Yako kaha kuvihande

Yenu kumitwe yavihande

Yehova Apwa Kalunga Muka-Kulongesa Kanawa Vyuma

Yehova Apwa Kalunga Muka-Kulongesa Kanawa Vyuma

“Kalunga kapwa Kalunga waliwayangako, oloze wakuunda.”—KOLI. 1, 14:33.

1, 2. (a) Iya apwile watete kutenga kuli Kalunga, kaha Yehova amuzachishile ngachilihi? (b) Twatachikiza ngachilihi ngwetu vangelo veji kuzatanga mukulonga?

TENGI yetu Yehova eji kulinganga vyuma vyosena mukulonga. Chatete atengele Mwanenyi Yesu. Mbimbiliya yavuluka Yesu ngwayo “Lizu” mwomwo apwa muka-kumuhanjikilako. Mbimbiliya yamba ngwayo: “Hakuputuka Lizu kulyapwile, kaha eli Lizu lyapwilenga naKalunga hamwe.” Nazachilanga Yehova mwilu hamyaka yayivulu. Mbimbiliya yavuluka hali Yesu ngwayo: “Vyuma vyosena vyapwileko kuhichila muli ikiye [Lizu], kaha kakweshi chuma nachimwe chapwileko chakuzeneka ikiyeko.” Myaka kafwe 2000 yinahichimo, Kalunga atumine eli Lizu kwiza hano hamavu kupwa mutu wakukupuka mwosena Yesu Kulishitu. Yesu alingile vyuma vyosena vize vamulwezele kulinga kuli Ise.—Yowa. 1:1-3, 14.

2 Shimbu kanda ezenga hano hamavu, Yesu apwile “kuluwa muka-kuzata” uze azachilile Kalunga nakashishi. (Vishi. 8:30) Yehova atengele mayongomena avangelo mwilu kuhichila muli Yesu. (Kolo. 1:16) Mbimbiliya yatulweza kutalisa kuli ava vangelo ngwayo: “Makombakaji amakombakaji amuzachililenga [Yehova],  kwapwile tununu twatununu twemanyinenga kumeso enyi.” (Ndanye. 7:10) Ava vangelo vavavuluka kupwa “mayongomena” aYehova aze eji kuzatanga mukulonga.—Samu 103:21.

3. Vatanganyika najipulaneti jingahi jatwamako, kaha vavilongesa ngachilihi?

3 Omu Yehova atengele vyuma vyamumelu nahamavu, atengele vatanganyika vavavulu najipulaneti jajivulu vize katweshi kuhasa kulavako. Kutalisa kuvatanganyika, lipapilo limwe lyamijimbu lyavuluka ngwalyo “kwatwama jimbiliyoni najimbiliyoni javatanganyika najipulaneti, kuvula kana chinahambakana kulava valavile vaka-sayasi kunyima mapapa katatu.” Vatanganyika vatwama mumilalaji. Mulalaji himulalaji ukwechi jimbiliyoni chipwe jitililiyoni javatanganyika najipulaneti jajivulu. Kaha milalaji yayivulu yatwama muvinjomoto vyakulisezaseza.

4. Mwomwo ika natwambila ngwetu vangamba jaKalunga vavalongesa mukulonga hano hamavu?

4 Vangelo vatwama mwilu, navatanganyika, najipulaneti vavilongesa mujila yakukomwesa. (Isa. 40:26) Shikaho, tunahase kufwelela ngwetu Yehova alongesa navangamba jenyi vahamavu. Vavalongesa kanawa mwomwo veji kuzatanga mulimo waulemu. Hamyaka yayivulu, Yehova nalongesanga vatu jenyi vakunyima nava vamakumbi ano mukulonga mangana vamulemesenga mukashishi. Kuli vyakutalilaho vyavivulu vize vyasolola nge napunga navo kaha nawa “kapwa Kalunga waliwayangako, oloze wakuunda.”—Tangenu Wavaka-Kolinde 1, 14:33, 40.

KALUNGA ALONGESELE KANAWA VATU JENYI VAKUSHIKULU

5. Uno vyuma alongesele Kalunga kutalisa kuvatu vasulise hano hamavu, vaviluwanganyishile ngachilihi?

5 Omu Yehova atengele vatu vakulivanga, avalwezele ngwenyi: “Semenunga mukavule chikuma, mukasulise hamavu, mukawononone. Twamenunga nawangana wavaishi vamukalungalwiji, natujila vamwilu, navaka-kuyoya vakutambuka hamavu vosena.” (Kupu. 1:28) Yehova katengele mayongomena avatu halwola lumweko. Oloze vaAlama naEve vatelele kusema vana kaha vaze vana nawa vatelele kusemunwina nakutanda kumavu kwosena. Kalunga ajinyine ngwenyi vatu vakalingise hamavu hosena kupwa Palachise. Omu vaAlama naEve valikangile kuli Yehova, kujina chaKalunga vachiluwanganyishile. (Kupu. 3:1-6) Kutwala muze “Yehova amwene kupuya chavatu ngwenyi, chinatoho chikuma hamavu, ngwenyi, Kujina chavishinganyeka vyamichima yavo chosena chinapihi lika makumbi osena.” Ngocho, “hamavu hapihile kumeso aKalunga, hamavu hosena hapwile ulyanyi lika.” Ngachize, Kalunga ajinyine kunongesa vatu vavapi vosena hakaye nalivaji.—Kupu. 6:5, 11-13, 17.

