1, 2. Anong mga hamon ang napapaharap sa mga bumabalik mula sa abroad? (Tingnan ang larawan sa simula ng artikulo.)

“NOONG nasa abroad ako, maganda ang trabaho ko at kumikita ng malaki,” ang sabi ni Eduardo. * “Pero nang makipag-aral ako ng Bibliya sa mga Saksi ni Jehova, nakita kong meron akong mas mahalagang responsibilidad—ang pangalagaan ang pamilya ko sa espirituwal, hindi lang sa pisikal na paraan. Kaya umuwi na ako.”—Efe. 6:4.

² Alam ni Eduardo na napalugdan niya si Jehova nang bumalik siya sa kaniyang pamilya. Pero gaya ni Marilyn, na binanggit sa naunang artikulo, kailangang ayusin ni Eduardo ang nasirang kaugnayan niya sa kaniyang asawa’t mga anak. Kailangan din niyang kumita nang sapat para mapaglaanan sila. Paano niya gagawin iyon? Paano siya matutulungan ng mga kapatid sa kongregasyon?

3. Paano naaapektuhan ang mga anak kapag hindi nila kapiling ang kanilang magulang?

³ “Alam kong napabayaan ko ang aking mga anak noong kailangang-kailangan nila ang gabay at pagmamahal ko,” ang sabi ni Eduardo. “Wala ako roon para basahan sila ng mga kuwento sa  Bibliya, manalanging kasama nila, yakapin sila, at makipaglaro sa kanila.” (Deut. 6:7) Naaalala ng panganay niyang si Anna: “Nai-insecure ako noong hindi namin kasama si Papa. Nang bumalik siya, nakilala lang namin siya sa mukha at boses. Naasiwa ako no’ng yakapin niya ‘ko.”

4. Bakit mahihirapan ang isang ama na gampanan ang kaniyang pagkaulo kapag nawalay siya sa kaniyang pamilya?

⁴ Mahihirapan din ang isang ama na gampanan ang kaniyang pagkaulo kapag nawalay siya sa kaniyang pamilya. Ipinaliwanag ng asawa ni Eduardo na si Ruby: “Dalawa ang naging papel ko—Nanay at Tatay—at nasanay akong ako ang kadalasang nagdedesisyon para sa pamilya. Nang umuwi na si Eduardo, kinailangan kong matutuhan kung paano dapat magpasakop. Hanggang ngayon, kailangan kong paalalahanan ang sarili ko paminsan-minsan na nandito ang mister ko.” (Efe. 5:22, 23) Sinabi pa ni Eduardo: “Nasanay ang mga anak ko na sa nanay nila nagpapaalam. Bilang mga magulang, naunawaan namin na kailangan naming ipakita sa aming mga anak na nagkakaisa kami sa pagdedesisyon, at kinailangan kong matutuhang manguna sa Kristiyanong paraan.”

5. Paano inayos ng isang ama ang nasirang kaugnayan niya sa kaniyang pamilya? Ano ang resulta?

⁵ Determinado si Eduardo na gawin ang lahat para maayos ang kaugnayan niya sa kaniyang pamilya at mapatibay sila sa espirituwal. “Tunguhin kong ituro ang katotohanan sa aking mga anak sa salita at sa gawa—hindi lang basta sabihing mahal ko si Jehova kundi ipakita rin iyon.” (1 Juan 3:18) Pinagpala ba ni Jehova ang mga pagsisikap ni Eduardo? “Nakita namin ang lahat ng pagsisikap niya na maging mabuting ama at muling mapalapit sa amin, at nakatulong iyon nang malaki,” ang sabi ni Anna. “Nang makita naming umaabot siya ng pribilehiyo sa kongregasyon, naging proud kami sa kaniya. Sinisikap ng sanlibutan na ilayo kami kay Jehova. Pero nakita naming nakapokus sa katotohanan ang aming mga magulang kaya sinikap naming tularan sila. Nangako si Papa na hindi na niya kami muling iiwan, at tinupad niya iyon. Kung umalis siya uli, malamang na wala ako ngayon sa organisasyon ni Jehova.”

6. Anong aral ang natutuhan ng ilang magulang sa panahon ng digmaan?

⁶ Ipinakikita ng ilang karanasan na noong may digmaan sa Balkans, ang mga anak ng mga Saksi ni Jehova sa lugar na iyon ay masasaya kahit mahirap ang sitwasyon. Bakit? Dahil ang mga magulang, na hindi makaalis para magtrabaho, ay laging nasa bahay at nag-aaral kasama ng kanilang mga anak, nakikipaglaro sa mga ito, at nakikipagkuwentuhan. Ang aral? Mas kailangan ng mga anak ang kanilang mga magulang kaysa sa pera o mga regalo. Oo, gaya ng sinasabi ng Salita ng Diyos, nakikinabang ang mga anak kapag kasama nila ang kanilang mga magulang at sinasanay sila ng mga ito.—Kaw. 22:6.

