E BON raraoma Fernando. * A tuangnga uoman unimwaane n te ekaretia bwa a na maroro ma ngaia. Imwin rorokon te mataniwi n te aono ae uarereke, a a tia unimwaane n te ekaretia ni kabwarabwaraa nakoina aron te bwai ae kainnanoaki bwa e na karaoia, bwa e aonga ni katauaki ibukini mwioko riki tabeua i nanon te ekaretia. Ni waakinakon te tai, e a moanna n raraoma Fernando bwa e na kona n rineaki bwa te unimwaane n te ekaretia ke e na aki. E a tibwa manga kawara te ekaretia te mataniwi n te aono ae uarereke n te tai aei. Tera ae a nang taekinna unimwaane n te ekaretia ngkai?

E kakauongo Fernando nakon temanna te unimwaane n te ekaretia ngke e maroro mangaia. E kabwarabwaraa te tari anne 1 Timoteo 3:1 ao n tuangnga bwa e a tia n roko te taeka irouia unimwaane n te ekaretia bwa e a tia n rineaki bwa te unimwaane. E mimi Fernando ao n titiraki ni kangai: “Tera ae ko taekinna?” E a manga kaoka riki ana taeka te tari arei ao e wingare Fernando. Imwini katanoataakini mwiokoana, a a bane ni wingare kaain te ekaretia.

E kairua tangirani mwioko n te ekaretia? Bon tiaki ngaia anne. Ni kaineti ma 1 Timoteo 3:1, “ngkana iai te aomata ae ukoukora te kan riki bwa te mataniwi, ao e tangira te mwakuri ae raoiroi.” A bati Kristian aika mwaane ake a maiuakina te kaungaunga anne ao ni karikirakei aia onimaki bwa a aonga n tau ibukini mwioko n te ekaretia. Ibukin anne a kakabwaiaaki ana aomata te Atua bwa a a reke nga ma nga unimwaane ao tabonibai aika mwaatai n te ekaretia. Ma ibukin noran rikirakeni mwaitin ekaretia, a a kainnanoaki riki taari mwaane bwa a na ukoukora te kan riki bwa te mataniwi. Tera te anga ae raoiroi ibukini karaoan anne? A riai naake a kan riki bwa mataniwi n raraoma n taai nako n aron are e karaoia Fernando?

Te taeka ae n te Baibara ae “ukoukora te kan riki bwa te mataniwi” e raira te taeka n Erene ae te weabe bwa tangiran te bwai teuana ma nanom ni koaua ao ko kakorakorako ni karekea. Ko kona n iangoa iai aron te aomata are e kakorakoraa n anaa uaan te kai ae katikimata.  Ma ukoukoran te mwakuri teuana, e aki nanonaki iai bwa ko mataaiakina te mwioko ae “te kan riki bwa te mataniwi.” Bukin tera? Ibukina bwa tiaia te koraki ake a kaota nanoia ni koaua ni kani beku bwa unimwaane n te ekaretia, a riai ni karaoa “te mwakuri ae raoiroi” ma tiaki ibukini kani karekean te mwioko.

A bati baika tangiraki aika irekereke ma te mwakuri ae raoiroi aei aika a karinanaki n 1 Timoteo 3:2-7 ao Tito 1:5-9. Ni kaineti ma kaetieti ake a moan raraoi akanne, e kabwarabwaraa ni kangai Raymond are e a maan n unimwaane n te ekaretia: “E rangi ni kakawaki irou bwa antai ngaira. E kakawaki te taetaenikawai ao te angareirei, ma reken rabakau akanne irouna e aki riai ni katinanikua kabuakakaana, e na taua baangina, e na iangoraoi, e na bwaina te aro ae riai, e na akoakoiia aomata ao e na aki imanono.”

E kaotia i bon irouna te tari te mwaane are e ukoukora te kan riki bwa te mataniwi bwa e rawa ni kabuakakaaki rinanon totokoani bwainakin te kewe n aekana nako ao te aroaro ae aki itiaki. E na taua baangina, e na iangoraoi, e na bwaina te aro ae riai, ao e na aki imanono, mangaia are e riai n onimakinaki irouia raona n taromauri bwa e na kairiri n te ekaretia te aomata anne ao ni buokiia naba n aia kangaanga. Kioina ngkai e akoi, e a riki bwa nibwan te kaungaunga nakoia rooro n rikirake ao aika a tibwa rin n te koaua. E na kabebetei nanoia ao ni buokiia ake aoraki ao ake a kara naba ibukina bwa e tangira te raoiroi. E karikirakei aroaro aikai bwa a aonga ni kakabwaiaaki aomata ao tiaki ibukini kanakoraoani baike e kantaningai ni mwiokoana anne. *

