1. Ha yini ndlela leyi Xikwembu ni N’wana wa xona a va rhandzana ha yona yi kurile?

YESU KRESTE, N’wana wa Yehovha u te: “Ndza n’wi rhandza Tatana.” (Yoh. 14:31) U tlhele a ku: “Tatana u ni xinakulobye eka N’wana.” (Yoh. 5:20) Sweswo a swi fanelanga swi hi hlamarisa. Phela, a a ri “mutirhi la nga ni vuswikoti” wa Xikwembu ku ringana malembe yo tala swinene loko a nga si ta laha misaveni. (Swiv. 8:30) Loko Yehovha na Yesu va ri karhi va tirha swin’we, Yesu u dyondze swo tala malunghana ni timfanelo ta Tata wakwe naswona a a ri ni swivangelo swo tala swo n’wi rhandza. Entiyisweni, vuxaka lebyikulu bya vona byi endle leswaku ndlela leyi a va rhandzana ha yona yi kula.

2. (a) Swi katsa yini ku rhandza munhu wo karhi? (b) Hi swihi swivutiso leswi hi nga ta swi tlhuvutsa?

² Ku rhandza munhu wo karhi swi katsa ku va ni xinakulobye lexikulu na yena. Mupisalema Davhida u yimbelerile a ku: “Ndzi ta va ni xinakulobye na wena, Wena Yehovha ntamu wa mina.” (Ps. 18:1) Hi fanele hi titwa hi ndlela yoleyo hi Xikwembu, hikuva xi ni xinakulobye na hina. Loko hi yingisa Yehovha, u ta hi kombisa rirhandzu. (Hlaya Deteronoma 7:12, 13.) Kambe, xana hi nga swi kota ku rhandza Xikwembu tanihi leswi swi nga kotekiki leswaku hi xi vona? Swi vula yini ku rhandza Yehovha? Ha yini hi fanele hi n’wi rhandza? Hi nga swi kombisa njhani leswaku ha xi rhandza Xikwembu?

3, 4. Ha yini swi koteka leswaku hi rhandza Yehovha?

³ “Xikwembu i Moya”; hikwalaho a hi nge swi koti ku xi vona. (Yoh. 4:24) Kambe, swa koteka ku rhandza Yehovha naswona eMatsalweni hi lerisiwa ku n’wi rhandza. Hi xikombiso, Muxe u byele Vaisrayele a ku: “Kutani u fanele u rhandza Yehovha Xikwembu xa wena hi mbilu ya wena hinkwayo ni hi moya-xiviri wa wena hinkwawo ni hi matimba ya wena lamakulu hinkwawo.”—Det. 6:5.

⁴ Ha yini swi koteka ku rhandza Xikwembu swinene? Hikuva xi hi vumbe hi ri ni xilaveko xo xi gandzela xi tlhela xi hi nyika vuswikoti byo kombisa rirhandzu. Loko xilaveko xolexo xa hina hi xi enerisa kahle, ndlela leyi hi n’wi rhandzaka ha yona Yehovha ya kula naswona hi va ni xivangelo lexi twalaka xo tsaka. Yesu u te: “Va tsaka lava khathalaka hi xilaveko xa vona xa moya, hikuva mfumo wa matilo i wa vona.” (Mat. 5:3) Ku vuriwe leswi landzelaka malunghana ni leswi van’wana va swi vulaka ku navela loku vanhu va velekiwaka va ri na kona ko lava ku gandzela: “Leswi vanhu emisaveni hinkwayo va lavisiseke xivumbiwa lexi tlakukeke eka vona va tlhela va pfumela eka xona, sweswo swi fanele swi hi susumetela ku va ni xichavo ni ku hlamala.”—Buku leyi nge Man Does Not Stand Alone, hi A. C. Morrison.

