Eaha to roto?

Tapura tumu parau

HAAMANAˈORAA NO TAHITO RA

“Mea rahi roa te ohipa ootiraa e rave”

“Mea rahi roa te ohipa ootiraa e rave”

Ua tae George Young i Rio de Janeiro i Mati 1923

TEI te matahiti 1923 tatou. Ua î te piha rahi faataˈiraa upaupa e hautiraa taata ora i São Paulo! Te faaroo ra anei oe i te reo papu o George Young? Te hurihia ra ta ˈna oreroraa parau, hoê pereota i muri i te tahi, na roto i te reo Potiti. Te faaroo maite ra na 585 taata o tei tae mai. Te patahia ra te mau irava Bibilia na roto i te reo Potiti i nia i te paruai. A oti ai, ua operehia hoê hanere buka rairai E ore roa ˈtu te mau mirioni taata e ora ra i teie nei e pohe! na roto i te reo Potiti, Beretane, Heremani e Italia. Mea au mau te oreroraa parau! Oioi tera parau i te parare. E piti po i muri aˈe, ua î atoa te piha no te tahi atu oreroraa parau! Na te aha râ i aratai i teie mau tupuraa?

I 1867, ua faarue o Sarah Bellona Ferguson e to ˈna utuafare i te fenua Marite no te ora i Beresilia. I 1899, ua taa ia Sarah e ua itea ia ˈna te parau mau i muri aˈe i to ˈna taioraa i te tahi mau papai Bibilia ta to ˈna teina i hapono mai mai Marite mai. No te mea mea au na ˈna ia taio, ua ani o ˈna ia hapono-noa-hia ˈtu Te Pare Tiairaa reo Beretane. No to ˈna oaoa rahi i te poroi Bibilia, ua papai oia ia taeae Russell ma te faataa ia ˈna iho mai te “haapapuraa mau e noa ˈtu te atea o te taata e putapû iho â ratou.”

E nehenehe anei te feia ora e paraparau i tei pohe? (Potiti)

Ua faaitoito noa o Sarah Ferguson i te faaite i te parau mau Bibilia ia vetahi ê. E pinepine râ o ˈna i te feruri e na vai e tauturu atu â ia ˈna, i to ˈna utuafare e i te mau taata maitai atoa i Beresilia. I 1912, ua faaara ˈtu te Betela i Brooklyn ia ˈna e e haere atu te tahi atu taata i São Paulo e na tausani api parau Teihea te feia pohe? na roto i te reo Potiti. I 1915, ua parau o ˈna e ua maere noa oia i te taio e i tiaturi na te Feia haapii Bibilia e rave rahi e fatata ratou i te haere i nia i te raˈi. Ma te faaite i to ˈna manaˈo, ua papai oia: “E nafea ïa i Beresilia e i Marite Apatoa? . . . Ia hiˈo oe i te rahi o Marite Apatoa, oioi oe i te taa e mea rahi roa te ohipa ootiraa e rave.” Mea papu, mea rahi â te ohipa ootiraa e rave!

I 1920, ua haere e vau ihitai Beresilia apî i te tahi mau putuputuraa a te amuiraa i te oire no New York a tataîhia ˈi to ratou pahi tamaˈi. A hoˈi ai i Rio de Janeiro, ua faaite ratou i te tiaturiraa Bibilia o ta ratou i haapii mai. Aita i maoro, i Mati 1923, ua tae atu o George Young ei pererina, aore ra tiaau ratere, i Rio de Janeiro. Ua ite oia i te feia tei faaite i te anaanatae. Ua faanaho oia ia hurihia e rave rahi papai na roto i te reo Potiti. Oioi tera taeae i te haere i São Paulo, te hoê oire fatata e 600 000 taata i tera taime. Ua horoa o ˈna i te oreroraa parau e ua opere i te buka iti Mirioni, mai tei faahitihia i roto i te omuaraa. I te mea e o ˈna anaˈe, ua faaohipa o ˈna i te vahi faataahia no te mau parau faatianianiraa i roto i te vea no te titau manihini i te taata i te mau oreroraa parau no te taatoaraa. O te mau titau-manihini-raa matamua ïa tei faaohipa i te iˈoa o te Taatiraa a te Feia haapii Bibilia nunaa rau i Beresilia.

Ua patahia te mau irava Bibilia i nia i te hoê paruai a horoa ˈi te taeae Young i ta ˈna mau oreroraa parau

Te na ô ra te hoê parau faataa no nia ia Beresilia i roto i Te Pare Tiairaa o te 15 no Titema 1923: “Ua haamata noa te ohipa pororaa i ǒ i te 1 no Tiunu e aita e papai i tera taime. Mea faahiahia mau râ mea nafea te Fatu i te haamaitairaa i tera ohipa.” Ia au i te parau faataa, ia taiohia na oreroraa parau e piti ta te taeae Young i horoa i São Paulo, e 21 oreroraa parau ta ˈna i horoa mai te 1 no Tiunu e tae atu i te 30 no Tetepa. E 3 600 taata tei haere e faaroo ia ˈna. Ua parare mǎrû atoa te poroi o te Basileia i Rio de Janeiro. I roto tau avaˈe noa, ua hau atu e 7 000 o ta tatou mau papai na roto i te reo Potiti tei operehia! Hau atu â, ua haamata Te Pare Tiairaa na roto i te reo Potiti e te vea no Novema-Titema 1923.

Sarah Bellona Ferguson, o ˈna te taata matamua i Beresilia tei ani ia hapono-noa-hia ˈtu ia ˈna ra Te Pare Tiairaa reo Beretane

Ua haere te taeae Young e farerei ia Sarah Ferguson. Teie ta Te Pare Tiairaa e faatia ra: “Ua haere mai te tuahine i roto i te piha faafaaearaa. Aita o ˈna i paraparau oioi. Ma te tapea i te rima o te taeae Young e ma te hiˈo ia ˈna, ua parau o ˈna: ‘E pererina mau anei oe?’” Aita i maoro, ua bapetizohia oia e te tahi o ta ˈna mau tamarii. A hiˈo na, ua tiai o ˈna e 25 matahiti ia bapetizohia oia! Ia au i Te Pare Tiairaa o te 1 no Atete 1924, e 50 taata tei bapetizohia i Beresilia, i Rio de Janeiro te rahiraa.

Eaha ˈtura ïa no Beresilia e Marite Apatoa fatata e 90 matahiti i muri aˈe? Ua hau atu i te 760 000 Ite no Iehova te poro ra i te parau apî maitai i Beresilia. E te faaroo ra te taata na Marite Apatoa i te poroi o te Basileia na roto i te reo Potiti, Paniora e te tahi atu mau reo no ǒ. Ua tano iho â Sarah Ferguson i 1915, ‘Mea rahi roa te ohipa ootiraa tei titauhia ia rave.’—Haamanaˈoraa no tahito ra no Beresilia mai.