Konttenttiyaa bessa

Kesuwaa bessa

NU TAARIKIYAAPPE

“Biron Daro Cakkana Koshshees”

“Biron Daro Cakkana Koshshees”

Jorj Yangi Laappune 1923n Riyo di Janiro katamaa biis

LAYTTAY 1923. Drama end Miyuzik Konzervatory of Saˈo Pawulo giyoosan deˈiya addaraashan asay kumiis. Jorj Yangi tololayidi haasayiyo haasayaa siyay? He wode, i haasayishin issi qofaappe haray kaalli kaallidi Porchugaale qaalan birshshettees. SHiiqida 585 asay ubbay hayttaa yeggidi siyees. Geeshsha Maxaafaa xiqiseti Porchugaale qaalan xaafettidi asawu beettoosona. Haasayaa wurssettan, Haˈˈi Deˈiya Miilooniyan Qoodettiya Asay Mule Hayqqenna! giya bukleetee xeetan qoodettiyaagee Inggilizettuwan, Jarmane qaalaaninne Xaaliyaa qaalan asawu imettiis. He haasayay keehi maaddiis! Hegaa odoy darosaa gakkiis. Naaˈˈu gallassappe guyyiyan omarssan hara haasayaa siyanawu asay addaraashaa kumiis. SHin hegaappe kase hanidabay aybee?

Saara Biloona Fergusen giyo maccaasiyaa 1867n ba so asaara Amarkkaappe Brazile baasu. Saara 1899n i kaalo ishay Amarkkaappe Brazile efiido, Geeshsha Maxaafaa qofay deˈiyo amarida xuufeta nabbaba simmada tumaa eridoogaa akeekaasu. A daro nabbabiyo gishshawu, Inggilizetto Wochiyo Keelaa konttiraatiyaa gelaasu. A Geeshsha Maxaafaa qofan keehi ufayttada “demmana danddayennaagaa keena haakkidi deˈiya uri baynnaagawu” a naqaasha gidiyoogaa Ishaa Raasilawu dabddaabbiyan yootaasu.

Haˈˈi Deˈiya Miilooniyan Qoodettiya Asay Mule Hayqqenna! (Porchugaale qaalan)

Saara Geeshsha Maxaafaa tumaa haratussi yootanawu bawu danddayettida ubbabaa oottaasu; shin bana, ba soo asaanne Brazile biittan deˈiya loˈˈo asaa ooni maaddaneeshsha gaada darotoo qoppawusu. Hayqqidaageeti Awan Deˈiyoonaa? giya trakttiyaa shaˈan qoodettiyaagaa ekkidi issi uri Saˈo Pawulo baanaagaa iyyo Brukiline Beeteleppe odettiis. A Geeshsha Maxaafaa Tamaareti daroti saluwaa baanawu qoppidoogaa 1915n erada garamettidoogaa yootaasu. A hagaadan gaada ba qofaa xaafaasu: “Brazile biittaynne kumetta Tohossa Amarkkay shin? . . . Tohossa Amarkkay saˈaa bollan ay keena gita biittakko intte qoppiyo wode, biron daro cakkana koshshiyoogaa akeekanawu metenna.” Ee, keehi daro cakkana koshshees!

Markkabiyaa laaggiya Birazile biittaa yelagati hosppunati, 1920 heeran bantta markkabee giiganaashin Niwu York Siti kataman amarida gallassaa gubaaˈiyan shiiqidosona. Eti Riyo di Janiro simmiyo wode, Geeshsha Maxaafaappe tamaarido ufayssiyaabaa haratuyyo yootidosona. Hegaappe daro takkennan, Laappune 1923n, yuuyidi xomoosiya (he wode piligrime geetettees) Jorj Yangi Riyo di Janiro katamaa biidi tumaa eranawu koyiya asaara gayttiis. I amarida xuufeti Porchugaale qaalan birshshettanaadan giigissiis. Ishaa Yangi guuttaa takkidi he wode 600,000 gidiya asay deˈiyo Saˈo Pawulo katamaa biis. I yan asaassi haasayiis; qassi ha huuphe yohuwaa doomettan odettidaagaadan, Miilooniyan giya bukleetiyaa asawu immiis. I, “Taani tarkka deˈiyo gishshawu, asawu erissanawu gaazeexappe attin hara goˈettiyoobi deˈenna” yaagiis. Gujjidikka, “Brazile biittan I.B.S.A. sunttan haasayidi asawu erissido koyro haasayati” hegeeta gidiyoogaa yootiis. *

Ishaa Yangi haasayiyo wode Geeshsha Maxaafaa xiqiseti Porchugaale qaalan xaafettidi asawu beettidosona

Tisaase 15, 1923, Wochiyo Keelay Brazilebaa hagaadan giis: “Yan oosoy doommidoy Tamme 1na gidiyoogaanne he wode ayba xuufeenne baynnaagaa qoppiyo wode, Goday oosuwaa ay keena anjjidaakko maalaaliyaaba.” Saˈo Pawulon Tamme 1ppe biidi Masqqala 30 gakkanaassi muleera 3,600 asay shiiqidosan haasayido 21 haasayatuppe Ishaa Yanga haasayati 2ta gidiyoogee he oduwan qoncciis. Riyo di Janiron Kawotettaa mishiraachuwaa loddan loddan daro asay siyiis. Amarida aginaappe guyyiyan Porchugaale qaalan xaafettida nu xuufetuppe 7,000ppe daroy asawu imettiis! Hegaa bollikka, Hidaare-Tisaase 1923 maxeetiyaappe doommidi Wochiyo Keelaa maxeetee Porchugaale qaalan attamettiyoogaa doommiis.

Brazile biittan Inggilizetto Wochiyo Keelaa konttiraatiyaa koyro gelida, Saara Biloona Fergusen

Wochiyo Keelay Jorj Yangi michiyo Saaro xeesin hanidabaa hagaadan giis: “Michiyaa i deˈiyoosaa baada, guutta wodiyawu sirphi gaasu. Ishaa Yanga kushiyaa oyqqada, a loytta xeellaydda, ‘Neeni tumu Piligrimee?’ yaagaasu.” Anne i naatuppe amaridaageeti daro takkennan xammaqettidosona. A xammaqettanawu 25 layttaa naagaasu! Naase 1, 1924, Wochiyo Keelay Brazile biittan 50ti xammaqettidoogaa yootiis; hegeetuppe daroti Riyo di Janiro kataman deˈiyaageeta.

Haˈˈi 90 gidiya layttaappe guyyiyan nuuni, “Brazile biittaynne kumetta Tohossa Amarkkay shin?” giidi oychana koshshenna. Brazile biittan 760,000ppe dariya Yihoowa Markkati mishiraachuwaa yootoosona. Qassi kumetta Tohossa Amarkkan haˈˈi Porchugaale qaalan, Isppeene qaalaaninne he biittaa asay haasayiyo daro qaalan Kawotettaa mishiraachoy odettees. Saara 1915n, ‘Biron daro cakkana koshshees’ giidobay likke.—Brazilen xaafettida nu taarikiyaappe.

^ MENT. 6 I.B.S.A. giyaagee Internaashinal Baybil Isttudents Assosiyeeshin (Geeshsha Maxaafaa Tamaareta) giyoogaa malaata.