5. Hi swi tivisa ku yini leswaku swa pfuna ku lavisisa Xikwembu?

⁵ Xana a swi pfuni nchumu ku lavisisa Xikwembu? Swa pfuna hikuva xi lava leswaku hi xi kuma. Muapostola Pawulo u yi veke erivaleni mhaka yoleyo loko a chumayela ntlawa wa vanhu lava a va hlengeletane eAreyopago. Sweswo swi endleke laha a ku vonaka tempele leyi a yi vuriwa Parthenon, leyi a yi nyiketeriwe eka Atena, xikwembukati lexikulu xa le mutini wa khale wa Atena. Tianakanye u ri kwalaho loko Pawulo a ri karhi a vulavula hi “Xikwembu lexi endleke misava ni swilo hinkwaswo leswi nga eka yona,” ivi a hlamusela leswaku a xi “tshami etitempeleni leti endliweke hi mavoko.” Muapostola loyi u tlhele a vula leswaku Xikwembu “hi munhu un’we xi endle matiko hinkwawo ya vanhu, leswaku va tshama ehenhla ka vuandlalo hinkwabyo bya misava, kutani xi yimise minkarhi leyi vekiweke ni ku veka maava ya lomu ku tshamaka vanhu, leswaku va lava Xikwembu, loko vo tshuka va xi ambamba kutani va xi kuma hakunene, hambileswi, entiyisweni, xi nga riki kule ngopfu ni un’wana ni un’wana wa hina.” (Mint. 17:24-27) Vanhu va nga xi kuma Xikwembu. Timbhoni ta Yehovha to tlula timiliyoni ta nkombo ni hafu ‘ti xi kumile hakunene’—naswona ta xi rhandza swinene.

6. Yesu u vule leswaku hi xihi “xileriso lexikulu ni xo sungula eka hinkwaswo”?

⁶ Hi fanele hi rhandza Yehovha swi suka embilwini. Yesu u veke mhaka yoleyo erivaleni loko Mufarisi un’wana a n’wi vutisile a ku: “Mudyondzisi, hi xihi xileriso lexikulu eka hinkwaswo eNawini?” Yesu u te: “‘U fanele u rhandza Yehovha Xikwembu xa wena hi mbilu ya wena hinkwayo ni hi moya-xiviri wa wena hinkwawo ni hi mianakanyo ya wena hinkwayo.’ Lexi hi xona xileriso lexikulu ni xo sungula eka hinkwaswo.”—Mat. 22:34-38.

7. Swi vula yini ku rhandza Xikwembu hi (a) ‘mbilu ya hina hinkwayo’? (b) ‘moya-xiviri wa hina hinkwawo’? (c) ‘mianakanyo ya hina hinkwayo’?

⁷ Yesu a a vula yini loko a ku hi fanele hi rhandza Xikwembu hi ‘mbilu ya hina hinkwayo’? A a vula leswaku hi fanele hi rhandza Yehovha hi mbilu ya hina yo fanekisela hinkwayo, leyi lawulaka ku navela, mintlhaveko ya hina ni ndlela leyi hi titwaka ha yona. Hi fanele hi tlhela hi n’wi rhandza hi ‘moya-xiviri wa hina hinkwawo,’ kumbe hi vutomi bya hina ni hinkwaswo leswi hi swi endlaka. Ku tlula kwalaho, hi fanele hi rhandza Xikwembu hi ‘mianakanyo ya hina hinkwayo,’ kumbe hi ndlela leyi hi anakanyaka ha yona. Entiyisweni, hi fanele hi rhandza Yehovha hi ku helela.

8. Ku rhandza Xikwembu hi ku helela swi ta hi susumetela ku endla yini?

⁸ Loko hi rhandza Xikwembu hi mbilu, moya-xiviri ni mianakanyo ya hina hinkwayo hi ta dyondza Rito ra xona minkarhi hinkwayo, hi endla hinkwaswo leswi xi lavaka leswaku hi swi endla hi tlhela hi chumayela mahungu lamanene ya Mfumo hi ku hiseka. (Mat. 24:14; Rhom. 12:1, 2) Loko hi rhandza Yehovha hakunene hi ta tshinela swinene eka yena.  (Yak. 4:8) A hi nge swi koti ku hlamusela swivangelo hinkwaswo leswi endlaka hi fanele hi rhandza Xikwembu. Hambiswiritano, a hi kambisiseni swivangelo swi nga ri swingani.