E kukurei n anga te reirei ni kairiri ao te kaungaunga te rabwata n unimwaane, ma a kaineti raoi kakororaoani baika a tangiraki man te Baibara iroun te aomata are e ukoukora te kan riki bwa te mataniwi. E taku Henry ae te mataniwi ae mwaatai: “Ngkana ko ukoukora te kan riki bwa te mataniwi, mwakuri korakora ni karikirakeko bwa ko aonga n noraki bwa ko a tau iai.” N taekinan Te Minita 9:10, (BG) e a taekinaki ae kangai: “‘Makuri ni kabane aika ko riai ni karaoi ni baim, ao karaoi ni korakoram.’ Karaoa am kabanea n tamaroa ni mwiokoam nako ake ko anganaki irouia unimwaane n te ekaretia. Tangiri mwakuri ni kabane n te ekaretia ake ko anganaki, n ikotaki naba ma taean nanon te tabo n taromauri. Imwin tabeua te tai, e na bon noraki am mwakuri ma am kakorakora.” Ngkana ko kani beku n te tai teuana bwa te unimwaane n te ekaretia, mwakuri korakora ao  kakaonimaki n iteran nako am beku aika tabu. E riai n noraki ni maium arom n nanorinano, ma tiaki te kainikatonga ni kani kakannato.—Mataio 23:8-12.

A kona tabeman ake a kani karekei mwiokoaia i nanon te ekaretia ni kaririaki bwa a na aki kaotii raoi nanoia ae a kan riki bwa unimwaane n te ekaretia ke tao a kataia ni kairaraangia kaain te rabwata n unimwaane. Ake tabeman, a kaota aki kukureia ngkana a anga te reirei ni kaetieti unimwaane nakoia. A riai nakanne n titirakinia i bon irouia ni kangai, ‘I kani karikirakei baike I tangiri ke I kani kananorinanoai ni kawakinia ana tiibu Iehova?’

A riai te koraki ake a ukoukora te kan riki bwa mataniwi n aki mwaninga te bwai riki teuana, ae tangiraki ibukia unimwaane n te ekaretia are a “na riki bwa [banna ni] katoto nakon te nanai.” (1 Betero 5:1-3) E rarawa teuare e riki bwa te banna ni katoto nakoia kaain te ekaretia nakon iango ao mwakuri ni mwamwanaa te aba. E karikirakea te taotaonakinnano ma te nanomwaaka e ngae ngkana e rineaki ke e aki. Ko aki kona ni kainaomataaki n te aro ni kakai man aia kairua aomata ngkana ko a riki bwa te unimwaane n te ekaretia. (Warekaia Iteraera 12:3; Taian Areru 106:32, 33) E kona naba te tari anne n aki ‘ataia bwa e riai ni bukinaki iai bwa e bure,’ ma e kona n iai bukina irouia tabeman riki ngkai a iangoa teuanne bwa e kairua. (1 I-Korinto 4:4) Mangaia are ngkana a anganiko unimwaane n te ekaretia te reirei ni kairiri ae boto man te Baibara, kakorakorako n ongora ao tai un. Ao imwina tou mwin aia reirei ni kairiri.

A mwaiti taari mwaane aika a taraa n tataninga n te tai ae maan imwain ae a mwiokoaki. Ngkana ko a tia n “ukoukora te kan riki bwa te mataniwi” i nanon ririki aika bati, ko namakina te raraoma n tabetai? Ngkana ngaia anne, nori taeka aika kairaki koreaia rinanon te taamnei aikai: “E toki te nano ngkana e a maan kaantaningan ae tangiraki: Ma ngkana e roko ae tangiraki, ao bon te kai ni kamaiu.”—Taeka N Rabakau 13:12, BG.

Ngkana e a taraa n aki kona n reke tian te aomata are e tangiria, tao e na namakina te rawawatannano. E namakina naba anne Aberaam. E berita Iehova nakon Aberaam bwa e na karika natina te mwaane, ma bon akea natina ma Tara i nanon ririki aika bati. (Karikani Bwaai 12:1-3, 7 BG) Ngke e a rangi ni kara Aberaam ao e a takarua ni kangai: “Te Uea ae Iehova, Tera ae Ko na anganai, ngkai I nakonako n akea natiu . . . Ko tuai n anganai au kariki.” E karaua nanona Iehova bwa e na boni koro bukin Ana berita are e na reke natina te mwaane. Ma 14 te ririki imwina ao e tuai naba mani kakoroa bukin ana taeka te Atua.—Karikani Bwaai 15:2-4; 16:16; 21:5, BG.

Ngke e tataninga Aberaam, e koaua bwa e bua iai kukureina ni beku ibukin Iehova? E bon aki. E bon tuai man nanououa n ana berita te Atua. E teimatoa n taratarai baika a raraoi nakon taai ake i mwaina. E korea ae kangai te abotoro Bauro: “Imwini kaotan te taotaonakinnano iroun Aberaam, ao e a reke irouna te berita aei.” (Ebera 6:15) N tokina, e a kakabwaiaaki teuane e kakaonimaki anne iroun te Atua ae Moan te Mwaaka n te aro ae riaon are e kantaningaia. Tera reireiam mairoun Aberaam?

