1, 2. (a) Ler ane gima notimore manyiso kaka tiyo gi penjo moyier maber konyo ahinya. (Ne picha manie chak sulani.) (b) Ang’o momiyo ok onego waluor wuoyo e wi puonj moko manenore ni tek lero?

CHIENG’ moro nyaminwa moro ne goyo mbaka gi chwore maok en Janeno. Chworeno ne lemo e achiel kuom dinde mag miriambo. E mbakano, chwore nowacho ni en oyie gi puonj mar ni Nyasaye en Nyadidek. Nyaminwa nofwenyo ni chwore nyalo bedo ni ok nong’eyo tiend puonjno malong’o. Omiyo nopenje e yo mariek niya, “Dibed ni itemo wacho ni Nyasaye en Nyasaye, Yesu en Nyasaye, kendo ni roho maler bende en Nyasaye; kae to ni ok gin Nyiseche adek to gin Nyasaye achiel kende?” Chwore nobwok mowachone kama, “Ooyo, mano ok e kaka ang’eye!” Gikanyono ne gichako goyo mbaka mamit ahinya kuom kaka Nyasaye chalo.

² Wachno nyisowa kaka tiyo gi penjo moyier maber en gima konyo ahinya. Opuonjowa bende gimoro machielo maduong’: Ok onego waluor wuoyo e wi puonj mag din manenore ni tek lero kaka Nyadidek, mach misandoe ji, kata kabe Jachwech nitie. Ka waketo genowa kuom Jehova kendo luwo kaka otiegowa, wanyalo chiwo dwoko makare kendo mamulo chuny jowinjo  magwa. (Kol. 4:6) We wanon ane kaka jolendo molony osebedo katimo sama giwuoyo e wi puonj kaka mago. Wabiro nono kaka wanyalo (1) tiyo gi penjo mamiyo ng’ato chiwo pache, (2) nono gima Ndiko wuon wacho, kendo (3) tiyo gi ranyisi makonyo ng’ato winjo puonj moro e yo makare.

3, 4. Ang’o momiyo en gima ber tiyo kod penjo mondo wang’e gima ng’ato oyiego? Chiw ane ranyisi.

³ Penjo nyalo konyowa ng’eyo puonj ma ng’ato oyiego. Ang’o momiyo ng’eyo gik ma ng’ato oyiego en gima dwarore ahinya? Ngeche 18:13 wacho kama: “Ng’a maduoko wach ka pok owinjo en ng’a mofuwo, [omire] wich kuot.” En adier ni kapok wanono gima Muma wacho e wi puonj moro, ber mondo wang’e mokwongo ni jawinjowa oyie gi ang’o. Kaok watimo kamano to wanyalo tiyo gi seche mang’eny e kwedo puonj moro ma jawinjowa bende ok oyiego!—1 Kor. 9:26.

⁴ Wakaw ane ni wawuoyo gi ng’ato e wi puonj mar ni nitie mach misandoe ji. Ok ji duto ma wajowuoyogo oyie ni nitie kamoro sie mibiro wang’oe jomaricho kisandogi. Jomoko wacho ni mach misandoe ji en mana bedo maonge winjruok maber gi Nyasaye. Omiyo wanyalo wacho ne jawinjowa niya: “Nikech ji nigi paro mopogore opogore e wi wach mach misandoe ji, in inyalo wacho ni mach misandoe ji en ang’o?” Bang’ winjo dwoko ma ng’atno ochiwo, wabiro ng’eyo malong’o kaka onego wakonye one gima Muma puonjo kuom wachno.

5. Ere kaka tiyo gi penjo nyalo konyowa ng’eyo gimomiyo ng’ato oyie gi puonj moro?

⁵ Tiyo gi penjo e yo mariek bende nyalo konyowa ng’eyo gimomiyo ng’ato oyie gi puonj moro. Kuom ranyisi, nade kapo ni waromo gi ng’at maok oyie kuom Nyasaye? Wanyalo rikni paro ni ng’atno ok oyie kuom Nyasaye nikech samoro oyie kuom puonj monya ahinya ni gik moko nosieko kendgi. (Zab. 10:4) Kata kamano, nitie jomoko maok oyie kuom Nyasaye nikech chandruoge ma giseneno kata moseyudogi e ngima. Ginyalo yudo ka teknegi yie ni nitie Jachwech ma jahera to ji to chandore malich kama. Omiyo, ka wuon ot ok oyie ni Nyasaye nitie, wanyalo penje niya, “Be kamano e kaka isegabedo kiparo kinde duto?” Kapo ni odwoko ni ooyo, to wanyalo penje kabe nitie gimomiyo nochako bedo gi kiawa kabe Nyasaye nitie. Dwoko mochiwo nyalo konyowa ng’eyo yo maber mwanyalo konyego.—Som Ngeche 20:5.