9. Ha yini u rhandza Yehovha tanihi Mutumbuluxi wa hina loyi a hi nyikaka leswi hi swi pfumalaka?

⁹ Yehovha i Muvumbi wa hina naswona u hi nyika hinkwaswo leswi hi swi pfumalaka. Pawulo u te: “Ha xona hi ni vutomi, ha famba hi tlhela hi va kona.” (Mint. 17:28) Yehovha u hi nyike misava leyi yo saseka leswaku hi tshama eka yona. (Ps. 115:16) U tlhela a hi nyika swakudya ni swilo swin’wana leswi hi swi pfumalaka leswaku hi kota ku hanya. Hi yona mhaka Pawulo a byeleke vanhu va le Listra lava a va gandzela swikwembu swa hava leswaku “Xikwembu lexi hanyaka [a xi titshikangi] xi nga ri na vumbhoni bya leswaku xi endle leswinene, xi mi nyika timpfula ta le tilweni ni tinguva ta mihandzu, xi tata timbilu ta n’wina hi ku helela hi swakudya ni ku khana lokukulu.” (Mint. 14:15-17) Xana xolexo a hi xivangelo xo rhandza Mutumbuluxi wa hina Lonkulu loyi hi rirhandzu a hi nyikaka hinkwaswo leswi hi swi pfumalaka?—Ekl. 12:1.

10. Hi fanele hi titwa njhani hi lunghiselelo ra Xikwembu ra ku susa xidyoho ni rifu?

¹⁰ Xikwembu xi ta susa xidyoho ni rifu leswi hi swi kumeke eka Adamu. (Rhom. 5:12) Entiyisweni, “Xikwembu xi tiyisekisa rirhandzu ra xona n’wini eka hina, hileswi Kreste a hi feleke, loko ha ha ri vadyohi.” (Rhom. 5:8) A swi kanakanisi leswaku hi n’wi rhandza swinene Yehovha hikuva u endle leswaku swi koteka leswaku hi rivaleriwa swidyoho swa hina, loko hi hundzuka hi tlhela hi kombisa ripfumelo eka gandzelo ra nkutsulo ra Yesu.—Yoh. 3:16.

11, 12. Yehovha u hi nyike ntshembo hi tindlela tihi?

¹¹ Yehovha ‘u hi nyika ntshembo lowu hi endlaka hi tsaka hi tlhela hi va ni ku rhula.’ (Rhom. 15:13) Ntshembo lowu humaka eka Xikwembu wu endla leswaku hi kota ku tiyisela loko ripfumelo ra hina ri ringiwa. Vatotiwa lava ‘tshembekaka ku ya fikela eku feni va ta nyikiwa harhi ya vutomi bya le tilweni.’ (Nhlav. 2:10) Vanhu lavan’wana lava tshembekaka lava nga ni ntshembo wo hanya laha misaveni va ta kuma mikateko leyi nga heriki emisaveni leyi nga Paradeyisi. (Luka 23:43) Hi titwa njhani hi ntshembo wa hina? Xana a hi vi ni ntsako ni ku rhula hi tlhela hi rhandza Munyiki wa “nyiko yin’wana ni yin’wana leyinene ni nyiko yin’wana ni yin’wana leyi hetisekeke”?—Yak. 1:17.

¹² Xikwembu xi hi nyike ntshembo lowu tsakisaka wa ku pfuxiwa ka vafi. (Mint. 24:15) Hi va ni gome swinene loko hi feriwa hi munhu loyi hi n’wi rhandzaka, kambe leswi hi nga ni ntshembo wa ku pfuxiwa ka vafi, ‘a hi vi ni mbitsi hilaha lava nga riki na ntshembo va endlaka hakona.’ (1 Tes. 4:13) Hikwalaho ka rirhandzu, Yehovha Xikwembu wa swi tsakela ku pfuxa vafi, ngopfu-ngopfu lavo tshembeka vo tanihi Yobo wo lulama. (Yobo 14:15) Anakanya ndlela leyi swi nga ta tsakisa ha yona loko lava pfuxiweke eku feni va tlhela va amukeriwa laha misaveni. Timbilu ta hina ti n’wi rhandza swinene Tata wa hina wa le tilweni, loyi a hi nyikeke ntshembo wo tsakisa wa ku pfuxiwa ka vafi.

