1. ¿Kʼu yuʼun muʼyuk labal sba chilik yajtuneltak Dios ti chilik tsatsal vokoliletike?

¿MI LABAL van sba chilik yajtuneltak Dios ti «ta jtsʼictic vocol» kʼalal skʼan toʼox xtal li matanal kuxlejal sbatel osile? Xuʼ van muʼyuk. Akʼo mi achʼ to o mi ep xa jabil oyot ta mantal, li voʼote anaʼoj lek ti stalel onoʼox jech chkʼot ta pasel ta jkuxlejaltik ta sbalumil Satanás li tsatsal vokoliletik ta jnuptantike (Apoc. 12:12).

2. 1) Skotol li tsatsal vokolil tsnuptanik li krixchanoetike, ¿kʼusi prevaetik tsnuptanik li yajtsʼaklomtak Cristoe? (Kʼelo li lokʼol ta slikebale.) 2) ¿Buchʼu ta smul ti chilik nutsel li yajtsʼaklomtak Cristoe, xchiʼuk kʼuxi jnaʼojtik?

² Jech xtok li kʼusi ta onoʼox ‹xtal ta sjolik› li krixchanoetike —li tsatsal vokoliletike ta onoʼox snuptan skotol li jsaʼmulil krixchanoetike—, li yajtsʼaklomutik Cristoe ta jnuptantik yan preva (1 Cor. 10:13). ¿Kʼusi jaʼ taje? Jaʼ li tsatsal nutsel chkichʼtik ta skoj ti tukʼ ta jchʼunbetik smantaltak li Diose. Li Jesuse xi laj yalbe li yajtsʼaklomtake: «Li bochʼo mozo noʼoxe maʼuc mucʼ cʼotem ta stojol li yajvale [...]. Me laj yutsʼintaicun ec li vuʼune, jaʼ noʼox jech chayutsʼintaoxuc ec» (Juan 15:20). ¿Buchʼu ta smul ti chkichʼtik kontrainele? Li ta Vivliae chal ti jaʼ li Satanase ti «xjoyet noʼox jech chac cʼu chaʼal león» ti «xʼavet noʼox ta saʼel li bochʼo tscʼan tstiʼe» li yajtuneltak Diose (1 Ped. 5:8). Jaʼ yuʼun, kʼusiuk noʼox xuʼ stunes  sventa muʼyuk tukʼ chkakʼ jbatik. Jkʼeltik kʼusi kʼot ta stojolal li jtakbol Pabloe.

3-5. 1) ¿Kʼusi tsatsal vokolil la snuptan ta Listra li Pabloe? 2) ¿Kʼuxi ti la spatbe yoʼonton yajtsʼaklomtak Cristo Pablo kʼalal laj yalbe skʼoplal li tsatsal vokoliletik ta snuptanike?

³ Li Pabloe ep ta velta laj yichʼ nutsel ta skoj xchʼunel yoʼonton (2 Cor. 11:23-27). Ti kʼot ta stojolal jeche jaʼ li ta Listrae. Kʼalal laj xaʼox yichʼ poxtael jun vinik ti alubem yakan vokʼe, li Pablo xchiʼuk li Bernabee laj yichʼik ichʼel ta mukʼ kʼuchaʼal Dios yuʼun li epal krixchanoetike. ¡La skʼanik vokol sventa mu x-ichʼatik ta mukʼ! Pe akʼo mi jech, jaʼo kʼotik junantik judioetik ti jecheʼ sabat smulike, ta skoj taje laj yichʼik kontrainel yuʼun li krixchanoetike. ¡Ta anil noʼox jel li kʼusi kʼot ta stojolalike! Li epal krixchanoetike laj yakʼbeik ton xchiʼuk chamem xa laj yiktaik laj yilik krixchanoetik li Pabloe (Hech. 14:8-19).

