1, 2. Gin pek mage ma joma tiyo kuonde maboyo yudoga ka giduogo pacho? (Ne picha manie chak sulani.)

OWADWA moro miluongo ni Eduardo * nowacho kama: “Ne atiyo tich maber makelona pesa mang’eny ahinya. Kata kamano kane achako puonjora Muma gi Joneno mag Jehova, nafwenyo ni an gi ting’ moro maduong’ ahinya mar konyo jooda obed gi winjruok maber gi Nyasaye kendo ritogi e yor ringruok. Omiyo nadok irgi pacho.”—Efe. 6:4.

² Eduardo nong’eyo maber ni kodok ir joode, to mano ne dhi moro Jehova. Kata kamano, mana kaka Marilyn ma ne owuo kuome e sula mokalo, Eduardo bende ne nyaka chak timo kinda mar loso winjruok e kinde gi joode. E wi mano, ne odhi yudo pek mar pidho chiege gi nyithinde e pinygi kama yuto ne nokie. Ne odhi konyore nade? Be owete gi nyimine e kanyakla ne dhi konye?

3. Ang’o ma jatimore ne nyithindo sama janyuol odak mabor kodgi?

³ Eduardo wacho niya: “Noyudo ajwang’o nyithinda e kinde ma ne dwarore akonygie moloyo. Ne aonge machiegni mondo  wasom sigendini mag Muma kanyachiel, alem kodgi, akwakgi kendo atug kodgi.” (Rapar 6:7) Nyare maduong’ miluongo ni Anna wacho kama: “Nawinjo malit ahinya kuom bedo ni ne ok wadak gi baba pacho. Ka noduogo, ne wang’eye mana nikech surane gi dwonde. Sama ne okwaka komosa, chunya ne bor kode ahinya.”

4. Sama dichwo onge, ere kaka mano chocho ting’ ma en-go mar bedo wi ot?

⁴ Sama baba odak mabor, mano miyo bedo matek mondo ota joode kaka wi ot. Ruby ma chi Eduardo wacho niya: “Nochuna ni mondo atim migepe ariyo—abed Mama kendo abed Baba—kae to bang’e nang’iyo ni an ema ang’ado paro duto e ot. Kane Eduardo oduogo, nochuna achak puonjra bedo e bwo dichwo kaka miyo ma Jakristo. Nyaka sani, pod chunaga mondo aket e pacha ni chwora nitie.” (Efe. 5:22, 23) Eduardo medo wacho kama: “Nyiga nong’iyo kwayo min-gi rusa ka gidwaro timo gimoro. Ne wafwenyo kaka jonyuol ni ne dwarore wariwre lwedo e tayo nyithindwa, kendo ne nyaka apuonjra tayo jooda e yo maber kaka ipuonjo Jokristo.”

5. Ang’o ma wuoro moro notimo mondo olos winjruok e kinde gi joode, to noyudo nyak mane?

⁵ Eduardo nong’ado mar timo duto monyalo mondo olos winjruok obed maber e kinde gi joode kendo okonygi gibed gi winjruok maber gi Nyasaye. Eduardo wacho niya: “Dwacha maduong’ ne en pidho adiera e chuny nyithinda kokalo kuom wechena kod ranyisi maber maketonegi, to ok wachonegi mana gi dhoga ni ahero Jehova. Timna bende ne onego onyis mano.” (1 Joh. 3:18) Be Jehova noguedho kinda mar Eduardo? Anna dwoko niya: “Neno kinda ma baba ne timo mondo obed wuoro maber kendo konyowa wamed sudo machiegni kaka joot ne mulo chunywa ahinya. Kane waneno kaka otimo kinda mondo oyud migepe e kanyakla, mano nomorowa ndi. Piny ne pogowa gi Jehova. Kata kamano ne waneno kaka jonyuolwa noketo pachgi duto kuom adiera, omiyo ne watemo mondo wan bende watim kamano. Baba nosingore ni ok nochak owewa kendo, to adier mano e gima notimo. Ka dine owewa kendo, samoro dikoro sani aonge e riwruok mar oganda Jehova.”

