1, 2. Hi swihi swiphiqo leswi vanhu vo tala lava a va rhurhele ematikweni man’wana va langutanaka na swona loko va tlhelela ka rikwavo? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.)

EDUARDO * u ri: “A ndzi hola mali yo tala leswi a ndzi tirhela etikweni rin’wana ndzi endla ntirho lowu a ndzi fanele ndzi endla swiboho swa nkoka. Kambe loko ndzi sungule ku dyondza Bibele ni Timbhoni ta Yehovha, ndzi swi xiyile leswaku a ndzi ri ni vutihlamuleri bya nkoka swinene—byo khathalela ndyangu wa mina hi tlhelo ra moya, ku nga ri hi tlhelo ra nyama ntsena. Hikwalaho ndzi tlhelele ka rikwerhu.”—Efe. 6:4.

² Eduardo a a swi tiva leswaku loko a tlhelela ka rikwavo a ya tshama ni ndyangu wakwe a a tsakisa Yehovha. Kambe Eduardo a a fanele a lulamisa vuxaka byakwe ni nsati wakwe ni vana vakwe, ku fana na Marilyn loyi ku vulavuriweke ha yena exihlokweni lexi hundzeke. Nakambe a a langutane ni xiphiqo xa ku wundla nsati wakwe ni vana vakwe etikweni leri ikhonomi ya kona a yi tsane swinene. Xana a a ta va wundla njhani? Hi wihi mpfuno lowu a a ta langutela ku wu kuma eka van’wana evandlheni?

3. Swi va khumba njhani vana loko mutswari a nga tshami ekaya?

³ Eduardo wa pfumela: “A ndzi swi twisisa leswaku a ndzi honise vana va mina hi nkarhi lowu a va wu lava swinene nkongomiso ni rirhandzu ra  mina. A ndzi va hlayelanga timhaka ta le Bibeleni, a ndzi khongelanga na vona, a ndzi va angarhanga ndzi tlhela ndzi tlanga na vona hikuva a ndzi nga ri kona.” (Det. 6:7) N’wana wa yena lonkulu wa nhwanyana la vuriwaka Anna u ri: “A ndzi titwa ndzi nga pfuni nchumu leswi tatana a a nga tshami na hina laha kaya. Loko a ta va a vuyile, a ho tiva xikandza ni rito rakwe ntsena. Loko a ndzi angarha a swi nga vuli nchumu eka mina.”

4. Swi byi khumba njhani vuswikoti bya wanuna byo hetisisa vutihlamuleri byakwe tanihi nhloko ya ndyangu loko a nga tshami ni ndyangu wakwe?

⁴ Loko tatana a nga tshami ekaya swi tlhela swi n’wi tikela swinene ku hetisisa vutihlamuleri byakwe bya ku va nhloko ya ndyangu. Ruby, nsati wa Eduardo u ri: “A ndzi fanele ndzi hetisisa vutihlamuleri byimbirhi—bya ku va manana ni bya ku va tatana—naswona se a ndzi swi toloverile ku endla swiboho swo tala swa ndyangu wa mina. Loko Eduardo se a vuyile ekaya, ndzi boheke ku dyondza leswi ku titsongahata hi ndlela ya Vukreste swi vulaka swona hakunene. Ni sweswi, minkarhi yin’wana ndzi boheka ku titsundzuxa leswaku nuna wa mina se u vuyile.” (Efe. 5:22, 23) Eduardo u ya emahlweni a ku: “Vana va hina va vanhwanyana a va tolovele ku kombela mpfumelelo eka mana wa vona loko va lava ku endla swilo swo karhi. Tanihi vatswari, hi swi xiyile leswaku vana va hina va fanele va swi vona leswaku hi endla swiboho swin’we, naswona ndzi boheke ku dyondza ku rhangela hi ndlela ya Vukreste.”

