Ir al contenido

Ir al índice

“Tsjoacha katamai Jeobá Nináli”

“Tsjoacha katamai Jeobá Nináli”

“Tsjoacha katamai Jeobá Nináli kao ngayeje ni̱ma̱li, kao ngayeje kjoabijnachonli kʼoa kao ngayeje kjoafaʼaitsjenli.” (MAT. 22:37, TNM)

1. Ánni nga sa tsjoake sa tsjoake koanni xínkjín je Niná kao ʼNdíle.

 JE Jesucristo, je ʼNdíle Jeobá, i kitso: “tsjoake̱[ña] Nʼainá” (Juan 14:31). Kʼoati i̱ kitsosa: “Je Nʼaile kjaínga totsjoake ʼndíle” (Juan 5:20). Kuijin nga tsjoake koanni xínkjín nga̱ je Jesús nʼio nkjín miyón nó nga ya kisixákao je Jeobá, nga kjesa faʼaijin i̱ Sonʼnde. Kʼoa “choʼnda xi nʼio nda síxá” koan (Prov. 8:30). Jokji tse nga ya tsakʼejnakao je Nʼaile nʼiojin tse xi tsabe jokjoan kʼoa sa tsjoake sa tsjoakejin koan xínkjín.

2. 1) Jósʼin tíjna je xi kjoatsjoacha ʼmi. 2) Jmé kjoachjonangi xi chótʼayá kjoaʼmiya jebi.

2 Je kjoatsjoacha nʼio tse tíjna. Je David i kitso kʼianga kise: “Tsjoakee koa̱nle, ji Jeobá, xi bʼainganʼionái” (Sal. 18:1). Kʼoati tjínnená nga kʼoati kuixoán tsanda ñá, nga̱ je Jeobá tsjoakená. Tsa si̱tjosonlee, koakoná kjoatsjoachale (tʼexkiai Deuteronomio 7:12, 13). * Tonga jókoa̱nni koa̱ntsjoachaa jngo xi tsín ʼyañá xkoaan. Jósʼin tsoyanile nga tsjoachaa koaan je Jeobá. Ánni nga tsjoacha koa̱nsíñá je Jeobá. Jósʼin koakolee nga tsjoachaa.

KOAAN KOA̱NTSJOACHAA JE NINÁ

3, 4. Ánni nga koa̱n koa̱ntsjoachasíñá je Jeobá.

3 Je “Niná espíritu ní”, alikui koa̱n jchañá kao xkoaan (Juan 4:24). Ninga kʼoalani, koaan koa̱ntsjoachaa. Je Biblia kʼoatsoná nga kʼoasʼiaan. Tobʼelañá, je Moisés i kitsole je naxinandá Israel: “Tjínneli nga katamatsjoachai Jeobá Nináli kao ngayeje ni̱ma̱li, kao ngayeje kjoabijnachonli kʼoa kao ngayeje nganʼioli” (Deut. 6:5).

4 Ánni nga koa̱n koa̱ntsjoachasíñá je Niná. Kuinga kʼoasʼin kisindaná nga mená nga jchaa xi tʼatsʼe kʼoa nga koakoá kjoatsjoacha. Kʼianga fasjee Niná, ngisa tsjoacha maa kʼoa ngisa tsjoa sʼe tokoán. Je Jesús kʼoakitso nga je chjota xi be nga machjénle xi tʼatsʼe Niná tsjoa tjíole, nga̱ i kitso: “Jó tondale je xi yo̱ma̱ kjiayakon, nga̱ tsʼe ní kjoatéxomale ngʼajmi” (Mat. 5:3). Nʼio nkjín chjota xi kʼoatso nga toxá kʼoasʼin kichʼañá xi chjotaa nga mená nga kʼoétsʼoalee je Niná. Je libro xi tsakʼasje xi Abraham C. Morrison tsakʼin, kʼoatso nga je chjota tjíobásjaintsjai Niná saʼnda ngasʼa kʼoa mele nga koa̱nkjainle xi tʼatsʼe (Man Does Not Stand Alone [Je chjota alikui toje tíjna]).

