1, 2. Ki kabakalañi ha ku kona ku ba taata kwa batu ba ba sebeleza kwahule ku kuta ni ku to ina ni mabasi a bona? (Mu bone siswaniso se si fahalimu.)

BO EDUARDO ne ba sebeza musebezi o munde mi ne ba fumani masheleñi a mañata ha ne ba sebeleza mwa naha i sili ili ye kwahule ni naha mo ku pila lubasi lwa bona. * Kono ha ne ba itutile niti, bo Eduardo ne ba lemuhile kuli ba mwa lubasi lwa bona ne ba sa tokwi feela masheleñi kono ne ba tokwa kuli bo Eduardo ba bange kwandu kuli ba babalele lubasi lwa bona kwa moya ni kwa mubili. Kacwalo, bo Eduardo ba kuta ni ku yo pila hamoho ni lubasi lwa bona.—Maef. 6:4.

² Bo Eduardo ne ba ziba kuli Jehova naa bata kuli ba kutele kwa lubasi lwa bona. Kono ku eza cwalo ne ku li taata. Bo Eduardo ne ba ezize mo ba konela kaufela kuli ba swalisane hape ni bakubona ni bana ba bona. Ne ba ezize cwañi cwalo? Kana puteho ne i ba tusize?

3. Bana ba ikutwanga cwañi bashemi ba bona ha ba pila kwahule ni bona?

³ Bo Eduardo ba itumelela kuli: “Ne ni yubekile bana ba ka ka nako ye ne ba tokwa kuli ni ba etelele ni ku ba bonisa lilato. Bakeñisa kuli ne ni siyo, ne ni sa koni ku balelanga bana ba ka makande a mwa Bibele, ku lapela ni bona, ku ba kumbata, kamba mane nihaiba ku bapala ni  bona.” (Deut. 6:7) Mwanaa bona wa musizana yo muhulu u bulela kuli: “Bo ndate ha ne ba siyo ni luna, ne ni ikutwanga bulutu bo butuna. Bo ndate ha ne ba kutile kwa ndu, ne lu zibile feela kuli ki bo ndate ha ne lu ba boni niha ne lu utwile linzwi la bona. Bo ndate ha ne ba ni kumbatile, ne ni si ka ikutwa kuli ki bo ndate ba ba ni pepa luli.”

4. Ki kabakalañi ha ku li taata kuli ndate a pete hande buikalabelo bwa hae bwa ku ba toho haiba u pila kwahule ni ko lu pila lubasi lwa hae?

⁴ Ndate lubasi ha ina nako ye telele kwahule ni ko lu pila lubasi lwa hae, ku ka mu bela hahulu taata kuli a pete buikalabelo bwa hae bwa ku ba toho ya lubasi. Bo Ruby, basali ba bo Eduardo, ba talusa kuli: “Ne ni petanga buikalabelo bo bubeli, ne li na me mi hape ne li na ndate, ne ni twaezi ku ezanga likatulo ze ñata za lubasi. Bo Eduardo ha ne ba kutile ku to pila ni luna, ne ni tokwa ku cinca mo ne ni ezezanga fokuñwi kuli ni kone ku kuteka butoho bwa bakuluna. Nihaiba ka nako ye, fokuñwi ni sa tokwanga ku ikupulisa kuli bakuluna ba teñi.” (Maef. 5:22, 23) Bo Eduardo ba bulela kuli: “Basizana ne ba twaezi ku kupanga tumelezo ku bo maa bona ha ba bata ku eza nto ye ñwi. Ne ni tokwa ku ituta ku etelela lubasi lwa ka ka nzila ya Sikreste.” Bo Eduardo ni bo Ruby ne ba lemuhile kuli bana ba bona ne ba tokwa ku lemuha kuli bashemi ba bona ba eza likatulo hamoho.

5. Bo Eduardo ne ba ezizeñi kuli ba swalisane ni lubasi lwa bona hape ha ne ba kutezi kwa ndu, mi ki lika mañi ze ne zwile mwateñi?

