Idụhe eke mîsikereke nte n̄kpọn̄ editiede. Imesikere nte n̄kpọ editiede ye nnyịn ye mbon nnyịn. Imesikere m̀mê n̄kpọ ọyọfọn ye nditọ nnyịn, m̀mê ẹyenyụn̄ ẹsobo isọn̄ emi. Imesinyụn̄ ikere m̀mê enyene se ikpanamde idahaemi man n̄kpọ ọfọn ye nnyịn akan emi. Idiọkke ndikere n̄kpọ ntre sia idụhe eke mîyomke n̄kpọ ọfọn imọ. Edieke ọdiọn̄ọde nte n̄kpọn̄ editiede, ọyọdiọn̄ọ nte odude uwem.

Edi ndi enyene eke ọfiọkde n̄kpọn̄? Mme owo ẹsidomo nditịn̄ nte n̄kpọn̄ editiede. Ndusụk se mmọ ẹsitịn̄de ẹsitịbe, edi ediwak isitịbeke. Edi Abasi ọfiọk n̄kpọn̄. Bible ọdọhọ ke Abasi esitịn̄ “akpatre ke ntọn̄ọ, ndien ke eset enye etịn̄ mme n̄kpọ oro owo mînamke” kan̄a. (Isaiah 46:10) Ndi se Abasi etịn̄de ẹsisu?

Ntak ọfọnde ọdiọn̄ọ m̀mê kpukpru se Abasi ọkọdọhọde ke eyetịbe ama etịbe? Edieke ọkpọdiọn̄ọde owo emi edide ama ọdọdọhọ ke edịm eyedep mîdịghe ke eyo ayada, enye edi ntre, akpama utọ owo oro okponyụn̄ oyom ndikop se enye editịn̄de iban̄a n̄kpọn̄. Kpasụk ntre, edieke ọdiọn̄ọde ke se Abasi etịn̄de esitịbe, eyenen̄ede ọdọn̄ fi ndikop se enye editịn̄de iban̄a n̄kpọn̄.

ẸYESOBO AKWA OBIO KIET:

Edieke owo ọkpọdọhọde ke akwa obio emi ama okokodu ke ata ediwak isua ọyọduọ, ekem obio oro onyụn̄ ọduọ, ndi ikpakpaha fi idem? Se Abasi akanamde edi oro. Enye ama anam prọfet esie ọdọhọ ke ẹyesobo Nineveh. (Zephaniah 2:13-15) Nso ke  mme ewet mbụkeset ẹtịn̄? N̄kpọ nte isua 15 ke Abasi ama eketịn̄ emi, mbon Babylon ye Media ẹma ẹken̄wana ẹkan Nineveh. Abasi ama ọdọhọ n̄ko ke Nineveh edina ‘ndon nte wilderness.’ Ndi emi ama etịbe n̄ko? Ih, ama etịbe. Obio emi ye mme n̄kann̄kụk esie ẹkedi n̄kpọ nte kilomita 500, edi idụhe ebiet ndomokiet ke esịt esie emi owo mîkosoboke. Owo ikonyụn̄ ifiakke idiọn̄ obio oro nte ẹsiwakde ndinam. Ndi odu owo emi ekpekekemede nditịn̄ utọ prọfesi emi, ekem enye osu nte enye okonyụn̄ etịn̄de?

ẸYEFỌP ỌKPỌ OWO:

Anie ekpekeme ndisiak enyịn̄ owo emi edifọpde ọkpọ owo ke itieuwa, nsiak ufọk emi enye editode, ye enyịn̄ obio emi itieuwa oro edidude, isua 300 mbemiso emi etịbede? Edieke owo ekpekemede ndinam utọ n̄kpọ oro, enye ekpenen̄ede ọwọrọ etop. Prọfet Abasi ọkọdọhọ ke “eyeneren emi ekerede Josiah ayamana ke ufọk David” onyụn̄ ọdọhọ ke enye ‘ọyọfọp mme ọkpọ owo’ ke itieuwa ke Bethel. (1 Ndidem 13:1, 2) Ke n̄kpọ nte isua ikie ita ama ekebe, owo ufọk David emi ekekerede Josiah ama akabade edidem. Mme owo ikesiwakke ndikere utọ enyịn̄ emi ke eyo Bible. Kpa nte Bible eketịn̄de, Josiah ama ‘ọdọn̄ ẹketan̄ ọkpọ ke mme itie ubụkowo ẹdi, onyụn̄ ọfọp mmọ ke itieuwa’ emi okodude ke Bethel. (2 Ndidem 23:14-16) Anie en̄wen ke ẹsiode Abasi ẹfep ekpekeme nditịn̄ utọ prọfesi emi ndien enye onyụn̄ etịbe ata nnennen nnennen?