5. Jómani ʼyaa nga koa̱n koa̱nsjainá je Niná.

5 A tjínle kjoandosin nga kjoásjee je Niná. A koa̱nsjainá. Jaon, nga̱ je mele nga kataʼyaa. Je pastro Pablo kʼoakitsokixi kʼianga tsakjákao jngo jtín chjota ya naxinandá Areópago. Ya naxinandá jebi matsenni je yo̱ngo̱le niná xi Atenea kitsole chjota, xi tsakʼétsʼoale chjota xi ya tsʼe Atenas. Tikjaʼaitsjenlai tsa ya tijnajinlai je chjotankjín kʼianga kinchja̱ni je Pablo xi tʼatsʼe “Niná xi kisinda sonʼnde, kao ngayije tsojmi xi tjín sonʼndebi” kʼoa nga kʼoakitso nga “alikui ya tíjna ya yo̱ngo̱ xi ndsaa kisʼendani”. Kʼoa nga kitso: “Tojngo njín [“chjota”, TNM] kisindani ngatsʼi jko̱ya chjota nga koatio ngakijnda sonʼnde. Tongini tsakʼénda nichxinle, kʼoa jña saʼnda kjoetʼa ʼndele, jméni nga koasjaini Niná, tsa koa̱nle, josʼin nga so̱kole joni tsa xi xka̱ kji xi skánjonʼnde nga koasjai. Tonga kjoakixi nga tsín tsa kjin tíjnaná nga jngójngoá” (Hech. 17:24-27). Koaan jchaa je Niná. Je testigole Jeobá, xi tsʼato ñato miyón basen mani, jebe Niná kʼoa nʼio tsjoake.

JÓSʼIN TSOYANILE NGA TSJOACHAA KOAAN JE NINÁ

6. Jókitso je Jesús, jñánile “kjoatéxoma xi ngisa ngʼa tíjna kʼoa xi tíjnatítjon”.

6 Ñaki tsjoacha katama kjoaixiaa Jeobá. Kʼianga kiskonangile Jesús jngo chjota fariseo jñánile je kjoatéxoma xi ngisa ngʼa tíjna, je Jesús i kitsole: “Tsjoacha katamai Jeobá Nináli kao ngayeje ni̱ma̱li, kao ngayeje kjoabijnachonli kʼoa kao ngayeje kjoafaʼaitsjenli. Jébi kjoatéxoma xi ngisa ngʼa tíjna kʼoa xi tíjnatítjon (Mat. 22:34-38TNM).

7. Jmé xi tsoyanile nga tsjoacha koaan je Jeobá 1) kao ngayeje ni̱ma̱ná 2) kao ngayeje kjoabijnachonná 3) kao ngayeje kjoafaʼaitsjenná.

7 Jókitsonile je Jesús nga tsjoacha koaan je Niná “kao ngayeje ni̱ma̱[ná]”. Kui xi kitsonile nga je kjoatsjoacha jebi yaa tje̱njin jmeni xi mená, jomaná kʼoa josʼe tokoán. Kʼoati kitso nga tsjoacha koaan “kao ngayeje kjoabijnachon[ná]”, xi tsonile, ngayeje yaoná, jokjoaan kao ngayeje jmeni xi nʼia. Kʼoa xi jetʼani kʼoakitso nga tsjoacha koaan “kao ngayeje kjoafaʼaitsjen[ná]”, xi tsonile, ngayeje jmeni xi nikjaʼaitsjeen. Kui xi tsonile nga tjínnele tsjoachaa koaan Niná kao ngayeje jokjoaan kao ngayeje jmeni xi tjínná.

8. Jmé xi nʼia kʼianga tsjoachaa je Niná.

8 Tsa tsjoachaa Niná kao ngayeje ni̱ma̱ná, kjoabijnachonná kʼoa kao kjoafaʼaitsjenná, chótʼayajián ngantsjai je Énle. Ñaki kaojin kjoatsjoa kʼoasʼiaan jmeni xi síjéná kʼoa ñaki kaojin kjoatsjoa kʼuínyasoán je énnda chjotse xi tʼatsʼe Chjotaxále Niná (Mat. 24:14; Rom. 12:1, 2). Nga ñaki tsjoacha koa̱n kjoaixiaa je Jeobá sa koa̱nchriantʼa sa koa̱nchriantʼajinlee (Sant. 4:8). Kjoaixi nga tsín kʼoakoa̱nná nga si̱kʼaxkiaa ngayeje anni nga tjínneniná nga tsjoacha koaan je Niná, tonga to jngo jaola chótʼayajiaan.

ÁNNI NGA TSJOACHASÍÑÁ JE JEOBÁ

9. Ánni nga tsjoachasíni ji je Jeobá.

