“THEREŠO ke eng?” Ye ke potšišo yeo Pontio Pilato, mmuši wa Moroma wa Judea wa lekgolong la pele la nywaga, a ilego a e botšiša Jesu yo a bego a sekišwa ke mmuši yoo. (Johane 18:38) Ke therešo gore ge e le gabotse Pilato o be a sa nyake therešo. Go e na le moo, potšišo ya gagwe e be e bontšha go belaela goba go ba le lenyatšo. Go bonagala Pilato a be a lebelela therešo e le selo seo motho a ka ikgethelago sona goba a ilego a se rutwa gore a se dumele; go be go se na tsela yeo ge e le gabotse motho a ka tsebago therešo ka yona. Batho ba bantši lehono ba nagana ka tsela e bjalo.

Badumedi ba lekgolong la bo-16 la nywaga ba kua Yuropa ba ile ba lebeletšana le boemo bjo thata mabapi le seo ba swanetšego go se dumela e le therešo. Ka ge ba godišitšwe ba dumela gore mopapa o neilwe matla ka moka le gore o phagametše dithuto tše dingwe tša kereke, ba ile ba lebeletšana le dikgopolo tše difsa tšeo di bakilwego ke Mpshafatšo, yeo ka nako yeo e bego e apareditše kua Yuropa. Ba be ba swanetše go dumela eng? Ba be ba tla tseba therešo bjang?

Nakong yeo, gare ga batho ba bangwe ba bantši go be go na le banna ba bararo bao ba bego ba ikemišeditše go tsoma therešo. * Ba kgonne bjang go kgethologanya therešo go maaka? Le gona ba hweditše eng? Anke re boneng.

Wolfgang Capito e be e le lesogana leo le nweletšego kudu ditumelong tša bodumedi. Ka ge Capito a be a ithutela tša bongaka, tša molao le tša thutatumelo, o ile a ba moruti wa motseng ka 1512 gomme a ba moruti wa mašole ka tlase ga mopišopomogolo wa Mainz.

Mathomong, Capito o ile a leka go fokodiša phišego ya Bampshafatši bao ba bego ba phatlalatša molaetša wo o bego o sa sepedišane le dithuto tša Katholika. Lega go le bjalo, go se go ye kae, Capito o ile a thoma go thekga mpshafatšo. O ile a dira’ng? Radihistori e lego James M. Kittelson o ngwala gore ge Capito a be a rutwa dithuto tše di fapafapanego, o be a dumela gore “mothopo o kaonekaone woo ba bego ba ka hlahloba seo ba se bolelago e be e le Beibele, ke yona feela yeo e nago le therešo.” Ka go re’alo, Capito o ile a phetha ka gore dithuto tša kereke tša gore senkgwa le beine di fetoga mmele le madi a kgonthe a Jesu le go rapela bakgethwa di be di sa thewa Mangwalong. (Bona lepokisi le le rego: “ Bona ge e ba Dilo tše di be di le Bjalo.”) Ge a be a tlogela maemo a gagwe a phagamego a go ba ka tlase ga mopišopomogolo ka 1523, Capito o ile a hudugela motseng wa Strasbourg, e lego lefelo leo mpshafatšo ya bodumedi e bego e tsemile medu ka nako yeo.

Legae la Capito kua Strasbourg le ile la fetoga lefelo  leo go kopanago batho bao ba sa dumelelanego ka ditaba tša bodumedi e bile ga go pelaelo gore ditaba tše dintši tša bodumedi le dithuto tše dingwe tša Beibele di be di ahlaahlwa moo. Le ge Bampshafatši ba bangwe ba be ba sa dutše ba thekga thuto ya Boraro Botee, puku ya The Radical Reformation e re dingwalwa tša Capito “di be di sa bolele ka thuto ya Boraro Botee.” Ka baka la’ng? Ka gobane Capito o be a kgahlilwe kudu ke tsela yeo rathutatumelo wa Mosepanishi e lego Michael Servetus a bego a diriša ditemana tša Beibele go ganetša thuto ya Boraro Botee. *

Go latola thuto ya Boraro Botee go be go ka ba le mafelelo a sa kgahlišego, ka gona Capito o be a le šedi go bolela maikwelo a gagwe phatlalatša. Lega go le bjalo, dingwalwa tša gagwe di bontšha gore a ka ba a ile a belaela thuto ya Boraro Botee ka sephiring le pele a ka kopana le Servetus. Ka morago, moruti yo mongwe wa Katholika o ngwadile gore Capito le badirišani ba gagwe ba ile ba “tšwela pele ba boledišana ka taba ye ka sephiring, go se na setho se sengwe sa kereke—ba bolela le ka dithuto tše dingwe tša bodumedi; [gomme] ba gana ye ya Boraro Botee bjo Bokgethwakgethwa.” Ngwagakgolo ka morago, Capito e be e le wa mathomothomo go bangwadi ba tsebjago bao ba bego ba ganetša Boraro Botee.