⁵ Bo Eduardo ne ba ezize mo ba konela kaufela kuli ba swalisane hape ni lubasi lwa bona ni ku tusa ba lubasi lwa bona ku tiisa bulikani bwa bona ni Jehova. Ka manzwi a bona ni ka ku ba tomela mutala, bo Eduardo ne ba bata ku luta bana ba bona ku ziba Jehova, isiñi feela ka ku bulelanga kuli ba lata Jehova kono ni ku bonisa ka likezo kuli luli ba mu lata. (1 Joa. 3:18) Kana Jehova naa fuyauzi bo Eduardo bakeñisa buikatazo bo ne ba ezize? Anna, mwanaa bo Eduardo u alaba puzo yeo cwana: “Ku bona buikatazo kaufela bo ne ba eza bo ndate kuli ba pete hande buikalabelo bwa bona ni ku sutelela bukaufi ni luna ne ku tabisa hahulu. Ha ne lu bona bo ndate inze ba kwanisa ze tokwahala za kuli ba fiwe buikalabelo mwa puteho, ne lu ikutwile hande. Lifasi ne li lika ku lu kauhanya ku Jehova. Ha ne lu boni bashemi ba luna inze ba isa pilu kwa lika za kwa moya, ni luna ne lu susuelizwe ku eza nto ye swana. Bo ndate ne ba sepisize kuli ha ba sa na ku lu yubeka hape, mi luli ne ba si ka lu siya. Kambe ne ba lu siile, kambe mwendi nako ye ha ni yo mwa kopano ya Jehova.”

6. Ki tuto mañi ye ne ba itutile bashemi ba bañata ka nako ya ndwa mwa linaha za mwa Balkans?

⁶ Ze bonwi ze ñwi li bonisa kuli ka nako ya ndwa mwa linaha za mwa Balkans, bana ba Lipaki za Jehova ba ne ba pila mwa linaha zeo ne ba na ni tabo ku si na taba ni miinelo ye taata ye ne ba li ku yona. Ka mutala, ka nako yeo, bashemi ba bañata ba ba li Lipaki ne ba palelwanga ku ya kwa musebezi. Bakeñisa kuli ne ba sa yangi kwa musebezi, ne ba tandanga nako ye ñata ni bana ba bona kwa ndu. Ne ba bapalanga ni bana ba bona, ku ambola ni bona, mane ni ku ituta ni bona. Bana ba bona ne ba tabiswanga ki lika zeo mi ne ba na ni tabo ye tuna ku fita ye ne ba na ni yona pili ndwa i si ka tumbuka kale. Ki lika mañi ze lu ituta kwa taba yeo? Kwandaa masheleñi kamba limpo, bana ba tokwa hahulu ku ba hamoho ni bashemi ba bona. Sina mo i bulelela Bibele, bana ba ka tusiwa hahulu haiba bashemi ba bona ba tanda nako ni bona ni ku ba luta.—Liprov. 22:6.

7, 8. (a) Ki lika mañi ze kona ku mbwetukisa bashemi ba bañwi ha ba kutela kwa lubasi lwa bona? (b) Bashemi ba kona ku tiisa cwañi swalisano ya bona hape ni bana ba bona?

⁷ Bashemi ba bañwi ba kana ba mbwetuka ha ba kutela kwa lubasi lwa bona. Bana ba bona ba kona ku eza lika inge kuli ha ba na taba ni kuli bashemi ba bona ba kutile kamba inge kuli ha ba sa sepa bashemi ba bona. Bashemi ba kana ba bulelela bana kuli, “Ki kabakalañi ha mu sa bonisi buitebuho kwa lika kaufela ze ni mi ezelize?” Kono niti kikuli bana ba ikutwa butuku bakeñisa kuli bashemi ba bona ne ba ba siile. Bashemi ba kona ku tatulula cwañi butata bo?

