1, 2. Juk nacionman trabajaq ëwakoqkuna wayinkunaman kutirnin, ¿imakunapataq pasayan? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq dibüjuta.)

EDUARDUM * kënö willakun: “Juk nacionchömi täraq kä, tsëchöqa juk alli trabäjömi kaq y atska qellëtam ganaq kä. Peru Jehoväpa Testïgunkunawan Bibliata yachakurmi, cuentata qokurirqä familiäta wananqanchö y Diospa kaqchö cuidë mas precisaq kanqanta. Tsëmi wayïman kutikurqä” (Efes. 6:4).

² Familianman kutinanta Jehovä munanqantam Eduarduqa cuentata qokurirqan. Peru juknin yachatsikïchö parlanqantsik Liliänanöpis, familianwan alli këninta y kuyanakïninkunatam altsananraq karqan. Jina alläpa mana qellë kanqan nacionchömi familianta wätanan karqan. ¿Cada killa gastunkunapaq tinkupukuyanmantsuraq karqan? Congregacionpita cristiänu mayinkuna, ¿imallachöpis yanapëta puëdiyanmantsuraq?

3. ¿Imanötaq wamrakuna kayan teytankuna karuchö täräyaptin?

³ Eduarduqa kënöpis ninmi: “Cuentatam qokurirqä wamräkuna mas wanayanqan witsankuna mana pushanqäta ni yachatsinqäta. Manam pëkunawantsu këkarqä Bibliata leyipunäpaq, mañakuyänäpaq,  pukllayänäpaq y waqupärinäpaqpis (makallarinäpaqpis)” (Deut. 6:7). Mayor wamran Änam kënö nin: “Teytä lädöchö mana kaptinmi, mantsallïsha y llakishqa sientikoq kä. Y kutiramuptinqa, qaqllanta y vosninllatam reqiyaq kayä. Waqupämaptimpis manam allitsu sientikoq kä”.

4. Juk teyta karuchö tärashqa kaptinqa, ¿imanirtaq familianta dirigi sasaraq kanman?

⁴ Juk teyta karuchö atska tiempu tärashqa kaptinqa, familianta dirigiqa mas sasaran kanqa. Eduardupa warmin Rubïmi kënö nin: “Noqam maman y teytan cuenta wamräkunapaq kaq kä. Yachakärirqämi cäsi llapanta noqalla decidita. Eduardu kutiramuptinqa, Dios mandakunqannö pëpa mandädunchö këtanam yachakunä karqan. Peru höraqa qonqarïmi pë këchö këkanqanta” (Efes. 5:22, 23). Eduardunam nin: “Wamräkunaqa mamanllatam permïsutapis mañakuyaq. [. . .] Dios mandakunqannömi familiäta dirigita yachakurqä”. Eduarduwan Rubïqa alleqmi entiendiyarqan, ishkan juntu imatapis rurayänampaq y akrayänampaq kaqta.

5. a) ¿Imanötaq juk teyta käruchö täranqanrëkur pasakunqankunata altsëta procurarqan? b) ¿Imataq pasakurqan?

⁵ Familianchö y Diospa kaqchö alli këninta altsanampaqmi Eduarduqa decidïdu këkarqan. Kënömi nin: “Wamräkunataqa yachatsita munarqä rurënïkunawanmi; manam Jehoväta kuyämi ninällatsu karqan, antis rurënïkunawanmi rikätsikunä karqan” (1 Juan 3:18). ¿Ruranqankunata Jehovä bendicirqanku? Wamran Änam kënö nin: “Alli teyta këta y noqäkunaman witimïta procuranqanta rikëqa, alläpam kushitsiyämaq. Jina kushikuyaqmi kayä congregacionchö yanapakoqta rikarpis. Kë munduqa Jehoväpita karupatsiyämëtam munaq, peru teytäkunaqa Diospa kaqchömi ocupädu këkäyarqan, tsëmi pëkunanölla rurayänäpaq yanapayämarqan. Mana imëpis jaqiyämänampaqmi papänïqa awniyämarqan, y cumplirqanmi. Sitsun yapë ëwakunman karqan, itsa Diospa markanchö këkämantsu karqan”.

6. Guërra de los Balcanes nishqan pasakuptin, ¿imapitataq teytakuna cuentata qokuriyarqan?

⁶ Guerra de los Balcanes nishqan witsanmi, tsëchö täraq wakin Testïgu familiakunaqa cuentata qokuyarqan sasa tiempupa pasëkarpis wamrankuna kushishqa sientikuyanqanta. ¿Imanir? Porqui teytankuna mana trabajaq ëwarninmi wayinkunachö wamrankunawan pukllayaq, estudiayaq y parlayaq. ¿Imatataq këpita yachakuntsik? Qellëpa o qarëkunapa rantin teytankuna lädunchö kayänanta wamrakuna wanayanqantam. Jina teytankuna wamrankunata yachatsiyaptin y pëkunawan tiemputa pasayaptin, alli yarqupukuyänampaq kaqtam Bibliapis nin (Prov. 22:6).

