1. Fikieme uyoyou nọ Ọghẹnẹ avọ Ọmọ riẹ a wo kẹ ohwohwo u je ro dhe ẹgẹga?

JESU KRISTI Ọmọ Ọghẹnẹ ọ ta nọ: “Me you Ọsẹ na.” (Jọn 14:31) Jesu ọ tẹ jẹ ta nọ: “Ọsẹ na o you Ọmọ na.” (Jọn 5:20) O sae ginẹ jọ ere keme evaọ etoke ikpe buobu, ọ jọ “osu iruo” Ọghẹnẹ taure ọ tẹ te ziọ otọakpọ. (Itẹ 8:30) Evaọ etoke nọ Jesu o je ro lele Ọsẹ riẹ ru iruo na, o wuhrẹ eware buobu kpahe Ọsẹ na nọ e rẹ sae lẹliẹe you rie. Evaọ uzẹme, usu okpekpe nọ a wo u ru nọ uyoyou rai kẹ ohwohwo u je ro dhe ẹgẹga.

2. (a) Eme uyoyou o kẹre te? (b) Enọ vẹ ma te ta ẹme kpahe?

² Ohwo nọ who wo uyoyou kẹ, ọ rẹ were owhẹ ẹsikpobi. Devidi ọso-ilezi na ọ so nọ: “Me you owhẹ, O ỌNOWO, ogaga mẹ.” (Ol. 18:1) Ere ọvona o gwọlọ nọ ma re you Ọghẹnẹ keme o wo ọdawẹ kẹ omai. Ma tẹ be hai yoẹme kẹ Jihova, o ti dhesẹ uyoyou riẹ via kẹ omai. (Se Iziewariẹ 7:12, 13.) Nọ orọnọ ma sae ruẹ Ọghẹnẹ hẹ na, kọ ma sai gine you rie? A tẹ ta nọ ohwo o you Ọghẹnẹ, eme u dhesẹ? Fikieme ma je you Ọghẹnẹ? Kọ ẹvẹ ma sai ro dhesẹ nọ ma you Ọghẹnẹ?

3, 4. Fikieme ma sae rọ ta nọ o lọhọ re ma you Jihova?

³ “Ọghẹnẹ [yọ] ẹzi,” ma sae ruẹ e riẹ hẹ. (Jọn 4:24) Ghele na, ma rẹ sai you Ọghẹnẹ, yọ a jọ Ikereakere na vuẹ omai nọ ma you rie. Wọhọ oriruo, Mosis ọ vuẹ Emọ Izrẹl nọ: “Whọ rẹ rọ eva ra kpobi yowo ỌNOWO Ọghẹnẹ ra, gbe ẹzi ra kpobi, gbe ogaga ra kpobi.”—Izie. 6:5.

⁴ Fikieme ma sai ro wo uyoyou udidi kẹ Ọghẹnẹ? Fikinọ ọ ma omai avọ isiuru nọ ma rẹ rọ gọe, ọ tẹ jẹ ma omai evaọ oghẹrẹ nọ ma sai ro dhesẹ uyoyou. Nọ ma te bi wuhrẹ kpahe Ọghẹnẹ ẹsikpobi, uyoyou nọ ma wo kẹe u re dhe ẹgẹga, yọ onana o rẹ kẹ omai evawere. Jesu ọ ta nọ: “Ahwo nọ a wo ẹzi iwhrori [nọ e riẹ nọ u fo re a riẹ Ọghẹnẹ, NW], eva e were ae, keme ae a wo uvie odhiwu.” (Mat. 5:3) Ohwo jọ nọ a re se A. C. Morrison ọ jọ obe riẹ, Man Does Not Stand Alone ta kpahe isiuru egagọ nọ Ọghẹnẹ ọ ma fihọ ohwo-akpọ inọ: “U re gbomai unu gaga nọ ma tẹ ruẹ epanọ ohwo-akpọ ọ nya kodo te, be kiẹ gwọlọ erumeru jọ nọ a ruẹ nọ u fo nọ a rẹ gọ.”

5. Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ re a gwọlọ Ọghẹnẹ yọ uye-oruẹ kufiẹ hẹ?

⁵ Kọ re a kiẹ gwọlọ Ọghẹnẹ yọ uye-oruẹ kufiẹ? Ijo, keme ọ gwọlọ nọ ma duku ei. Pọl ukọ na o ru ẹme nana vẹ okenọ ọ jẹ ta usiuwoma kẹ ahwo jọ nọ a kokohọ ọgwa Arẹopagọs. Oria nana o kẹle etẹmpol ẹdhọ-aye ahwo Athẹns nọ a re se Athena. Dae rehọ iẹe nọ whọ jọ etẹe nọ Pọl ọ jẹ ta kpahe “Ọghẹnẹ nọ ọ ma akpọ na gbe eware nọ eriẹ eva kpobi,” je ru ei vevẹ nọ Ọghẹnẹ nana “ọ rẹ ria iwou-ẹri nọ a rehọ abọ bọ họ.” Ọ tẹ jẹ ta nọ Ọghẹnẹ ọ “ma ahwo kpobi, nọ erọ korẹwho korẹwho nọ e rọ evaọ akpọ na, ọjẹ koka ọnyaba uzuazọ rai kpobi fihọ kẹ ae gbe uwhru ewho rai, re aruẹse guọlọ Ọghẹnẹ, te epanọ a re ro kie lele iei. Dede na orọnikọ otheri omai ọvuọvo abọ họ.” (Iruẹru 17:24-27) Ahwo a rẹ sai gine duku Ọghẹnẹ. Isẹri Jihova nọ i bu vi ima ihrẹ gbe ubro a gine duku Ọghẹnẹ no, yọ a you rie gaga.

6. Ovẹ Jesu ọ ta nọ “ujaje ulogbo gbe o nọ o rọ aro”?

⁶ O gwọlọ nọ uyoyou nọ ma wo kẹ Jihova u re no eva ze. Jesu ọ ta ere okenọ ohwo Farisi jọ ọ nọe nọ: “Owuhrẹ, ujaje ovẹ o mae ro eva izi na?” Jesu ọ kẹ riẹ uyo nọ: “Whọ rẹ rehọ eva ra kpobi, gbe ẹzi ra kpobi, gbe iroro ra kpobi, you Ọnowo na Ọghẹnẹ ra. Onana họ ujaje ulogbo gbe o nọ o rọ aro.”—Mat. 22:34-38.

7. Eme u dhesẹ re ma rọ (a) ‘eva mai kpobi’ you Jihova? (b) ‘ẹzi mai kpobi’ you Jihova? (c) ‘iroro mai kpobi’ you Jihova?

⁷ Eme Jesu o wo họ iroro, nọ ọ ta nọ whọ rẹ rọ “eva ra kpobi” you Ọghẹnẹ? Ẹme riẹ na o dhesẹ nọ uyoyou mai kẹ Jihova o rẹ kpọ iroro gbe isiuru mai kpobi. Ma rẹ jẹ rehọ ‘ẹzi mai kpobi’ koyehọ uzuazọ mai kpobi you Ọghẹnẹ. U te no ere no, ma rẹ rọ ‘iroro mai kpobi’ koyehọ eriariẹ mai kpobi you Ọghẹnẹ. Otofa ẹme na kpobi họ, ma re you Jihova riẹriẹriẹ.

8. Ma te wo uyoyou udidi kẹ Jihova, eme o te wọ omai ru?

⁸ Ma tẹ rọ eva, ẹzi, gbe iroro mai kpobi you Jihova, ma te hae romatotọ wuhrẹ Ebaibol na, ru oware kpobi nọ ọ ta, jẹ rọ ajọwha ta usiuwoma Uvie na. (Mat. 24:14; Rom 12:1, 2) Uyoyou udidi nọ ma wo kẹ Jihova u re si omai kẹle iẹe vi epaọ anwẹdẹ. (Jem. 4:8) Uzẹme riẹ họ, ma wo ẹjiroro sa-sa nọ ma rẹ rọ fiki rai you  Ọghẹnẹ, ma sai kele ai kpobi hi. Rekọ, joma ta kpahe ejọ rai.