⁸ Mu kupe Jehova kuli a mi tuse ku utwisisa  mo lu ikutwela luli lubasi lwa mina, mi mu bonise ba mwa lubasi lwa mina kuli mwa ba lata. Mi hape a mu ambola ni lubasi lwa mina, mu itumelele kuli ni mina mu ba bañwi ba batu ba ba tahisize butata mwa lubasi. Ku kupa swalelo ha buniti kwa kona ku tusa. Lubasi lwa mina ha lu ka bona kuli mwa zwelapili ku lukisa miinelo mwa lubasi, ba ka ziba kuli mwa ikataza luli. Haiba mu bonisa pilu-telele ni ku sa zwafa, lubasi lwa mina lwa kona ku kalisa ku mi lata ni ku mi kuteka hape.

9. Ki kabakalañi ha lu swanela ku kolwa ka lika ze lu na ni zona?

⁹ Muapositola Paulusi naa ñozi kuli Bakreste ba ba supezi ha ba palelwa ku ipabalela, bana ni baikulu ba bona ba lukela ku ba tusa. Paulusi naa bulezi kuli ha lu na ni feela lico, liapalo, ni makundamo, lu tokwa ku kolwa ka lika zeo mwa bupilo bwa luna. Ha lu swaneli ku batanga kuli lu pile bupilo bwa simbombo kamba kuli lu ikubukanyeze sifumu se lu ka itusisa kwapili. (Mu bale 1 Timotea 5:4, 8; 6:6-10.) Kuli a babalele lubasi lwa hae, Mukreste ha tokwi ku fuma mwa lifasi le, le li “fela.” (1 Joa. 2:15-17) Lu si ke lwa nahananga kuli masheleñi a kona ku felisa butata kaufela bo lu na ni bona mi lu si ke lwa tuhelela “lipilaelo za bupilo” ku tahisa kuli lubasi lwa luna lu palelwe ku “swala ka taata bupilo sakata” bwa mwa lifasi le linca la Mulimu.—Mare. 4:19; Luka 21:34-36; 1 Tim. 6:19.

10. Ki kabakalañi ha ku li ko ku nde ku ambuka likoloti?

¹⁰ Jehova wa ziba kuli lu tokwa masheleñi. Kono masheleñi ha koni ku lu tusa ni ku lu sileleza sina mo lu kona ku tusezwa ni ku silelezwa ki butali bo bu zwa ku Jehova. (Muek. 7:12; Luka 12:15) Hañata batu ha ba nahanangi za lisinyehelo ze ba ka ba ni zona haiba ba tutela kwa naha i sili. Mi haki batu kaufela ba ba tutelanga kwa naha i sili ba ba yo fumananga masheleñi. Mane ku tutela kwa naha i sili ku kona ku ba kenya mwa kozi. Batu ba bañata ba ba siyanga mabasi a bona ba to banga ni likoloti ze ñata ha ba kutela kwa mabasi a bona. Mwa sibaka sa ku sebeleza Mulimu inze ba lukuluhile, ba sebelezanga batu ko ne ba kolotile masheleñi. (Mu bale Liproverbia 22:7.) Ki kwa butokwa hahulu ka nako kaufela ku ambukanga likoloti.