Ngkai ko kani beku bwa te unimwaane ma e tuai ni koro bukin anne iroum e ngae ngke e a maan te ririki, ma bon teimatoa naba n onimakina Iehova. Tai kariaia bwa e na kerikaaki kukureim n am beku. A a mwaiti taari mwaane ake a buokaki iroun Warren bwa a na  karikirakei riki aia onimaki n aron ae e kabwarabwaraa bukina ni kangai: “E kainnanoaki te tai ae maan bwa e aonga ni kakoauaaki te tari te mwaane nakon te mwioko. Ni waakinakon te tai, e a kona n noraki iai ana konabwai ao aroaron te tari anne teutana imwin teutana, n aanga ake e karaoi iai mwiokoana akanne. A kakoauaa tabeman bwa a namakina riki te kukurei tii ngkana a karekea te kakabwaia ke te mwioko anne. E boni kairua te aeka n iango anne ao e kona n riki bwa te tabeaianga. Ngkana ko kakaonimaki ni beku iroun Iehova n aki ongeia bwa ko mena ia ke tera ae ko karaoia, ma ko na boni kakabwaiaaki.”

E tataninga te tari te mwaane temanna i nanon tatabebwi te ririki ao e a tibwa riki bwa te unimwaane n te ekaretia. E taekina reireiana man te rongorongo teuana ae rangi n ataaki n te boki ae Etekiera mwakoro 1 ni kangai: “E boni kabuta ana kaa-ni-buaka Iehova ma ana botaki ni butina are e rineia. Te bwai ae kakawaki bon ana tai Iehova ma tiaki ara tai. Ni kaineti ngkanne ma tangiran te beku bwa te unimwaane, te bwai ae kakawaki, bon tiaki taekau n aron ae tera ae I tangiria ke ae I kantaningaia bwa e na reke irou. Tao bon tiaki te bwai ae I tangiria ae e ataia Iehova bwa I kainnanoia.”

Ngkana ko kantaningaa reken ana mwakuri ae raoiroi te Kristian ae te mataniwi n te tai teuana, ukoukora te kan riki bwa te mataniwi n arom ni boutokaa kukurein te ekaretia. Ngkana e taraa ni waeremwe biribirin te tai, tai kariaia te raraoma ma te aki taotaonakinnano. E taku Raymond are e mwaneweaki mai moa riki: “Ana kairiribai te nano ni kani kakannato, bon te raunnano. A kona te koraki ake a raraoma n taai nako n aki reke irouia te kakukurei ae bati ae reke man te beku ibukin Iehova.” Karikirakea riki uaan taamnein te Atua, ai moarara riki te taotaonakinnano. Kakorakorako ni karikirakea am onimaki rinanon am ukeuke n reirei n te Baibara. Karababaa nako tataekinan te rongorongo ae raoiroi ao reirei n te Baibara ma aomata aika a kan ongora. Kaiririia am utu n te mwakuri ni Kristian ao n ami taromauri n utu. Kakukureiko n am tai ni kabane n ikoikotaki ma taari. Ngkana ko a roko n tiam, ane ko na boni kukurei n am beku ibukin Iehova mangkai ni karokoa te tai arei.

Bon te kakabwaia mairoun Iehova te kakorakora ibukini karekeani baika a kainnanoaki ibukini mwioko aika irianaki ma kakabwaia i nanon te ekaretia. E bon aki kantaningaia teuanne n ikotaki naba ma ana botaki bwa a na bwara nanoia te koraki ake a ukoukora te kan riki bwa te mataniwi ao n nanokawaki n te beku ibukin Iehova. E boutokaiia ao ni kakabwaiaia te Atua aomata nako ake a beku ibukina ma nanoia aika itiaki. E noraki koauana bwa ‘a aki raonaki n te rawawata teuana’ ana kakabwaia ni kabane.—Taeka N Rabakau 10:22, BG.

E ngae naba ngkana ko a tia n ukoukora te kan riki bwa te mataniwi i nanon te tai ae maan teutana, ma e bati riki ae ko kona ni karaoia n taai nako ibukini kanakoraoan am iraorao ma Iehova. Ngkai ko kataia ni karikirakei aroaro aika kainnanoaki, ko mwakuri korakora n te ekaretia ma n aki kakeaa bongaia am utu, ao Iehova e na aki mwanuokini bwaai ni kabane ake ko a tia ni karaoi ibukina. Ko bia kimwareirei n taai nako ngkai ko beku ibukin Iehova, n aki ongei mwioko aika ko anganaki.