5. Tatana un’wana u sungule njhani ku lulamisa ku onhaka loku vangiweke hi leswi a a nga tshami ni ndyangu wakwe, naswona vuyelo byi ve byihi?

⁵ Eduardo a a tiyimiserile ku endla leswi a nga swi kotaka leswaku a lulamisa vuxaka byakwe ni ndyangu wakwe ni ku wu pfuna ku tiyisa vuxaka bya wona na Yehovha. “Pakani ya mina a ku ri ku dyondzisa vana va mina ntiyiso hi ku phindha-phindha ndzi va byela kunene ndzi tlhela ndzi va vekela xikombiso—ku nga ri ku va byela kunene leswaku ndzi rhandza Yehovha kambe ndzi va kombisa.” (1 Yoh. 3:18) Xana Yehovha u ma katekisile matshalatshala ya Eduardo? Anna u ri: “Loko hi vona matshalatshala lawa a a ma endla leswaku a va tatana lonene ni leswaku a tlhela a va ekusuhi na hina swi pfune swinene. Loko hi n’wi vona a tikarhatela ku va ni vutihlamuleri evandlheni, a hi tinyungubyisa hi yena. Misava a yi ringeta ku hi hambanisa na Yehovha. Kambe hi vone vatswari va hina va khathala swinene hi ntiyiso, kutani hi ringete ku endla leswi fanaka. Tatana u hi tshembise leswaku a nge he pfuki a hi siyile, naswona a a vurisile. Loko a a lo tlhela a famba, kumbexana a ndzi nga ta va ndzi ri enhlengeletanweni ya Yehovha namuntlha.”

6. Hi yihi dyondzo leyi vatswari van’wana va yi dyondzeke hi nkarhi wa nyimpi?

⁶ Mintokoto yin’wana yi kombisa leswaku hi nkarhi lowu a ku ri ni nyimpi eMatikweni ya Balkan, vana va Timbhoni ta Yehovha lava a va tshama kwalaho a va tsakile ku nga khathariseki xiyimo xo tika lexi a va langutane na xona. Ha yini? Vatswari lava a va nga ta swi kota ku ya entirhweni, a va tshama ekaya va dyondza ni vana va vona, va tlanga na vona va tlhela va vulavurisana na vona. Hi dyondza yini? Vana va lava ku va ni va ni vatswari va vona ku tlula ku va ni mali kumbe ku nyikiwa tinyiko. Hilaha Rito ra Xikwembu ri vulaka hakona, vana va ta vuyeriwa loko vatswari va heta nkarhi va ri na vona va tlhela va va letela.—Swiv. 22:6.

7, 8. (a) Hi swihi swihoxo leswi vatswari van’wana lava tlhelelaka ka rikwavo va swi endlaka? (b) Vatswari va nga va pfuna njhani vana va vona ku hlula langutelo ro biha?

⁷ Khombo ra kona, vatswari van’wana lava tlheleleke ka rikwavo, loko va kuma leswaku vana va vona a va na mhaka ni ku vuya ka vona kumbe a va ha va tshembi nikatsongo va nga ha ku: “Ha yini mi nga swi tlangeli hinkwaswo leswi ndzi mi endleleke swona?” Hambiswiritano, langutelo ro biha ra vana va vona ri nga ha va ri vangiwa swinene hi leswi vatswari va vona a va va siyile. Mutswari a nga xi lulamisa njhani xiphiqo xolexo?

⁸ Kombela Yehovha leswaku a ku pfuna u yi twisisa kahle ndlela leyi swirho swa ndyangu wa wena swi titwaka ha yona. Kutani loko u vulavula ni ndyangu wa wena, pfumela u tlhela u swi amukela leswaku na wena u hoxe xandla eku vangeni ka xiphiqo xolexo. Swi nga ha pfuna ku kombela ku rivaleriwa hi mbilu hinkwayo. Loko nkataku ni vana va n’wina va swi xiya leswaku u tshamela ku ringeta ku lulamisa swilo, va ta swi vona leswaku u tiyisile loko u kombela ku rivaleriwa. Loko u tiyimiserile u tlhela u lehisa mbilu, hakatsongo-tsongo ndyangu wa wena  wu nga ha tlhela wu sungula ku ku rhandza ni ku ku xixima.