⁴ Kʼalal ay xaʼox svulaʼanik li Derbee, li Pablo xchiʼuk Bernabee «ijelovic batel yan velta ta Listra, ta Iconio, xchiʼuc ta Antioquía ta Pisidia banamil. Echʼ stsatsubtasbeic yoʼnton li jchʼunolajeletique. Laj yalbeic ti jʼechʼeluc acʼo xchʼunic oe. Xchiʼuc laj yalbeic ti tscʼan ta jtsʼictic vocol ti jech xuʼ chijʼoch yoʼ bu chventainvan li Diose» (Hech. 14:21, 22). Yileluk noʼoxe, toj labal sba li kʼusi laj yichʼ alele. Yuʼun onoʼox, kʼalal ta «jtsʼictic vocol[ile]» xuʼ van chakʼ at-oʼonton, maʼuk ti tspat koʼontontike. ¿Kʼuxi xa noʼox ti la spatbeik yoʼonton yajtsʼaklomtak Cristo li Pablo xchiʼuk Bernabé ti laj yalik li tsatsal vokolil ta snuptanik batele?

⁵ Sventa xkaʼibetik smelolale jkʼeltik batel lek smelolal li kʼusi laj yal Pabloe. Yuʼun maʼuk noʼox jech laj yal liʼe: «Skʼan xatsʼikik epal vokoliletik». Yuʼun ta melel xi laj yale: «Tscʼan ta jtsʼictic vocol ti jech xuʼ chijʼoch yoʼ bu chventainvan li Diose». Jech oxal, li Pabloe la stsatsubtas yajtsʼaklomtak Cristo kʼalal laj yakʼ venta kʼusi kʼot ta stojolal kʼalal tukʼ laj yakʼ sbae. Li matanal tstaike, maʼuk noʼox loʼlael. Akʼo mi jech, li Jesuse xi laj yale: «Pero li bochʼo chcuch yuʼun cʼalal to ta slajebe, jaʼ ta xcol» (Mat. 10:22).

6. ¿Kʼusi matanal ta staik li buchʼutik ta xkuch yuʼunik kʼalal to ta slajebe?

⁶ Mi kuch kuʼuntike ta me jta jmotontik. Li yajtsʼaklomtak Cristo ti tʼujbilike ta xichʼik kuxlejal ta vinajel ti mu snaʼ xlaje xchiʼuk ch-ajvalilajik xchiʼuk Jesús. Ta sventa li ‹yan chijetike› ta xkuxiik sbatel osil ta Balumil «ti bu puru tucʼ xa cʼusitic te oye» (Juan 10:16; 2 Ped. 3:13). Pe akʼo mi jech, kʼuchaʼal laj yal li Pabloe ta to xkil ep jvokoltik. Jkʼeltik chaʼtos tsatsal vokoliletik ti xuʼ jnuptantik li yajtsʼaklomutik Cristoe.

7. ¿Kʼusi jtosukal tsatsal vokolil xuʼ xkaltik ti tukʼ tstsakutik ta kʼope?

⁷ Li Jesuse xi laj yale: «Ta to xavichʼic aqʼuel ta cʼabal ta stojol jchapanvanejetic, xchiʼuc chayacʼboxuc nucul ta nail tsobobbailetic. Oy chayicʼoxuc batel ta stojol ajvaliletic» (Mar. 13:9). Jech kʼuchaʼal laj yal li Jesuse, junantik yajtsʼaklomtak Cristoe ta onoʼox xichʼik nutsel ta melel, xuʼ van jaʼ ta skoj li mantaletik o ta skoj ti pasbilik ta mantal yuʼun li jbabeetik ta politikae o ta stojolal li relijionetike (Hech. 5:27, 28). Jnoptik yan velta kʼusi kʼot ta stojolal li Pabloe. ¿Mi xiʼ van kʼalal la snop ti xuʼ van jech chichʼ nutsele? Mu jsetʼuk jech la snop (kʼelo Hechos 20:22, 23).

8, 9. 1) ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel Pablo ti jpʼel yoʼonton kuch yuʼun li nutsele? 2) ¿Kʼuxi yakʼojik ta ilel jech ek li junantik yajtsʼaklomtak Cristo avie?