7, 8. a) ¿Imataq wakin teytakuna niyan? b) ¿Imanötaq wamrankuna llakishqa o resentïdu sientikuyaptin teytankuna yanapayanman?

⁷ Wayinkunaman kutirninmi, wakin teytakunaqa wamrankuna resentïdu kayanqanta o cuentaman mana churayanqanta rikäyan. Tsëmi, wakinkunaqa kënö itsa niyanman: “Qamrëkur imëkata rurashqa këkaptï, ¿imanirtaq tsënö tratamanki?” nir. Manam cuentata qokuyantsu lädunchö mana kayanqampita wamrankuna tsënö kayanqanta. Tsënö pasashuptikiqa, ¿imataraq rurankiman?

⁸ Familiëki imanö sientikunqanta entiendita procuranëkipaq Jehoväta mañakï. Tsëpitana, shonqupita patsë familiëkita ni qampis culpayoq kanqëkita y tsëpita llakikunqëkita. Tsëta altsanëkipaq cada junaq sinchikunqëkita majëkiwan wamrëkikuna rikarninqa, ninqëkimanmi markäkuyanqa (yärakuyanqa). Kallpachakurnin y pacienciayoq karninqa itsa yapë familiëkipa kuyakïninta y respëtunta tarinki.

9. ¿Imanirtaq familianta ‘wanayanqankunata qoyänampaq’ cristiänukuna kapoqyoq këtaraqtsu wanayan?

⁹ Wamrankuna y willkankuna edäyashqa teytankunata y awilunkunata wanayanqankunachö yanapayänampaqmi apostul Pabluqa nirqan. Jina nirqanmi, alli kawakïta ashiyänampa rantin, kayäpunqankunallawan kushishqa kawakuyänampaq kaqtapis (leyi 1 Timoteu 5:4; 5:8, NM *; 6:6-10). Juk cristiänu familianta ‘wanayanqankunata qonampaqqa’ manam kë ushakëkaq munduchö kapoqyoq këtaraqtsu wanan (1 Juan 2:15-17). Ama jaqishuntsu ‘capoqyoq quepaq locuyë’ o ‘que bidacho imecapaqpis yarpacachecuna’, familiantsik mushoq Patsachö mana wanurnin kawakïta chaskiyänampaq kaqta (Mar. 4:19; Lüc. 21:34-36; 1 Tim. 6:19, NM).

10. ¿Imatataq Jehoväpa yachënin yachatsimantsik jaqayoq kë asuntupaq?

¹⁰ Jehoväqa musyanmi kawanapaqqa qellëta wananqantsikta. Peru tsënö kaptimpis manam Jehoväpa yachëninnöqa tsapämënintsikta puëdintsu (Ecl. 7:12; Luc. 12:15). Mëtsikaqmi alleqllaqa yarpachakuyashqatsu juk nacionman täraq ëwë jaqayoq këman chätsikunqanta, y manam segürutsu atskata ganayänampaq kaqqa, mas bienqa peligrukunam kan. Mëtsikaq ëwakoqkunam jaqayoq kutiyämun. Diosta sirwiyänampaq tiempunkuna kanampa rantinmi, qellë prestakoqninkunapa esclävun tikrariyan (leyi Proverbius 22:7 *). ¿Imatataq Jehovä yachatsimantsik? Jaqayoq mana kanapaqmi.

11. ¿Imanirtaq yanapakunman ëkata gastayänäpaq kaqta puntallapitana qellqanqantsik?

¹¹ Eduarduqa familianmanmi kutirqan, peru familianta alli manteninampaqqa gastunkunatam alli rikänan karqan tinkupukunampaq. Pëwan warminqa alleqmi rikäyarqan imata wanayanqanta, tsëmi tsëta musyarir ëkata gastayänäpaq kaqta qellqayarqan. Tsënö rurayanqanwanqa manam unënönatsu gastayaq. Peru llapanmi yanapanakuyarqan alläpa mana gastayänampaq. * “Tantiariyänëkipaq, wamräkunatam particular colegiupita jorqarir estädupa colegiunman churariyarqä” ninmi Eduardu. Pëwan familianmi Diospa kaqchö yanapakuyänampaqnölla trabäjuta tarinampaq Jehoväman mañakuyarqan. ¿Mañakïninkunata Jehovä wiyarqantsuraq?