9 Jé Jeobá kisindaná kʼoa jé títsjoáná ngayeje jmeni xi machjénná. Je Pablo i kitso: “Totʼatsʼení nga tiyoaa, nikjaan, kʼoa tiyochoán” (Hech. 17:28). Jé Jeobá kitsjoaná je Sonʼnde xonaskánakji tiyosoán (Sal. 115:16). Kʼoati títsjoáná ngayeje tsojmi xi ma chinee kao ngayeje jmesani xi tiyochonñá. Kuinga kʼoakitsosínile je Pablo je chjota xi xkóson tsakʼétsʼoale xi ya tsʼe Listra nga je Jeobá, je “Niná xi tíjnakon [...] kjaínga nda kisʼin”. Je Pablo kitsole: “Kitsjoano jtsí xi ngʼajmi nroani, kʼoa nichxin josʼin nga majchá tsojmintje. Kitsjoano je tsojmi xi biyochonnio, kao kjoatsjoa xi sʼejnajin ni̱ma̱no” (Hech. 14:15-17). A tsí tjínnele nga tsjoacha koaan je Niná nga kʼoasikji kjoanda títsjoáná (Ecl. 12:1).

10. Jósʼe tokuin kʼianga nikjaʼaitsjain je kjoabʼechjíntjai xi kitsjoa Jesucristo.

10 Je Niná kisikatíondaíná xi tʼatsʼe jée kao kjoabiya xi kisikakinná je Adán (Rom. 5:12). Ya Biblia itso: “Niná bakókixi kjoatjaochale xi tʼatsaan nga Cristo kʼen xi tʼatsaan, kʼia nga tojo chjotajée nía” (Rom. 5:8). Tsa ñaki kʼoakoa̱nniná je jéená kʼoa koakoá nga makjainná tʼatsʼe kjoabʼechjíntjai xi kitsjoa, je Jeobá sichatʼa je jéená. A tsí nʼio matsjoachaa je Jeobá nga kʼoakisʼin. Nʼio bʼailee kjoanda nga kʼoasʼin kitsjoa je ʼNdíle (Juan 3:16).

11, 12. Jmé kjoachoya xi tsjoáná je Jeobá.

11 Je Jeobá kʼoatsoná nga koa̱n kuiyoaa ngantsjai nichxin (Rom. 15:13). Je kjoachoya xi tjínná nga koa̱n kuiyoaa ngantsjai nichxin basenkaoná kʼianga chotʼayakao kjoamakjainná. Je chjotale Cristo xi ya tjínle kjoachoya ya ngʼajmi, xi kixi koaitʼale Niná saʼnda nga kuiyá, kʼoaile “kjoabijnachon xi joni jngo korona” ya ngʼajmi (Apoc. 2:10). Kʼoa je choʼndale Jeobá xi ngikʼa, xi kixi tjíofitʼale, i Sonʼnde kʼoaile kjoabijnachon xi tsínkʼia fetʼa kʼianga jeʼndenaxó koa̱n (Luc. 23:43TNM). Jósʼe tokoán tʼatsʼe kjoachoya jebi. A tsí tsjoa sʼená, a tsí nyʼán sʼe tokoán kʼoa ngisa tsjoacha maa je Niná, je xi títsjoáná “ngayije xi kjoanda, ngayije kjoatjao xi ñaki nda” (Sant. 1:17).

12 Je Niná jngo kjoachoya tsjoáná nga sʼe̱ kjoafaʼáya (Hech. 24:15). Nʼio aon maná nga biya xíngiaa. Tonga nga tjínná kjoachoya alikui kʼoasikji aon maná “joni tsa xikʼa xi tsín tsa jme [xi] koyale” (1 Tes. 4:13). Je Jeobá nʼio mele nga sikjaʼáyanile je chjota, kʼoa ngisa je xi choʼndale koan, jolani je Job (Job 14:15). Tikjaʼaitsjenlai jókji tsjoa sʼe̱ná kʼianga kjoaʼáyanile je kʼien kʼoa nga jchaa jokji tsjoa koa̱nle kʼianga jtsaojin ijngokʼa xínkjín kʼoa kao miyole. Nʼiojin tsjoachaa koaan je Nʼainá xi tíjna ngʼajmi. Nʼio nda chjota je Jeobá nga kʼoanaskánatjín je kjoachoya xi tsjoáná.