⁸ Li Pabloe tsots yoʼonton laj yakʼ ta ilel xchiʼuk tsal yuʼun ti tukʼ tstsakvan ta kʼop li Satanase xchiʼuk xi laj yale: «Maʼuc tsots scʼoplal chcaʼay ti cuxulune. Jaʼ noʼox venta me jun coʼnton o chcuch cuʼun li anil jbatsʼile, xchiʼuc me ivuʼ cuʼun li cabtel yacʼojbun Cajvaltic Jesuse, jaʼ ti ta jchol li Lequil Aʼyeje,  jaʼ ti ep chcʼanvan li Diose» (Hech. 20:24). Jamal xvinaj ti muʼyuk xiʼ Pablo mi laj yichʼ nutsele. Moʼoj, yuʼun jpʼel yoʼonton ti chkuch yuʼune. Li kʼusi mas chat-o yoʼonton li Pabloe jaʼ li ‹xcholel lekil aʼyeje›, akʼo mi la snuptan kʼusiuk tsatsal vokolil.

⁹ Li avie, oy epal ermanoetik ti jech chakʼik ta ilel eke. Jech kʼuchaʼal liʼe, oy junantik stestigotak Jeova ta jlom lumetike yichʼojik chukel jutuk mu jtobuk jabil ta skoj ti muʼyuk la stikʼ sbaik ta paskʼope. Muʼyuk yichʼojik chapanel ta stojolal jchapanvanejetik ti tikʼajtik ta chukele, yuʼun li mantaletik ta lum taje mu x-akʼbat spasik yan kʼusi mi chopol chaʼi sjol yoʼonton tspasik li kʼusi chkʼanbatik yuʼun li ajvalile. Mu xakʼik ti akʼo xvulaʼanatike, mi jaʼuk ti xvulaʼanatik yuʼun yutsʼ yalalike, xchiʼuk junantike yichʼojik majel xchiʼuk jeltos kʼutik yelan akʼbatik kastigo.

10. ¿Kʼu yuʼun skʼan mu xijxiʼutik kʼalaluk mi la jnuptantik tsatsal vokoliletik ti ta anil noʼox chtale?

¹⁰ Li ta yantik lumetike, chilik epal prevaetik ti tsnuptanik noʼox ta anil li kermanotike. Mi oy jech la anuptan junuk preva kʼuchaʼal taje, mu me xaxiʼ. Nopo ta sventa li Josee. Laj yichʼ chonel sventa xkʼot ta mosoil, pe li Jeovae «la scolta ta sventa svocol» (Hech. 7:9, 10). Xuʼ me jech spas ta atojolal ek. Mu me xchʼay ta ajol ti «Cajvaltique snaʼ cʼuxi chut tscolta ta svocol li bochʼo ta xʼichʼat ta mucʼ yuʼune» (2 Ped. 2:9). Ep srasonal oy kuʼuntik sventa jpat koʼontontik ta stojolal xchiʼuk ti tsotsuk koʼontontik jtsaltik li nutsele. Jnaʼojtik lek ti xuʼ skoltautik lokʼel li ta chopol balumile xchiʼuk ti xuʼ chakʼ kuxikutik kʼalal mi ch-ajvalilaj xaʼoxe (1 Ped. 5:8, 9).

11. ¿Kʼusi sjelbenal oy ti tukʼ chkichʼtik tsakel ta kʼop xchiʼuk ti manya kʼu yelan chkichʼtik tsakel ta kʼope?

¹¹ Yan tsatsal vokolil ta jnuptantike jaʼ ti manya kʼu yelan chkichʼtik tsakel ta kʼope, o ti mu xkakʼtik ventae. ¿Kʼusi sjelbenal ti tukʼ chkichʼtik tsakel ta kʼope? Taje xkoʼolaj kʼuchaʼal sutub-ikʼ yuʼun ta anil noʼox chtal xchiʼuk xuʼ yuʼun slajes jpʼejuk na ta ora noʼox. Pe jaʼuk ti manya kʼu yelan chkichʼtik tsakel ta kʼope xkoʼolaj kʼuchaʼal li jtsop xchanul teʼ ti ta kʼunkʼun chjochʼin batel yuʼun li jpʼej na ti pasbil ta teʼe, jaʼ to mi lom yuʼune. Bakʼintike mu xkakʼtik venta ta anil noʼox, jaʼ to chkakʼtik venta kʼalal te xaʼox oye.