9. Ha yini ku ‘wundla lava nga va hina’ swi nga fanelanga swi lava leswaku hi tshamela ku lava rifuwo leri engetelekeke?

⁹ Muapostola Pawulo u tsale leswaku loko Vakreste lava dyuhaleke va nga swi koti ku khathalela swilaveko swa vona, vana va vona ni vatukulu va vona va fanele va “hakela ndziho lowu faneleke eka vatswari va vona ni vakokwa wa vona.” Kambe Pawulo u ye emahlweni a khutaza Vakreste hinkwavo ku eneriseka hi swilaveko swa vona swa siku ni siku—swakudya, swiambalo ni ndhawu yo tshama eka yona. A hi fanelanga hi tshamela ku tikarhatela ku hanya emafurheni kumbe ku tihlayisela mali yo tala leyi hi nga ta yi tirhisa enkarhini lowu taka. (Hlaya 1 Timotiya 5:4, 8; 6:6-10.) Leswaku Mukreste a ‘wundla lava nga va yena,’ a nga fanelanga a lava rifuwo ra misava leyi, leyi nga ta hundza ku nga ri khale. (1 Yoh. 2:15-17) A hi fanelanga hi pfumelela “matimba ya vuxisi bya rifuwo” kumbe “ku vilela hi vutomi” swi endla leswaku mindyangu ya hina yi tshika ku “khomelela swinene evuton’wini bya xiviri” lebyi nga ta kumiwa emisaveni leyintshwa yo lulama ya Xikwembu.—Mar. 4:19; Luka 21:34-36; 1 Tim. 6:19.

10. Hi nga byi kombisa njhani vutlhari lebyi humaka eka Xikwembu loko swi ta emhakeni yo va ni swikweleti swo tala?

¹⁰ Yehovha wa swi tiva leswaku ha yi lava mali. Kambe mali a yi nge hi sirheleli yi tlhela yi hi pfuna ku fana ni vutlhari lebyi humaka eka Xikwembu. (Ekl. 7:12; Luka 12:15) Minkarhi yo tala, vanhu a va swi xiyi leswi swi nga ta va koxa swona loko va rhurhela ematikweni man’wana, naswona a ku na xitiyisekiso xa leswaku va ta hola mali yo tala loko va fika kwalaho. Entiyisweni, ku ni makhombo lamakulu. Vanhu vo tala lava rhurheleke ematikweni man’wana va vuya va ri ni swikweleti swo tala. Ematshan’weni yo kota ku tirhela Xikwembu va ntshunxekile, va boheka ku tirhela vanhu lava va lombeke mali eka vona. (Hlaya Swivuriso 22:7.) I vutlhari ku papalata xikweleti to ho suka.

11. Ku hlela ndlela yo tirhisa mali swi nga yi pfuna njhani mindyangu?

¹¹ Eduardo a a swi tiva leswaku loko a ta kota ku hetisisa xiboho xa yena xo ya tshama ni ndyangu wakwe, a a fanele a tiyiseka leswaku va yi tirhisa hi vukheta mali ya vona. Yena ni nsati wakwe va hlele ndlela leyi a va ta yi tirhisa ha yona mali ya vona eka swilo leswi a va swi pfumala hakunene. Leswaku va landzela ndlela yoleyo, a va nga ha ta swi kota ku xava swilo swo tala ku fana ni loko va ha ri ni mali yo tala. Kambe hinkwavo ka vona va tirhisanile naswona a va nga xavi swilo leswi a swi nga bohi ku swi xava. * Eduardo u ri: “Hi xikombiso, vana va mina ndzi va susile eswikolweni leswi nga riki swa mfumo kutani ndzi va yisa eswikolweni leswinene swa mfumo.” Yena ni ndyangu wakwe va khongerile leswaku a kuma ntirho wo tihanyisa lowu a wu nga ta kavanyeta ku gandzela ka vona Yehovha. Yehovha u swi hlamule njhani swikhongelo swa vona?