7, 8. (a) Ano ang pagkakamali ng ilang magulang pagbalik sa kanilang pamilya? (b) Paano matutulungan ng mga magulang ang kanilang mga anak na madaig ang negatibong damdamin?

⁷ Sa pagbalik ng ilang magulang, ang kanilang mga anak ay galít o walang amor sa kanila. Kaya naman nasasabi nila, “Iyan ba ang igaganti n’yo sa lahat ng sakripisyo ko para sa inyo?” Pero ang negatibong damdamin ng mga anak ay maaaring dahil na rin sa pagkawalay sa kanilang mga magulang. Ano ang puwedeng gawin ng magulang para muling makuha ang loob ng kaniyang mga anak?

⁸ Hilingin kay Jehova na tulungan kang maging mas maunawain sa iyong pamilya. Pagkatapos, aminin sa iyong pamilya na may pagkukulang ka rin. Makakatulong ang taimtim na paghingi ng paumanhin. Habang nakikita ng iyong asawa’t mga anak na talagang sinisikap mong ayusin ang inyong problema, madarama nila ang iyong sinseridad. Kung determinado ka at matiisin, maaaring  unti-unting manumbalik ang pagmamahal at paggalang sa iyo ng pamilya mo.

9. Bakit hindi kailangang magkumahog sa materyal na mga bagay para mapaglaanan ang pamilya?

⁹ Sinabi ni apostol Pablo na kapag nangangailangan ng pinansiyal na tulong ang may-edad nang mga Kristiyano, ang mga anak at apo ay dapat “magbayad ng kaukulang kagantihan sa kanilang mga magulang at mga lolo’t lola.” Pero pinayuhan din ni Pablo ang lahat ng Kristiyano na maging kontento sa pang-araw-araw na pangangailangan—pagkain, damit, at tirahan. Hindi tayo dapat magkumahog para sa mas maalwang buhay o pinansiyal na seguridad. (Basahin ang 1 Timoteo 5:4, 8; 6:6-10.) Para mapaglaanan ng isang Kristiyano ang kaniyang pamilya, hindi niya kailangang magpayaman sa sanlibutang ito, na malapit nang lumipas. (1 Juan 2:15-17) Huwag nating hayaan na dahil sa “mapanlinlang na kapangyarihan ng kayamanan” o “mga kabalisahan sa buhay” ay makabitiw ang ating pamilya sa “tunay na buhay”!—Mar. 4:19; Luc. 21:34-36; 1 Tim. 6:19.

10. Paano tayo magpapakita ng makadiyos na karunungan pagdating sa pangungutang?

¹⁰ Alam ni Jehova na kailangan natin ng pera. Pero limitado lang ang proteksiyon at tulong na naibibigay nito kumpara sa makadiyos na karunungan. (Ecles. 7:12; Luc. 12:15) Kadalasan, hindi naiisip ng iba kung gaano kalaking halaga ang kailangan para makapagtrabaho sa abroad, at hindi pa sigurado na kikita sila roon. Ang totoo, may panganib din sa pag-a-abroad. Marami ang bumabalik na baon sa utang. Sa halip na higit na makapaglingkod sa Diyos, kailangan nilang paglingkuran ang mga pinagkakautangan nila. (Basahin ang Kawikaan 22:7.) Isa ngang katalinuhan na umiwas sa pangungutang.

11. Paano makakatulong sa pamilya ang pagbabadyet?

¹¹ Nakita ni Eduardo na para magtagumpay ang desisyon niyang manatili sa piling ng kaniyang pamilya, dapat silang maging praktikal sa paggastos. Gumawa silang mag-asawa ng badyet batay sa kung ano lang ang talagang kailangan nila. Siyempre, mas tipid ang badyet na iyon kaysa sa nakasanayan ng pamilya. Pero nakipagtulungan ang lahat at hindi gumastos ng pera sa mga hindi kailangan. * “Halimbawa,” ang sabi ni Eduardo, “mula sa private school, inilipat ko ang mga anak ko sa mahuhusay na public school.” Ipinanalangin niya at ng kaniyang pamilya na makakita siya ng trabahong hindi makakasagabal sa kanilang espirituwal na rutin. Paano sinagot ni Jehova ang kanilang mga panalangin?