12, 13. a) ¿Imatataq juk teyta rurarqan familianta manteninampaq? b) ¿Imanötaq Jehovä bendicirqan Eduardu decidinqanta?

¹² Eduardum kënö yarpan: “Qallanan ishkë watakunaqa mas wallkallatam gastëta procurayarqä. Gananqäpis manam gastökunapaq tinkoqtsu, churakunqä qellëpis ushakëkarqannam y noqapis utishqam sientikoq kä. Tsënö karpis, llapäkunam llapan reunionkunaman y Diospita yachatsikoq ëwayaq kayä”. Eduarduqa decidïdum këkarqan familiampita karupätseq trabäjukunata mana chaskinampaq. Pëmi nin: “Imëka rurëtam yachakurqä, tsëmi juk trabäju mana kaptimpis jukchö trabajëta puëdeq kä”.

¹³ Debikunqanta pagakïta demorarninmi, interesninta mastaraq pagakurqan. Tsënö kaptimpis, tsëqa manam igualantsu Jehovä mandakunqannö familianwan juntu imëka rurëchö kayanqanwanqa. Pëmi nin: “Juk nacionchö gananqäpita 10 kutipitapis mas wallkallatam kananqa ganä, peru mallaqëtaqa manam pasayätsu. Jehovämi yanapayämashqa. Precursormi tikrariyarqä y qellë asuntuchöpis manam alläpaqa pishipäyarqänatsu, tsëmi familiäta manteniqa sasanatsu karqan” (Is. 59:1).

14, 15. a) ¿Imatataq cristiänukuna rurayanman wakin cösaskunata puntaman churayänampaq familiankuna exigiyaptin? b) ¿Imanötaq familiantsikta yanapanqa Diospa kaqta puntaman churanqantsik?

¹⁴ Mëtsika sitiukunachömi familiankunata y amïgunkunata qellëta o qarëta qoyänampaq obligädu sientikuyan. Eduardum nin: “Tsënö costumbriyoqmi kayä y gustayämanmi. Peru musyämi mëyaqlla kanampaq kaqta. Yachëllapam kastäkunata nirï warmïpaq, wamräkunapaq y Diospa kaqchö rurënïkunapaq qellënïkuna tinkuptinraq, puëdinqämannö pëkunata qonäpaq kaqta”.

¹⁵ Itsa wakin familiakunaqa piñakuyanqa, pipis juk nacionpita markankunaman kutiyämuptin o karuchö trabajëta mana munayaptin. Itsa qellë asuntuchö yanapayänanta munar, familiankunapaq mana yarpachakunqanta niyanman (Prov. 19:6, 7). Eduardupa wamran Änam kënö nin: “Wakin cösaskunapita Diospa kaqta puntaman churayaptïqa, kastäkunaqa cuentatam qokuriyanqa noqakunapaq Jehovä mas precisaq kanqanta. Mana tsënö rurayaptïqa, ¿imanöparaq cuentata qokuyanman?” (igualaratsi 1 Pëdru 3:1, 2 ninqanwan).

16. a) ¿Imanötaq wakinkuna ‘quiquincunalla engañaquicayan’? (Sant. 1:22.) b) ¿Imanö kaq decisiontataq Jehovä bendicin?

¹⁶ Juk cristiänam espösunta y wamrankunata jaqirir juk nacionman ëwakurqan. Tsë nacionman chärirmi, anciänukunata kënö nirqan: “Imëka sacrificiukunata rurëkurmi shamurqö. Espösöpis anciänu kënintam jaqishqa. Tsëmi tsënö rurayanqäpita Jehovä bendiciyämänanta shuyarä”. Peru Diosqa pëman markäkur imatapis decidinqantsiktam bendicin, tsëqa, ¿imanöraq Jehovä bendicinman tsënö ruranqan munënimpa contran këkaptin, y Diospa kaqchö cargukunata jaqikäyaptinqa? (Leyi Hebrëus 11:6 y 1 Juan 5:13-15.)

17. a) ¿Imanirtaq imatapis manaraq akrar Jehoväpa yanapakïninta mañakushwan? b) ¿Imanötaq Jehoväpa yanapakïninta ashishwan?

¹⁷ Decidinqëkikunapita mana llakikunëkipaqqa, manaraq imatapis akrar Jehoväpa yanapakïninta ashi. Yachënin y santu espïritun pushashunëkipaq mañë (2 Tim. 1:7). Kënö tapukï, ¿Jehoväta llapanchö  wiyakunäpaqku listu këkä? ¿Chikir qatikachäyämaptimpis sirwikämanllatsuraq? Tsënö kaptinqa, ¿manatsuraq Diosta wiyaköman wananqäkunallawan kawakunä kaptimpis? (Lüc. 14:33). Anciänukunawan parlë y Bibliawan consejayäshunqëkinölla rurë. Tsënöpam rikätsikunki Jehovä yanapashunëkipaq kaqman confiakunqëkita. Anciänukunaqa manam qamrëkur decidiyanqatsu, peru pëkuna consejayäshunqëkiqa kushishqa kawakunëkipaq imatapis akranëkipaqmi yanapashunki (2 Cor. 1:24).