12, 13. Hi wahi magoza lawa tatana un’wana a ma tekeke leswaku a wundla ndyangu wakwe, naswona Yehovha u ku katekise njhani ku tiyimisela kakwe ku hanya vutomi byo olova?

¹² Eduardo u ri: “Eka malembe mambirhi yo sungula, a hi ri ni mali yo kota ku yi tirhisa ntsena. Mali ya mina a yi ri karhi yi hunguteka, swimalana leswi a ndzi swi hola minkarhi yin’wana a swi nga koti ku xava swilo leswi a hi swi pfumala naswona a ndzi karhele. Kambe a hi swi kota ku ya eminhlanganweni hinkwayo ni le nsin’wini tanihi ndyangu.” Eduardo u endle xiboho xa leswaku a nge amukeli ntirho lowu nga ta endla leswaku a va a ri ekule ni ndyangu wakwe ku ringana tin’hweti kumbe malembe yo karhi. U ri: “Ku ri na sweswo, ndzi dyondze ku endla mintirho yo hambana-hambana leswaku loko ntirho wo karhi wu nga ri kona, ndzi ta kota ku endla wun’wana.”

¹³ Leswi Eduardo a a fanele a hakela swikweleti swakwe hakatsongo-tsongo, a a fanele a hakela ntswalo wo tala wa mali leyi a a yi lombile. Kambe leswi a a swi teka swi nga ri nchumu leswaku a ta kota ku tirhela Yehovha ni ndyangu wakwe, hilaha Yehovha a lavaka leswaku vatswari va endla hakona. Eduardo u ri: “Mali leyi ndzi yi holaka sweswi i yitsongo swinene loko yi ringanisiwa ni leyi a ndzi yi hola loko ndzi ri etikweni rin’wana, kambe a hi si tshama hi etlela hi ndlala. ‘Voko ra Yehovha a ri komanga.’  Entiyisweni, hi endle xiboho xo phayona. Endzhakunyana ka sweswo, ikhonomi ya le tikweni ra rikwerhu yi antswile, kutani a swi olova ku kuma swilo leswi a hi swi pfumala.”—Esa. 59:1.

14, 15. Mindyangu yi nga langutana njhani ni ntshikilelo wo rhangisa rifuwo ematshan’weni ya swilo swa moya, naswona ku nga ha va ni vuyelo byihi loko yi veka xikombiso lexinene?

¹⁴ Etindhawini to tala, vanhu va titwa va boheka ku nyika maxaka ni vanghana mali ni tinyiko. Eduardo u ri: “I ndhavuko wa ka hina naswona ha swi tsakela ku nyika,” kambe u ya emahlweni a ku: “Hi nyika hi ringanisela. Ndzi ma hlamusela hi vutlhari maxaka ya mina leswaku ndzi ta ma nyika leswi ndzi nga kotaka swona kambe a ndzi nge honisi swilaveko swa ndyangu wa mina kumbe vugandzeri bya wona eka Yehovha.”

¹⁵ Lava hlawulaka ku tlhelela ka rikwavo swin’we ni lava hlawulaka ku tshama ni mindyangu ya vona ematshan’weni yo rhurhela etikweni rin’wana va nga ha hlundzukeriwa hi maxaka lama heleke matimba lawa a ma ehleketa leswaku va ta ma wundla, naswona ma nga ha va hlekula. Man’wana ma vula leswaku a va na rirhandzu. (Swiv. 19:6, 7) Anna, n’wana wa nhwanyana wa Eduardo u ri: “Nilokoswiritano, loko hi rhangisa vugandzeri bya Yehovha ematshan’weni ya mali, maxaka man’wana ya hina ma nga ha hetelela ma yi xiyile ndlela leyi vutomi bya hina bya Vukreste byi nga bya nkoka ha yona. Kambe ma ta swi twisisa njhani loko hi pfumela ku ma endlela leswi ma sindzisaka leswaku hi ma endlela swona?”—Ringanisa na 1 Petro 3:1, 2.