13. Hi byihi vumbhoni lebyi kombisaka leswaku Xikwembu xa hi khathalela hakunene?

¹³ Yehovha wa hi khathalela hakunene. (Hlaya Pisalema 34:6, 18, 19; 1 Petro 5:6, 7.) Leswi hi swi tivaka leswaku minkarhi hinkwayo Xikwembu xa hina lexi hi rhandzaka xi tiyimiserile ku pfuna lava tshembekaka eka xona, hi titwa hi sirhelelekile tanihi xiphemu xa “ntlhambi wa madyelo ya [xona].” (Ps. 79:13) Ku tlula kwalaho, ndlela leyi Xikwembu xi hi rhandzaka ha yona yi ta vonaka eka leswi xi nga ta hi endlela swona hi ku tirhisa Mfumo wa Mesiya. Endzhaku ka loko Yesu Kreste, Hosi leyi hlawuriweke hi xona a ta va a herise madzolonga, ku tshikileriwa ni vuhomboloki, vanhu lava yingisaka va ta va ni ku rhula va tlhela va kuma hinkwaswo leswi va swi lavaka leswaku va tiphina hi vutomi. (Ps. 72:7, 12-14, 16) Loko hi anakanyisisa hi switshembiso leswi, hi susumeteleka ku rhandza Xikwembu xa hina lexi hi khathalelaka, hi mbilu, moya-xiviri, matimba ni mianakanyo ya hina hinkwayo.—Luka 10:27.

14. Hi rihi lunghelo lerikulu leri Xikwembu xi hi nyikeke rona?

¹⁴ Yehovha u hi nyike lunghelo lerikulu ra ku va Timbhoni ta yena. (Esa. 43:10-12) Hi rhandza Xikwembu hi leswi xi hi nyikeke lunghelo leri ra ku  seketela vuhosi bya xona ni ra ku nyika vanhu ntshembo wa xiviri emisaveni leyi, leyi nga ni maxangu. Ku tlula kwalaho, hi nga vulavula hi ri ni ripfumelo ni ku khorwiseka hikuva hi chumayela mahungu lamanene lama sekeriweke eRitweni ra Xikwembu xa ntiyiso, lexi switshembiso swa xona swi hetisekaka minkarhi hinkwayo. (Hlaya Yoxuwa 21:45; 23:14.) Mikateko swin’we ni swivangelo leswi hi nga na swona swo rhandza Yehovha swi tele ngopfu. Kambe hi nga swi kombisa njhani leswaku ha n’wi rhandza?

15. Ku dyondza ni ku tirhisa leswi hi swi dyondzaka eRitweni ra Xikwembu swi nga hi pfuna njhani?

¹⁵ Dyondza Rito ra Xikwembu nkarhi na nkarhi u tlhela u tirhisa leswi u swi dyondzaka. Loko hi endla tano hi ta va hi kombisa leswaku hi rhandza Yehovha naswona hi swi lava hi mbilu hinkwayo leswaku rito ra yena ri va “ku vonakala endleleni ya [hina].” (Ps. 119:105) Loko hi ri ni swiphiqo hi nga chaveleriwa hi switiyisekiso swa rirhandzu swo fana ni leswi: “Oho Xikwembu, mbilu leyi tshovekeke yi tlhela yi pfotloseka a wu nge yi languteli ehansi.” “Oho Yehovha, musa wa wena wa rirhandzu wu hambete wu ndzi seketela. Loko miehleketo ya mina leyi ndzi karhataka yi tele endzeni ka mina, nchavelelo wa wena wu sungule ku vukarha moya-xiviri wa mina.” (Ps. 51:17; 94:18, 19) Yehovha u va kombisa tintswalo lava xanisekaka kasi na Yesu u va twela vusiwana vanhu. (Esa. 49:13; Mat. 15:32) Loko hi dyondza Bibele, hi nga dyondza hi ndlela leyi Yehovha a hi rhandzaka ha yona lerova hi kurisa ndlela leyi hi n’wi rhandzaka ha yona.