18. a) ¿Pitataq Jehovä churashqa familianta manteninampaq y cuidanampaq? b) ¿Imanötaq teyta kaqta yanapëta puëdishwan?

¹⁸ Jehoväqa teyta kaqtam churashqa familianta manteninampaq. (Gäl. 6:5). Kastankuna o kikinkuna karuta ëwar trabajëta munayaptimpis, mëtsikaq teytakunam familianta manteniyan pëkunapita mana rakikarninlla. ¿Tsënö rurayanqampita felicitarquntsikku? ¿Pëkunapaqpis mañakuntsikku? Jinamampis, kuyakïnintsiktaqa rikätsikushun qeshyakunapa o sasakunapa pasayaptin yanaparninmi (Gäl. 6:2; 1 Pëd. 3:8). Tantiyarinapaq, ¿manatsuraq trabäjuta ashirnin o mas wanayanqan hörakunachö mikïwan o qellëwan yanaparishwan? Itsa tsënö ruranqantsikqa, yanaparinman familianta jaqirir juk markakunaman trabajaq mana ëwanampaq (Prov. 3:27, 28; 1 Juan 3:17).

19, 20. ¿Imanirtaq cristiänukuna Jehovä yanapanampaq kaqman següru këkäyanman?

¹⁹ Bibliam kënö nin: ‘Qellepaq ama locuyäyëtsu. Conformacuyë cayäpushonqequicunallawan, porqui Diosnintsicpis quenomi nishqa: “Manam qonqashqequitsu ni jaqirishqequitsu” nir. Tsemi peman marcäcurnin queno ninantsic: “Diosmi yanapamaqnï y manam mantsacushaqtsu. Tseno quecaptin ¡manam nuna ni imata ruramanqatsu!”’ (Heb. 13:5, 6). ¿Imanötaq kë textu ninqan cumplikan?

²⁰ Waktsalla nacionchö täraq anciänum kënö nin: “Mëtsikaq nunakunam niyan Jehoväpa testïgunkuna kushishqa kanqantsikta. Jina cuentata qokuyanmi mas waktsan kaqkuna alli vistishqa kayanqanta y wakimpitapis mas kapoqyoqnö pareciyanqanta”. Tsëmi rikätsikun, Diospa Gobiernunta puntaman churaqkunapaq Jesus ninqan cumplikanqanta (Mat. 6:28-30, 33). Ciëluchö këkaq Teytëki kuyashunqëkita y familiëkipaq alli kaqta munanqantam següru këkänëki. Bibliam kënö nin: “Jehoväpa nawinkunaqa jinantin patsapam rikarëkan pëllata llapan shonqunkunawan kuyaqkunata kallpanwan yanapanampaq” (2 Crön. 16:9). Pëmi mandamarquntsik familiantsikwan kushishqa kawakunapaq imanö cuidanapaq kaqta. Ninqannölla rurarninqa kuyanqantsikta y pëman markäkunqantsiktam rikätsikïkantsik. Porqui ‘Diosta kuyëqa: leyninta wiyakïmi, y tsë leyninkunaqa manam utitsikuntsu’ (1 Juan 5:3, NM).

21, 22. ¿Imanirtaq Jehoväman confiakunëkipaq churakarqunki?

²¹ Eduardum kënö nin: “Warmïpitawan wamräkunapita karuchö karnin tiemputa perdinqätaqa manam recuperëta puëdishaqtsu, y tsëman alläpa mana yarpachakïtam procurä. Punta trabajaq mayïkunaqa kapoqyoqmi kayan, peru familiankuna atska problëmayoq kayaptinmi kushishqatsu kawayan. Peru noqakunaqa juknölla y kushishqam kawakuyä. Alläpam kushikö kë nacionchö wakin cristiänu mayïkuna waktsa këkarnimpis, kawëninkunachö Diospa kaqta puntaman churayanqanta. Llapäkunam Jesus awnikunqan rasumpa kanqanta rikëkäyä” (leyi Mateu 6:33).

²² ¡Ama mantsakïtsu! Jehoväta wiyakï y pëman confiakï. Diosta, majëkita y wamrëkikunata kuyanqëki, yanapashï familiëkirëkur ruranëkipaq kaqta cumplinëkipaq. Tsënö rurarqa, rikankim Jehovä yanapashoqniki kanqanta.