6. Ang’o monego watim bang’ penjo wuon ot penjo moro?

⁶ Bang’ penjo penjo moro, dwarore wachik itwa ne dwoko ma ng’ato chiwo kendo ng’eyo kaka owinjo e chunye. Kuom ranyisi, ng’ato nyalo nyisowa masira moro ma notimorene ma omiyo ochako bedo gi kiawa kabe Jachwech ma jahera nitie. Kapok wachako nyise gik manyiso adier ni Nyasaye nitie, nyalo bedo maber ka wakecho ng’atno kendo konye ng’eyo ni ok rach penjore gimomiyo wachandore. (Hab. 1:2, 3) Ka wahore kendo wuoyo kode ka wadewe, mano nyalo miyo odwar ng’eyo mathoth. *

7. Mondo wabed gi nyak e tij lendo, en ang’o manyaka watim?

⁷ We wanon ane kaka wanyalo tiyo gi Ndiko sama wawuoyo gi ng’ato. Muma e buk mwatiyogo ahinya e tijwa mar lendo. Okonyowa mondo ‘wabed molony kendo moikore chuth ne tije mabeyo duto.’  (2 Tim. 3:16, 17) Mondo wabed gi nyak maber e tijwa mar lendo, dwarore watim mathoth mopogore mana gi somo ndiko mang’eny. Dwarore wang’e kaka wanyalo wuoyo e wi ndikogo kendo lerogi ne weg udi. (Som Tich Joote 17:2, 3.) We wanon ane ranyisi adekgi.

8, 9. (a) Achiel kuom yore ma wanyalo tiyogo ka waromo gi ng’at moyie ni Yesu rom gi Nyasaye en mane? (b) Gin paro mage ma bende iseyudo ni tiyoni maber sama iromo gi ng’at moyie gi puonjni?

⁸ Ranyisi Mokwongo: Ka waromo gi ng’at mawacho ni Yesu rom gi Nyasaye. Gin ndiko mage mwanyalo tiyogo sama wawuoyo gi ng’ato e wi wachno? Wanyalo somo kode Johana 6:38, kama Yesu owuon nowacho niya: “Nalor a e polo, ok ni mondo atim dwarona awuon, to dwaro mar Jal ma noora.” Bang’ nono ndikono, wanyalo penje niya: “Kapo ni Yesu e Nyasaye, kare ng’ano ma noore e piny kae? Donge ng’at ma nooreno nyalo bedo ni duong’ moloye? Donge pile wang’eyoga ni ng’at maduong’ ema jaoro ng’at matinne?”

⁹ E wi mano, wanyalo somo Jo Filipi 2:9, kama Paulo wacho gima Nyasaye notimo bang’ ka Yesu nosetho mochier. Ndikono wacho niya: “Nyasaye ne oting’e malo ahinya, kendo ne omiye nying’ moloyo nying’ duto.” Mondo wakony ng’atno owinj tiend ndikono, wanyalo penje kama: “Kapo ni Yesu ne rom gi Nyasaye kane pok otho, kae to bang’e Nyasaye oting’e malo bang’ chier, donge mano nyiso ni Yesu koro ne dhi bedo maduong’ moloyo Nyasaye? To be en adier ni nitie ng’at manyalo bedo maduong’ moloyo Nyasaye?” Kapo ni ng’atno chiwo luor ne Wach Nyasaye kendo en gi chuny makare, nono ndikono e yo machalo kamano biro miyo odwar ng’eyo wachno e yo matut.—Tich 17:11.

10. (a) Wanyalo wuoyo nade gi ng’at momako puonj mar mach misandoe ji? (b) En paro mane miseyudo ka tiyoni maber sama iwuoyo gi ng’at moyie kuom puonjno?