9. Fikieme who ro you Jihova nọ ọ rrọ Ọnọ ọ ma omai gbe Ọkokẹ mai na?

⁹ Jihova họ Ọnọ ọ ma omai gbe Ọkokẹ mai. Pọl ukọ na ọ ta nọ: “Eva riẹ ma je wo uzuazọ gbe oma unuho mai jegbe ẹria mai.” (Iruẹru 17:28) Jihova ọ ma otọakpọ uwoma mai na kẹ omai. (Ol. 115:16) Ọ tẹ be jẹ kẹ omai emu gbe eware efa nọ i bi fiobọhọ kẹ omai jọ uzuazọ. Oyejabọ nọ Pọl ọ sae rọ ta kẹ otu egedhọ nọ e jọ Listra nọ: “Ọghẹnẹ . . . ọ siọ isẹi oma riẹ ba e se he, keme ọ riẹ ru, epanọ ọ kẹ owhai oso gbe ezi ivuẹvu, jẹ kẹ owhai emu avọ evawere.” (Iruẹru 14:15-17) Kọ oyena o gbẹ rrọ oware nọ ma rẹ rọ fiki riẹ you Ọnọma Oride gbe Ọkokẹ oyoyou mai na?—Ọtausi. 12:1.

10. Eme ma re ru ro dhesẹ edẹro kẹ ọruẹrẹfihotọ nọ Ọghẹnẹ o ti ro si uzioraha gbe uwhu n’otọ?

¹⁰ Ọghẹnẹ o ru rie lọhọ nọ uzioraha gbe uwhu nọ ma reuku riẹ mi Adamu u ti ro n’otọ. (Rom 5:12) “Onana Ọghẹnẹ oro ru uyoyou riẹ gba kẹ omai keme okenọ ma gbẹ jọ erahaizi, Kristi o te whu kẹ omai.” (Rom 5:8) Avro ọ riẹ hẹ, ma re wo uyoyou udidi kẹ Jihova nọ ma te roro te ọruẹrẹfihotọ nọ o ru kẹ erọvrẹ izieraha mai nọ ma te kurẹriẹ je fi ẹrọwọ họ idhe ẹtanigbo Jesu Kristi.—Jọn 3:16.

11, 12. Ẹruore vẹ Jihova o ru omai wo?

¹¹ Jihova ọ kẹ omai ‘ẹruore nọ o bi ru omai wo oghọghọ gbe udhedhẹ.’ (Rom 15:13) Ẹruore nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ omai o re fiobọhọ kẹ omai thihakọ edawọ. Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo nọ i kru ẹrọwọ rai bọwo ẹdẹ uwhu, a te kẹ ae etu uvie uzuazọ evaọ obọ odhiwu. (Evia. 2:10) Otu nọ o wo ẹruore otọakpọ nọ i kru ẹrọwọ rai a te reawere eghale ebẹdẹ bẹdẹ evaọ Aparadase otọakpọ nọ a yeyaa riẹ na. (Luk 23:43) Ẹvẹ oma o rẹ jọ omai nọ ma te roro kpahe ẹruore nana? Kọ o gbẹ be kẹ omai evawere gbe udhedhẹ, je ru omai wo uyoyou udidi kẹ Ọnọ ọ rẹ “kokẹ uwoma avọ okẹ nọ o gba kiete kpobi” na? —Jem. 1:17.