6, 7. (a) Mwomwo ika Nowa vamwivwilile uselewa kuli Yehova? (Talenu muvwimbimbi wakulivanga.) (b) Vyuma muka vyasolokele kuli vosena vaze vahonene kwivwilila mulizu lyaNowa?

6 Oloze “Nowa awanyine likoji kumeso aYehova” mwomwo “apwile muka-kwoloka,” kaha nawa apwile “wakulonga muli vaka-myaka yenyi.” Hakuwana nge “Nowa atambukilenga naKalunga,” Yehova amulwezele kutunga wato waunene. (Kupu. 6:8, 9, 14-16) Wato vautungile ufwapukenga hameya mangana vatu natunyama vapwilemo vayovoke kuLivaji. Ngocho, “Nowa alingile nge kutesa namwosenomwo vamulwezele kuli Yehova.” Nowa natanga yenyi valikafwile kuzata milimo mujila yakulonga. Hanyima yakwingisa tunyama vosena muwato, “Yehova amusokelelelemo.”—Kupu. 7:5, 16.

7 Omu Livaji lyejile mumwaka wa 2370 B.C.E., Yehova ‘anongesele vaka-kuyoya vosena.’ Oloze akingile Nowa natanga yenyi muwato. (Kupu. 7:23) Vatu vosena hano hamavu vafuma kuchisemunwino chaNowa natanga yenyi. Oloze vosena vaze kavapwile muwatoko  vanongele mwomwo kavevwilile mulizu lyaNowa uze apwile “muka-kwambulula kwoloka.”—Petu. 2, 2:5.

Kulongesa kanawa vyuma chakafwile vatu 8 vayovoke kuLivaji (Talenu palangalafu 6 na 7)

8. Unjiho muka wasolola nge vaIsalele vazachile mukulonga omu Kalunga avalwezele kwingila muLifuchi lyaLushiko?

8 Myaka yakuhambakana 800 kufuma haLivaji, Kalunga alongesele vaIsalele kupwa himuyachi wenyi. Avalwezele omu vatelele kuyoya chikumanyi omu vatelele kumulemeselamo. Chakutalilaho, vamwe avatongwele kupwa tupilishitu, kaha veka vaLevi. Alongesele nawa mapwevo vamwe “vaze vazachilenga milimo kuchikolo chambalaka yakuliwanyina.” (Kulo. 38:8) Yehova Kalunga alwezele vaIsalele kuya nakutwama muKanane, oloze vavavulu valikangile nakukana kuya ngocho, Kalunga avalwezele ngwenyi: “Chamwenemwene enu kamweshi kukaheta mulifuchi kana ngwalishingilileko ngwami, Nangukamitwamisamo, shina Kaleve kaha mwanaYefune, naYoshuwa mwanaNune” mwomwo vanehele mujimbu wamwaza omu vafumine nakusondwesa Lifuchi lyaLushiko. (Kula. 14:30, 37, 38) Kutwala muze Yehova atongwele Yoshuwa kutwaminyina vaIsalele. (Kula. 27:18-23) Omu Yoshuwa apwile hakamwihi nakwingisa vaIsalele muKanane, Yehova amulwezele ngwenyi: “Likolezezenga, likakenga, kanda ukalizuzukila nawomako, chipwe kuhomba, mwomwo Ami Kalunga kove Yehova nguli nayove hamwe kweshokwo nauya, shikaho.”—Yoshu. 1:9.

9. Lahave amwene ngachilihi Yehova navatu jenyi?

9 Yehova Kalunga apwilenga hamwe naYoshuwa kweshoko ayilenga. Chakutalilaho, mumwaka wa 1473 B.C.E., vaIsalele vatungile chilombo kwakamwihi nanganda yaYeliko. Yoshuwa atumine vandoji vavali kuya nakusondwesa Yeliko, kuze vakawanyine muka-ujila Lahave. Kwejile malunga vaze vasakile kukwata vaze vandoji, oloze Lahave avaswekele hamulungu wazuvo yenyi. Alwezele vaze vandoji vavaIsalele ngwenyi: “Ngunatachikiza ngwami, Yehova namihane lyehi lifuchi lino . . . , mwomwo tunevu lyehi muze omishile  Yehova meya amukalungalwiji Uchila kumeso enu . . . nomu mwalingile kuli vamyangana javaAmole vavali.” Ambile nawa ngwenyi: “Kalunga kenu Yehova, Ikiye napu Kalunga wamwilu nahamavu.” (Yoshu. 2:9-11) Lahave natanga yenyi vakundwijile Liuka lyaYehova. Ngocho, Kalunga avayowele omu vaIsalele vanongesele Yeliko. (Yoshu. 6:25) Lahave pwevo wakushishika avumbikile Yehova naliuka lyenyi.