¹⁰ Ranyisi mar 2: Wuon ot omakore ahinya gi puonj mar ni jomaricho ibiro sand e mach nyaka chieng’. Nyalo bedo ni wuon ot oyie gi puonjno nikech ogombo ahinya neno ka ikumo joma richo nikech gik maricho ma gisebedo ka gitimo. Wanyalo konyo nade ng’at ma kamano? Mokwongo, wanyalo nyise ni en adier ni jomaricho ibiro kum. (2 Thes. 1:9) Kae to nyise osom Chakruok 2:16, 17, ma wacho ni kum ma ng’ato yudo kotimo richo en tho. Wanyalo lerone ni kaluwore gi richo ma Adam notimo, dhano duto ne onyuol ka gin joricho. (Rumi 5:12) Kata kamano, wanyalo nyise ni Nyasaye ne ok owacho ni obiro kumogi kosandogi e mach ma nyaka chieng’. Wanyalo penje kama, “Kapo ni Adam gi Hawa  ne idhi sand e mach ma nyaka chieng’ ka gitimo richo, donge Nyasaye dine onyisogi wachno?” Kae to wasom kode Chakruok 3:19 manyiso kum ma ne gidhi yudo. Ndikono ok wach gimoro amora e wi mach misandoe ji. Nyasaye nonyiso Adam ni ne odhi dok e buru. Wanyalo penjo wuon ot niya, “Be dine obedo gima kare adier ka Nyasaye onyiso Adam ni ne odhi dok e buru to kare ne odhi mana wang’ e mach ma nyaka chieng’?” Kapo ni ng’atno en ng’ama oikore winjo, penjono nyalo miyo ochak paro matut e wi puonjno.

11. (a) Achiel kuom paro ma wanyalo tiyogo sama wawuoyo gi ng’at momako puonj mar ni joma beyo duto biro dhi e polo en mane? (b) En paro mane miseyudo ni tiyoni maber sama iromo gi ng’at moyie gi puonjno?

¹¹ Ranyisi mar 3: Ka waromo gi ng’at momako puonj mar ni joma beyo duto biro dhi e polo. Wuon ot nyalo bedo gi paro ma kamano kaluwore gi kaka owinjo tiend weche moko e Muma. Kuom ranyisi, kapo ni wasomo kode Fweny 21:4, onyalo chako paro ni gueth miwuoyoe e ndikono yudore mana e polo. (Som.) Wanyalo konye nade? Kar somo ndiko mamoko mathoth, wanyalo mana nono kode wach moro ei ndiko ma wasomono. Ndikono wacho ni “tho ok nobedie kendo.” Koro wanyalo penje kama: “Donge iyie ni kowach ni gimoro ok nochak obedie kendo, nyiso ni gino ne nitie chon?” Samoro onyalo yie gi wachno. Bang’ mano wanyalo nyise ni polo ji ok thoe, dhano tho mana e pinyka. Omiyo, nenore maler ni Fweny 21:4 wuoyo kuom gueth ma Nyasaye biro kelo e pinyka e kinde mabiro.—Zab. 37:29.

12. Ang’o momiyo Yesu ne tiyo gi ranyisi e puonjo?

¹² Mopogore gi penjo, Yesu bende ne tiyo gi ranyisi kane en e tij lendo. (Som Mathayo 13:34, 35.) Tiyo gi ranyisi ne konyo Yesu e fwenyo kabe jowinjone ne nigi chuny makare kendo kabe ne gidwaro tiyo ne Jehova adier. (Math. 13:10-15) Ranyisi bende ne miyo jowinjo paro gik mipuonjogi kendo ne miyo puonj mag Yesu bedo gi ndhadhu. Wanyalo tiyo nade gi ranyisi sama wapuonjo?