16. Ku khongela nkarhi na nkarhi swi nga yi kurisa njhani ndlela leyi hi rhandzaka Xikwembu ha yona?

¹⁶ Khongela eka Xikwembu nkarhi na nkarhi. Swikhongelo swa hina swi hi tshineta eka “Mutwi wa xikhongelo.” (Ps. 65:2) Loko hi swi xiya leswaku Xikwembu xa swi hlamula swikhongelo swa hina, ndlela leyi hi xi rhandzaka ha yona ya kula. Hi xikombiso, hi nga ha va hi swi xiyile leswaku a xi swi pfumeleli leswaku hi ringiwa hi ndlela leyi tlulaka leswi hi nga swi tiyiselaka. (1 Kor. 10:13) Loko hi vilerisiwa hi swo karhi ivi hi khongela eka Yehovha hi mbilu hinkwayo, hi nga ha va ni “ku rhula ka Xikwembu” lokukulu. (Filp. 4:6, 7) Minkarhi yin’wana hi nga khongela hi mbilu—ku fana na Nehemiya—ivi hi swi xiya leswaku xikhongelo xa hina xi hlamuriwile. (Neh. 2:1-6) Loko hi “phikelela exikhongelweni” ivi hi swi xiya leswaku Yehovha u hlamula swikhongelo swa hina, ndlela leyi hi n’wi rhandzaka ha yona ya kula, naswona loko ripfumelo ra hina ri ringiwa hi ta tiyiseka leswaku u ta hi pfuna leswaku hi tiyisela.—Rhom. 12:12.

17. Loko hi rhandza Xikwembu, hi ta yi teka njhani mhaka ya ku ya eminhlanganweni?

 ¹⁷ Yana eminhlanganweni ya Vukreste nkarhi na nkarhi ni le tinhlengeletanweni ni le mintsombanweni. (Hev. 10:24, 25) Vaisrayele a va hlengeletana leswaku va ta yingisela ni ku dyondza hi Yehovha leswaku va ta n’wi gandzela hi xichavo lexikulu va tlhela va yingisa Nawu wa yena. (Det. 31:12) Loko hi xi rhandza hakunene Xikwembu a swi nge hi tikeli ku endla ku rhandza ka xona. (Hlaya 1 Yohane 5:3.) Hikwalaho, hi nga pfumeleli nchumu xi hi endla hi yi tekela ehansi mhaka ya ku ya eminhlanganweni. A hi fanelanga hi pfumelela leswaku rirhandzu leri a hi rhandza Yehovha ha rona eku sunguleni ri hola.—Nhlav. 2:4.

18. Ndlela leyi hi rhandzaka Xikwembu ha yona yi hi susumetela ku endla yini hi mahungu lamanene?

¹⁸ Byela van’wana “ntiyiso wa mahungu lamanene” hi ku hiseka. (Gal. 2:5) Ndlela leyi hi rhandzaka Xikwembu ha yona yi hi susumetela ku vulavula hi Mfumo wa Mesiya loyi a nga N’wana wa xona la rhandzekaka, loyi a nga ta “famba hi ndlela ya ntiyiso” eArmagedoni. (Ps. 45:4; Nhlav. 16:14, 16) Mawaku ndlela leyi swi tsakisaka ha yona ku hlanganyela eku endleni ka vadyondzisiwa hi ku pfuna vanhu leswaku va dyondza hi rirhandzu ra Xikwembu ni hi misava ya xona leyintshwa leyi xi yi tshembiseke!—Mat. 28:19, 20.

