BO FERNANDO * ne ba ikalezwi hahulu baana-bahulu ba babeli ha ne ba ba taluselize kuli ba bata ku bonana ni bona kwa mukunda. Hamulahonyana wa ku potelwanga ki muokameli wa mupotoloho, baana-bahulu ne ba talusezanga bo Fernando ze ba tokwa ku eza kuli ba kwanise ze tokwahala kuli ba fiwe buikalabelo bo buñwi mwa puteho. Nako ha ne i nze i ya, bo Fernando ba kalisa ku kakanya ka za haiba ne ba ka ketiwa sina muuna-muhulu nako ye ñwi. Muokameli wa mupotoloho kihona ha naa sa zo potela puteho ya bona hape. Baana-bahulu ne ba ka bulelelañi bo Fernando hamulaho wa poto yeo?

Yo muñwi kwa baana-bahulu ba babeli bao ha naa nzaa ambola ni bona, bo Fernando ba teeleza. Muuna-muhulu yo a bulela ka bukuswani manzwi a kwa 1 Timotea 3:1 mi a bulela kuli baana-bahulu ba amuhezi liñolo le li talusa kuli bo Fernando ba ketilwe ku ba muuna-muhulu. Bo Fernando ba komoka ni ku buza kuli, “Mu liñi?” Muuna-muhulu yo a kutela ku bulela za naa bulezi, mi bo Fernando ba menya. Mi hamulaho, ha ne ku zibisizwe kwa puteho kuli bo Fernando ba ketilwe ku ba muuna-muhulu, batu kaufela ba tabela.

Kana ku lakaza ku ba ni buikalabelo mwa puteho ku fosahalile? Ku tokwa ni hanyinyani. Ka ku ya ka 1 Timotea 3:1, “mutu ha eza ka taata kuli a be fa musebezi wa buokameli, u lakaza musebezi o munde.” Baana ba bañata ba ba li Bakreste ba latelela susuezo yeo mi ba eza zwelopili kwa moya kuli ba kwanise ze tokwahala kuli ba fiwe buikalabelo mwa puteho. Bakeñisa taba yeo, batu ba Mulimu ba fuyauzwi ka ku ba ni baana-bahulu ni likombwa za puteho ba ba itingwa ba bañata-ñata. Bakeñisa kekezeho ye zwelapili ku ba mwa liputeho, mizwale ba bañata ba tokwa ku kwanisa ze tokwahala kuli ba fiwe buikalabelo mwa puteho. Ki ifi nzila ye swanela ye ba swanela ku eza cwalo mizwale ba? Kana mutu ya bata ku ba muuna-muhulu u swanela ku isa feela pilu fa taba ya kuli u ka ketiwa lili?

Linzwi la mwa Bibele le li talusa “ku eza ka taata” li toloka linzwi la Sigerike le li talusa ku lakaza hahulu, kamba ku otolola lizoho. Taba yeo i kona ku mi hupulisa mutu ya otolola lizoho kuli a nge muselo o bonahala hande o lepelela kwa kota. Kono ku eza ka taata ha ku talusi ku eza ka buitati kuli mu fiwe tohonolo ya ku ba  ‘muokameli.’ Libaka? Kakuli mulelo wa mizwale ba ba bata luli ku ba baana-bahulu ki wa kuli ba eze “musebezi o munde” isiñi ku bata ku fiwa situlo.

Buñata bwa lika ze tokwahala kuli mutu a pete musebezi o munde wo, li ñozwi kwa liñolo la 1 Timotea 3:2-7 ni Tite 1:5-9. Ha ne ba bulela za lika ze tokwahala kuli mutu a kone ku ba muuna-muhulu, bo Raymond ba se ba sebelize sina muuna-muhulu ka nako ye telele ne ba ize: “Na ni bona kuli nto ye ñwi ye kona ku tusa mutu kuli a be muuna-muhulu ki butu bwa hae. Ku bulela ni ku luta ki kwa butokwa, kono sa butokwa ni ku fita kikuli mutu u swanela ku ba ya sa nyazahali, ya eza lika ka ku sa fiteleza, ya nahana hande, ya eza lika ka mukwa o swanela, ya lata ku amuhela baenyi, ni ya sa ñañeleli mihupulo ya hae.”

