FERNANDO * waumvwine bingi moyo bakulumpe mu kipwilo babiji byo bamwambijile amba bakeba kwisamba nanji ku mbaji. Panyuma ya kufwakasha kwa kalama wa mwanzo pa bimye byavula, bakulumpe mu kipwilo bamulumbulwilanga byo afwainwa kuba pa kuba’mba afikilemo kwingila mingilo ikwabo mu kipwilo. Byo papichile kimye, Fernando watendekele kuzhinauka amba kana bakamutongola kwikala mukulumpe nyi? Kalama wa mwanzo wafwakashijile kipwilo jikwabo. Pano bakulumpe mu kipwilo pa kino kimye baubile byepi?

Fernando waumvwine byamubujile bakulumpe mu kipwilo. Mulongo waambile pa 1 Timoti 3:1 ne kumubula kuba’mba bakulumpe mu kipwilo batambwila nkalata ya kuba’mba watongolwa kwikala mukulumpe mu kipwilo. Fernando wakuminye ne kwibepuzha’mba, “Mwaamba’mba ka?” Mulongo wabwezhezhepo byo ambile, Fernando waumvwine bulongo ne kumwemwesela. Byo babijikile mu kipwilo balongo ne banyenga baumvwine bingi bulongo.

Nanchi kyatama kukeba kwingilako mingilo mu kipwilo nyi? Ine. Kinembelo kya 1 Timoti 3:1 kyaamba kuba’mba, “umvwe muntu ubena kukanamina mingilo ya bukalama, ubena kukeba mingilo yawama.” Bena Kilishitu bavula balondela bino byambo bya lutundaiko ne kwibikila bikonkwanyi bya kwingijila Lesa pa kuba’mba bafikilemo kwingila mingilo ikwabo mu kipwilo. Ne kyafumamo lelo jino, mu bipwilo bya bantu ba Lesa muji bakulumpe ne bankwasho bavula bingi. Bino na mambo a kukomenako kubena kubiwa mu bipwilo, kubena kukebewa bavula ba kukanamina mingilo yawama mu kipwilo. Ñanyi jishinda jawama kubilamo bino? Nanchi aba babena kukanamina mingilo ya bukalama bafwainwa kwakamwa byonka byaubile Fernando nyi?

Kyambo kya mu Baibolo kya kuba’mba “kukanamina” kyatuntululwa kufuma ku kyambo kya Kingiliki kilumbulula kukebesha ne kwibikishako. Kino kyakonsha kwimulengela kulanguluka pa byo kikala umvwe muntu ubena kukeba kwapa kipangwa kyawama kiji  ku kichi. Pano bino, kukanamina mingilo yawama kechi kulumbulula kukeba “kwikala mukulumpe” mu jishinda jatama ne. Mambo ka? Mambo kikonkwanyi kya babena kukeba kwikala bakulumpe mu kipwilo kyafwainwa kwikala kya kukeba kwingila “mingilo yawama” kechi kukeba kifulo ne.

Bikebewa pa kufikilamo kwingila mingilo yawama byanembwa mu 1 Timoti 3:2-7 ne mu Titusa 1:5-9. Kwamba pa bino bikebewa, mukulumpe mu kipwilo waingila myaka yavula wa jizhina ja Raymond walumbulula’mba: “Kwi amiwa kyanema bingi ke byo tuji. Kwamba ne kufunjisha bulongo kwanema bingi, pano bino, buno busendwe kechi bo bwitulengela kwikala wabula kaneneno, wilama bulongo, watekanya, ulama bintu bulongo, utambwila benyi, nangwa wakoka muchima ne.”

Mulongo ubena kukanamina mingilo umwesha kuba’mba kechi uji na kaneneno ne, byo ebikako kukana byonse bya bujimuku ne bubipisho bonse. Wilama bulongo, watekanya, ulama bintu bulongo, wakoka muchima kabiji utangijila bulongo bapopweshi bakwabo mu kipwilo ne kwibakwasha umvwe baji na makatazho. Na mambo a kuba utambwila benyi, utundaika bingi banyike ne baiya mu bukine katataka. Utekenesha ne kukwasha bakolwa ne bakikulumpe mambo watemwa byawama. Wibikako kwikala na bino byubilo byawama pa kuba’mba akwashenga bakwabo, kechi uba bino kuba’mba bamutongole kwikala nkwasho nangwa mukulumpe mu kipwilo ne. *