13. Jómani ʼyaa nga ñaki mandosinle je Jeobá xi tʼatsaan.

13 Je Jeobá mandosinle xi tʼatsaan (tʼexkiai Salmo 34:6, 18, 19 * kao 1 Pedro 5:6, 7). Kʼianga ya tiyojinlee je choʼndale Niná alijme xi nikjaojiaan, nga̱ ʼyañá nga tíjnandantsjai je Niná nga basenkao je choʼndale (Sal. 79:13). Kʼoa jmeni xi kitso nga sʼin nichxin xi sʼa nroa kui xi bakó nga nʼio tsjoakená. Jé Jesucristo sichjén je Niná, je Rey xi kiskoejin, nga kjoaʼaxin ngayeje kjoabixkan, kjoañʼai kʼoa kao kjoatsʼen xi tjín Sonʼnde. Kʼoa je chjota xi kʼoaʼénle sʼeele kjoanyʼán kao kjoanda ngantsjai nichxin (Sal. 72:7, 12-14, 16). Kʼianga nikjaʼaitsjenjiaan kjoanda jebi basenkaoná nga ngisa tsjoachaa maa je Jeobá kao ngayeje ni̱ma̱ná, kao ngayeje kjoabijnachonná, kao ngayeje nganʼioná kʼoa kao ngayeje kjoafaʼaitsjenná (Luc. 10:27).

14. Jmé kjoanda xi títsjoáná je Jeobá.

14 Je Jeobá jngo kjoanda títsjoáná nga testigole maa (Is. 43:10-12). Kuinga tsjoachañá je Jeobá nga títsjoáná kjoanda nga tibʼainganʼiolee je Chjotaxále kʼoa nga timanginkaolee je én xi sínʼio kon je chjota xi kjoañʼai tjíofaʼá. Ñaki tjínjngo tokoán nga chjakaonajmiá nga̱ jmeni xi ʼmiyalee kui jmeni xi tso je Niná, xi ñaki sítjosonntsjai jmeni xi tso (tʼexkiai Josué 21:45 * kao 23:14). * Tojosʼin tiʼyaa ibi, nʼio nkjín koya tjínni anni nga tsjoacha koa̱nñá je Jeobá. Tonga, jósʼin koakoá nga ñaki tsjoacha kjoaixiaa.

JÓSʼIN KOAKOLEE NINÁ NGA TSJOACHAA

15. Jósʼin basenkaoná kʼianga chotʼayá je Biblia kʼoa kʼianga kʼoanʼia jmeni xi tso.

15 Ntsjaintsjai chótʼayá je Biblia kʼoa kʼoasʼiaan jmeni xi tso. Tsa kʼoasʼiaan, koakoñá nga tsjoachaa je Jeobá kʼoa nga mená nga je Énle katabándiaaná (Sal. 119:105). Tsa jngo kjoa xi ñʼai tjín tibitjatojiaan ñaki sinʼiojin tokoán nga kʼoéxkiaa je Énle jolani jebi: “Jngo ni̱ma̱ xi aon tjínle kʼoa xi jekinroajen kon, ji Niná, alikui chʼa̱sjengi”, “je kjoatsjoachali xi ñaki kjoakixi, ji Jeobá, tosi tonda tsakasenkaona. Kʼianga nʼio kisikjaʼaitsjenjian, ji tsakʼainganʼionái kʼoa kinikinjenyʼánjin ni̱ma̱na” (Sal. 51:17; 94:18, 19). Je Jeobá kao Jesús mamake je xi kjoañʼai tjíofaʼatojin (Is. 49:13; Mat. 15:32). Kʼianga chotʼayá je Biblia basenkaoná nga ʼyaa jokji mandosinle Jeobá xi tʼatsaan, kʼoa kui xosíkaoná nga ngisa matsjoachaa.

16. Ánni nga ngisa matsjoachasíñá je Jeobá nga ntsjaintsjai bʼetsʼoalee.

16 Ntsjaintsjai kʼoétsʼoaa. Ngisa machriantʼalee Jeobá kʼianga bʼetsʼoalee (Sal. 65:2). Kʼianga ʼyaa nga nrʼoéná je Niná nga bʼetsʼoalee ngisa tsjoacha maa. Tobʼelañá, tsakui nichxin ʼyaa nga tsínkʼia tsjoáʼnde je Niná kʼianga kui bitjatojiaan je kjoa xi tsín ska̱ná (1 Cor. 10:13). Tsakui nichxin tsakʼetsʼoalee je Jeobá kʼianga ba kisʼená kʼoa kitsjoaná “je kjoanyʼántakonle” (Filip. 4:6, 7). Tsakui nichxin sakʼoa to jinni̱ma̱ná tsakʼetsʼoalee je Jeobá tojo kisʼin je Nehemías, kʼoa skanni tsaʼyaa josʼin tsakasenkaoná (Neh. 2:1-6). Kʼianga “bʼetsʼoantsjé” kʼoa nga ʼyaa nga nrʼoéná je Jeobá, ngisa matsjoachaa kʼoa ñaki sʼejngo tokoán nga je koasenkaoná kʼianga chótʼayakao kjoamakjainná (Rom. 12:12).

