Tinikeni pa kuti muye ku filimo

Tinikeni pa kuti mumone imitwe iilimo

 ILYASHI LYA KALE

“Umulimo wa Kulobolola Eko Ucili”

“Umulimo wa Kulobolola Eko Ucili”

Ba George Young bafikile mu Rio de Janeiro mu March 1923

MWALI ni mu mwaka wa 1923. Abantu baliswile mu cikulwa ca kutambilamo ifyangalo mu musumba wa São Paulo! Elenganyeni ifyo cali ilyo abantu 585 balekutika kwi lyashi lya ba George Young. Ilyo balelanda ili lyashi kwali no walepilibwila mu ciPortuguese. Amalembo ya mu ciPortuguese baleyalanga pa cibumba ukubomfya projekita. Pa bushiku bwa kulekeleshako, abantu balipokeleko akatabo akaleti Millions Now Living Will Never Die! Aka katabo kali mu ciNgeleshi, iciGerman na mu ciItalian. Ututabo abantu bapokele twafikile 100. Ilyashi lyaliweme sana! Abantu abengi baile baleshimika ifyo ilyashi lyaweme. Pa numa ya nshiku shibili, kwali ilyashi na limbi kabili abantu abengi balishile ica kuti icikuulwa caliswile. Nomba cinshi calengele ukuti ba George Young baye balande aya malyashi ku São Paulo?

Mu 1867, ba Sarah Bellona Ferguson no lupwa lwabo bafumine ku United States no kukuukila ku Brazil. Mu 1899, ilyo ba Sarah babelengele impapulo shimo ishilanda pali Baibolo isho ba ndume yabo babaletele ukufuma ku United States balishininkishe ukuti ifyali muli shilya mpapulo fya cine. Apo balitemenwe sana ukubelenga impapulo shesu, balilembeshe ukuti bakalepokelela Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa mu ciNgeleshi. Balitemenwe ifyo balebelenga muli iyi magazini, kabili balembeele munyinefwe C. T. Russell ukuti, “nangu abantu bekale ukutali shani, imbila nsuma kuti yafika kuli bena nge fyo yafika kuli ine.”

Icitabo caletila Can the Living Talk With the Dead? (mu ciPortuguese)

Ba Sarah Ferguson balibombeshe ukushimikilako abantu ifyaba mu Baibolo, nangu balecita ifi ilingi line baletontonkanya ukuti ni bani abakabafwa no lupwa lwabo e lyo na bantu aba mitima isuma ababa mu Brazil ukwishiba icebo ca

wa Lesa? Mu 1912, bamunyinefwe pa musambo wa ku Brooklyn baebele ba Sarah Ferguson ukuti munyinefwe umo ali no kuya ku São Paulo na amatrakiti ayengi sana ayakwete umutwe uwa kuti Where Are the Dead? mu lulimi lwa ciPortuguese. Mu 1915 ba Sarah batile calibapapwishe pa kwishiba ukuti Abasambi aba  Baibolo abengi bale-enekela ukuti tapaali no kupita sana inshita, bali no kuya ku muulu. Balembeele umusambo wa ku Brooklyn pali ifi babelengele ukuti: “Nga ifwe fwe bena Brazil na bena South America bonse cikaba shani?. . . Pantu South America ikalamba sana, kanshi umulimo wa kulobolola eko ucili!”

Mu 1920, bakensha ba ngalaba abena Brazil 8 balisangilwe ku kulongana mu New York City ilyo balelolela ukuti babalungishishe amato yabo aya nkondo. Ilyo babwelelemo ku Rio de Janeiro, batendeke ukwebako bambi icine ca mu Baibolo ico basambilile. Tapakokwele, mu March 1923, ba George Young, abali bakangalila benda bafikile mu Rio de Janeiro umo basangile abantu abengi abalefwaya ukumfwa imbila nsuma. Balipekenye ukuti impapulo ishingi shipilibwilwe mu ciPortuguese. Munyinefwe Young bwangu bwangu aile ku São Paulo, umusumba umwaleikala abantu nalimo 600,000. Alandile ilyashi no kupeela abantu akatabo kaleti Millions Now Living Will Never Die!, nge fyo tulandile pa ntendekelo. Ba Young batile: “Apo nali fye neka, nalebomfya inyunshipepala pa kusabankanya ilyashi ilyo nali no kulanda.” Na kabili batile “aya malyashi e yali aya kubalilapo ayo Abasambi ba Baibolo basabankenye mu Brazil.”

Ilyo ba Young balelanda amalyashi amalembo baleyalanga pa cibumba ukubomfya projekita

Ba Sarah Bellona Ferguson, ababalilepo ukulembesha Ulupungu lwa mu ciNgeleshi mu Brazil

Lipoti pali Brazil iyali mu Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa December 15, 1923, yatile: “Umulimo wa kushimikila mu Brazil watendeke pa 1 June kabili tabakwete impapulo sha kubomfya mu kushimikila, lelo Shikulu alipaala sana umulimo wesu.” Kabili lipoti yatile munyinefwe Young alandile amalyashi yabili mu São Paulo pa malyashi 21 ayo alelanda ukutendeka pa 1 June ukufika pa 30 September, e lyo abantu 3,600 e bakutike kuli aya malyashi. Panono panono abantu abatemenwe imbila ya Bufumu mu Rio de Janeiro balefulilako. Kabili mu myeshi fye iinono, bashalike impapulo isha mu ciPortuguese ukucila pali 7,000! E lyo balitendeke no kupilibula Ulupungu lwa kwa Kalinda mu ciPortuguese. Ulwa kubalilapo lwali lwa November–December 1923.

Ba George Young balanshenye na ba Sarah Ferguson, kabili Ulupungu lwa kwa Kalinda lwatile: “Ba Sarah Ferguson balile ku cikuulwa ukwali munyinefwe Young, ilyo bamumwene balifililwe ifya kulanda kabili baikete fye ba Young pa kuboko, no kubepusha ati, ‘Bushe ni mwe kangalila enda ndemona nangu ndelota fye?’” Tapakokwele, ba Sarah pamo na bana babo bane balibatishiwe. Na kuba, balilolelele ukuti babatishiwe pa myaka 25! Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa August 1, 1924, lwalandile ukuti abantu 50 balibatishiwe mu Brazil. Abengi pali aba ababatishiwe ba mu musumba wa Rio de Janeiro.

Ino nshita napapita imyaka 90 ukutula apo icine cafikile mu Brazil, kanshi te kuti twipushe ukuti: “Cikaba shani ku bena Brazil na bena South America bonse?” Pali ino nshita ba Nte abaleshimikila imbila nsuma mu Brazil balicila pali 760,000. Abantu mu South America baleumfwa imbila nsuma iya Bufumu mu ciPortuguese, iciSpanish, na mu ndimi shimbi isho balanda mu South America. Ifyo ba Sarah Ferguson balandile mu 1915 ukuti “umulimo wa kulobolola eko ucili” fyali fya cine.—Ilyashi lya kale ukufuma ku Brazil.