Jibumba ja bakulumpe mu kipwilo jikebesha bingi kujimunako balongo ne kutundaikañana, bino muntu mwine ye wafwainwa kwibikako kufikizha byaamba Binembelo byo abena kukanamina mingilo. Ba Henry bakalama baingila myaka yavula baambile’mba: “Umvwe mubena kukanamina mingilo, ibikaingako kumwesha kuba’mba mwafikilamo.” Byo baambilenga pa kinembelo kya Musapwishi 9:10, balumbulwile’mba: “‘Byonse byatana kuba kuboko kwenu, byubai na ngovu yenu yonse.’ Ingilainga mwingilo yense bakulumpe ye bemupa papelela bulume bwenu. Temwainga mwingilo yense ye bemupa mu kipwilo, kubikapotu ne mwingilo wa kupyanga. Pa kupitapo kimye, mwingilo wenu ne kwibikako kwenu kukamweka.” Umvwe mukeba kuba’mba mukekale bakulumpe mu kipwilo, ingilainga na ngovu ne kwikala baketekelwa mu mwingilo wazhila.  Mu bwikalo bwenu mwafwainwa kwikala bepelula, kechi betota ne.—Mat. 23:8-12.

Bamo bakeba kwikala bakulumpe mu kipwilo bamwesha kino patoka nangwa kampe kwiwamisha ku bakulumpe mu kipwilo. Bakwabo kechi bomvwa bulongo umvwe bakulumpe bebajimunako ne. Bantu boba bino bafwainwa kwiipuzha’mba, ‘Nanchi nkebatu kuba bintu byangwamina nyi, inyi nkeba kuta muchima mikooko ya Yehoba saka nepelula?’

Aba babena kukanamina mingilo kechi bafwainwa kulubako kikwabo kikebewa pa kuba’mba bekale bakulumpe mu kipwilo ne, kino ke “kwikala bakumwenako jitanga.” (1 Pe. 5:1-3) Awa waikala wakumwenako kipwilo uchinuzhuka kuba bintu bya bujimuku ne byubilo byatama. Wafwainwa kwikala watekanya nangwa kya kuba popo bamutongolatu nangwa ne. Kwikala mukulumpe mu kipwilo kechi kulumbulula amba pano muntu waoloka ne. (Bala. 12:3; Sala. 106:32, 33) Kikwabo, mulongo kechi ‘wakonsha kuyuka bilubo byanji mwine ne,’ pano bino, bakwabo bakonsha kwikala na milanguluko yapusana pe aye. (1 Ko. 4:4) Onkao mambo, umvwe bakulumpe mu kipwilo bemujimunako mu butemwe, kupichila mu Baibolo, esekeshainga kumvwa ne kubula kuzhingila. Kabiji ibikaingako kulondela lujimuno lo bemupa.

Balongo bavula bamona kuba’mba papichile kimye kyabaya pa kuba’mba bebatongole kwikala bakulumpe mu kipwilo. Umvwe ‘mwakanamina mwingilo wa bukalama’ pa myaka yavula, nanchi kimye kimo mwikala na kijikila nyi? Umvwe byobyo kiji, akino kijitu pamo nobe byambo byanembwa bya kuba’mba: “Akya kyo baketekela inge kyabanda kumweka kikozha muchima; pakuba akya kyo bakeba inge kyamweka ke kichi kya bumi.”—Mana 13:12.

Muntu kyo abena kukeba inge kyabula kufika bukiji, wakonsha kumvwa bingi bibi ku muchima. Abino byo byaumvwine Abalahama. Yehoba wamulayile kumupa mwana wa mulume, bino papichile myaka yavula aye ne Sala kechi basemenepo mwana ne. (Nte. 12:1-3, 7) Byo akotele Abalahama waambile’mba: ‘Anweba Nkambo Yehoba, nanchi mukampa ka byo naikala wa kubula mwana? Kechi mwampa mwana ne.’ Yehoba wamubujile kuba’mba mulaye ye amulayile wa kumupa mwana wa mulume ukafika. Bino papichile myaka nobe 14 Lesa saka akyangye kufikizha byo aambile.—Nte. 15:2-4; 16:16; 21:5.