19. Ha yini hi fanele hi tlangela lunghiselelo ra Yehovha ro risa ntlhambi wa yena?

¹⁹ Tlangela lunghiselelo ra Xikwembu ro risa ntlhambi wa xona. (Mint. 20:28) Vakulu lava nga Vakreste i lunghiselelo ra Yehovha, loyi minkarhi hinkwayo a hi navelelaka leswinene. Vakulu va fana ni “ndhawu ya ku tifihla emhehweni ni vutumbelo exidzedzeni, ku fana ni swinambyana swa mati etikweni leri nga riki na mati, ku fana ni ndzhuti wa ribye lerikulu etikweni leri omeke.” (Esa. 32:1, 2) Anakanya ndlela leyi hi titwaka hi sirheleleke ha yona loko hi kuma vutumbelo loko ku ri ni mheho leyikulu kumbe xidzedze xo chavisa kumbe loko hi kuma ndzhuti loko dyambu ri hisa ngopfu! Hilaha ku fanaka, vakulu va hi nyika mpfuno ni xikhutazo lexi hi xi lavaka leswaku hi ya emahlweni hi tirhela Yehovha hambiloko hi ri ni swiphiqo evuton’wini. Loko hi yingisa lava rhangelaka exikarhi ka hina, hi kombisa ndlela leyi hi ti tlangelaka ha yona “tinyiko [leti] leti nga vanhu” naswona hi kombisa leswaku ha xi rhandza Xikwembu na Kreste, Nhloko ya vandlha.—Efe. 4:8; 5:23; Hev. 13:17.

20. Loko u rhandza Xikwembu, u ta angula njhani eka marito lama nga eka Yakobo 1:22-25?

²⁰ Loko u ri ni vuxaka lebyikulu na Yehovha, u ta va ‘muendli wa rito, ku nga ri mutwi ntsena.’ (Hlaya Yakobo 1:22-25.) “Muendli” u ni ripfumelo leri humesaka mintirho yo tanihi ku chumayela hi ku hiseka ni ku hlamula eminhlanganweni ya Vukreste. Leswi u rhandzaka Yehovha hakunene, u ta yingisa “nawu lowu hetisekeke” wa yena, lowu katsaka swilo hinkwaswo leswi a swi languteleke eka wena.—Ps. 19:7-11.

21. Swikhongelo swa wena leswi humaka embilwini swi nga ha fanisiwa na yini?

²¹ Loko u rhandza Yehovha Xikwembu u ta susumeteleka ku khongela eka yena nkarhi na nkarhi hi mbilu hinkwayo. Mupisalema Davhida u fanise swikhongelo swakwe ni murhi wa risuna lowu a wu hisiwa siku ni siku ehansi ka ntwanano wa Nawu, a yimbelela a ku: “Onge xikhongelo xa mina xi nga lunghiseleriwa xi va murhi wa risuna emahlweni ka wena [Yehovha], ku tlakuka ka swandla swa mina ku fana ni gandzelo ra mavele ra nimadyambu.” (Ps. 141:2; Eks. 30:7, 8) Onge swikhongelo swa wena swa ku titsongahata, leswi humaka embilwini ni marito ya wena lama humaka embilwini yo dzunisa ni yo nkhensa Xikwembu ma nga fana ni nun’hwelo wo nandziha wa murhi wa risuna lowu fanekiselaka swikhongelo leswi amukelekaka.—Nhlav. 5:8.

22. Hi ta bula hi rirhandzu ra muxaka muni exihlokweni lexi landzelaka?

²² Yesu u vule leswaku hi fanele hi rhandza Xikwembu ni warikwerhu. (Mat. 22:37-39) Hilaha hi nga ta swi vona hakona loko hi ya emahlweni hi bula hi mfanelo leyi, ndlela leyi hi rhandzaka Yehovha ha yona ni milawu yakwe leyi kongomisaka swi ta hi pfuna leswaku hi tirhisana kahle ni vanhu van’wana naswona hi kombisa leswaku hi rhandza warikwerhu.