16. (a) Munhu a nga ha ‘tixisa njhani hi mianakanyo ya mavunwa’? (Yak. 1:22) (b) Yehovha u katekisa swiboho swa njhani?

¹⁶ Makwerhu un’wana wa xisati loyi a siyeke nuna wakwe ni vana vakwe leswaku a ya tirha etikweni rin’wana, loko a fika u byele vakulu a ku: “Hi boheke ku titsona swilo swo tala leswaku ndzi kota ku ta laha. Nuna wa mina u kale a boheka ku tshika ku va nkulu. Hikwalaho ndzi tshemba leswaku Yehovha u ta hi katekisa.” Minkarhi hinkwayo Yehovha u katekisa swiboho leswi kombisaka leswaku munhu u ni ripfumelo eka yena, kambe a nga xi katekisa njhani xiboho lexi nga fambisaniki ni ku rhandza ka yena, ngopfu-ngopfu loko xi katsa ku tshika malunghelo yo kwetsima hikwalaho ka swivangelo leswi hoxeke?—Hlaya Vaheveru 11:6; 1 Yohane 5:13-15.

17. Ha yini hi fanele hi lava nkongomiso wa Yehovha hi nga si endla swiboho, naswona hi nga swi endlisa ku yini sweswo?

¹⁷ Lava nkongomiso wa Yehovha u nga si endla swiboho hayi endzhaku ka loko se u swi endlile.  Khongelela moya lowo kwetsima, vutlhari ni nkongomiso. (2 Tim. 1:7) Tivutise: ‘Ndzi tiyimisele ku yingisa Yehovha ehansi ka swiyimo swihi? Xana ndzi nga n’wi yingisa niloko ndzi xanisiwa?’ Loko swi ri tano, xana u tiyimiserile ku n’wi yingisa hambiloko sweswo swi ta vula leswaku a mi nge hanyi emafurheni? (Luka 14:33) Kombela xitsundzuxo xa le Matsalweni eka vakulu, u tlhela u kombisa leswaku u ni ripfumelo naswona u tshemba xitshembiso xa Yehovha xo ku pfuna hi ku landzela ndzayo ya yena. Vakulu a va nge ku endleli swiboho, kambe va nga ku pfuna ku endla swiboho swa swilo leswi nga ta endla leswaku u tsaka hi ku famba ka nkarhi.—2 Kor. 1:24.

18. I mani la nga ni vutihlamuleri bya ku wundla ndyangu, kambe i swiyimo swihi leswi nga ha nyikaka van’wana nkarhi wo pfuna?

¹⁸ Yehovha u langutele leswaku nhloko ya ndyangu yi hetisisa “ndzhwalo” wa yona wa siku ni siku wo wundla ndyangu wa yona. Hi fanele hi va bumabumela hi tlhela hi va khongelela lava byi hetisisaka vutihlamuleri byolebyo handle ko siya vanghana va vona va vukati kumbe vana va vona, hambiloko va ringiwa leswaku va rhurha kumbe van’wana va va byela leswaku va rhurha. Swiyimo leswi nga languteriwangiki, swo tanihi timhangu kumbe vutshunguri bya xihatla swi hi nyika nkarhi wo kombisa rirhandzu ra ntiyiso ra Vukreste ni ku twelana. (Gal. 6:2, 5; 1 Pet. 3:8) Xana u nga nyika Mukreste-kuloni mali loko a yi lava hi xihatla kumbe u n’wi pfuna leswaku a kuma ntirho laha a tshamaka kona? Loko swi ri tano, u nga ha hunguta ntshikilelo lowu a nga ha vaka na wona wo sukela ndyangu wakwe leswaku a ya lava ntirho endhawini yin’wana.—Swiv. 3:27, 28; 1 Yoh. 3:17.