12. 1) ¿Kʼusi jun spetsʼ Satanás ti mu xvinaj ta anile, xchiʼuk kʼu yuʼun toj lek chaʼi stunesel? 2) ¿Kʼu yuʼun laj yat yoʼonton li Pabloe?

¹² Li Satanase oy ta yoʼonton ti muʼyukuk xa lek xkil jbatik xchiʼuk li Jeovae, akʼo mi chkichʼtik nutsel o mi kʼunkʼun chkʼunib batel xchʼunel koʼontontik ti mu xvinaj ta anil noʼox ti bu chlik talele. Jun li kʼusi tstunes Satanás ti mu xvinaj ta anile jaʼ li at-oʼontone. Li jtakbol Pabloe laj yakʼ onoʼox venta ti laj yat yoʼonton bakʼintik eke (kʼelo Romanos 7:21-24). ¿Kʼu yuʼun ti Pablo —jun ti buchʼu tsots ta mantal ti xuʼ van te oy li ta jtsop jbeiltasvanej li ta baʼyel sigloe— ti laj yal ti ‹toj abol sbae›? Kʼalal laj yal jech taje jaʼ ta skoj ti jpasmulile: yuʼun jaʼ tskʼan ox spas li kʼusi jaʼ leke, pe oy kʼusi ti mas tsots yip ti jaʼ ch-akʼbat spas li kʼusi chopole. Mi chavil avokol ta sventa li at-oʼontone, ¿mi mu tspatuk avoʼonton ti jech laj yaʼi sba li Pablo eke?

13, 14. 1) ¿Kʼu yuʼun chat yoʼontonik li junantik yajtuneltak Diose? 2) ¿Buchʼu tskʼan ti xkʼunib batel li xchʼunel koʼontontike, xchiʼuk kʼu yuʼun?

¹³ Epal ermanoetik bakʼintike chat yoʼontonik, chopol chaʼi sbaik o mu sta-o chaʼi sbaik. Jech kʼuchaʼal liʼe, jun prekursora ti tukʼ yakʼoj sba ti Débora chkalbetik sbie xi chale: «Kʼalal ta jnopilan tajek mi oy kʼusi chopol la jpase, mas chopol chkaʼi jba. Kʼalal ta jnop skotol li kʼusitik chopol jpasojane, ta jnop ti muʼyuk buchʼu skʼanune, mi jaʼuk li Jeovae».

¹⁴ ¿Kʼu yuʼun xuʼ chat yoʼontonik junantik tukʼil yajtuneltak Jeova jech kʼuchaʼal li  Deborae? Jeltos ti kʼu yuʼun jech chaʼi sbaike. Junantike xuʼ van nopem xaʼiik tsnopik kʼusitik chopol ta stojolalik xchiʼuk ta sventa li kʼusitik kʼotem ta xkuxlejalike (Prov. 15:15). Ta yan xtoke, xuʼ jaʼ ta skoj junuk chamel ti jaʼ yuʼun chopolik noʼox li kʼusitik chichʼ nopele. Kʼusiuk ti chlik-o yuʼun taje, vuleso ta ajol buchʼu tskʼan tstunes kʼalal jech chkaʼi jbatik taje. ¿Buchʼu tskʼan ti jechuk chavaʼi aba kʼuchaʼal stuk ti muʼyuk buchʼu xkoltaate? (Apoc. 20:10.) ¿Buchʼu tskʼan ti xavat tajek avoʼontone? Jaʼ li Satanase. Mi tukʼ tstsakutik ta kʼop o mi mu xvinaj ta anil, li kʼusi oy ta yoʼontone jaʼ liʼe: tskʼan ti jvul koʼontontike, ti xkat koʼontontike xchiʼuk ti xijchibaje. Mu me xchʼay xavaʼi li steklumal Jeovae yakal ta paskʼop ti mu xvinaj ta kʼelele.

