Skip to content

Skip to table of contents

Sena Mulizyi?

Sena Mulizyi?

Ino basikupanga mato bansiku bakali kucita buti kutegwa mato kaatanjizyi maanzi?

Syaazibwene mumato ansiku Lionel Casson, ulapandulula ncobakali kucita basikupanga mato muciindi cabana Roma nobamana kusinka muswaanganina mapulanga aabwato. Kanji-kanji bakali kumatika taala naa cikozyene abunzuka muswaanganina mapulanga naa bwato boonse mpobuli aanze alimwi amukati. Kacitanasika ciindi cabana Roma, bana Akkadian bansiku alimwi abana Babuloni abalo bakali kubelesya taala kutegwa maato aabo kaatanjizyi maanzi.

Taala wamaanzi-maanzi wakali munji kapati mumasena aambwa mu Bbaibbele

Magwalo aa Chihebrayo alaamba nzila ikozyenye ayeeyi mulugwalo lwa Matalikilo 6:14. Ibbala lya Chihebrayo lisanduludwe kuti “insakizi” kweelede kuti lyaamba taala uutali wakupanga.

Taala uutali wakupanga uli mumisyobo yobilo—umwi ngwamaanzi-maanzi kakuli umwi muyumu. Basikupanga mato bansiku bakali kubelesya taala wamaanzi-maanzi; bakali kuunanika amato aabo. Ikuti wananikwa taala ooyu, wakali kuyuma akupa kuti bwato kabutanjizyi maanzi.

Taala wakali munji kapati mumazuba aansiku. Mukkuti lya Sidimu, mu Lwizi Lutakwe Zilenge Zyuumi, ‘yakalizwide migodi yamulambo’ naa taala—Matalikilo 14:10.

Ino Bantu Bansiku Bakali Kucita Buti Kutegwa Nswi Kazitaboli?

Kuzwa kaindi inswi cali cakulya ciyandika kapati. Kabatanatalika kumutobela Jesu, baapostolo bakwe bamwi bakali bazubi banswi mulwizi lwa Galilaya. (Matayo 4:18-22) Inswi zimwi nzyobakali kuzuba bakali kuzitola kuyoozisanzya kabotu-kabotu kumasena aakali mbuli mafakitoli aakali aafwaafwi.

Bazubi banswi bana Egepita bansiku

Nzila njobakali kubelesya bantu bakaindi ku Galilaya kutegwa inswi kazitaboli, icibelesyegwa asunu mumasena amwi. Cakusaanguna inswi bakali kuzigwisya zyamukati mpoonya akuzisanzya mumaanzi. Ibbuku litegwa Studies in Ancient Technology lilaamba ncobakali kucita bamana: “Munyo wamabwe wakali kubikkwa muzilakula, mukanwa alimwi amumaamba. Bakali kubikka munyo answi zimwi amunseme mpoonya akuvwumba minseme imwi atala. Zyakkala mazuba otatwe naa osanwe bakali kuzisandula akuzileka kwamazuba otatwe naa osanwe alimwi. Mumazuba aaya aakuyumika, maanzi aali munswi alayuma mpoonya munyo ulanjila munswi. Bamana kucita oobu zilayuma nta.”

Tatuzi naa inswi zyakali kukkala ciindi cilamfwu buti ciindi nozyabambwa munzila eeyi. Nokuba boobo, mbwaanga bana Egepita bansiku bakali kutola nswi ku Asuri, eeci ncitondezyo cakuti nzila yakali kubelesyegwa yakali mbotu kapati.