12, 13. Ano ang ginawa ng isang ama para mapaglaanan ang pamilya niya? Paano pinagpala ni Jehova ang determinasyon niyang pasimplehin ang kanilang buhay?

¹² “Sa unang dalawang taon, hirap na hirap kami,” ang sabi ni Eduardo. “Unti-unting nauubos ang ipon ko, kapos kung minsan ang kinikita ko para sa mga gastusin namin, at pagod na pagod ako. Pero nakakadalo kami sa lahat ng pulong at nakakapaglingkod nang magkakasama.” Ipinasiya ni Eduardo na huwag man lang pag-isipang kumuha ng trabaho na maglalayo sa kaniya sa pamilya niya nang ilang buwan o taon. “Sa halip,” ang sabi niya, “nagsikap akong matuto ng iba’t ibang trabaho para kapag hindi puwede y’ong isa, may iba pa ‘kong puwedeng pagkakitaan.”

¹³ Dahil paunti-unting huhulugan ni Eduardo ang kaniyang mga utang, mas malaking interes ang kailangan niyang bayaran. Pero itinuring niyang maliit na sakripisyo lang iyon para hindi na siya mawalay sa kaniyang pamilya, gaya ng gusto ni Jehova. “Wala pang 10 porsiyento ng suweldo ko sa abroad ang kinikita ko ngayon,” ang sabi ni Eduardo, “pero hindi naman kami nagugutom. ‘Hindi maikli ang kamay ni Jehova.’ Sa katunayan, nagpayunir pa kami. Ang nakakatuwa, di-nagtagal ay gumaan-gaan na rin ang buhay namin.”—Isa. 59:1.

14, 15. Paano mapagtatagumpayan ng pamilya ang panggigipit ng mga kamag-anak na unahin ang materyal na mga bagay? Ano ang maaaring maging resulta ng kanilang mabuting halimbawa?

¹⁴ Sa maraming lugar, nadarama ng mga tao na dapat silang magbigay ng pera at mga regalo sa mga kamag-anak at kaibigan. “Kultura namin ‘yon, at masaya kami kapag nagbibigay,” ang paliwanag ni Eduardo. Pero sinabi rin niya: “May limitasyon ‘yon. Ipinapaliwanag ko sa mga kamag-anak ko na magbibigay ako basta’t hindi masasakripisyo ang espirituwal na pangangailangan at gawain ng aking pamilya.”

¹⁵ Madalas, kapag ang isa ay nagpasiyang bumalik mula sa abroad o huwag magtrabaho sa abroad, nagagalit o nadidismaya ang mga kamag-anak niya na maaaring umaasa sa kaniya. Baka sabihin pa nga nila na makasarili siya. (Kaw. 19:6, 7) “Pero,” ang sabi ng anak ni Eduardo na si Anna, “kung hindi namin ipagpapalit sa materyal ang espirituwal na mga bagay, baka maintindihan din ng ilang kamag-anak namin kung gaano talaga kahalaga ang pamumuhay namin bilang Kristiyano. Paano nila maiintindihan ‘yon kung susunod kami sa gusto nila?”—Ihambing ang 1 Pedro 3:1, 2.

16. (a) Paano maaaring ‘malinlang ng isa ang kaniyang sarili sa pamamagitan ng maling pangangatuwiran’? (Sant. 1:22) (b) Anong mga desisyon ang pinagpapala ni Jehova?

¹⁶ Pagdating ng isang sister sa isang maunlad na bansa malayo sa kaniyang asawa’t mga anak, sinabi niya sa mga elder: “Malaki ang isinakripisyo namin para makapunta ako rito. Bumaba pa nga sa pagka-elder ang mister ko. Kaya umaasa talaga akong pagpapalain ni Jehova ang pagpunta ko rito.” Laging pinagpapala ni Jehova ang mga desisyong nagpapakita ng pananampalataya sa kaniya. Pero paano niya pagpapalain ang isang desisyong salungat sa kalooban niya, lalo pa’t may isinakripisyong pribilehiyo sa paglilingkod?—Basahin ang Hebreo 11:6; 1 Juan 5:13-15.

17. Bakit dapat nating hingin ang patnubay ni Jehova bago magdesisyon, at paano natin iyon magagawa?

¹⁷ Hingin ang patnubay ni Jehova bago magdesisyon upang wala kang pagsisihan sa bandang huli. Manalangin para sa kaniyang banal na espiritu, karunungan, at gabay. (2 Tim. 1:7) Tanungin ang sarili: ‘Hanggang saan ko handang sundin si Jehova?  Kahit ba pag-usigin ako?’ Kung oo, susundin mo rin ba siya kapag ang kailangan mong gawin ay pasimplehin ang iyong pamumuhay? (Luc. 14:33) Humingi ng tulong sa mga elder at sundin ang kanilang maka-Kasulatang payo. Kung gagawin mo iyon, ipinakikita mong nananampalataya ka at nagtitiwala sa pangako ni Jehova na tutulungan ka. Hindi ang mga elder ang magpapasiya para sa iyo, pero matutulungan ka nilang gumawa ng mga desisyong aakay sa isang maligayang buhay.—2 Cor. 1:24.