19, 20. Ha yini Vakreste va nga enerisekaka hi ku tiva leswaku Yehovha u ta va pfuna?

¹⁹ Matsalwa ma hi khutaza ma ku: “Mukhuva wa n’wina wa vutomi a wu pfumale rirhandzu ra mali, mi ri karhi mi eneriseka hi swilo leswi nga kona. Hikuva [Xikwembu] xi te: ‘Ndzi nga ka ndzi nga ku tshiki naswona ndzi nga ka ndzi nga ku fularheli.’ Leswaku hi ta va ni xivindzi lexikulu kutani hi ku: ‘Yehovha i mupfuni wa mina; ndzi nga ka ndzi nga chavi. Xana munhu a nga ndzi endla yini?’” (Hev. 13:5, 6) Hi swi endlisa ku yini leswi evuton’wini bya hina?

²⁰ Makwerhu un’wana la tshamaka etikweni leri nga le vuswetini la nga ni nkarhi wo leha a ri nkulu, u ri: “Hakanyingi vanhu va vulavula hi ndlela leyi Timbhoni ta Yehovha ti tsakeke ha yona. Va swi xiya leswaku ni Timbhoni leti nga swisiwana ti ambala kahle minkarhi hinkwayo naswona ti ni swilo leswi ti swi pfumalaka.” Leswi swi fambisana ni xitshembiso lexi Yesu a xi endleke eka lava rhangisaka Mfumo. (Mat. 6:28-30, 33) Yehovha, Tata wa wena wa le tilweni wa ku rhandza naswona u ku navelela leswinene wena ni vana va wena. “Loko ku ri Yehovha, mahlo yakwe ma famba-famba emisaveni hinkwayo leswaku a kombisa ntamu wakwe eka lava mbilu ya vona yi hetisekeke eka yena.” (2 Tikr. 16:9) U hi nyike swileriso swakwe—ku katsa ni leswi vulavulaka hi vutomi bya ndyangu ni swilaveko swa nyama—leswaku hi vuyeriwa. Loko hi swi landzela, hi kombisa leswaku ha n’wi rhandza naswona ha n’wi tshemba. “Ku rhandza Xikwembu, hi kona ku hlayisa swileriso swa xona; kasi loko swi ri swileriso swa xona a swi tiki.”—1 Yoh. 5:3.

21, 22. Ha yini u tiyimiserile ku kombisa leswaku u tshemba Yehovha?

²¹ Eduardo u ri: “Ndza swi tiva leswaku a ndzi nge he pfuki ndzi wu kumile nkarhi lowu a ndzi nga tshami na nsati wa mina ni vana va mina, kambe a ndzi tshameli ku anakanya hi leswi ndzi tisolaka ha swona. Vo tala va vanhu lava a ndzi tirha na vona i swigwili kambe a va tsakanga. Mindyangu ya vona yi ni swiphiqo leswikulu. Kambe ndyangu wa hina wu tsake swinene! Naswona ndzi tsakisiwa hi ku vona ndlela leyi vamakwerhu van’wana va le tikweni ra rikwerhu va rhangisaka swilo swa moya ha yona, hambileswi va nga swisiwana. Hinkwerhu hi vona ku hetiseka ka xitshembiso xa Yesu.”—Hlaya Matewu 6:33.

²² Vana ni xivindzi lexikulu! Hlawula ku yingisa Yehovha u tlhela u n’wi tshemba. Ndlela leyi u rhandzaka Xikwembu ha yona, munghana wa wena wa vukati ni vana va wena yi ta ku susumetela ku hetisisa vutihlamuleri bya wena bya moya endyangwini wa wena. Hikwalaho, u ta swi vona leswaku ‘Yehovha i mupfuni wa wena.’