1, 2. (a) Eaa te aiteanga kia riro ei kite, e eaa ta te aronga tata nuti o teianei ao kare i akakite ki te tangata? (e) Eaa te tumu kare a Iehova i irinaki ki te aronga tata nuti o teianei ao?

EAA te aiteanga kia riro ei kite? Te akamarama maira tetai tikitinari e ko te kite, “ko tetai tangata tei kite i tetai tupuanga e kua ripoti i tei tupu.” I Aperika Apatonga, ko tetai nutipepa tei neneiia no tetai 160 tuma mataiti kua kapikiia e The Witness. Kua tau meitaki teia ingoa no te mea ko te akakoroanga o tetai nuti pepa ko te ripoti tika tikai i te au tupuanga. Kua taputou te tangata tei akamata i teia nuti pepa e ka akakite ua rai te reira i te “tika.”

² Te mea tangi ra, kare te aronga tata nuti o teianei ao e ripoti tika tikai ana i te au tupuanga e manganui. Kare ratou i akakite ana i te tika no runga i te Atua e tana i rave. Inara, kare a Iehova, te Tutara Mana Katoatoa o te ao katoa e irinaki ana ki runga i te aronga tata nuti o teianei ao. Kua akakite te Atua na roto i tana peroveta ko Ezekiela e: “Ka kite oki te au etene e ko Iehova au.” (Eze. 39:7) Mei te varu mirioni Au Kite o Iehova e akakite ra ki te tangata takapini i teianei ao no runga iaia. Te akakite nei teia pupu o te Au Kite ki te tangata e eaa ta te Atua i rave no te tangata i te tuatau i topa, e eaa tana e rave nei i teia tuatau. Te akakite katoa ra ratou i te au mea umere tana i taputou no te tuatau ki mua. I roto ia Isaia 43:10, ka tatau tatou e: “Te tuatua mairā Iehova, Ko kotou toku kite, e toku tavini i ikiia e au.” Me akariro tatou i te angaanga tutuanga ei angaanga puapinga roa atu i roto  i to tatou oraanga, te akapapu ra tatou e e Au Kite mou tatou no Iehova.

3, 4. (a) I naea te Aronga Apii Pipiria i kapikiia ai ei Au Kite no Iehova, e eaa to ratou manako i teia ingoa ou? (Akara i te tutu mua o teia atikara.) (e) Eaa te au uianga ka uriuri tatou i teianei?

³ Ka vai ua rai te ingoa o Iehova e tuatau ua atu no te mea koia “te Ariki au mutu kore.” E nana tikai i tuatua e: “Ko toku ïa ingoa e tuatau ua atu, e ko toku ïa akakite ki tera uki ki tera uki.” (1 Timo. 1:17; Exo. 3:15; akaaite ia Koheleta 2:16.) E tikaanga ngateitei roa atu no tatou kia kapikiia i te ingoa o Iehova. I te mataiti 1931, kua rekareka tikai te Aronga Apii Pipiria kia kapikiia ratou ei Au Kite no Iehova. Manganui ua atu ratou tei tata i te au reta akameitaki no teia tauianga. Kua tata tetai putuputuanga i Kanata e kua akakeu te ingoa ou ia ratou kia akapaapaa maata atu ia Iehova.

⁴ Akapeea koe me akaari e te ariki ra koe i te tikaanga ngateitei kia kapikiia ei Kite no Iehova? Pera katoa, ka rauka ainei ia koe kia akamarama mai i te tumu i kapiki ei a Iehova ia tatou ei Au Kite nona, mei ta tatou i tatau i roto i te puka o Isaia?

5, 6. (a) Akapeea te au metua Iseraela i te riro anga ei au kite no Iehova? (e) Eaa atu ta te au metua Iseraela i anoanoia kia rave, e eaa te au metua i teia tuatau i anoanoia ai kia pera?

