Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

MU BINTU BIETU BIA KALE

“Kudi mudimu wa dinowa wa bungi wa kuenza”

“Kudi mudimu wa dinowa wa bungi wa kuenza”

George Young wakafika mu Rio de Janeiro mu ngondo 3 mu 1923

TUDI mu tshidimu tshia 1923. Mu nzubu munene wa manaya wa mu São Paulo muvua muule tente ne bantu. Fuanyikijabi umvua dîyi dishindame dia muanetu George Young. Bavua bakudimuna muyuki wende wonso mu Tshimputulukeshi. Bantu bonso 585 bavua bamuteleja ne ntema yonso. Mêyi a mvese ya mu Tshimputulukeshi avua apatuka mu lumuenu lua televizion. Ku ndekelu, bakabanyina bantu broshire wa Miliyo ya bantu badi ne muoyo lelu kabakufua to. Broshire eu uvua kabidi mu Anglais, mu tshiena Allemagne ne tshiena Italie. Muyuki au wakapatula bipeta bimpe. Malu akamuangalaka. Matuku abidi pashishe, nzubu au wakuwula kabidi tente ne bantu bua muyuki mukuabu. Tshivua tshifikishe ku malu aa ntshinyi?

Mu 1867, Sarah Bellona Ferguson uvua mumbuke ne dîku diende mu États-Unis baye mu Brésil. Mu 1899, Sarah uvua mumanye ne: uvua mupete bulelela pavuaye mubale mikanda ya malu a mu Bible ivua muakunyende wa balume mulue nayi mu Brésil umbukila mu États-Unis. Bu muvuaye mubadi munene, wakadifundisha bua ikale upeta Tshibumba tshia Nsentedi mu Anglais. Bu muvua mukenji wa mu Bible mumusankishe, wakafundila muanetu Russell umuambila muvuaye “tshijadiki katshiyi kuela mpata tshia ne: mukenji eu udi mua kulenga muntu nansha yeye muaba kayi wa kule.”

Les vivants peuvent-ils parler aux morts? (Mu Tshimputulukeshi)

Sarah Ferguson wakenza muende muonso bua kuambila bakuabu bulelela bua mu Bible, kadi uvua misangu ya bungi udiebeja bua kumanya wikala mua kumuambuluisha yeye, dîku diende ne bantu bakuabu ba muoyo muimpe ba mu Brésil. Mu 1912, Betele wa mu Brooklyn wakamumanyisha ne: muntu kampanda nealue mu São Paulo ne trakte ya Bafue batu penyi? ya mu Tshimputulukeshi ya bungi. Mu 1915, wakamba ne: bivua bimukemesha misangu yonso bua muvua Balongi ba Bible ba bungi bindile bua kuya mu diulu matuku makese mashale. Bua kuleja muvuaye wela meji wakafunda ne: “Ntshinyi tshienzekela bena mu Brésil ne bena mu Amerike wa ku Sud bonso? . . . Bua bungi bua bantu badi mu Amerike wa ku Sud, mbipepele bua kumvua ne: kudi mudimu wa dinowa wa bungi wa kuenza.” Bushuwa, kutshivua mudimu wa bungi wa dinowa uvua ne bua kuenzeka.

Pabuipi ne tshidimu tshia 1920, bansonga 8 bavua bendesha mazuwa bakabuela mu bimue bisangilu mu tshisumbu kampanda mu New York pavua eku benda balongolola mazuwa abu. Pakapinganabu mu tshimenga tshia Rio de Janeiro, bakamanyisha bantu bakuabu ditekemena dia mu Bible divuabu balonge. Panyima pa matuku, mu ngondo 3 mu 1923, George Young, uvua pèlerin (lelu mutangidi muena ngendu) wakafika mu Rio de Janeiro, muakapetaye bantu bavua banange bulelela. Ukavua mulongolole bua ikale ne ndambu wa mikanda ivuabu bakudimune mu Tshimputulukeshi. Muanetu Young wakaya diakamue mu tshimenga tshia São Paulo tshivua ne bantu batue ku 600 000 musangu au. Wakenza muyuki ne kuabanyaye broshire wa Miliyo anu bu mutudi babileje ku ntuadijilu kua tshiena-bualu etshi. Wakamba ne: “Bu mumvua nkayanyi, mvua ne bua kueyemena bikole kumanyisha bantu mu bikandakanda.” Wakasakidila ne: eu uvua “musangu wa kumpala wa kumanyisha bua miyuki mu tshikandakanda mu dîna dia I.B.S.A. mu Brésil. *

Mêyi a mvese ya mu Bible avua apatuka mu lumuenu ku televizion pavua muanetu Young wenza miyuki

Tshibumba tshia Nsentedi tshia mu dia 15/12/1923 tshiakafila luapolo lua mu Brésil tshiamba ne: “Patudi tutangila mushindu udi mudimu mutuadije mu Brésil mu dia 1 ngondo 6 ne muvua bantu kabayi ne bibejibeji, bidi bimueneka patoke mudi Mukalenge mubeneshe mudimu.” Luapolo ludi luamba kabidi ne: mu miyuki ya patoke 21 ya muanetu Young bakela ibidi mu São Paulo kumbukila mu dia 1 ngondo 6 too ne mu dia 30 ngondo wa 9, bakayiteleja kudi bantu 3 600. Mu Rio de Janeiro mukenji wa Bukalenge wakaya kumpala ku kakese ku kakese. Mu ngondo mikese patupu, bakavua babanye mikanda ya mu Tshimputulukeshi 7 000. Bualu bukuabu, Tshibumba tshia Nsentedi tshia mu Tshimputulukeshi tshiakatuadija kupatuka mu ngondo wa 11 ne wa 12 mu 1923.

Sarah Bellona Ferguson muntu wa kumpala uvua mulombe Tshibumba tshia Nsentedi mu Anglais mu Brésil

George Young wakaya kumona Sarah Ferguson, ne Tshibumba tshia Nsentedi tshiakaleja ne: “Muanetu wa bakaji wakaya muaba uvuaye, kuanjiye kushala mupuwe. Kukuataye ku tshianza tshia muanetu Young ne kushalaye mumulengamine, ndekelu wa bionso kumuebejaye ne: ‘Udi bushuwa Pèlerin anyi?’” Matuku makese, mamu eu ne bamue ba ku bana bende bakatambula. Uvua muindile munkatshi mua bidimu 25 bua kutambulaye. Tshibumba tshia Nsentedi tshia dia 1/8/1924 tshiakaleja ne: bantu 50 bakatambula mu Brésil ne ba bungi ba kudibu bavua mu Rio de Janeiro.

Mpindieu, bidimu 90 pashishe, kabiena ne mushinga bua kudiebeja ne: “Ntshinyi tshienzekela bena mu Brésil ne bena mu Amerike wa ku Sud bonso?” nansha. Bantemu ba Yehowa bapite pa 760 000 badi bayisha lumu luimpe mu Brésil. Badi bayisha mukenji wa Bukalenge mpindieu mu Amerike wa ku Sud mu Tshimputulukeshi, mu tshiena Espagne ne mu miakulu mikuabu ya bungi. Mu 1915, Sarah uvua muambilamu pakambaye ne: ‘Kudi mudimu wa dinowa wa bungi wa kuenza.’​—Mu bintu bietu bia kale mu Brésil.

^ tshik. 6 I.B.S.A. (mu Anglais) udi umvuija Kasumbu ka Balongi ba Bible ba pa buloba bujima.