Akakite te aronga mana e me tupu ua rai teia turanga, a te mataiti 2030, ka taea te 8,000,000 tangata ka mate i te au mataiti no te kai avaava. Akakite katoa ratou e i te openga o te mataiti 2100, ka pou tetai tirioni tangata i te mate no te kai avaava.

Kare e ko te aronga kai avaava ua te ka rokoia e te kino. Me mate te aronga kai avaava, ka kino te au mema o te ngutuare e ora ra i te pae moni e te pae manako ngakau. Pera katoa, ka mate e 600,000 tangata kare e kai avaava ana no te akaea ua i te auai avaava. E oti ka totoa te kino ki te katoatoa me kake te moni no te rapakau maki.

Kare teia manamanata mei te mea e kare e rauka i te rapakau, ka rauka rai i te rapakau i te reira; kua kite ua tatou e eaa te reira. Karanga te akaaere o te World Health Organization, te Taote Margaret Chan e: “Na te tangata rai i akatupu teia manamanata, e ka rauka ua i te akatikatika i te reira me tauta te au kavamani e te au taiate tangata i te tāpu i te reira.”

Ko te tautaanga a te au pa enua i te akatikatika i te au manamanata, e mea umere tikai. Akamata ia Aukute 2012 kua akatika te au pa enua e 175 e ka tauta ratou i te tāpu i te kai avaava. * Inara, e nga mana ririnui tetai e arai ra i ta ratou tautaanga. I te au mataiti ravarai, e akapou ana te au kamupani maani avaava e pirioni ua atu tara ei akakitekite i te reira ki te aronga ou, ki te au vaine e te au mapu i roto i te au enua mamaata kia oko i te avaava. Pera katoa, no te kaki pangia kore i te avaava, te akapapu ra e ka maata ua rai te tangata ka mate no te kai avaava. Me kare ratou e akamutu, ka kake viviki te numero o te aronga ka mate i roto i te 40 mataiti e tu maira.

No te akakitekite aere kia okoia e te kaki pangia kore i te avaava, manganui te tangata tei riro ei tuikaa ki te avaava. Ko teia tei tupu kia Naoko. Kua akamata aia i te kai avaava i tona mapuanga. No te aru anga i tana i kite i te au teata e te au porokaramu tivi, kua manako aia e koia tikai aia. Noatu e kua mate tona nga metua i te maki ate mama, kare aia i akamutu i te kai avaava. Kare katoa aia i akamutu noatu e te utuutu ra aia i tana nga tamaine. Kua karanga aia e: “Kua mataku au i te maki ate mama e kua taitaia au i te oraanga kopapa o taku nga tamaine, inara kare rai au i akamutu i te kai avaava. Kua manako au e kare rava e rauka iaku i te akaruke takiri i te avaava.”

Tera ra, kua akamutu a Naoko i te kai avaava. Kua akakeuia aia e tetai ravenga tei tauturu e mirioni ua atu tangata kai avaava kia akaruke takiri i te reira. Eaa tera ravenga? Tatau i te atikara e aru maira.