Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

 KUFUMA MU BUTALA BWETU

“Mwingilo wa Kunowa wa Kibaya Bingi”

“Mwingilo wa Kunowa wa Kibaya Bingi”

George Young po aishile mu Rio de Janeiro mu Kisaka 1923

MWAJINGA mu mwaka wa 1923. Mu kishimikwa kya São Paulo mo bobila bisela ne kwimbilamo nyimbo mwayujile bingi bantu! Nanchi mwakonsha kumvwa jiwi jawama ja ba George Young nyi? Kimye kyo baambilenga jashi, kwajinga batuntulwilenga mu mulaka wa ki Portuguese. Bantu 585 batainweko, batelekelenga ku jino jashi. Binembelo bya mu Baibolo bya mu mulaka wa ki Portuguese bebimweshanga pa mashikopo. Ku mpelo ya jashi, bapaine tubuku twavula bingi twajinga na mutwe wa kuba’mba Millions Now Living Will Never Die! (Bantu Bavula Bajiko Lelo Jino Kechi Bakafwa Ne) mu mulaka wa Kizungu, German, ne Italian. Jino jashi jawamine bingi! Kabiji bantu bejambilengapotu. Byo papichile moba abiji, mu kishimikwa mwayujile jikwabo bantu baishile na kuteleka ku jashi jikwabo. Ki ka kyalengejile kuba’mba kwikale ano majashi?

Mu 1867, ba Sarah Bellona Ferguson ne kisemi kyabo bavilukile kufuma ku United States kuya ku Brazil. Mu 1899, ba Sarah byo batangile buku ulumbulula Baibolo waishile na nkasabo wamulume wafumine ku United States, bayukile kuba’mba batana bukine. Na mambo a kuba bakebelenga bingi kutanga mabuku etu, batendekele kupota Kyamba kya Usopa kya mu Kizungu. Batemenwe bingi pa byambo bya mu Baibolo byo batangile, banembejile Mulongo C. T. Russell, ne kwilumbulula abo bene kuba’mba “nangwa kya kuba muntu ekele kwalepa byepi, mambo awama akonsha kufika ko aji.”

Nanchi Bomi Bakonsha Kwamba na Bufu Nyi? (mu ki Portuguese)

Ba Sarah Ferguson baingijile bingi na ngovu kubuulako bakwabo bukine bwa mu Baibolo, pano bino, javula balangulukanga kuba’mba kana ñanyi wakonsha kwibakwasha pamo na kisemi kyabo, ne bantutu bakwabo bawama baji mu kyalo kya Brazil. Mu 1912, balongo bengijila pa Betele wa ku Brooklyn bebabujile kuba’mba kuji ubena kwiya ku São Paulo na matalakiti avula bingi aji na mutwe wa kuba’mba Where Are the Dead? (Bafu Baji Pi?) mu mulaka wa ki Portuguese. Mu 1915, bakuminye bingi byo batangile kuba’mba Bafunda Baibolo bavula baketekejilenga kuya mwiulu. Banembele byo balangulukilengapo amba: “Nga bantu baji mu Brazil ne mu kyalo kyonse kya South  America? . . . Inge mwalanguluka pa kyalo kya South America byo kyabaya, mwakonsha kumona kuba’mba mwingilo wa kunowa wa kibaya bingi.” Kya kine, mwingilo wa kunowa wabayile.

Mu 1920, bena Brazil bakyanyike batanu na basatu, kimye kyo bebalungishijilenga bwato bwabo bwa nkondo, bayile na kutanwa ku kupwila mu New York City. Byo babwelele ku Rio de Janeiro, babujileko bakwabo pa bintu byo bafunjile mu Baibolo. Kechi papichile ne moba avula ne, mu ñondo wa Kisaka 1923, George Young, wajinga kañenda nangwa’mba kalama wenda, waile ku Rio de Janeiro, ko ataine bantu bakebelenga kufunda bukine. Wanengezhezhe kuba’mba mabuku avula atuntululwe mu mulaka wa ki Portuguese. Kechi papichile ne moba ne, Mulongo Young, waile ku São Paulo, muzhi mwajinga bantu 600,000. Ko ko aambile jashi ne kupana tubuku twavula bingi, byonka byo twaamba ku ntendekelo ya uno mutwe. Waambile’mba: “Na mambo a kuba najinga bunke, naingijishangatu pepala wa byambo pa kusapwila.” Waambile ne kuba’mba: “Ano o ajinga majashi atanshi o banembele mu pepela wa byambo mu jizhina ja I.B.S.A. mu Brazil.” *

Binembelo bya mu Baibolo bebimweshanga pa mashikopo kimye kyaambanga Mulongo Young majashi

Mu sawakya waambilenga pa kyalo kya Brazil, wajinga mu Kyamba kya Usopa kya Kuvumbi 15, 1923, waambile’mba: “Inge twalanguluka uno mwingilo byo atendekela pa 1 Kapyantoto, ne kuba’mba kechi twajingapo na mabuku pa kyokya kimye ne, ke kya kukumya bingi pa kumona Nkambo byo apesha uno mwingilo.” Uno sawakya waambile ne kuba’mba pa majashi onse 21 o ambile Mulongo Young, waambilepotu majashi abiji mu São Paulo kutendeka pa 1 Kapyantoto kufika pa 30 Kainyainya, bonse batainweko bajinga 3,600. Mu Rio de Janeiro, byambo bya Bufumu byayilenga na kusampana pachepache. Byo papichiletu bañondo bacheche, bashile mabuku etu a mu mulaka wa ki Portuguese kukila pa 7,000 mu mwingilo! Kabiji Kyamba kya Usopa kya mu mulaka wa ki Portuguese kyo batatwijilepo kunemba kyajinga kya Kapande kufika mu Kuvumbi 1923.

Ba Sarah Bellona Ferguson bo bajinga batanshi kutatula kupota Kyamba kya Usopa kya mu Kizungu mu Brazil

Mulongo George Young waichile ba Sarah Ferguson, kabiji Kyamba kya Usopa kyaambile’mba: “Nyenga waishile mu kibamba, kabiji waikeletu nzoo pa kimye kicheche. Byo akwachile Mulongo Young ku kuboko ne kumutala ku meso, waambile’mba: ‘Nanchi kine wi kañenda?’” Kechi papichile moba avula ne, uno nyenga ne baana banji babatizhiwe. Mambo pa myaka 25 wapembejilenga kuba’mba abatizhiwe. Kyamba kya Usopa kya Kasalakanduba 1, 1924 kyaambile’mba pa bantu 50 babatizhiwe mu Brazil, bavula bafumine mu Rio de Janeiro.

Pano luno byo papita myaka 90, nanchi twafwainwa kwipuzha’mba: “Nga bantu baji mu Brazil ne mu kyalo kyonse kya South America”nyi? Ine, mambo luno mu Brazil muji Bakamonyi ba kwa Yehoba kukila pa 760,000 babena kusapwila mambo awama. Kabiji mu byalo byonse biji mu South America mambo a Bufumu abena kusapwilwa mu mulaka wa ki Portuguese, Spanish ne milaka yavula yambiwa mu bino byalo. Mu 1915, ba Sarah Ferguson baambile kine, ‘Mwingilo wa kunowa wakibayile bingi.’—Kufuma mu Butala Bwetu ku Brazil.

^ par. 6 I.B.S.A. wimenako International Bible Students Association.