11. Ku ñola mukoloko wa mwa ku sebeliseza masheleñi ku kona ku tusa cwañi mabasi?

¹¹ Kuli ba babalele hande lubasi lwa bona ha se ba kutile kwa ndu, bo Eduardo ne ba ziba kuli ne ba tokwa ku tokomela mo lu itusiseza masheleñi lubasi lwa bona. Bo Eduardo ni bakubona ne ba ñozi mukoloko wa mwa ku sebeliseza masheleñi mwa lubasi lwa bona. * Kuli ba sebelise hande mukoloko o ne ba ñozi wo, ne ba sa lekangi lika ze ñata sina mo ne ba lekelanga ha ne ba sa na ni masheleñi a mañata. Nihakulicwalo, ba mwa lubasi kaufela ne ba swalisani ni tukiso yeo mi ne ba sa sinyezangi masheleñi kwa lika ze si za butokwa. Ka mutala, bo Eduardo ba bulela kuli, “Ne ni zwisize bana ba ka kwa likolo ze si za muuso ni ku ba isa kwa likolo za muuso.” Bo Eduardo ni lubasi lwa bona ne ba lapezi kuli bo Eduardo ba fumane musebezi o ne u ka ba tusa ku lapela hande Jehova. Jehova naa alabile cwañi litapelo za bona?

12, 13. Ki lika mañi ze ne ba ezize bo Eduardo kuli ba babalele lubasi lwa bona, mi Jehova naa ba fuyauzi cwañi bakeñisa katulo ya bona ya ku pila bupilo bo bu bunolo?

¹² Mwa lilimo za pili ze peli za ku ba hamoho ni lubasi lwa bona, ne ku banga taata ku bo Eduardo kuli ba fumane masheleñi a naa tokwahala kuli ba babalele lubasi lwa bona, ne ba itusisanga masheleñi e ne ba bulukile, mi bo Eduardo ne ba topwelanga luli. Kono bo Eduardo ba bulela kuli: “Ne lu fumanehanga kwa mikopano kaufela mi kaufelaa luna ne lu yanga mwa bukombwa.” Bo Eduardo ne ba ikatulezi kuli ha ba na ku kena musebezi o ka ba palelwisa ku ba ni lubasi lwa bona. Ba bulela kuli, “Kono ne ni itutile misebezi ye shutana-shutana ilikuli haiba o muñwi kwa misebezi ye ni itutile u pala, na kona ku eza o muñwi.”

¹³ Bakeñisa kuli bo Eduardo ne ba lifanga likoloti za bona hanyinyani-hanyinyani, ne ba lifanga ñambekelo ye ñwi kwa masheleñi e ne ba kolotile ao. Nihakulicwalo, bo Eduardo ne ba tabela ku eza  cwalo ilikuli bona ni lubasi lwa bona ba kone ku sebeleza Jehova. Bo Eduardo ba bulela kuli: “Ka nako ya cwale ni fumananga masheleñi a manyinyani ku fita e ne ni fumananga ha ne ni sebeleza kwa naha i sili, kono ha lu lobalangi ni tala. ‘Lizoho la Jehova ha si le li kuswani.’ Mane ne lu ikatulezi ku eza bupaina.” Nakonyana ku zwa fo, sifumu sa naha sa cimbuka hanyinyani, mi kwa ba bunolo ku bo Eduardo ku babalela lubasi lwa bona.—Isa. 59:1.

14, 15. Mabasi a kona ku ezañi haiba bahabo bona ba ba kukueza ku bata masheleñi ku fita ku lapela Jehova, mi ku kona ku ezahalañi haiba lu toma mutala o munde?

¹⁴ Batu ba bañwi ba ikutwanga kuli ba swanela ku fanga masheleñi ni limpo ku bahabo bona ni balikani ba bona. Bo Eduardo ba li: “Ku eza cwalo ki sizo sa luna, mi lwa banga ni tabo ha lu fa batu ba bañwi lika.” Kono bo Eduardo ba bulela kuli: “Kono ku na ni maciñekelo mwa ku fana kwa luna.” Bo Eduardo ba talusezanga bahabo bona kuli ba ka ba tusa ka mo ba konela kaufela, kono inze ba sa palelwi ku tusa lubasi lwa bona kwa moya ni kwa mubili.