6. En puonj mane ma jonyuol noyudo e kinde lweny moro ma notimore e pinje mag Balkan?

⁶ Weche moko mosene nyiso ni e kinde lweny ma ne timore e pinje mag Balkan, nyithind Joneno mag Jehova ne mor kata obedo ni ne gidak e ngima matek. Nikech ang’o? Jonyuol ma ne ok nyal dhi e tich nikech lwenyno koro ne dong’ pacho. Omiyo ne gipuonjore, ne gitugo kendo wuoyo gi nyithindgi. Mano puonjowa ang’o? Nyithindo dwaro ahinya mondo gibed gi jonyuolgi pacho moloyo mana miyogi pesa, kata mich mamoko. Mana kaka Muma wacho, ka jonyuol odak kendo otiego nyithindgi e yo maber, mano biro miyo nyithindo odong e yo maber.—Nge. 22:6.

7, 8. (a) En ang’o ma jabwogo jonyuol mang’eny sama giduogo ir joodgi? (b) Janyuol nyalo timo ang’o mondo odwok winjruok obed maber e kinde gi nyithinde?

⁷ Gima lit en ni jonyuol moko koseduogo pacho ma gineno ka nyithindo ok rwakgi maber, mano bwogogiga ma gichak wacho ni, “Donge un ema nasebedo kachandoranu higini mang’eny to sani ok unyal neno?” Kata kamano nyithindo bedoga gi chuny marach nikech ne ok gidak gi jonyuolgo. Janyuol nyalo timo ang’o mondo odwok winjruok obed maber e kinde gi nyithinde?

⁸ Kwa Jehova mondo okonyi ng’eyo kaka joodi winjo e chunygi gadier. Yie ni ne iketho. Kwayo ng’wono gadier nyalo konyo. Sama jaodi gi nyithindi neno ni itemo timo gik moko e yo makare, gibiro neno ni adier ikwayo ng’wono kowuok e chunyi. Kitimo  kinda kendo inano, mos mos joodi biro chako heri kendo miyi luor.

9. Ang’o momiyo ok ochuno ni ‘rito joodwa’ onego omi wabed joma manyo mwandu kinde duto?

⁹ Jaote Paulo nondiko ni ka Jokristo moseti ok nyal yudo kaka gikonyore giwegi, to nyithindgi kod nyikwagi onego ‘okonygi.’ Kata kamano Paulo nodhi nyime jiwo Jokristo duto mondo gibed joma gik mochuno romogi ma gin kaka chiemo, lewni kod kar dak. Ok onego wabed joma kedo matek ni mondo wadag e ngima mamalo ahinya. (Som 1 Timotheo 5:4, 8; 6:6-10.) Ok ochuno ni Jakristo obed gi mwandu mag pinyni ni eka ‘orit joode’ e yo maber nimar mwandu mag pinyni kadho. (1 Joh. 2:15-17) Ok onego wawe “wuond mar mwandu” kata “parruok mag piny” omi wajwang’ geno ma joodwa nigo mar yudo “ngima ma en ngima maradier” e piny manyien mar Nyasaye!—Mari. 4:19; Luka 21:34-36; 1 Tim. 6:19.

10. Wanyalo nyiso nade ni wan gi rieko mowuok kuom Nyasaye e weche mag gope?

¹⁰ Jehova ong’eyo ni dwarore wabed gi pesa. Kata kamano, pesa ok nyal ritowa maloyo kaka rieko mar Nyasaye nyalo ritowa. (Ekl. 7:12; Luka 12:15) Kinde mang’eny, ji mathoth ok parga motelo pek manyalo bedoe ka gidhi manyo tich e pinje mamoko. Mano en nikech ok ong’ere kabe gibiro yudo tich mamiyogi pesa kaka gidwarono. Nitie hinyruok mang’eny manyalo betie. Thoth joma dhiga manyo pesa e pinje moko duogoga ka gin gi gope modhuro. Kar bedo joma ni thuolo mar tiyone Nyasaye, gijobedo wasumbini mag joma ohologi pesa. (Som Ngeche 22:7.) En gima nyiso rieko weyo maok wadonjo e gope.

11. Ere kaka loso bajet nyalo konyo joot e weche mag pesa?

¹¹ Eduardo nofwenyo ni mondo orit joode e yo maber bang’ dok pacho, ne nyaka giti gi pesa e yo mariek. En kaachiel gi jaode ne giloso bajet manyiso gik monego ginyiew. Bajedno noting’o mana gik mochuno, to mano en gima joode ne ok ong’iyogo chon. Kata kamano joot duto noriwo bajedno lwedo kendo ne giweyo nyiewo gik maok ochuno. * Eduardo wacho niya: “Kuom ranyisi, nagolo nyithindo e skunde maok mag sirkal kae to aterogi e skunde mabeyo mag sirkal.” En kaachiel gi joode ne gilamo Jehova mondo okonygi giyud tich ma ne ok dhi chocho chenro mar tiyone. Jehova nodwoko lamogi e yo mane?