VAKA-KULISHITU VAMULIKULUKAJI LYAMYAKA LYAKULIVANGA VAVALONGESELE KANAWA

10. Vyuma muka Yesu alwezele vatwamina javaYuleya, kaha mwomwo ika?

10 Omu Yoshuwa apwile twamina, vaIsalele vafungulwile jinganda josena jize japwile muKanane nakutwamamo. Kaha vyuma muka vyasolokele omu mwahichile lwola? Hamyaka yayivulu, vaIsalele vatwalilileho lika kuhokola jishimbi jaKalunga. Halwola luze Yehova atumine Mwanenyi kwiza hano hamavu, vaIsalele valikangile kuli Kalunga navapolofweto jenyi, kahechi chikiko Yesu avulukilile Yelusalema ngwenyi, “muka-kujiha vapolofweto.” (Tangenu Mateu 23:37, 38.) Kalunga akanyine vatwamina javaYuleya mwomwo yakulikanga chavo. Ngocho, Yesu avalwezele ngwenyi: “Wangana waKalunga navakamitambulawo nakukauhana kumuyachi uze naukalovolanga mihako yawo.”—Mateu 21:43.

11, 12. (a) Chuma muka chasolola nge mulikulukaji lyamyaka lyakulivanga Yehova evwilile uselewa liuka lyalihya nakukana muyachi wavaIsalele? (b) Veya vejile nakupwa muliuka lyalihya?

11 Mulikulukaji lyamyaka lyakulivanga C.E., Yehova akanyine muyachi waIsalele. Oloze achipwile lika naliuka lize lyapwile navangamba jenyi vakushishika vaze vononokele Kulishitu nakukavangiza kunangula chenyi. Yehova aputukile kwivwila uselewa liuka lyalihya muchishishisa chamuyachi waIsalele halikumbi lyaPendekoseta 33 C.E. Tumbaji twaYesu vakuheta ku 120 valikungulwile muYelusalema “kaha kukasumuka kwilu hinakufuma lushindo nge kuhuhwa chapeho yangolo chikuma nakuyangilila muzuvo yosena.” Kaha “vamwene tumilangi twakakahya twakufwana nge malimi, kaha twalihandunwine, ngocho kamulangi hikamulangi katwamine hali mutu himutu, kaha vosena vazalile nashipilitu yajila, kaha vaputukile kuhanjika mumalimi akulisezaseza, nge muze shipilitu yavetavishilenga kuhanjika.” (Vili. 2:1-4) Echi chuma chakukomwesa chasolokele chasolola nge Yehova apwile nakukundwiza liuka lyenyi lyalihya lyatumbaji twaKulishitu.

12 Halikumbi vene lize, vatu vakuheta ku 3,000, vejile muliuka lyaYehova lyalihya. Mbimbiliya yahanjika cheka ngwayo, “Yehova atwalileho lika nakuhakilako kuli vakivo vatu vaze apwilenga nakulwila.” (Vili. 2:41, 47) Tumbaji twaYesu vafukilile mumulimo wavo wakwambulula mwomwo Mbimbiliya yamba ngwayo, “mazu aKalunga ayilenga lika nakukula, kaha tumbaji muYelusalema vapwilenga lika nakuvulilako chikumakuma; kaha liyongomena lyalinene lyavapilishitu lyaputukile kwononoka kulufwelelo.” (Vili. 6:7) Omu Yehova anehele “vatu vakumafuchi eka” muchikungulwilo chavaka-Kulishitu, chapwile hichinjikizo chakusolola nge Yehova akafwile liuka lyalihya.—Tangenu Vilinga 10:44, 45.