Capito o be a dumela gore Beibele ke mothopo wa therešo. O itše: “Anke Beibele le molao wa Kriste di dule di na le matla go feta thutatumelo.” Go ya ka Dr. Kittelson, Capito “o gateletše gore sebaki se segolo sa go palelwa ga diithuti tša thutatumelo e be e le ka baka la go hlokomologa ga tšona Mangwalo.”

Martin Cellarius (yoo gape a tsebjago e le Martin Borrhaus), e lego lesogana leo le bego le dula le Capito ka 1526, le yena o be a na le kganyogo ye e tšwago pelong ya go ithuta therešo go tšwa Lentšung la Modimo.

Cellarius o belegwe ka 1499, e be e le morutwana yo mafolofolo wa thutatumelo le filosofi. O ile a amogela mošomo wa go ruta kua Wittenberg, Jeremane. Ka ge Mpshafatšo e be e thekgwa kudu kua Wittenberg, gateetee Cellarius o ile a tlwaelana le Martin Luther le ba bangwe bao ba bego ba nyaka gore go mpshafatšwe dithuto tša kereke. Cellarius o be a ka kgethologanya bjang seo e fo bago dikgopolo tša batho therešong ya Mangwalo?

Go ya ka puku ya Teaching the Reformation, Cellarius o be a dumela gore kwešišo ya kgonthe e be e tlišwa “ke go bala Mangwalo ka mafolofolo, go dula o bapiša Mangwalo ka bowona le ka thapelo yeo e sepedišanago le boitsholo.” Cellarius o ile a hwetša’ng ge a be a hlahloba Beibele?

Ka July 1527, Cellarius o ile a ngwala seo a se hweditšego ka pukung yeo e bitšwago On the Works of God. O ngwadile gore ditirelo tša kereke tše bjalo ka gore senkgwa le beine di fetoga mmele le madi a kgonthe a Jesu, di be di fo ba di swantšhetša selo se itšego. Go ya ka Moprofesara Robin Barnes, puku ya Cellarius e ile ya ba ya “bolela ka tlhathollo ya diporofeto tša mangwalo tša nakong e tlago moo tshenyego le tlaišego di bego di tla latelwa ke go tsošološwa ga legohle le go phethagatšwa ga diporofeto tšeo.”—2 Petro 3:10-13.

Seo se lemogegago ke mantšu a makopana ao a boletšwego ke Cellarius mabapi le semelo sa Jesu Kriste. Gaešita le ge a sa ka a ganetša thuto ya Boraro Botee ka go lebanya, Cellarius o bontšhitše phapano magareng ga “Tate wa Legodimong” le “Morwa wa gagwe Jesu Kriste,” le gona o ile a ngwala gore Jesu e be e le yo mongwe wa medimo e mentši le barwa ba Modimo ramatlaohle.—Johane 10:34, 35.

Pukung ya gagwe ya Antitrinitarian Biography (ya 1850), Robert Wallace o ngwadile gore dingwalwa tša Cellarius di be di sa latele thuto ya Boraro Botee ya bo-orthodox yeo e bego e tlwaelegile lekgolong la bo-16 la  nywaga. * Ka go re’alo, diithuti tše mmalwa di phethile ka gore Cellarius o swanetše go ba a be a ganetšana le thuto ya Boraro Botee. O hlalositšwe e le se sengwe sa didirišwa tša Modimo “go nweletšeng tsebo ya Modimo wa therešo le Kriste.”

Mo e ka bago ka 1527, Wittenberg e ile ya ba legae la rathutatumelo Johannes Campanus, yo a bego a lebelelwa e le seithuti se segologolo sa mehleng ya gagwe. Gaešita le ge Campanus a be a dula moo mpshafatšo ya bodumedi e bego e direga gona, o be a sa rate dithuto tša Martin Luther. Ka baka la’ng?