Byo apembejilenga, nanchi Abalahama lusekelo lwanji lwa kwingijila Yehoba lwapwile nyi? Ine. Kechi wazhinaukile mulaye wa Lesa ne. Watwajijile na kutengela bino bintu byawama. Mutumwa Paulo wanembele’mba: “Abalahama watambwile uno mulaye byo apembelejile mu butekanye.” (Hebe. 6:15) Ku mpelo, Lesa wa Bulume Bonse wapesheshe bingi uno mwanamulume wa kishinka. Mwakonsha kufunjilako ka kwi Abalahama?

Umvwe mukeba kwikala bakulumpe mu kipwilo, nangwa kya kuba papita myaka yavula, twajijilai kuketekela mwi Yehoba. Kange muleke kwingila mwingilo wanji na lusekelo ne. Ba Warren, bakwasha balongo bavula kukosesha bulunda bwabo ne Lesa balumbulula’mba: “Papita kimye kyabaya pa kuba’mba mulongo  afikilemo kwikala mukulumpe mu kipwilo. Mu kuya kwa kimye busendwe bwa mulongo ne byubilo byanji bitendeka kumweka pachepache mu byo oba bintu ne byo oba umvwe bamupa mingilo. Bamo balanguluka’mba babena kwingila bulongo umvwe bebapa ino mingilo nangwa umvwe bebatongola kwikala bakulumpe mu kipwilo. Ino ndangulukilo kechi yawama ne, kabiji yakonsha kwimulengela kwikala na milanguluko yavula. Umvwe kemwingijile Yehoba mu bukishinka konse ko muji ne mu byonse byo mubena kuba, ko kuba’mba mubena kwingila bulongo.”

Mulongo umo wapembejile pa kimye kyabaya pa kuba’mba bamutongole kwikala mukulumpe mu kipwilo. Uno mulongo wambile pa kimwesho kiji mu buku wa Ezikyo mu kitango 1 wambile byo afunjilako amba: “Yehoba wendesha kalaki wanji, ko kuba’mba jibumba janji po akebela mwine. Kyanema kechi kimye po tukebela ne, bino ke kimye kya Yehoba. Kwikala mukulumpe mu kipwilo, kechi kyo kintu kyakilamo kunema ne. Mambo bintu byo nkeba Yehoba wakonsha kumona’mba kechi byangwamina ne.”

Umvwe mukeba kwingilako mwingilo wawama wa bwina Kilishitu wa bukalama, ubainga bintu bileta mutende mu kipwilo. Umvwe mwamona nobe mwapembelela kimye kyabaya, kange muzhingile ne kwikala na binyenge ne. Ba Raymond bambile’mba: “Inge waikala na muchima wa kukebesha bifulo kechi wakonsha kutondwa na byo uji nabyo ne. Bantu batemwa kwikala na bijikila kechi bekala na lusekelo lufuma mu kwingijila Yehoba ne.” Ibikishaingako kwikala na bipangwa bya mupashi wa Lesa, kikatakata kutekanya. Koseshainga bulunda bwenu ne Lesa kupichila mu kufunda Binembelo. Ingilanga na ngovu mu mwingilo wa kusapwila mambo awama ne kufunjisha Baibolo bantu bakeba kufunda. Tangijilainga bisemi byenu mu bintu bya ku mupashi ne kupopwela kwa kisemi. Kimye kyonse iyowainga kwikala pamo na balongo ne banyenga. Byo mubena kwibikako kufikizha kikonkwanyi kyenu, mukomvwanga bingi bulongo kwingijila Yehoba.

Kwibikako kufikizha bikebewa pa kuba’mba utongolwe kwingila mingilo mu kipwilo ke mapesho afuma kwi Yehoba; Lesa nangwa jibumba janji kechi bakeba aba babena kukanamina mwingilo kuzhingila ne kwingila mwingilo wanji kwa kubula lusekelo ne. Lesa ukwasha ne kupesha bonse bamwingijila na muchima umo. Ibyo, mapesho anji ‘kechi anungako kintu kyatama ne.’—Mana 10:22.

Nangwa kya kuba mwatendekele kala kukanamina mwingilo, kuji bintu byavula byo mwakonsha kuba pa kuba’mba mukoseshe bulunda bwenu ne Yehoba. Byo mubena kwingila na ngovu mu kipwilo ne kubula kulubako kisemi kyenu, Yehoba kechi ukalubako byo mumwingijila ne. Kimye kyonse ingijilainga Yehoba na lusekelo mu mingilo yonse yo bemupa.