⁵ Kua iki a Iehova i te iti tangata Iseraela kia riro ei au kite nona. Te apainga a te iti tangata Iseraela, koia oki kia riro ei kite nona. (Isa. 43:10) Ei akaraanga, kua riro te au metua ei kite na te apii anga i ta ratou tamariki no runga i ta te Atua i rave i te tuatau i topa. Kua akaue a Iehova i te au metua kia apii i ta ratou tamariki no runga i te Pasa. Kua akakite aia e: “E kia ui mai ta kotou au tamariki kia kotou e, Eaa teianei ravenga na kotou? Ei reira kotou e karanga atu ei e, E atinga pasa teia na Iehova, ko tei aere ua na rungao i te au are o te tamariki a Iseraela i Aiphiti ra, ka ta ai aia i to Aiphiti, akaora iora aia i to tatou au are i reira.” (Exo. 12:26, 27) Kua akamarama te au metua e kare  a Pharao i tuku i te iti tangata Iseraela kia aere ki te metepara kia akamori ia Iehova. Mari ra, kua karanga a Pharao e: “Koai a Iehova, ka akarongo atu ei au i tona reo, ka tuku atu ei ia Iseraela?” (Exo. 5:2) Kua akakite te au metua ki ta ratou tamariki e i akapeea a Iehova i te pau anga i te uianga a Pharao, e te akaari anga ki te katoatoa rava e Koia te Atua Mana Katoatoa. Kua apai mai aia i te mate ngauru ki to Aiphiti e kua akaora i to Iseraela mei te nuku vaeau o Aiphiti i ko i te Tai Muramura. Kua kite mai to Iseraela e ko Iehova te Atua mou e ka akatupu ua rai aia i tana i taputou.

⁶ Kua manako to Iseraela e e tikaanga ngateitei tikai to ratou kia riro ei au kite no Iehova. Kua akakite ratou ki ta ratou tamariki e ki to ratou au tavini i roto i to ratou ngutuare no runga i te au mea umere ta Iehova i rave. Kua marama katoa to Iseraela e ka anoanoia ratou kia vai tapu ua. Kua karanga a Iehova e: “Kia tapu kotou, no te mea te tapu nei oki au, ko to kotou Atua ra ko Iehova.” Kua tereni te au metua Iseraela i ta ratou tamariki kia vai tapu ua, koia oki kia akarotai i to ratou oraanga ki te au turanga a Iehova. (Levi. 19:2; Deu. 6:6, 7) Kia pera katoa te au metua i teia tuatau. Ka anoanoia ratou kia tereni i ta ratou tamariki kia taangaanga i to ratou oraanga ei akapaapaa i te ingoa kaka o te Atua.—E tatau ia Maseli 1:8; Ephesia 6:4.

7. (a) Me akarongo to Iseraela kia Iehova, eaa ta te au pa enua takapini ia ratou ka manako? (e) Eaa te apainga a te aronga pouroa e kite ratou no Iehova?

⁷ Me akarongo to Iseraela ki te Atua, ka akameitakiia ratou. Te ka tupu, ka kite mai te au pa enua takapini ia ratou e te paruru maira a Iehova i tona iti tangata. (Deu. 28:10) Te mea tangi ra, te maata anga o to ratou tuatua enua, kare ratou i akarongo kia Iehova. Kua akamori ratou i te au itoro koia oki te au atua o Kanaana. Mei taua au atua rai, kua riro to Iseraela ei aronga kino. Kua akaatinga ratou i ta ratou uaorai tamariki e kua takinokino i te aronga putaua. Te apii maira ta ratou akaraanga kino i tetai apiianga puapinga kia tatou. Ka anoanoia tatou kia akono i te tu tapu o Iehova no te mea e kite tatou nona, ko Tei Tapu Nui.

8. Eaa ta Iehova i akaue ia Isaia kia rave, e eaa to Isaia manako no te reira?

⁸ Kua taangaanga a Iehova ia Isaia kia akamatakite i to Iseraela e ka takore Aia i to ratou oire maata ia Ierusalema, e ka tuku i Tona iti tangata kia akatuikaaia. Kua totou katoa a Iehova e ka rave aia i te “mea ou” e ka akarangatira i tona iti tangata mei te tuikaa, na roto i tetai mataara umere. (Isa. 43:19) Kua kite a Iehova e kare tona iti tangata e tataraara, inara kua karanga aia kia Isaia kia akamatakite ua rai ia ratou. Ko te au pene mua e ono o te puka o Isaia, kua ki i te au akamatakiteanga no te takore anga ia Ierusalema. Kua inangaro a Isaia kia kite e aea te iti tangata e akamutu ei i te akarongo kore ua anga kia Iehova. Kua pau mai te Atua e: “Kia pou rava te au oire e kare rava e tangata, e te au are e kia kore rava e tangata i roto, e kia tanea rava te enua ra.”—E tatau ia Isaia 6:8-11.

9. (a) I naea te totou a Isaia no runga ia Ierusalema i tupu ei? (e) I teia tuatau, eaa te akamatakiteanga ta tatou ka anoanoia kia akarongo?

