga e nzimbu ye tukau kwa yitu ye akundi au. Eduardo wavova vo: “Ekiaki fu kia nsi eto ye tuzolanga vana e nzimbu yovo tukau kwa yitu yeto. Kansi ka tufwete viokesa tezo ko. Kuna ndekwa zawonso, isasilanga kwa yitu yame vo ikubavana o lusadisu ndenda, kansi kilendi bembola esi nzo ame ko ngatu nsatu zau za mwanda.”

¹⁵ Akaka befunganga makasi vava yitu kiau kebakang’e nzengo za lembi sisa esi nzo andi yovo za vutuka ku nsi andi. Bekumbadikilanga vo ke zolanga yitu yandi ko. Ekuma? E kuma kadi e yitu yandi bevavanga vo kabavananga e nzimbu. (Nga. 19:6, 7) Anna, wa mwan’a Eduardo wavova vo: “Vava tusianga mambu ma mwanda va fulu kiantete ke mu mavwa ko, akaka muna yitu yeto balenda bakula vo Yave mfunu kikilu kena muna zingu kieto. Kansi avo tuzolele lungisa mawonso belombanga, ke bebakula diambu diadi ko.”—Tezanesa ye 1 Petelo 3:1, 2.

16. (a) Aweyi o muntu kalenda kuyivunginikina? (Yak. 1:22) (b) Nkia nzengo kesambulanga o Yave?

¹⁶ Mpangi mosi ankento wasisa o nkaz’andi yo wana yo kwenda ku nsi ya umvwama, wavova kw’akuluntu vo: “Ngolo twavangidi kimana yalwaka kwaku. O nkaz’ame nkutu wayambula sala se nkuluntu. Kansi ngina ye vuvu vo Yave osambula e nzengo zeto.” Yave osambulanga e nzengo z’awana bekwikilanga muna yandi. Kansi, Yave kalendi sambula nzengo ke zina ngwizani ko ye luzolo lwandi, musungula vava wantu bebembolanga malau ma salu ya mwanda.—Tanga Ayibere 11:6; 1 Yoane 5:13-15.

17. Ekuma tufwete vavila luludiku lwa Yave vitila twabaka e nzengo? Aweyi tulenda wo vangila?

¹⁷ Muna lembi kuyibanza, vava luludiku lwa Yave vitila wabaka e nzengo. Lombanga mwand’andi avelela, ngangu yo luludiku lwandi muna sambu. (2 Tim. 1:7)  Ukiyuvula: ‘Yamu nkia tezo ndenda lemvokela Yave? Nga ikunlemvokelanga kana nkutu muna ntangw’a lubangamu?’ Avo i wau, nga olemvokela luludiku lwandi lwa kalanga vamosi y’esi nzo aku kana nkutu divava vo wavevola zingu kiaku? (Luka 14:33) Lomba kw’akuluntu bavana luludiku lwa Nkand’a Nzambi, kala yo lukwikilu ye bund’e vuvu muna nsilu a Yave wa kusadisa avo olemvokele luludiku lwandi. Akuluntu ke balendi baka nzengo vana fulu kiaku ko. Kansi, balenda kusadisa mu baka nzengo zilenda kutwasila kiese ekolo okangalelanga muna nzil’a moyo.—2 Kor. 1:24.

18. Nani una ye kiyekwa kia lunga-lunga esi nzo? Aweyi tulenda kubasadisila?

¹⁸ Yave kwa mase kavana kiyekwa kia lunga-lunga esi nzo andi lumbu yawonso. Tufwete sanisinanga yo samba mu kuma kia mase belungisanga kiyekwa kiau lembi sisa esi nzo zau kana una vo diampasi muna wo vanga. Vana ntandu, o mambu ma kinsalukisa nze sumbula ye mayela, mekutuvananga elau dia songa zola kwa kieleka kwa mpangi zeto z’Akristu. (Ngal. 6:2, 5; 1 Pet. 3:8) Nga olenda kubavana filusadisu avo mu mpasi bena yovo kubavavila e salu muna mbanza bezingilanga? Avo ovangidi wo olenda kubasadisa balembi bwa muna ntonta za sisa esi nzo au yo kwenda sadila ku nsi ya kinzenza.—Nga. 3:27, 28; 1 Yoa. 3:17.

19, 20. Ekuma Akristu balenda kadila ye ziku vo Yave okubasadisa?

¹⁹ Nkand’a Nzambi ukutuvovesanga vo: “E fu yeno, mbula yakondwa luzolo lua nzimbu; nuyangalela ina nuna yau: kadi oyandi kibeni [Nzambi] wavova vo, kikuyambula nkutu ko, ngatu kusisa nkutu. Dianu vo, tulenda kabulwila vo, Yave i nsadisi ame; kimona wonga ko: O muntu, aweyi kekumpangila?” (Ayib. 13:5, 6) Aweyi tulenda sadila mvovo miami muna zingu kieto kia lumbu ke lumbu?

²⁰ Mpangi mosi una vo nkuluntu ozingilanga mu nsi ya usukami, wavova vo: “Nkumbu miayingi, o wantu bevovanga vo Mbangi za Yave akwa kiese kadi bemonanga vo kana una vo asukami, bevwatanga mvwatu miambote ye mpw’a mbote bekalanga yau ke mu wantu ankaka ko.” Ediadi ngwizani dina yo nsilu kasia o Yesu kw’awana besianga Kintinu va fulu kiantete. (Mat. 6:28-30, 33) Kieleka, Yave wa S’aku ezulu okuzolanga, wete diaku ye dia wan’aku kevavanga. “O meso ma Yave mekwendanga ya kuku ya kuna ova nza yawonso kakumama muna diambu di’awana bena yo ntim’asikila oku kena.” (2 Tus. 16:9) Okutuvananga nkanikinu miandi kumosi ye mina mivovelanga zingu kia esi nzo ye una tulenda lungisila nsatu zeto za nitu. Vava tulemvokelanga mio, tusonganga vo tukunzolanga yo kumbund’e vuvu. “I yau yiyi e nzol’a Nzambi, tulunda nkanikinu miandi: e nkanikinu miandi ke miampasi ko.”—1 Yoa. 5:3.

21, 22. Ekuma ofwete bundil’e vuvu muna Yave?

²¹ Eduardo wavova vo: “Nzeye wo vo e ntangwa ina yavambana y’esi nzo ame mu kwenda sadila ku nsi ya kinzenza kilendi yo vutulwisa ko. Kansi, ivenganga fu kia kuyibanza ntangwa zawonso. Ndonga mun’awana twasalanga kumosi, o unu se amvwama. Kansi ke bekalanga ye kiese ko. Esi nzo zau mambu mayingi mampasi benwananga mau. Kansi, omono y’esi nzo ame kiese kiayingi tuna kiau. Isivikanga kikilu mu mona una mpangi zakaka mu nsi yayi besilanga mambu ma mwanda va fulu kiantete muna zingu kiau, kana una vo asukami. Yeto awonso tumonanga e ziku kia nsilu a Yesu.”—Tanga Matai 6:33.

²² Kala yo unkabu. Baka nzengo za lemvokela Yave yo kumbund’e vuvu. Yambula vo zola kwaku muna Nzambi, nkaz’aku yo wan’aku kwafila mu lungisa mbebe aku ya lunga-lunga kimwanda kia esi nzo aku. Avo ovangidi wo, omona vo ‘Yave i nsadisi aku.’