¹² Ọghẹnẹ o ru omai wo ẹruore ekparomatha nọ o be kẹ omai omosasọ. (Iruẹru 24:15) Ohwo nọ ma you o te whu o rẹ da omai gaga, rekọ fiki ẹruore ekparomatha na, ma re ‘weri wọhọ epanọ edekọ i re ruo ho, enọ i wo ẹruore he.’ (1 Tẹs. 4:13) Fiki uyoyou nọ Jihova Ọghẹnẹ o wo, o rrọ ẹgwọlọ riẹ nọ ọ rẹ kpare ahwo nọ a whu no ze, maero kọ idibo riẹ nọ i wo ẹrọwọ, wọhọ Job. (Job 14:15) Dai roro epanọ eva e te were omai te okenọ ma ti dede otu nọ a kpare ziọ uzuazọ evaọ otọakpọ na. Uyoyou mai kẹ Ọsẹ obọ odhiwu mai u re dhe ẹgẹga nọ ma te roro kpahe ẹruore ekparomatha na.

13. Imuẹro vẹ i dhesẹ nọ Ọghẹnẹ ọ be ginẹ sẹro mai?

¹³ Jihova ọ be ginẹ sẹro mai. (Se Olezi 34:6, 18, 19; 1 Pita 5:6, 7.) Fikinọ ma riẹ nọ Ọghẹnẹ oyoyou mai na o re fiobọhọ kẹ ohwo kpobi nọ o fi ẹrọwọ họ iẹe, udu u bi kie omai vi nọ ma rrọ ‘uthuru riẹ na.’ (Ol. 79:13) Uyoyou nọ Ọghẹnẹ o wo kẹ omai u ti je dhesẹ oma via evaọ oware nọ ọ tẹ rọ Uvie Mesaya na ru kẹ omai. Nọ Jesu Kristi, Ovie nọ Ọghẹnẹ o ro mu o te si ozighi, okienyẹ, gbe emuemu kpobi n’otọ no, ahwo-akpọ nọ i yoẹme kẹe a vẹ te rria otọakpọ na dhedhẹ, avọ ọruẹriọ. (Ol. 72:7, 12-14, 16) Kọ whọ gbẹ rọwo nọ ẹruore itienana i te oware nọ ma rẹ rọ fiki rai rehọ eva, ẹzi, iroro gbe ogaga mai kpobi you Ọghẹnẹ nọ ọ be sẹro mai na?—Luk 10:27.

14. Uvẹ-ọghọ ulogbo vẹ Ọghẹnẹ ọ kẹ omai?

 ¹⁴ Jihova ọ kẹ omai uvẹ-ọghọ ulogbo nọ ma rọ rrọ Isẹri riẹ. (Aiz. 43:10-12) Ma you Ọghẹnẹ nọ ọ rọ kẹ omai uvẹ nana nọ ma bi ro wobọ evaọ iruo Uvie na, je bi fiobọhọ kẹ ahwo wo uvi ẹruore evaọ akpọ nana nọ ebẹbẹ e dafia na. Ofariẹ, nọ ma tẹ be ta usiuwoma, ma rẹ ta ẹme ududu avọ ẹrọwọ keme ma be ta usiuwoma nọ o rrọ Ẹme Ọghẹnẹ uzẹme na, ọnọ eyaa riẹ e rẹ seba erugba ha na. (Se Joshua 21:45; 23:14.) Evaọ uzẹme, ma tẹ ta nọ ma kele eghale nọ ma rẹ rọ fiki rai you Ọghẹnẹ, ma rẹ sai kele ai re he. Kọ ẹvẹ ma sai ro dhesẹ nọ ma you rie?

15. Ẹvẹ u re ro fiobọhọ kẹ omai nọ ma te bi wuhrẹ Ẹme Ọghẹnẹ je ru lele iei?

¹⁵ Romatotọ wuhrẹ Ẹme Ọghẹnẹ re who je ru lele iei. Ma te ru ere, u re dhesẹ nọ ma gine you Jihova, ma tẹ jẹ gwọlọ nọ ẹme riẹ ọ jọ “elo kẹ edhere” mai. (Ol. 119:105) Ma tẹ rẹriẹ ovao dhe ẹbẹbẹ, ma rẹ sai wo omosasọ no eme sa-sa nọ e rrọ Ebaibol na ze, eme wọhọ: “Ẹzi uweri gbe eva-efuafo whẹ Ọghẹnẹ ọ rẹ jẹfiẹ hẹ.” “Whọ tẹ rọ uyoyou ra yọrọ omẹ. Okenọ iroro ibuobu e vọ omẹ eva, evaewerọ ra e tẹ sasa ẹzi mẹ.” (Ol. 51:17; 94:18, 19) Jihova o re wo ohrọ kẹ ahwo nọ a be ruẹ uye, ere ọvona Jesu ọ rẹ re-ohrọ ahwo re. (Aiz. 49:13; Mat. 15:32) Uwuhrẹ Ebaibol u re fiobọhọ kẹ omai riẹ epanọ Jihova o wo ọdawẹ kẹ omai te, onọ o rẹ wọ omai you rie.

