Luslahng audepe kan

luslahng audepe kan

OARALAP | SAPWELLIMEN KOHT MADAMADAU ONG SIMOAK

Kahpwal Ehu Sampah Pwon

Kahpwal Ehu Sampah Pwon

Simoak kin kemehla aramas.

  • E kemelahr aramas sapw (100,000,000) erein pahr 1901 lel pahr 2000.

  • E kin kemehla mpen aramas wenerar (6,000,000) nan sounpar ehu.

  • Nan sekond weneu koaros, e kin kemehla aramas emen.

Mwomwen me kahpwal wet sohte pahn wekila.

Lapalap kan kasawihada me ma irair pwukat pousehlahte wiwiawi, irail kan me pahn mehkihla kang sika sounpar koaros pahn tohtohsang aramas welirar (8,000,000) ni pahr 2030. Re pil kohpada me kang sika pahn kemehla aramas lik (1,000,000,000) ni imwin pahr 2090 samwa.

Kaidehn irail kante me kang sika me kin lelohng kahpwal. Tohn arail peneinei pil kin lelohng kapwunod oh kahpwal en mwohni. Me pil iang lelohng kahpwal iei aramas wenelopw (600,000) me sohte kin simoak ahpw mehla sounpar koaros pwehki arail esingengkihda ediniei me kohsang irail me kin simoak. Pweilaudla en sawas en wini kan ong kahpwal wet pil kin katoutouwihala koaros.

Kahpwal wet sohte duwehte soangen soumwahu kan me toahkte kan kin nantihong en diarada wini me pahn kamwahwihala. Ahpw kahpwal wet kak mwahula, oh me tohto ese dahme pahn kamwahwihala. Toahkte men me adaneki Margaret Chan, kaun lapalap en ohpis en palien roson mwahu en sampah pwon (World Health Organization) koasoia: “Pein aramas me kahrehda kahpwal en simoak, ahpw koperment kan oh aramas akan kak kamwahwihala kahpwal wet ma irail uhdahn men wia met.”

Ahn sahpw tohto arail nantihong kauhdi kahpwal wet uhdahn laudsang mahs. Nan August 2012, mpen sahpw 175 pwungkihda ren wia dahme anahn pwehn kauhdi kahpwal en simoak. * Ahpw mie kahrepe kan me kehlail sang me kin kahrehda kahpwal wet en pousehlahte wiawi. Ehuehu sounpar, pesines en wiahda sika kin doadoahngkihla tala lik lik kei pwehn kangoange irail kan me saikinte simoak ren iang simoak, ahpw mehlel irail lih akan oh me pwulopwul kan nan sahpw semwehmwe kan. Nanpwungen aramas meh lik me sohla kak uhdihsang kang sika, pali laud pahn mehla. Ma irail me kin simoak sohte uhdi, tohtohn irail pahn mehla erein sounpar 40 sang met.

Wiepe kan me pesines kan kin doadoahngki pwehn kangoange aramas en simoak oh pil dahme mi nan sika kin kahrehda me tohto ren sohla kakasang tiahk wet me re mentehno uhdihsang. Iei met me wiawihong Naoko. E tepida simoak ni eh sounpar 13 ape. Ni eh alasang dahme TV de kasdo kan kin kasalehda duwen sika, e kin kahrehiong en medewe me e wad nanpwungen aramas akan. Mendahki eh pahpa oh nohno mehkihla kanser en ngolungol, e pousehlahte simoak. E pil kin simoak ni eh apwahpwalih nah serepein riemeno. E nda: “I kin pwunodki ei pahn alehdi kanser en ngolungol oh I pil pwunodki roson mwahu en nei seri ka, ahpw I sohte kak uhdihsang. I medewe me uhdahn I sohte pahn kak uhdihsang simoak.”

Ahpw Naoko uhdihsang simoak. E diarada sawas me kamwakid ih en sohla simoak. Sawas wet iei me pil sewesehier aramas tohto en uhdihsang simoak. Soangen sawas dahieu met? Menlau doula wadek.

^ Soangen sawas pwukat kin pidada kasukuhlih aramas akan duwen keperpen simoak, keinepwih pesines kan en dehr wiahda sika, kalaudehla pweinen tax ong sika oh wiahda prokram kan pwehn sewese aramas en uhdihsang kang sika.