⁹ No te 45 tuma mataiti, kua akamatakite a Isaia i to Iseraela no runga i te takoreanga e aere maira. Kua akamata aia i tana tuatua totou i te mataiti openga o te tutaraanga a te Ariki ko Uzia, i te mataiti 778 M.T.N., e kua rave i te reira e tae ua atu ki te mataiti 732 M.T.N., i te tutaraanga a te Ariki ko Hezekia. Muri ake i te reira, kua akamatakite ua atu rai a Iehova i tona iti tangata e tae ua atu ki te mataiti 607 M.T.N., i te takoreanga o Ierusalema. No reira kua akamatakiteia to Iseraela i te au mataiti e manganui i mua ake, no runga i te ka tupu. I teia tuatau te taangaanga nei a Iehova i tona iti  tangata kia akamatakite i etai ke no runga i te tuatau ki mua. No te au mataiti e manganui, kua akakite Te Punanga Tiaki ki te tangata e kare e roa atu kare a Satani e tutara akaou i te enua nei, mari ra ka akamata te tutaraanga a Karaiti.—Apo. 20:1-3, 6.

10, 11. Eaa te tupuanga o te au totou a Isaia ta te ngati Iseraela i Babulonia i kite?

¹⁰ Kua ora mai tetai au ngati Iuda i te takoreia anga a Ierusalema. Kua akarongo ratou i te akauenga a Iehova kia kauraro ki to Babulonia e kua apaiia atu ratou ei tuikaa ki Babulonia. (Iere. 27:11, 12) E itu ngauru mataiti i muri mai, kua kite mai tetai pae ia ratou i te tupu anga o tetai o te au totou a Isaia: “Te na ko mairā Iehova, to kotou Akaora, Tei Tapu i Iseraela nei: No kotou i ungaʼi au i te karere ki Babulonia, e naku i vavaʼi i te au arai ketaketa katoa nona ra ki raro.”—Isa. 43:14.

¹¹ Kua akatupu a Iehova i tera totou na roto i tetai tu umere tikai. I tetai po i roto ia Okotopa mataiti 539 M.T.N., kua rave te ariki o Babulonia e tona au mataiapo i tetai oroa no te akangateitei anga i to ratou au atua. Te inuinu ra ratou mei te au kapu tei keiaia no roto mai i te iero o Iehova. I taua po rai, kua ‘aruia a Babulonia e te Ariki ko Kuro ma tona nuku vaeau. Kua peke te oire e kua akaviia te Patireia o Babulonia. I te mataiti 538 me kore 537 M.T.N., kua akaue a Kuro i te ngati Iuda kia oki ki Ierusalema e kia patu i te iero o te Atua. E i to ratou okianga, kua paruru a Iehova ia ratou. Kua tupu te au mea pouroa ta Isaia i totou. Te kite anga te iti tangata o te Atua e kua patuia te iero i Ierusalema, kua riro ratou ei au kite e ko Iehova te Atua mou e ka akatupu ua rai aia i tana i taputou. Kua karanga te Atua no runga i te au ngati Iuda tei oki ki Ierusalema e: “I angaia e au teia iti-tangata nei noku uaorai; na ratou e akameitaki mai iaku.”—Isa. 43:21; 44:26-28.

12, 13. (a) Te okianga to Iseraela i te patu i te iero, koai ma tei kapiti atu kia ratou? (e) Eaa ta te “mamoe ke atu” ka rave i teianei, e eaa ta ratou e tapapa atura?

¹² Te okianga te ngati Iseraela i te patu akaou i te iero, e tauatini ua atu aronga ke tei kapiti atu kia ratou i te akamori ia Iehova. I muri mai, e maata te aronga tei kapiti atu kia ratou. (Ezera 2:58, 64, 65; Esete. 8:17) Teia tuatau, ko te au Kerititiano akatainuia te iti tangata o te Atua, ko “te Iseraela o te Atua,” e te kapiti atura te “aronga maata rava” o te “mamoe ke atu” kia ratou i te akamori ia Iehova. (Gala. 6:16; Apo. 7:9, 10; Ioa. 10:16) E tikaanga ngateitei to te aronga akatainuia e te mamoe ke atu kia kapikiia ei Au Kite no Iehova.