13. Wanyalo tiyo gi ranyisi mane sama walero ni Nyasaye duong’ moloyo Yesu?

¹³ Tiyo gi ranyisi mayot winjo, konyo ahinya. Kuom ranyisi, sama walero ni Nyasaye duong’ moloyo Yesu, wanyalo temo tiyo gi yorni. Wanyalo wacho ni Nyasaye gi Yesu notiyo gi ranyisi mar joot ka giwuoyo kuom tudruok manie kindgi ji ariyo. Nyasaye noluongo Yesu ni Wuode, to Yesu bende noluongo Nyasaye ni Wuon mare. (Luka 3:21, 22; Joh. 14:28) Bang’ mano wanyalo penjo wuon ot kama: “Kidwaro nyiso ng’ato ni ji ariyo romre, en ranyisi mane mar joma odak e ot achiel minyalo tiyogo mondo okonye winjo tiend wachno?” Samoro onyalo wacho ni nyithindo ma rude. Kapo ni odwoko kamano, wanyalo nyise ni ranyisi ma kamano en gima biro e pach ng’ato e yo mayot. Kae to wanyalo penje niya: “Ka wan wawegi wanyalo paro ranyisi machalo kamano e yo mayot, donge Yesu ma en Japuonj Maduong’ dine otiyo gi ranyisino? Kar mano, Yesu nowacho ni Nyasaye en Wuon mare. Omiyo nonyiso maler ni Wuon-gi duong’ moloye kendo nigi teko mathoth moloye.”

14. En ranyisi mane manyiso maler ni Nyasaye ok nyal miyo Jachien thuolo mar sando ji e mach?

¹⁴ Ne ane ranyisi machielo. Jomoko oyie ni Nyasaye omiyo Satan thuolo mar sando ji e mach. Tiyo gi ranyisi nyalo konyo wuon ot ma en janyuol mondo one ni ok en gima owinjore mondo Nyasaye omi Jachien thuolo mar sando ji e mach. Wanyalo penje kama: “Inyalo timo nang’o kapo ni nyathini obalo kendo timo gik maricho ahinya?” Janyuolno nyalo dwoko ni obiro  temo rieyo nyathineno. Onyalo temo konye ahinya mondo owere gi timbe maricho. (Nge. 22:15) Bang’ mano, wanyalo penje ni to onyalo timo ang’o kapo ni nyathino otamore lokore. Jonyuol mang’eny nyalo wacho ni gibiro miye kum. Koro wanyalo penje niya: “To nade kapo ni ifwenyo ni nitie osiepne moro ma timbene richo mosebedo ka wuonde mondo ong’any?” En adier ni iye biro wang’ ahinya gi osiepneno. Mondo ranyisino ochop e chuny wuon ot, wanyalo penje niya, “Ka isefwenyo ni ng’at marach ema kethoni nyathi, be pod ibiro yie mondo ng’at marachno ema okumni nyathi?” Obiro dwoko ni ooyo. Omiyo, nenore maler ni Nyasaye ok nyal miyo Satan thuolo mar kumo jogo ma Satan wuon osebedo kawuondo mondo otim gik maricho.

15, 16. (a) Ang’o momiyo ok onego wapar ni ji duto ma walendonegi biro rwako wach Pinyruoth? (b) Be ochuno ni nyaka wabed gi lony mamalo eka wapuonj jomoko e tij lendo? Ler ane. (Ne bende sanduk ma wiye wacho ni “ Gima Konyowa Chiwo Dwoko.”)

¹⁵ Wang’eyo maber ni jomoko ma walandonegi ok bi rwako wach Pinyruoth. (Math. 10:11-14) Mano en adier kata kapo ni watiyo gi penjo mowinjore, kata walero ndiko e yo makare, kendo watiyo gi ranyisi mabeyo. Ji manok kende ema norwako puonj mag Yesu kata obedo ni en e Japuonj maduong’ie moloyo ma nosegabedo e piny.—Joh. 6:66; 7:45-48.

¹⁶ To kamachielo, kapo ni waneno ni ok walony ahinya e puonjo ka wan e tij lendo, pod wanyalo yudo nyak. (Som Tich Joote 4:13.) Muma nyisowa ni jogo “duto ma chunygi oikore ne ngima mochwere” biro yie rwako wach maber. (Tich 13:48, New World Tranlsation) Omiyo wabed gi paro mowinjore. Watem timo dongruok mondo wabed jopuonj molony kae to bende kik chunywa nyosre kapo ni joma walendonegi ok rwak wach maber mar Pinyruoth. Ka waketo geno kuom Jehova kendo luwo tiegruok momiyowa, wabiro bedo jopuonj molony, to mano biro konyowa kendo konyo jogo ma wapuonjo. (1 Tim. 4:16) Jehova nyalo konyowa mondo wang’e kaka wanyalo ‘dwoko ng’ato ka ng’ato’ e yo mowinjore. Yo achiel mwanyalo yudogo nyak e tij lendo en timo ne jomoko kaka dwaher mondo otimnwa. Wabiro neno wachno e sula maluwo mae.