Campanus o be a sa thekge thuto ya gore senkgwa le beine di fetoga mmele le madi a kgonthe a Kriste le thuto ya gore senkgwa le beine di tšwela pele di le gotee le mmele wa Kriste. * Go ya ka mongwadi André Séguenny, Campanus o be a dumela gore “Senkgwa se tla dula e le senkgwa, eupša ka ge e le tirelo, se emela nama ya Kriste.” Lekgotleng la Marburg ka 1529 moo go bego go na le seboka seo se bego se ahlaahla dipotšišo tšona tše, Campanus ga se a dumelelwa gore a bolele seo a ithutilego sona Mangwalong. Ka morago ga moo, o ile a hlanogelwa ke Bampshafatšigotee le yena kua Wittenberg.

Bampshafatši ba be ba galefišitšwe kudu ke ge Campanus a be a dumela gore Tate, Morwa le moya o mokgethwa ga se selo setee. Pukung ya gagwe ya 1532 ya Restitution, Campanus o ile a ruta gore Jesu le Tatagwe ke batho ba babedi bao ba sa swanego. O hlalositše gore Tate le Morwa ke “batee,” go fo swana le ge go thwe monna le mosadi ke “nama e tee”—ke batee, gaešita le ge e le batho ba babedi. (Johane 10:30; Mateo 19:5) Campanus o ile a lemoga gore Mangwalo a diriša papišo e swanago go bontšha gore Tate o laola Morwa: “Hlogo ya mosadi yona ke monna; hlogo ya Kriste yona ke Modimo.”—1 Bakorinthe 11:3.

Go thwe’ng ka moya o mokgethwa? Le tabeng ye, Campanus o ile a lebelela ka Beibeleng, a ngwala gore: “Ga go na mo Mangwalo a thekgago taba ya gore Moya o Mokgethwa ke motho wa boraro . . . Moya wa Modimo o tšewa e le matla ao a a dirišago go laola dilo, ka kgopolo ya gore Modimo o rulaganya le go phetha dilo ka moka a diriša matla a gagwe a moya.”—Genesi 1:2.

Luther o ile a bitša Campanus gore ke morogaki le lenaba la Morwa wa Modimo. Mompshafatši yo mongwe o ile a nyaka gore Campanus a bolawe. Lega go le bjalo, Campanus o be a sa boife. Go ya ka The Radical Reformation, “Campanus o be a kgodišegile gore go se kwešiše seo Beibele le baapostola ba se dumelago mabapi le bohlogo bja Modimo le bja monna, go ile gwa dira gore Kereke e we.”

Campanus o be a sa ikemišetša go rulaganya sehlopha sa bodumedi. Maiteko a gagwe a go tsoma therešo “gare ga dihlotswana le bahlanogi ka moka” a ile a folotša. Ka gona o ile a holofela gore Kereke ya Katholika, ka go diriša tsošološo, e be e tla bušetša thuto ya kgonthe ya Bokriste. Lega go le bjalo, balaodi ba Katholika ba ile ba feleletša ba golegile Campanus, gomme a ka ba a ile fetša nywaga ya ka godimo ga e 20 a le kgolegong. Boradihistori ba nagana gore o hwile mo e ka bago ka 1575.

Go ithuta Beibele ka mafolofolo go thušitše Capito, Cellarius, Campanus le ba bangwe gore ba kgetholle therešo go maaka. Le ge e se diphetho ka moka tšeo di fihleletšwego ke batsomi ba ba therešo tšeo di bego di dumelelana ka botlalo le Beibele, banna ba ka boikokobetšo ba ile ba hlahloba Mangwalo gomme ba tšeela godimo therešo yeo ba bego ba ithuta yona.

Moapostola Paulo o kgothaleditše Bakristegotee le yena gore: “Kgonthišetšang dilo tšohle; kgomarelang se sebotse.” (1 Bathesalonika 5:21) Dihlatse tša Jehofa di gatišitše puku e nago le sehlogo se swanetšego se se rego Ke Eng Seo ge e le Gabotse Beibele e se Rutago? gore di go thuše go tsoma therešo. Ge o nyaka go ikhweletša kopi ya mahala ya puku ye, hle bona letlakala 16 la makasine wo goba o etele Wepesaete ya rena ya jw.org/nso.