¹³ I roto i te ao ou, ka rauka i te aronga maata rava tetai atianga umere. Ka akakite  ratou ki te aronga tei akatuakaouia mai e mei teaa rai te tu o te oraanga o te Au Kite o Iehova i te tuatau openga o to Satani ao. Kia rauka teia tikaanga i te tuatau ki mua, ka inangaroia tatou kia vai tapu ua. Noatu e ka tauta tatou kia akarotai i to tatou oraanga ki te au turanga o Iehova, ka tarevake tatou i te au ra ravarai. No reira ka anoanoia tatou kia pati kia Iehova kia akakore mai i ta tatou ara. Me vai tapu ua tatou, te akaari ra te reira e kua rekareka tatou no tei akatika a Iehova ia tatou kia riro ei au kite nona.—E tatau ia 1 Ioane 1:8, 9.

14. Eaa te aiteanga o te ingoa ko Iehova?

¹⁴ Kia marama i te tikaanga ngateitei no tei kapikiia i te ingoa o Iehova, ka anoanoia tatou kia kite i te aiteanga o te reira. Ko te ingoa o Iehova, no roto mai i te kupu Epera tei uriia e “ka akatupu” e ka rauka i te akataka i te rave anga i te angaanga. No reira, tetai aiteanga i te ingoa o te Atua koia oki “Taku i Akakoro, Taku Rai ia ka Akatupu.” Ka tauturu te ingoa o Iehova ia tatou kia marama i tona au tu. Nana i anga i te au mea ravarai. Pera katoa, me tuatua a Iehova e ka rave aia i tetai mea, kare e rauka i tetai ua atu i te tāpu iaia. Kare katoa e rauka ia Satani.

15. Eaa ta tatou i apii mai no runga i te ingoa o Iehova mei tana i akakite kia Mose? (Akara i te pia “ Ko Iehova—E Ingoa Aiteanga Oonu.”)

¹⁵ Kua akamarama a Iehova i te aiteanga o tona ingoa kia Mose. Te tono anga a Iehova iaia kia arataki i Tona iti tangata mei Aiphiti mai, kua akakite aia kia Mose e: “TE VAI NEI AU, KO AU RAI E VAI NEI.” Kua tuatua katoa a Iehova e: “Teia taau e karanga atu ki te tamariki a Iseraela, Na TE VAI NEI AU au i tono mai kia kotou nei.” (Exo. 3:14) No reira ka rave ua rai a Iehova i tetai ua atu mea tei anoanoia, ei akatupu i tona akakoroanga. No te ngati Iseraela, kua rave a Iehova i tei umuumuia kia riro ei Akaora, ei Paruru, ei Arataki, e ei Oronga ua mai i te au mea ta ratou i anoano.

16, 17. (a) Akapeea tatou me akaari i te tu ariki rekareka no te tikaanga ngateitei kia kapikiia i te ingoa o te Atua? (e) Eaa ta tatou ka uriuri i roto i te atikara e aru maira?

¹⁶ I teia tuatau, kare rai a Iehova i taui. Te akamaara maira tona ingoa kia tatou e ka akatupu ua rai aia i tetai ua atu mea tei anoanoia ei akono i tona iti tangata. Ei akaraanga, te oronga maira aia i te au mea ravarai no te oraanga i te au ra tataki tai e te akaketaketa ra aia i to tatou akarongo. Te apii maira te ingoa o Iehova i tetai apinga ke no runga iaia. Eaa te reira? Ka rauka ia Iehova i te taangaanga i tana au mea angaia kia akatupu i tona akakoroanga. Ei akaraanga, e taangaanga ana aia i tona Au Kite kia rave i tana angaanga. Te kite anga i teia, ka akakeu ia tatou kia riro mai ei au kite meitaki nona. Kua karanga a Kåre o Norway, e Kite maroiroi no Iehova no tetai 70 mataiti i topa e: “I toku manako e tikaanga ngateitei te tavini ia Iehova, te Ariki mutu kore, e kia riro ei tuanga no te iti tangata tei kapikiia i tona ingoa tapu. E tikaanga manea ua rai i te akamarama i te tuatua mou Pipiria e te kite atu i te au tangata e marama maira ma te rekareka. Ei akatauanga, e tu merengo tikai me apii au ia ratou no runga i te atinga oko o Karaiti, e akapeea te reira i te apai anga mai i te ora mutu kore no ratou i roto i tetai ao ou tei ki i te tuatua tika e te au.”

¹⁷ I tetai au ngai takapini i teianei ao, e ngata i te kimi i te aronga te ka inangaro i te apii no runga ia Iehova. Inara mei ia Kåre rai, e mataora ana matou me kitea mai okotai ua tangata te ka inangaro i te apii no runga i te ingoa o Iehova. Tera ra, akapeea tatou me riro ei Au Kite no Iehova e no Iesu i taua taime rai? Ka uriuriia teia i roto i te atikara e aru maira.