Kũrerĩkana atĩ, andũ maaga gũtiga kũnyua thigara na gĩkĩro kĩrĩa maranyua nakĩo, gũkinyĩria mwaka wa 2030 andũ makĩria ma 8,000,000 nĩ marĩkuaga o mwaka nĩ ũndũ wa thigara. Ningĩ kũratuĩka atĩ, gũkinyĩria mũthia wa karine ya 21, thigara nĩ igaakorũo ciũragĩte andũ 1,000,000,000.

Arĩa manyuaga thigara marehagĩra mathĩna nginya arĩa matacinyuaga. Famĩlĩ ciao nĩ igiĩkaga kĩĩmeciria na kĩĩmbeca, nao andũ angĩ 600,000, nĩ makuaga o mwaka nĩ ũndũ wa ndogo ya arĩa maranyua thigara. Gũtirĩ mũndũ ũtahutagio nĩ ngarama cia ũrigitani iria ciũkaga nĩ ũndũ wa thigara.

Mathĩna marĩa marehagwo nĩ thigara no magirĩrĩrio, na nĩ marĩ kĩhonia. Mũtongoria ũmwe wa Kĩama kĩa Ũgima wa Mwĩrĩ (WHO), wĩtagwo Dr. Margaret Chan, oigire ũũ: “Mathĩna marĩa moimanaga na thigara nĩ makwĩrehera, na no magirĩrĩrio angĩkorũo thirikari o hamwe na ciama ciothe cia mũingĩ no inyitanĩre kũmaniina.”

Andũ aingĩ thĩinĩ wa thĩ mananyitanĩra nĩguo marũe na thĩna ũcio. Kwa mũhiano, gũkinyĩria Agosti mwaka wa 2012, mabũrũri ta 175 nĩ maiguanĩire gwĩkĩra mĩkaana ya kũgirĩrĩria ũhũthĩri wa thigara. * O na kũrĩ ũguo, kĩyo kĩao no ta gĩa kũhũũra maĩ na ndĩrĩ, tondũ harĩ maũndũ mangĩ maritũ mũno maremetwo kũhiũrania namo, marĩa matangĩreka thĩna ũcio ũthire. O mwaka, kambuni iria ithondekaga thigara, nĩ ihũthagĩra mabilioni ma mbeca gũcigaathĩrĩria, nĩguo magucĩrĩrie anyui angĩ, makĩria atumia na andũ ethĩ kuuma mabũrũri marĩa marakũra. Ningĩ tondũ arĩa macinyuaga matuĩkaga ngombo cia cio, nĩ hinya mũno mũigana wa arĩa maranyua thigara gũthiĩ thĩ wa bilioni ĩmwe. Andũ acio mangĩaga gũtiga, mũigana wa arĩa mekũũragwo nĩ thigara, nĩ ũgũthiĩ wongererekete mũno.

Andũ aingĩ no mende gũtiga thigara, no nĩ ũkoragwo ũrĩ ũndũ mũritũ mũno, tondũ nĩ imatuĩte ngombo na ningĩ no iragaathĩrĩrio. Ta wĩcirie ũhoro wa mũirĩtu ũmwe wĩtagwo Naoko. Aambĩrĩirie kũnyua thigara arĩ kairĩtu ga cukuru. Nĩ ũndũ wa kuona ũrĩa ciagaathagĩrĩrio, onaga kũnyua thigara ũrĩ ũndũ mwega mũno. O na gũtuĩka nyina na ithe maakuire nĩ mũrimũ wa kansa ya mahũri, no aathiire na mbere kũnyua thigara o na akĩreraga tũirĩtu twake twĩrĩ. Oigire ũũ: “Nĩ ndetigagĩra mũno ndikarware kansa ya mahũri, na ndingĩendire o na hanini ciana ciakwa igĩe na mathĩna ma mwĩrĩ, ĩndĩ ndiahotaga gũtiga thigara. Ndionaga ta ingĩahotire.”

O na kũrĩ ũguo, Naoko nĩ aahotire gũtiga mũtugo ũcio mũũru. Harĩ ũndũ wateithirie Naoko na noguo ũteithĩtie andũ milioni nyingĩ thĩinĩ wa thĩ gũtiga thigara. Nĩ ũndũ ũrĩkũ hihi? Gĩcunjĩ kĩrĩa gĩkũrũmĩrĩra nĩ gĩkwarĩrĩria ũndũ ũcio.