15. ¿Kʼusi skʼan jpʼeluk koʼonton jpastik?

¹⁵ Mu me xavikta aba, jaʼ nopo ta sventa li matanal chavichʼe. Li Pabloe xi la stsʼibabe batel li jchʼunolajeletik ta Corintioe: «Jech mu xchibaj coʼntoncutic. Acʼo me yantic chlaj stsatsal li jbecʼtalcutique, pero li coʼntoncutique yantic ch-ayin stsatsal ta jujun cʼacʼal. Yuʼun li vocol liʼ chquichʼcutic ti jliquel noʼoxe jaʼ chichʼ tal li jlequilalcutic ti muʼyuc slajebe, ti toj echʼem yutsile» (2 Cor. 4:16, 17).

16. ¿Kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal ti kak jchapan jbatik avi ta sventa li vokoliletik xuʼ xtal ta jtojolaltike?

¹⁶ Jech kʼuchaʼal ilbil xae, li Satanase ep tajek «li loʼlael» xuʼ chakʼe (Efes. 6:11). Ta jujuntalutik skʼan jchʼuntik li tojobtasel chal ta 1 Pedro 5:9: «Contrainic li pucuje, jʼechʼel oyuc o xchʼunojel avoʼntonic». Sventa spas kuʼuntik taje tsots skʼoplal skʼan jchapan avi li jnopbentike xchiʼuk li koʼontontike, vaʼun chapalutik me sventa jaʼuk jpastik li kʼusitik leke. Li soltaroetike baʼyuk tspasik epal ejersisio ti chakʼ lubel kʼalal skʼan toʼox xbatik ta  spasel kʼope. Jaʼ jechtik chkʼot ta jtojolaltik ek. Mu jnaʼtik kʼusi paskʼop ta jpastik li ta tsʼakale. Jaʼ yuʼun, ¿mi mu jaʼuk lek ti kak jchapan jnopbentik li avi ti xuʼ toe? Xi la stsʼibabe batel jcorintoetik li Pabloe: «Nopo lec avaʼay atuquic me jun avoʼnton achʼunojique; aʼyo lec aba avaʼay atuquic cʼu xaʼelanic» (2 Cor. 13:5).

17-19. 1) ¿Kʼuxi xuʼ xkakʼ jbatik ta preva? 2) ¿Kʼuxi xuʼ kak xchapan sbaik kerem tsebetik sventa tspakbeik skʼoplal kʼusi xchʼunojik li ta chanob vune?

¹⁷ Jtos ti kʼuxi xuʼ xkakʼ jbatik ta preva jech kʼuchaʼal laj yal li Pabloe, jaʼ ti mi la jkʼeltik ta melel kʼu kelantike. Jakʼbe jbatik kʼuchaʼal chal liʼe: «¿Mi ta jpasilan orasion? ¿Mi jpʼel koʼonton ta jpakbe skʼoplal li kʼusitik jchʼunoje? ¿Mi jaʼ ta jchʼunbe smantal Dios ti jaʼ maʼuk ta jchʼunbe smantal li krixchanoetik kʼalaluk tsujikun li yantike? ¿Mi mu jnaʼ jchʼay junuk tsobajel? ¿Mi oy smalael kuʼun ta sventa li xchopolil kermanotake, jech kʼuchaʼal tspasik ta jtojolal eke? ¿Mi lek jchʼunbe smantal li moletik ta jtsobobbaile xchiʼuk li viniketik ti jaʼ oy ta sbaik skʼelel li tsobobbailetik ta spʼejel Balumile?».