18. Sino ang may pananagutang maglaan sa pamilya? Sa anong mga sitwasyon makakatulong ang iba?

¹⁸ Sa ulo ng pamilya iniatang ni Jehova ang pananagutang paglaanan ang pamilya araw-araw. Dapat nating komendahan at ipanalangin ang mga gumaganap ng responsibilidad na ito nang hindi iniiwan ang kanilang asawa o mga anak, kahit ginigipit sila at natutuksong gawin iyon. Kapag may mga di-inaasahang pangyayari, gaya ng mga sakuna o medical emergency, maipapakita natin ang tunay na pag-ibig at pagmamalasakit sa isa’t isa. (Gal. 6:2, 5; 1 Ped. 3:8) Mabibigyan mo ba ng materyal na tulong ang isang kapatid o matutulungan siyang makahanap ng trabahong malapit lang sa kanila? Kung oo, baka hindi na niya kailanganing iwan ang pamilya niya para magtrabaho sa malayo.—Kaw. 3:27, 28; 1 Juan 3:17.

19, 20. Bakit makatitiyak ang mga Kristiyano na tutulungan sila ni Jehova?

¹⁹ Pinapayuhan tayo ng Bibliya: “Maging malaya nawa mula sa pag-ibig sa salapi ang inyong paraan ng pamumuhay, habang kayo ay kontento na sa mga bagay sa kasalukuyan. Sapagkat kaniyang [Diyos] sinabi: ‘Hindi kita sa anumang paraan iiwan ni sa anumang paraan ay pababayaan.’ Anupat tayo ay magkaroon ng lakas ng loob at magsabi: ‘Si Jehova ang aking katulong; hindi ako matatakot. Ano ang magagawa sa akin ng tao?’ ” (Heb. 13:5, 6) Paano natin ito maikakapit?

²⁰ “Madalas sabihin ng mga tao na napakasaya ng mga Saksi ni Jehova,” ang sabi ng isang matagal nang elder sa isang papaunlad na bansa. “Napapansin din nila na kahit ang mahihirap na Saksi ay laging maayos manamit at mukhang mas maalwan pa nga ang buhay kumpara sa iba.” Kaayon iyan ng ipinangako ni Jesus. (Mat. 6:28-30, 33) Oo, mahal ka ng iyong Ama sa langit, si Jehova, at talagang gusto niyang mapabuti ka at ang iyong mga anak. “Kung tungkol kay Jehova, ang kaniyang mga mata ay lumilibot sa buong lupa upang ipakita ang kaniyang lakas alang-alang sa mga may pusong sakdal sa kaniya.” (2 Cro. 16:9) Binigyan tayo ni Jehova ng mga utos—kasama na ang may kinalaman sa buhay pampamilya at materyal na pangangailangan—para sa ating kapakanan. Kapag sinusunod natin ang mga iyon, ipinapakita nating mahal natin siya at nagtitiwala tayo sa kaniya. “Ito ang kahulugan ng pag-ibig sa Diyos, na tuparin natin ang kaniyang mga utos; gayunma’y ang kaniyang mga utos ay hindi pabigat.”—1 Juan 5:3.

21, 22. Bakit ka determinadong magtiwala kay Jehova?

²¹ “Alam kong hindi ko na maibabalik ang nakaraan noong malayo ako sa asawa’t mga anak ko,” ang sabi ni Eduardo, “pero hindi ko na iniisip ‘yon. Marami sa mga kasamahan ko ang yumaman pero hindi sila masaya. Maraming problema ang pamilya nila. Pero ang pamilya namin, napakasaya! At hanga ako sa mga kapatid dito, kasi kahit mahihirap sila, inuuna nila ang espirituwal na mga bagay. Natutupad sa aming lahat ang pangako ni Jesus.”—Basahin ang Mateo 6:33.

²² Lakasan mo ang iyong loob! Sumunod kay Jehova at magtiwala sa kaniya. Maudyukan ka nawa ng iyong pagmamahal sa Diyos, sa iyong asawa, at sa iyong mga anak na gampanan ang espirituwal na pananagutan mo sa iyong pamilya. Sa gayon ay mapapatunayan mong ‘si Jehova ang iyong katulong.’