12, 13. En ang’o ma wuoro moro notimo mondo orit joode, to Jehova noguedho nade kinda ma notimono?

¹² Eduardo wacho niya: “Higini ariyo mokwongo, ngima ne ok dhinwa maber ahinya. Ne ok wayud pesa moromo kendo pesa ma ne akano ne ok nyal chopo dwachwa duto, to mano ne miyo aol ahinya. Kata kamano ne pod wadhi e chokruoge duto kendo ne wadhi e tij lendo kanyachiel.” Eduardo noseramo ni ok odwar tije ma ne nyalo miyo obed mabor gi joode kuom dweche kata kuom higini. Owacho niya: “Kar mano napuonjora tije mathoth ma kapo ni achiel ok kel yuto to atimo machielo.”

¹³ Nikech ne chuno ni nyaka Eduardo chul gopene mos mos, mano ne chuno ni ochul pesa mang’eny e wi gowino. Kata kamano, Eduardo noikore mar chulo pesano mondo odhi nyime dak kanyachiel gi joode ka gidhi nyime tiyo ne Jehova. Owacho niya: “Pesa ma ayudo sani tin ahinya kopim gi ma ne ajayudo e piny machielo, kata kamano pok wanindoga kech. ‘Bad Jehova ok chiek.’ E wi mano, ne wabedo jopainia. Gima wiwa ok nyal wilgo en ni bang’e weche mag yuto noduogo obedo maber, kendo  yudo gik mochuno e ngimawa ne ok tek.”—Isa. 59:1.

14, 15. Joot nyalo nyagore nade gi pek ma giyudo kuom wedegi majiwogi ni gimany mwandu, to ranyisi maber ma giketo nyalo konyo nade?

¹⁴ E pinje moko, ji mang’eny nenoga ni ochuno ni nyaka gimi wedegi koda osiepegi pesa koda kony mamoko. Eduardo wacho kama: “Mano en kit anyuolawa kendo wahero chiwo gik moko. Kata kamano, nitie tong’. Awuoyoga gi wedena e yo mariek kanyisogi ni anyalo mana konyogi kaka nyalore tek mana ni ok ajwang’o ting’ mar rito jooda.”

¹⁵ Wede nyalo bedo mager gi joma duogoga koweyo tich loka kata matamore weyo joodgi mondo gidhi giti loka. Nikech ang’o? Nikech wedego neno ni jogo onego odhi loka eka giyud konyruok. Wede moko nyalo wacho ni ng’at ma kamano ok dwar konyo jowadgi. (Nge. 19:6, 7) Anna nyar Eduardo to wacho niya: “Sama watamore luwo yore mag manyo mwandu nikech wadwaro tiyo ne Jehova, wedewa moko nyalo fwenyo ni wakawo lamo mar Jehova kaka gima duong’ e ngimawa. Ginyalo fwenyo mano nade ka wasiko watimo mana gik ma gidwaro?”—Pim gi 1 Petro 3:1, 2.

16. (a) Ere kaka ng’ato nyalo ‘wuondore kende owuon’? (Jak. 1:22) (b) Jehova guedhoga paro machalo nade?

¹⁶ Nyaminwa moro noweyo chwore gi nyithinde mondo odhi oti e piny moro momew. Bang’ chopo kuno, nonyiso jodong-kanyakla niya: “Wachiwore ahinya mondo omi achop e pinyni. Kata mana chwora bende noyie weyo bedo jaduong’-kanyakla. Omiyo an gi geno ni Jehova biro guedho paro mwang’adoni.” Kinde duto Jehova guedhoga mana paro ma ng’ato ong’ado konyisogo ni en gi yie kuome. Ere kaka doguedh paro ma ng’ato ong’ado maok luwre gi dwache, to ahinya wuon sama ng’atno weyo kata migepe ma Nyasaye omiye e kanyakla?—Som Jo Hibrania 11:6; 1 Johana 5:13-15.

