Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

¿Yatiyätati?

¿Yatiyätati?

Barcor uma jan mantañapatakejj ¿kunsa nayra tiemponakan lurapjjerïna?

Nayra barconakat yatjjatata Lionel Casson sat chachajj barconak lurir nayra romanonakajja, barcon maderanakap sum lipʼthapiyasajja, “manqhatsa anqäjjatsa breampiw (betún) jawsupjjerïna” sasa. Janiw romanonakaki ukham lurapjjerïkänti, Acad, Babilonia uka markankirinakasa ukhamarakiw betún siski ukampi barconakap um jan mantañapatakejj jawsupjjerïna.

Biblian parlki uka oraqenakanjja umatatayat betunajj waljaw utjäna

Génesis 6:14, (NM) qellqatanjja, niya ukar uñtasitarakwa parli. Hebreo arut “brea [jan ukajj alquitrán]” sasin jaqokipatäki ukajja, betún siski ukäspawa, ukasti petroliotwa apsusi.

Betún siski ukajja, pä toqetwa apnaqasi: umatatayata jan ukajj wañtʼayata. Barconak luriri nayra jaqenakajja, umatatayat betunampiw barconakap jawsupjjerïna. Ukat uka jawsutajj wañtʼjjerïn ukhajja, barcojj umamp jan mantkayäjjerïnwa.

Biblian parlki uka oraqenakanjja, betún siski ukajj waljapuniw utjäna. Yamas mar Muerto sat qotan jikjjataski uka Sidim sat vallenjja, walja betún phuchʼunakaw utjäna (Génesis 14:10, NM).

Nayra tiempon ¿kunjamsa chawlla imapjjerïna?

Chawlljja, nayra maranakatpachwa manqʼapjjerïna. Jesusan yaqhep arkirinakapajj janïr jupar arkkasajja, Galilea qotanwa chawlla katupjjerïna (Mateo 4:18-22). Katupkäna ukanakat mä qawqjja uka jakʼankir “fabricanakaruw” apapjjerïna.

Nayra Egipto markan chawlla katurinaka

Nayra Galilea markan kunjamsa chawlla imapjjerïna ukajj jichhakamas yaqhawjanakan lurasipkakiwa. Jiphillanak apsusajja, umampiw jarsupjjerïna. Ukat kunanakampsa lurapjjerïna ukjja, mä qellqatajj akham siwa: “Branquias, escamas ukat lakapsa thuru jayumpiw khitsupjjerïna. Ukat jayumpiw jichʼikipapjjerïna ukjjarojj wasitampiw chawllanak apjjatapjjerïna, walja kuti ukham lurasajja waña telampiw imjjatjjapjjerïna. Kimsat phesqa urunakaw ukham imapjjerïna, jaqokipjjasajj ukha urunakarakiw imataskirïna. Ukañkamajja, jayojj sum chʼachʼantjjerïna ukat chawllajj suma wañsutäjjerïnwa” sasa (Studies in Ancient Technology).

Waña chawllajj qawqha tiempos imasïna ukajj janis yatiskchejja, nayra egipcionakajj ukham chawllanak Siria markaruw apapjjerïna. Ukajj ukham imañajj askïtapwa uñachtʼayi.