¹⁵ Bahabo mutu ba bañwi ba kana ba zwafa haiba mutu a ikatulela ku ina ni lubasi lwa hae, kamba haiba a ikatulela ku kuta kwa lubasi lwa hae. Mane ba kona ku bulela kuli mutu ya cwalo ha na lilato mi wa itata. Libaka? Kakuli bahabo yena bao ba libelela kuli a ba fange masheleñi. (Liprov. 19:6, 7) Anna, mwanaa bo Eduardo, u bulela kuli haiba lubasi lwa bona lu ikatulela ku lapela Jehova ku fita ku bata masheleñi, bahabo bona ba ka utwisisa kuli Jehova ki wa butokwa hahulu. Haiba ba lubasi ba palelwa ku lapela hande Jehova, bahabo bona ha ba na ku utwisisa kuli Jehova ki wa butokwa hahulu.—Mu bapanye 1 Pitrosi 3:1, 2.

16. (a) Ki mubonelo o cwañi o fosahalile wa kona ku ba ni ona mutu? (Jak. 1:22) (b) Ki likatulo ze cwañi za fuyaulanga Jehova?

¹⁶ Kaizeli yo muñwi ya naa siile lubasi lwa hae ku yo sebeleza kwa naha i sili naa bulelezi baana-bahulu kwa naha yeo kuli: “Lu ezize buitomboli bo butuna kuli ni to sebeleza kwanu. Bo muunaa ka mane ba tuhezi ku sebeza sina muuna-muhulu. Kacwalo, ni sepa kuli Jehova u ka lu fuyaula kabakala kuli ni tile kwanu.” Haiba lu ba ni tumelo ni ku eza likatulo ka ku ya ka tato ya Jehova, lwa kona ku kolwa kuli Jehova u ka lu fuyaula. Jehova ha na ku lu fuyaula haiba lu eza likatulo ze sa mu tabisi. Mi Jehova ha na ku taba haiba lu tuhela ku mu sebeleza ka mabaka a fosahalile.—Mu bale Maheberu 11:6; 1 Joani 5:13-15.

17. Ki kabakalañi ha lu swanela ku kupanga Jehova kuli a lu etelelange pili lu si ka eza kale likatulo, mi lu kona ku eza cwañi cwalo?

 ¹⁷ Mu kupange Jehova kuli a mi etelelange pili mu si ka eza kale likatulo ilikuli mu si ke mwa ikupula kwapili. Mu kupange moya o kenile, butali, ni ketelelo ku Mulimu. (2 Tim. 1:7) Mu ipuze kuli: ‘Ki mwa miinelo ye cwañi mo ni itatela ku utwa Jehova? Kana na kona ku utwa Jehova nihaiba ka nako ye ni nyandiswa? Kana ni ka latelela ketelelo ye zwa ku Jehova ya kuli ni ine ni lubasi lwa ka nihaikaba kuli ku eza cwalo ku ka tahisa kuli lu pile bupilo bwa kwatasi?’ (Luka 14:33) Mu kupe baana-bahulu kuli ba mi tuse mi mu latelele kelezo ye ba ka mi fa ye zwa mwa Bibele. Haiba mu eza cwalo, mu ka bonisa kuli mu sepile kuli Jehova u ka taleleza sepiso ya hae ya kuli u ka mi tusa. Baana-bahulu ha ba na ku mi ezeza likatulo, kono ba ka mi tusa kuli mu eze likatulo ze nde ze ka mi tusa ku pila bupilo bo bunde.—2 Makor. 1:24.

18. Ki mañi ya na ni buikalabelo bwa ku tusa lubasi, mi lu kona ku ezañi kuli lu tuse mutu yo?

¹⁸ Jehova u libelela kuli litoho za mabasi ba babalele mabasi a bona ka nako kaufela. Lu lukela ku babazanga ni ku lapelela litoho za mabasi ba ba peta buikalabelo bwa bona inze ba pila hamoho ni mabasi a bona nihaikaba kuli ba ipumana mwa muliko wa ku siya mabasi a bona kamba batu ba bañwi ba ba bulelela kuli ba eze cwalo. Kwandaa ku ba lapelela, lu na ni kolo ya ku bonisa kuli lwa lata mizwale ba ba sepahala bao ka ku ba tusa ha ba ipumana mwa likozi kamba ha ba kula matuku a ka sipundumukela. (Magal. 6:2, 5; 1 Pit. 3:8) Kana mwa kona ku ba tusa ku fumana musebezi bukaufi ni fo ba pila kamba ku ba fa tuso ye ñwi ye ba tokwa ka putako inge cwalo masheleñi kamba lico? Haiba mu eza cwalo, mwendi ha ba na ku siya lubasi lwa bona kuli ba yo bata musebezi kwa sibaka si sili.—Liprov. 3:27, 28; 1 Joa. 3:17.