17. Ang’o momiyo ng’ato onego omany kony kuom Jehova kapok ong’ado paro moro amora, to onyalo timo mano nade?

¹⁷ Many kony kuom Jehova kapok ing’ado paro moro amora to ok bang’ kiseng’ade. Kwaye mondo omiyi roho maler, rieko,  kendo mondo otayi. (2 Tim. 1:7) Penjri kama: ‘Aikora luwo kaka Jehova dwaro e okang’ maromo nade? Be aikora timo kamano kata mana e sand? Be abiro yie luwo kaka Jehova dwaro ni mondo adag gi jooda kata obedo ni mano nyiso ni samoro wanyalo bedo gi gik ringruok matin?’ (Luka 14:33) Kwa jodong-kanyakla okonyi gi Ndiko manyalo jiwi e ng’ado paro kendo ket yie koda geno mari kuom singo mar Jehova ni obiro konyi kiluwo kaka odwaro. Jodong-kanyakla ok bi ng’adoni paro mogik kuom gima onego itim, kata kamano, gibiro konyi mondo itim yiero mabiro miyo ibed mamor bang’e.—2 Kor. 1:24.

18. En ng’ano ma Nyasaye omiyo ting’ mar rito joot, to owete nyalo konyo e kinde mage?

¹⁸ Jehova dwaro ni wiye udi ochop “ting’” momiyogi mar rito joutegi pile ka pile. Wapwoyo kendo walamo ne jogo duto machopo ting’no maok gidak mabor gi joutegi kata bed ni jomoko jarogi kata chunogi ni gidag mabor gi joodgi. Mopogore gi lamonegi, wan gi thuolo mar nyiso ni wahero owetewa, sama masira moro oyudogi kata tuwo moro odonjo apoya. (Gal. 6:2, 5; 1 Pet. 3:8) Be inyalo konyo owetewa moko mondo oyudie tich kama chiegni, kata konyogi gi gimoro ma ginyalo dwaro ahinya kaka pesa kata chiemo? Kuom timo kamano, inyalo konyogi kik giwe joodgi chien ka gidhi manyo tich kuonde maboyo.—Nge. 3:27, 28; 1 Joh. 3:17.

19, 20. Ang’o momiyo Jokristo nyalo bedo gadier ni Jehova biro konyogi?

¹⁹ Muma jiwo kama: “Kik ubed jo ma ohero mwandu; to gigo ma un godo mondo oromu. Nikech Nyasaye owuon e mowacho niya, ‘Ok anajwang’i ngang’, kendo ok anaweyi ngang’.’ E momiyo, wanyalo wacho gi chir niya, ‘Ruoth e jakonya, ok analuor gimoro; Ere gi ma dhano nyalo timona?’” (Hib. 13:5, 6) Wanyalo timo kamano nade?

²⁰ Owadwa moro ma en jaduong’-kanyakla e piny moro modhier wacho kaka ji wuoroga ni Joneno mag Jehova gin joma mor kinde duto. Owacho ni ji bende osefwenyo ni kata Joneno modhier rwakorega maler kendo nenore ka joma ok ochando gimoro. Mano luwore gi gima Yesu nosingo ne jogo maketo wach Pinyruoth obednegi mokwongo. (Math. 6:28-30, 33) Jehova Wuonwa manie polo oheri kendo odwaro mondo iyud ber kaachiel gi nyithindi. ‘Wang’ Jehova ng’iyo piny duto koni gi koni, mondo tekone onyisre ni jogo ma chunygi olony kare e nyime.’ (2 Weche 16:9) Mano e momiyo Jehova omiyowa chike matayo ngima joot koda kaka onego wachop ting’ ma wan-go. Ka waluwo chikego, wanyiso ni wahere kendo wagene. “Nimar hero Nyasaye en mako chikne, to chikne ok tek.”—1 Joh. 5:3.

21, 22. Ang’o momiyo ing’ado e chunyi mar keto genoni chuth kuom Jehova?

²¹ Eduardo wacho niya: “Ang’eyo ni higini ma ne adakgo mabor gi jaoda gi nyithinda osekalo kendo ok ginyal duogo, kata kamano, ok asik ka aywago ang’e. Thoth joma ne watiyogo tinde omew mak mana ni gionge gi mor e ngimagi. Gin gi tungni mang’eny e ngimagi mar joot. Wan to wadak gi kuwe kendo gi mor mogundho! Kendo amor ahinya neno kaka owete manie pinywaka, temo ahinya mondo oket tiyo ne Jehova obed mokwongo e ngimagi kata obedo ni moko kuomgi odhier. Waduto waneno kaka weche ma Yesu nosingonwa chopo gadier.”—Som Mathayo 6:33.

²² Bed gi chir! Yier mar luwo chike Jehova kendo gene chuth. We mondo hera miherogo Nyasaye, jaodi, koda nyithindi omi ichop ting’ ma in-go mar ritogi gibed gi winjruok maber gi Nyasaye. Kitimo kamano, to ibiro ng’eyo ni kare ‘Jehova e jakonyni.’