IDỤT EMI ẸKEKANDE:

Edieke owo akpasiakde enyịn̄ owo emi edikande idụt emi akarade ediwak obio ye nte enye edisan̄ade inam emi anyan ini mbemiso idem owo oro amanade, ndi idem ikpakpaha fi? Abasi ama etetịn̄ ke Cyrus edikan Babylon, ke enye edinyụn̄ inam mme Jew emi ẹketan̄de ẹka Babylon ẹnyọn̄ọ obio mmọ, onyụn̄ an̄wam mmọ ẹfiak ẹkebọp edisana temple mmọ. Abasi ama etịn̄ n̄ko nte Cyrus edisan̄ade inam emi. Enye ọkọdọhọ ke enye ayanam akpa Babylon asat ye nte ke inuaotop mbon Babylon edina in̄wan̄ man ẹsọp ẹkan obio oro. (Isaiah 44:27–45:2) Ndi kpukpru emi ama etịbe?  Mme ewet mbụkeset ẹnyịme ke Cyrus akakan Babylon. Mbonekọn̄ Cyrus ẹma ẹnam akpa Babylon ewet odụk ebiet en̄wen. Ntre, akpa emi ama asat. Mbonekọn̄ emi ndien ẹma ẹsan̄a eyen eyen ẹbe inuaotop emi ẹkenịmde in̄wan̄ ẹdụk Babylon. Ekem Cyrus ama osio mme Jew unyọn̄ onyụn̄ ọdọhọ mmọ ẹkebọp temple mmọ ke Jerusalem. Emi akpa owo idem sia idịghe nte enye okokpono Abasi mme Jew. (Ezra 1:1-3) Anie ekpekeme ndinam kpukpru emi ke mîdịghe Abasi?

Imasiak n̄kpọ ita emi Abasi ọkọdọhọde ke ẹyetịbe, ekem mmọ ẹnyụn̄ ẹtịbe. Edi ikụreke ke oro. Joshua emi ekedide etubom nditọ Israel ọkọdọhọ ete: “Mbufo ẹmetịm ẹfiọk ke ofụri esịt mbufo ye ke ofụri ukpọn̄ mbufo ẹte ke baba ikọ kiet ke otu kpukpru nti ikọ emi Jehovah Abasi mbufo eketịn̄de ọnọ mbufo ikpụhu. Kpukpru ẹmesu ẹnọ mbufo. Baba ikọ kiet ke otu mmọ ikpụhu.” (Joshua 23:1, 2, 14) Nditọ Israel ẹma ẹdiọn̄ọ ke kpukpru se Abasi etịn̄de ẹsitịbe. Abasi esinam esie didie? Abasi itiehe nte owo. Ọfọn ọdiọn̄ọ emi sia Abasi afiak etịn̄ se iditịbede n̄kpọn̄, ndien emi ebehe fi.

Mme owo ẹsiwak ndida se ntaifiọk ẹkụtde ẹtịn̄ se iditịbede. Ndusụk owo ẹsida nte n̄kpọ etiede idahaemi ẹtịn̄ se iditịbede n̄kpọn̄. Mbon en̄wen ẹte ke ikụt n̄kukụt. Esidi mmọ ẹma ẹdọhọ ke n̄kpọ eyetịbe, mmọ ẹwan̄ ubọk ẹtie ẹse m̀mê se mmimọ iketịn̄de eyetịbe.—Mme N̄ke 27:1.

Abasi itiehe nte owo; enye ọdiọn̄ọ kpukpru n̄kpọ. Enye enen̄ede ọdiọn̄ọ nte nnyịn itiede ye se ikerede. Ntre, edieke enye oyomde ndifiọk se owo m̀mê obio edinamde, enye ekeme ndinam emi. Edi Abasi esinam se ikam ikande oro. Enye ekeme ndinam n̄kpọ man se enye eketịn̄de osu. Enye ọdọhọ ke ‘ikọ emi ọwọrọde imọ ke inua idifiakke itiene imọ ubọk ubọk, edi oyokụt unen ke se idọn̄de enye.’ (Isaiah 55:11) Oro ọwọrọ ke esidi Abasi ama etịn̄ ikọ ndusụk ini, enye iwan̄ke-wan̄ ubọk itie ise m̀mê eyetịbe, edi enye esinam n̄kpọ oro etịbe.

Ndi odu eke ekemede nditịn̄ nte n̄kpọ editiede ye afo ye mbon mbufo n̄kpọn̄? Edieke ọkpọdiọn̄ọde ke akamba oyobio ke edi, ndi ukpunamke n̄kpọ man anyan̄a idem ye mbon mbufo? Ntre n̄ko ke oyom anam n̄kpọ aban̄a se Abasi etịn̄de ke Bible. Abasi ọdọhọ ke ibịghike ke n̄kpọ ọmọn̄ okpụhọde ke ofụri ererimbot. (Se ekebe emi, “ Se Abasi Etịn̄de Aban̄a N̄kpọn̄.”) Se Abasi etịn̄de emi itiehe nte se ata ediwak owo ẹsitịn̄de.

Se iditịbede inọ ererimbot emi idịghe edịbe. Bible ama etetịn̄ se iditịbede, ntre afo emekeme ndidiọn̄ọ se iditịbede. Abasi ọdọhọ ke imọ idi “enye emi etịn̄de akpatre ke ntọn̄ọ, . . . Enye emi ọdọhọde ete, ‘Uduak mi ọyọsọn̄ọ ada, ndien nyanam kpukpru se mmade.’” (Isaiah 46:10) Afo ye mbonufọk mbufo ẹmekeme ndidu uwem ke ini ererimbot emi edifọnde. Dọhọ Mme Ntiense Jehovah ẹtịn̄ ẹnọ fi se Bible ọdọhọde ke ọmọn̄ etetịbe. Mme Ntiense Jehovah idịghe mme etịn̄ ini iso m̀mê mme okụt-n̄kukụt. Mmọ ẹsikpep Bible ẹnyụn̄ ẹkeme ndinam fi ọdiọn̄ọ se Abasi aduakde ndinam nnọ fi ke ini iso.