17. Kʼiatsa tsjoachaa je Jeobá, jósʼin jchatokoán kʼianga koanngián je kjoajtín xi satíoná.

17 Ntsjaintsjai koanngián je kjoajtínná kʼoa kao kjoajtíntsená (Heb. 10:24, 25). Je chjota israelita tsakatiojtín nga kinrʼoé kʼoa nga tsakʼinyale xi tʼatsʼe Jeobá kʼianga tsabexkón kʼoa nga kisitjoson kjoatéxomale (Deut. 31:12). Tsa tsjoacha kjoaixiaa je Jeobá, alikuijin ai koa̱nná nga kʼoasʼiaan josʼin mele (tʼexkiai 1 Juan 5:3). Kuinga kʼoénesínilee yaoná nga koanngián ngayeje kjoajtín xi satíoná. Tojo kʼoakji tsjoacha katamaa je Jeobá jokji tsjoacha koan nga sʼa tsaʼyaa (Apoc. 2:4).

18. Jmé xá xi nʼia nga tsjoachaa je Niná.

18 Ñaki kao kjoatsjoa kʼuínyasoán je “kjoakixi xi tsʼe je énnda xi tʼatsʼe Cristo” (Gál. 2:5). Kuinga tsjoachaa je Niná nga ʼmiyanilee je chjota tʼatsʼe Chjotaxále Niná. Kʼianga kjoaʼaí Armagedón, je Rey Jesucristo kui sitoánntjai “je xi ñaki kʼoatjín” (Sal. 45:4; Apoc. 16:14, 16). Nʼio tsjoa maná nga binyakoaa je chjota nga katabe jokji tsjoakená je Niná kʼoa katabe je kjoanichikontʼain xi tsjoáná nichxin xi nroaján nga kjoaʼaíkao je sonʼnde chjotsele (Mat. 28:19, 20).

19. Ánni nga jchachjísíñá je xi chjotajchínga sʼin tjío.

19 Bʼailee kjoanda je xá xi sʼín je xi chjotajchínga sʼin tjío ya jinjtín (Hech. 20:28). Je Jeobá kui xi mele nga ndasʼin kuiyoaa. Kuinga tsakinyándasíni je xi chjotajchínga sʼin tjío. Nga jngó jngó ndsʼee jebi yaa mangóson “ʼnde jñani bijnaʼmalee je ntjao̱, jngo ʼnde jñani bijnangʼiánlee je jtsínʼio”, yaa mangóson “je xo̱ngá xi tjín ya ʼnde jñani kixí chon, joni tsa ngʼiánle jngo na̱xi̱ xi nʼioje kji, xi tíjna ya ʼndekixí” (Is. 32:1, 2). Nʼio tsjoa sʼená nga sokóná jngo ʼnde jña ma bijnaʼmaa nga ntjao̱ kʼoa nga jtsínʼio kjibʼa kʼoa nga ma bijnangʼiánngiaa jngo na̱xi̱ kʼianga nʼio sjue ndóa. Je choa̱ jebi kui bakóná josʼin binyakaoná kʼoa tsjoánganʼioná je xi chjotajchínga sʼin tjío kʼianga kjoa bitjatojiaan. Tsa chʼa̱ʼénlee je xi chjotajchínga sʼin tjío koakoñá nga ʼyachjiá kʼoa koakoñá nga tsjoachaa je Niná kʼoa kao je Cristo, je xi ngʼajko̱ tíjnale je jtín (Efes. 4:8; 5:23; Heb. 13:17).