13. Liuka lyaKalunga lyalihya lyapwile namulimo muka?

13 Vatu vatachikijile mulimo uze Kalunga ahanyine vaka-kukavangiza Kulishitu, mwomwo omu Yesu apwile hano hamavu, avahanyine chakutalilaho. Kahomu vamumbapachishile aputukile kwambulula “Wangana wamelu.” (Mateu 4:17) Yesu anangwile tumbaji twenyi mangana vazatenga mulimo kanou. Avalwezele ngwenyi: “Namukapwanga muvinjiho jami muYelusalema, namuYuleya mwosena, namuSamaliya, nakuvihela vyakwakusuku vyahamavu.” (Vilinga 1:8) Vaka-kukavangiza  Kulishitu vatachikijile chikupu vyuma vize vatelele kulinga. Lwola lumwe Paulu naMbalanape valwezele vaYuleya ngwavo tumbaji twaYesu navaputuka kwambulila navatu vakumafuchi eka. Vambile ngwavo: “Chapwanga chakutamo kuhanjika mazu aKalunga chatete kuli enu. Oloze hakuwana nge muli nakuwakana kaha nawa enu vavene kamwalimwene ngwenu munatemo kupwa nakuyoya chahaya myaka yosenako, shikaho natwalumuka nakuya kuli vaka-mafuchi eka. Mwomwo naYehova atulweza mumazu ano ngwenyi, ‘Ngunakutongola upwenga umumunyi wavaka-mafuchi eka, mangana upwenga uulwilo mbwe nakusongosongo yamavu.’” (Vili. 13:14, 45-47) Putu vene mulikulukaji lyamyaka lyakulivanga, liuka lyaKalunga lyahamavu linatwalililangaho kulweza vatu vyuma vize Yehova nalingi mangana alwile vatu.

VANGAMBA JAKALUNGA NAVAYOVOKA

14. Vyuma muka vyasolokele munganda yaYelusalema, kaha veya vayovokele?

14 VaYuleya vavavulu kavetavilile mujimbu wamwazako, kaha vamwene ukalu mwomwo Yesu alwezele tumbaji twenyi ngwenyi: “Omu namumona Yelusalema vanayijingilika kumaswalale che ndo, kaha tachikizenu ngwenu, lwola lwakuyilalisa lunapandama kwakamwihi. Jino vaze vali muYuleya vaputuke kuchinyina kujipili, kaha vaze vali mukachi kaYelusalema vafumemo, kaha nawa vaze vali muvikwazo kanda vengila muyikikoko.” (Luka 21:20, 21) Vyuma ahanjikile Yesu vyasolokele. Omu vaYuleya valikangile kuchiyulo chavaLoma, maswalale javaLoma vahakile nganda yaYelusalema muchingombela mu 66 C.E., mangana vayinongese. Oloze maswalale vakindulukile, kahechi chahanyine lwola vaka-kukavangiza Yesu vachine nakuseza Yelusalema naYuleya. Vavavulu vazaukile Kalwiji Yotau nakuchinyina kujipili. Mumwaka wa 70 maswalale javaLoma vejile cheka nakunongesa jino Yelusalema. Vyuma muka vyasolokele kuli vaka-Kulishitu? Vayovokele mwomwo vevwililile kuvyuma avalwezele Yesu.

15. Ukalu muka vamwene vaka-Kulishitu?

15 Mulikulukaji lyamyaka lyakulivanga, vaka-Kulishitu vavayanjishile nakweseka lufwelelo lwavo. Chipwe ngocho, vavavulu valumukile nakupwa vaka-Kulishitu. (Vili. 11:19-21; 19:1, 19, 20) Vaka-Kulishitu vafukilile mwomwo Kalunga avakiswile.—Vishi. 10:22.

16. Vyuma muka vatelele kulinga vaka-Kulishitu vosena numba vazame kushipilitu?

16 Vaka-Kulishitu vosena vatelele kuzata nangolo numba vapwenga nalufwelelo lwakukola. Vatelele kulinangula visoneka, nakupwanga kukukunguluka lwola lwosena, nakwambululanga mujimbu wamwaza waWangana natwima. Vikungulwilo vyapwile vyakuliwahisa kanawa. Vapwile navakulwane navaka-kuzachila muliuka vaze vapwile nakuvakafwa, kaha nawa chikungulwilo changanyalile kumulimo vazachilenga malunga kana. (Fwili. 1:1; Petu. 1, 5:1-4) Kaha nawa vevwile kuwaha kuvatambukilanga kuli tulama vakutambwojoka vakufwana nge Paulu. (Vili. 15:36, 40, 41) Tuli nakwivwa kuwaha hakuwana nge mulimo vazachilenga vaka-Kulishitu vamulikulukaji lyamyaka lyakulivanga ukiko tuli nakuzata namakumbi ano. Twawahilila hakuwana nge Yehova nalongesanga kanawa vangamba jenyi lwola lwosena.

17. Vyuma muka natulinangula muchihande chinakavangizaho?

17 Tunakuyoyela mumakumbi akukuminyina, kaha kaye kaSatana kalinwomu vakanongese. Chipwe ngocho, liuka lyaYehova lyahano hamavu linakutambuka washiwashi. Kutala muli nakutambukila hamwe naliuka lyaYehova tahi? Kutala muli nakuzovoloka kushipilitu tahi? Chihande chinakavangizaho nachimikafwa kulinga ngocho.