¹⁸ Chib li sjakʼobile jaʼ chalbe skʼoplal ta sventa ti tsotsuk koʼontontik jpakbetik skʼoplal li kʼusi jchʼunojtike xchiʼuk ti jaʼ mu jpastik li kʼusi chalbutik li yantike. Epal kerem tsebetik jaʼ jech tspasik li ta chanob vune. Muʼyuk xa ta xiʼik xchiʼuk muʼyuk ta xkʼexavik ta sventa li kʼusi xchʼunojike, xchiʼuk jaʼ yuʼun muʼyuk ta xiʼik kʼalal chcholik mantale. Li ta jrevistatike oy yichʼoj talel tojobtaseletik ti toj jtunelike. Jech kʼuchaʼal liʼe, li ta mantal chal li ta Li Jkʼel osil ta toyole ta 15 yuʼun mayo ta 2013, ta pajina 6, te chal kʼuxi mu xijxiʼ mas kʼalal ta jchiʼintik ta loʼil yantik ta sventa kʼusi jchʼunojtik kʼalal oy kʼusitik ta jakʼtik sventa x-och ta rason kuʼuntik li jchiʼiltik ta chanune. Totil meʼiletik, kak chanik xchiʼuk avalab anichʼnabik li kʼusi xuʼ stakʼbeik li xchiʼiltakik ta chanun kʼalal mi oy kʼusi jakʼbatike.

¹⁹ Melel onoʼox ti mu kʼunuk ta pakbel skʼoplal li kʼusi melele o ti jpastik kʼusitik yantik ti jech tskʼanbutik li Jeovae. Kʼalal tsots lij-abtejutike xuʼ van ta jsuj jbatik batel sventa xijbat li ta tsobajele. Xchiʼuk sventa xijlokʼ ta cholmantal li ta sobe xuʼ van toj vokol chkaʼi chkiktatik komel li jtemtike. Pe vuleso me ta ajol liʼe: mi nopem xkaʼitik spasel li kʼusitik ta sventa mantale, chapalutik me sventa jtsaltik prevaetik ti mas tsotsik chtal ta tsʼakale.

20, 21. 1) ¿Kʼu yuʼun xuʼ skoltautik stsalel at-oʼonton mi la jnopbetik skʼoplal li pojelale? 2) ¿Kʼusi jpʼel ta koʼontontik spasel?

²⁰ ¿Kʼusi xuʼ xkaltik ta stojolal ti manya kʼu yelan chkichʼtik tsakel ta kʼope? Jech kʼuchaʼal liʼe, ¿kʼuxi van xuʼ stsal kuʼuntik li at-oʼontone? Jun ti kʼuxi xuʼ jpastike jaʼ ti mi la jnopbetik skʼoplal ta sventa li pojele. Jaʼ jech la spas li Pabloe. Bakʼintike mu kʼusi xtun-o laj yaʼi sba ta skoj ti jpasmulile, pe snaʼoj ti maʼuk ta skoj tukʼil krixchanoetik cham li Cristoe, yuʼun cham ta skoj krixchanoetik ti jpasmuliletik kʼuchaʼal li stuke. Jaʼ yuʼun xi la stsʼibae: «Cuxul ta sventa xchʼunojel coʼnton ta stojol li Xnichʼon Diose, jaʼ li Bochʼo ep la scʼanune, ti laj yacʼ sba ta milel ta jcoje» (Gál. 2:20). Li Pabloe la xchʼam li pojelale xchiʼuk laj yakʼ venta ti jaʼ ta skoj cham sventa koltaate.

²¹ Kʼalal jech chkiltik kʼuchaʼal jun matanal chakʼbutik stuk Jeova li pojelale, xuʼ me ep skoltautik. Melel onoʼox ti maʼuk skʼan xal ti chchʼay ta anil noʼox li at-oʼontone. Junantike xuʼ van skʼan stsʼikik jaʼ to mi tal li achʼ balumile. Pe ¡mu xalubtsaj! Vuleso ta ajol ti buchʼutik chkuch yuʼunik kʼalal to ta slajebe jaʼ ta xichʼ li smotonike. Mas xa nopol oyutik ti chichʼ talel lekilal li Ajvalilal yuʼun Diose xchiʼuk tskolta skotol krixchanoetik sventa akʼo staik li tukʼilale. Jpʼeluk avoʼonton akʼo aba ta ventainel yuʼun li Ajvalil taje, akʼo mi epal tsatsal vokolil chanuptan.