Je Jeobá kitsjoaná je xi chjotajchínga sʼin tjío xi mandosinle tʼatsaan (Chótsenlai párrafo 19)

TOSI TONDA TSJOACHA KATAMAA JE NINÁ

20. Kʼiatsa tsjoachaa je Jeobá, jósʼin si̱tjosoán jmeni xi tso Santiago 1:22-25.

20 Kʼiatsa tsjoachaa je Jeobá, kʼoajin sʼiaan jotso je Énle kʼoa likuijin tsa tokuinóʼyá (tʼexkiai Santiago 1:22-25). Nga kʼoasʼiaan jotso je Énle Niná tjínnele nga kʼuínyasoán je énnda chjotse kʼoa nga kʼoee énná nga satíoná kjoajtín. Nʼio tsjoachaa je Niná kʼoa kuinga nitjosonñá je “kjoatéxoma tsjele”, nga̱ kʼoatsoná jmeni xi mele nga sʼiaan (Sal. 19:7-11).

21. Kʼiatsa ñaki kʼoatjín tokoán jmeni xi si̱jé nga kʼoétsʼoaa, jméni xi koa̱nngóson je kjoabʼetsʼoaná.

21 Kuinga tsjoachaa je Jeobá nga bʼetsʼoantsjaisínilee. Je xi naʼmi koan ya naxinandá Israel, nyaon nyaon tsakakále xongó je Jeobá. Kʼoa kuinga je rey David kui kisingósonkaosíni je kjoabʼetsʼoale kʼianga kitso: “Je kjoabʼetsʼoana kʼoasʼin katasʼejna joni tsa xongó ngixkuin, kʼoa nga kjomitje̱n ndsa̱ kui katamangóson je tsojmintje xi bʼaitʼali nga maxon” (Sal. 141:2; Éx. 30:7, 8). Kʼianga kao kjoanangitokon kʼoétsʼoaa, nga ñaki kʼoakʼoé tokoán jmeni xi si̱jé kʼoa nga ñaki ni̱ma̱ná kjuinroajinni nga chʼa̱sjengʼaa je Niná kʼoa nga kʼoailee kjoanda, je kjoabʼetsʼoaná ñaki nda sa̱sénle Jeobá, joni tsa xongó xi nda nje̱ (Apoc. 5:8).

22. Jméni xi chótʼayá ya kjoaʼmiya xi ijngo.

22 Je Jesús kʼoakitso nga tjínnená nga tsjoachaa koaan je Niná kʼoa kao xíngiaa (Mat. 22:37-39TNM). Tojosʼin kuitsoyaná je kjoaʼmiya xi ijngo, kʼianga tsjoachaa je Jeobá kʼoa kao je kjoatéxomale, ngisa choa ñʼai maná nga kʼoati tsjoacha maa je xíngiaa.

^ párr. 2 Deuteronomio 7:12, 13: “Kʼiatsa tosi tonda kuinóʼyai kjoatéxoma jebi kʼoa si̱tjosuin kʼoa kʼoasʼiain jmeni xi tso, je Jeobá Nináli alikui sichajin je kjoasʼendajin, kjoanda kao kjoatsjoacha xi kitsole je chjotajchíngali. Je Niná tsjoake koa̱nli, sichikontʼainli kʼoa sinkjínyali. Kʼoa nʼio nkjín xti tsjoáli kʼoa nʼio nda koa̱n tsojmi ya nangili kao tsojmintjeli, bino chjotseli kao siti̱li, sichikontʼain ʼndíle nra̱ja̱li kao ʼndíle barréli ya ʼnde jñani kitsole chjotajchíngali nga tsjoáli”.

^ párr. 13 Salmo 34:6, 18, 19: “Kʼianga tse kjoaba tsakʼejnajin, tsakʼétsʼoaa, kʼoa je Jeobá kinrʼoéle. Kʼoa tsakʼasjentjai tʼatsʼe jme xi kisikjaojin. Je Jeobá chrian tíjnale je xi nʼio aon tjío ni̱ma̱le; bʼasjentjai xi jekisikinroajen kon. Nʼio tse kjoañʼai faʼatojin je chjota xi kixi, tonga je Jeobá bʼasjentjai”.

^ párr. 14 Josué 21:45: “Nijngojin énnda xi kinchja̱ je Jeobá, xi kitsole je niʼyale Israel, xi tsín kitjoson. Ñaki kitjoson ngayeje”.

^ párr. 14 Josué 23:14: “Kʼoa ndʼaibi tojeme kuiyá. Jon nanda ʼyao kao ngayeje ni̱ma̱no kʼoa kao ngayeje kjoabijnachonno nga nijngojin énnda xi kinchja̱ je Jeobá Nináno xi tsín kitjoson. Ñaki kitjoson ngayeje xi totʼatsaon. Nijngojin én jebi xi tsín kitjoson”.