19, 20. Ki kabakalañi Bakreste ha ba kona ku kolwa kuli Jehova u ka ba tusa?

¹⁹ Jehova u lu kolwisa kuli: “Mupilelo wa mina u tokwe lilato la masheleñi, mu nze mu kolwa ka ze mu na ni zona cwale. Kakuli yena [Mulimu] u ize: ‘Ha ni na ku mi siya ni kamuta mi ha ni na ku mi fulalela ni kamuta.’ Kuli lu be ni bundume mi lu bulele, lu li: ‘Jehova ki yena ya ni tusa; ha ni na ku saba se siñwi. Sa ka ni eza mutu ki sifi?’” (Maheb. 13:5, 6) Lu kona ku latelela cwañi kelezo yeo mwa bupilo bwa luna?

²⁰ Muuna-muhulu ya pila mwa naha ye shebile u bulela kuli batu hañata ba bulelanga kuli Lipaki za Jehova ki batu ba ba tabile. Muzwale yo u bulela kuli batu bao mane ba lemuhile kuli nihaiba Lipaki ba ba li babotana ba tinanga hande ka nako kaufela mi ba na ni lika kaufela ze ba tokwa. Taba yeo ya lumelelana ni za naa sepisize Jesu. (Mat. 6:28-30) Jehova wa lu lata mi u lu ezezanga lika ze nde. Jehova u iyakatwa hahulu batanga ba hae kaufela mi ka nako kaufela u itukiselize ku ‘bonisa maata a hae’ kuli a lu tuse. (2 Makol. 16:9) Kona libaka ha lu file milao ya mo lu swanela ku pilela mwa lubasi ni mo lu swanela ku ipabalelela kwa mubili. Ha lu mamela milao yeo, lu bonisa Jehova kuli lwa mu lata mi lu mu sepile. “Kakuli se ki sona se si taluswa ki ku lata Mulimu, kuli lu mamele milao ya hae; mi niteñi milao ya hae ha i imezi.”—1 Joa. 5:3.

21, 22. Ki kabakalañi ha mu ikatulezi ku sepa Jehova?

²¹ Bo Eduardo ba bulela kuli ba ziba kuli nako ye ne ba siile bakubona ni bana ba bona ha i konwi ku yoliswa. Kono bo Eduardo ha ba isangi hahulu mamelelo fa lika ze ba ikupula. Buñata bwa batu ba ne ba sebeza ni bona ba fumile kono ha ba na tabo. Mwa mabasi a batu bao ba ba fumile, ku na ni matata a matuna e ba kopana ni ona. Nihakulicwalo, lubasi lwa bo Eduardo lona lu tabile! Nihaike kuli ki babotana, lubasi lwa bo Eduardo ni mabasi a mañwi mwa naha ya bona ba sepile Jehova kuli u ka ba tusa. Bo Eduardo ba bulela kuli, “Kaufelaa luna lwa iponela buniti bwa lisepiso za Jesu.”—Mu bale Mateu 6:33.

²² Mu be ni bundume! Mu ikatulele ku utwa Jehova ni ku mu sepa. Haike lilato la mina la ku lata Jehova, bakumina, ni bana ba mina li mi susueze ku peta hande buikalabelo bwa mina bwa ku babalela lubasi lwa mina Mu ka fita fa ku iponela kuli Jehova ki yena ya mi tusa.