16. Ẹvẹ olẹ nọ ma rẹ lẹ ẹsikpobi o sai ro ru uyoyou nọ ma wo kẹ Ọghẹnẹ dhe ẹgẹga?

¹⁶ Hae lẹ se Ọghẹnẹ ẹsikpobi. Elẹ mai i re ru usu mai kugbe Jihova nọ “o re yo elẹ” na dhe ẹgẹga. (Ol. 65:2) Uyoyou nọ ma wo kẹ Ọghẹnẹ u re dhe ẹgẹga nọ ma te vuhumu nọ o bi yo elẹ mai. Wọhọ oriruo, o sae jọnọ ma muẹrohọ no inọ ọ be kuvẹ hẹ re odawọ nọ o gbẹdẹ vi omai u te omai. (1 Kọr. 10:13) Nọ oware jọ o tẹ be kẹ omai uye nọ ma jẹ lẹ kpahe iẹe kẹ Jihova, ma sai wo “udhedhẹ Ọghẹnẹ” nọ a rẹ ruẹ obọ riẹ hẹ na. (Fil. 4:6, 7) Ẹsejọ ma sae lẹ h’eva wọhọ epanọ Nehemaya o ru, ukuhọ riẹ ma vẹ ruẹ nọ Ọghẹnẹ ọ  kpahe fihọ olẹ na. (Neh. 2:1-6) Nọ ma be “lẹ kẹse kẹse” je muẹrohọ nọ Ọghẹnẹ ọ be kpahe fihọ elẹ mai na, uyoyou nọ ma wo kẹe o rẹ ga, yọ ma re wo imuẹro inọ o ti gbe fiobọhọ kẹ omai thihakọ edawọ efa nọ e rrọ obaro.—Rom 12:12.

17. Ma te gine you Ọghẹnẹ, ẹvẹ ma re rri iwuhrẹ enya?

¹⁷ Hai kpohọ iwuhrẹ gbe ikokohọ. (Hib. 10:24, 25) Ahwo Izrẹl a jẹ hai kokohọ re a wuhrẹ kpahe Jihova gbe epanọ a rẹ rọ gọe ziezi je koko izi riẹ. (Izie. 31:12) Re ma ru oreva Ọghẹnẹ o rẹ jọ owha ogbẹgbẹdẹ kẹ omai hi nọ ma te wo uyoyou kẹe. (Se 1 Jọn 5:3.) Fikiere, ajọ ma kuvẹ hẹ re oware jọ o whaha omai iwuhrẹ enya. Ma gwọlọ nọ uvumọ oware u ru omai siọ uyoyou ọsosuọ nọ ma wo kẹ Jihova ba ha.—Evia. 2:4.

18. Eme uyoyou nọ ma wo kẹ Ọghẹnẹ o rẹ wọ omai ru kpahe usiuwoma na?

¹⁸ Hae rọ ọwhọ vuẹ amọfa kpahe “uzẹme usiuwoma na.” (Gal. 2:5) Uyoyou nọ ma wo kẹ Ọghẹnẹ o rẹ wọ omai vuẹ amọfa kpahe Uvie Ọmọ riẹ nọ ọ rrọ Mesaya na, ọnọ o ti fi ẹmo “fiki uzẹme” evaọ Amagẹdọn. (Ol. 45:4; Evia. 16:14, 16) O rrọ oware evawere gaga nọ ma bi ro fiobọhọ kẹ ahwo zihe ruọ ilele Jesu ẹkwoma ewuhrẹ nọ ma bi wuhrẹ ai kpahe uyoyou Ọghẹnẹ gbe akpọ ọkpokpọ nọ ọ ya eyaa riẹ.—Mat. 28:19, 20.

19. Fikieme u ro fo nọ ma wo edẹro kẹ ekpako nọ Jihova ọ be rọ sẹro igodẹ riẹ?

¹⁹ Dhesẹ edẹro kẹ ọruẹrẹfihotọ nọ Jihova ọ be rọ rẹrote igodẹ riẹ. (Iruẹru 20:28) Ekpako ukoko yọ ahwo nọ Jihova o ro mu, nọ a bi ru iruo kẹ ewoma mai. A wọhọ “oria nọ u sioma no ofou, oria nọ [u dhere] no ẹkporo, wọhọ oko-ame eva oria oyaya, wọhọ edhedhẹ utho ulogbo nọ u ruru otọ oyaya.” (Aiz. 32:1, 2) Udu u re kie omai vi nọ ma tẹ rọ eva uwou okenọ okposo ọ tẹ be rrọ hayo nọ ofou ọgaga o te bi fou. Nọ uvo ogaga o tẹ be rowo, oma u re dhẹ omai nọ ma tẹ rrọ otọ edhedhẹ utho ulogbo. Oghẹrẹ utiona ekpako na a bi fiobọhọ kẹ omai dikihẹ ga je wo omosasọ evaọ egagọ Ọghẹnẹ. Nọ ma te bi yoẹme kẹ ekpako na, u re dhesẹ nọ iruo nọ a bi ru e da omai ẹro, gbe nọ ma you Ọghẹnẹ avọ Jesu Kristi nọ o wo uzou ukoko na.—Ẹf. 4:8; 5:23; Hib. 13:17.

20. Who te you Ọghẹnẹ, eme who ti ru kpahe ẹme nọ ọ rrọ obe Jemis 1:22-25 na?

²⁰ Who te wo usu okpekpe kugbe Jihova, whọ te jọ ‘oruẹme na, orọnikọ ọnọ o re yo ọvo ho.’ (Se Jemis 1:22-25.) ‘Oruẹme na’ o re wo ẹrọwọ nọ ọ rẹ wọe rehọ ajọwha ta usiuwoma na je kpohọ iwuhrẹ ukoko ẹsikpobi. Fikinọ who gine you Ọghẹnẹ, who ti koko “Uzi” riẹ nọ o gbakiete na, koyehọ oware kpobi nọ ọ gwọlọ mi owhẹ.—Ol. 19:7-11.

21. Eme a rẹ sae rọ elẹ ra dhesẹ?

²¹ Uyoyou nọ who wo kẹ Jihova u ti ru owhẹ lẹ sei ẹsikpobi. Devidi ọso-ilezi na, nọ ọ riẹ kpahe ore awere insẹnse nọ a jẹ hae mahe kẹdẹ kẹdẹ evaọ otọ ọvọ Uzi na ọ so nọ: “Jọ a kele olẹ mẹ họ olẹ ukiẹrẹe eva aro ra [Jihova], je gbe abọ ọkpare kpehru mẹ ọ jọ wọhọ idhe oke owọwọ.” (Ol. 141:2; Ọny. 30:7, 8) Ajọ elẹ-ayare gbe elẹ uyere-okẹ nọ whọ be hae lẹ se Ọghẹnẹ i gbore awere sei, wọhọ insẹnse.—Evia. 5:8.

22. Oghẹrẹ uyoyou vẹ ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nọ o rrọ aro na?

²² Jesu ọ ta nọ ma you Ọghẹnẹ gbe erivẹ mai. (Mat. 22:37-39) Nọ ma te gbẹ ta kpahe uyoyou evaọ uzoẹme nọ o rrọ aro na, ma te ruẹ epanọ u re ro fiobọhọ kẹ omai riẹ yeri kugbe amọfa je you erivẹ mai nọ ma te you Jihova gbe ithubro riẹ.