Muzwale ya eza ka taata kuli a kwanise ze tokwahala za kuli a fiwe buikalabelo mwa puteho, u ka bonisa kuli ha nyazahali ka ku ambuka nto ifi kamba ifi ye ka bonisa kuli ha sepahali ni ku ambuka nto ifi kamba ifi ye masila. Muzwale yo u swanela ku eza lika ka ku sa fiteleza, ya nahana hande, ya eza lika ka mukwa o swanela, ya sa ñañeleli mihupulo ya hae; ili nto ye ka tahisa kuli balapeli ba bañwi ba mu sepe ha nzaa fa ketelelo mwa puteho ni ku ba tusa ku tatulula mataata a bona. Bakeñisa kuli muzwale yo wa lata ku amuhela baenyi, u susueza hahulu banana ni ba ba sa zo taha mwa niti. Muzwale yo u omba-omba ni ku tusa bakuli ni basupali kakuli ki muzwale ya lata bunde. U bonisa tulemeno to tu cwalo ka mulelo wa kuli a tuse ba bañwi, isiñi ka mulelo wa kuli a ketiwe ku ba muuna-muhulu. *

Baana-bahulu mwa puteho ba itatelanga ku fa tuso ni ku susueza muzwale ya lakaza ku fiwa buikalabelo mwa puteho, kono muzwale yo ki yena sihulu ya swanela ku sebeza ka taata kuli a kwanise ze tokwahala. Bo Henry, baana-bahulu ba ba na ni yeloseli, ba bulela kuli: “Haiba mu lakaza ku fiwa buikalabelo mwa puteho, mu eze ka taata kuli mu kwanise ze tokwahala.” Ka ku ama kwa liñolo la Muekelesia 9:10, muzwale yo u li: “‘So ka fumana kaufela ku eza ka mazoho a hao, u si eze ka maata a hao.’ Musebezi kaufela o ba mi fa baana-bahulu, mu u eze ka pilu ya mina kaufela. Mu late musebezi kaufela o mu fiwa ku eza mwa puteho, ku beya cwalo ni ku fiyela mwa Ndu ya Mubuso. Nako ha inze i ya, baana-bahulu ba ka lemuha buikatazo bo mu eza.” Haiba mu lakaza kuli nako ye ñwi mu sebeze sina muuna-muhulu, mu sebeze ka taata mi mu bonise kuli mu batu ba ba itingwa mwa misebezi  kaufela ye mu ezeza Jehova. Mu bonise kuli mwa ikokobeza isiñi ku ikuhumusa.—Mat. 23:8-12.

Batu ba bañwi ba ba bata ku fiwa buikalabelo mwa puteho ba kana ba bonisa cwalo ka ku sa lemuseha kamba ba kana ba kukueza sitopa sa baana-bahulu. Batu ba bañwi ha ba tabelangi ku fiwa kelezo ki baana-bahulu. Batu ba ba cwalo ba swanela ku ipuza kuli, ‘Kana ni bata feela ze ni bata na kamba kana ni bata ku babalela lingu za Jehova ka buikokobezo?’

Mizwale ba ba eza ka taata kuli ba fiwe buikalabelo ba swanela ku ziba kuli “ku ezeza mutapi mutala” ki nto ye ñwi ye ba tokwa ku eza kuli ba ketiwe ku ba baana-bahulu. (1 Pit. 5:1-3) Muzwale ya tomela puteho mutala, u ambuka munahano ni likezo ze maswe. U zwelapili ku itiisa ku bonisa pilu-telele ibe kuli kona a sa zo ketiwa kamba kutokwa. Ku ba muuna-muhulu ha ku talusi kuli mutu ha sa na ku ezanga mafosisa. (Num. 12:3; Samu 106:32, 33) Hape, muzwale ha koni ku ‘lemuha nto ni ye kana ye fosahalile ku yena,’ kono batu ba bañwi ba kona ku ba ni mabaka a kona ku tahisa kuli ba nyaze muzwale yo. (1 Makor. 4:4) Kacwalo, haiba baana-bahulu ba mi fa kelezo ye tomile fa Bibele, mu like ka taata ku teeleza mu sa hanyezi. Ku zwa fo, mu like ku sebelisa kelezo ye ba mi fa.

Mizwale ba bañata ba si ka ketiwa kale, ba bonanga kuli nako ye ba libelezi ki ye telele hahulu. Haiba se mu tandile lilimo ze ñata inze mu “eza ka taata” kuli mu fiwe buikalabelo, kana mwa bilaelanga fokuñwi? Haiba ku cwalo, ha mu bone ze i bulela Bibele: “So sepile ha si liyeha ku taha, pilu i tahelwa ki ndiulu; kono so no lakaza, ha u si fumana, ki kota ya bupilo.”—Liprov. 13:12.

Haiba za tabela ku peta mutu li pala, mutu yo wa kona ku zwafa. Abrahama naa ikutwile cwalo ni yena. Jehova naa mu sepisize kuli naa ka ba ni mwanaa mushimani, kono hamulaho wa lilimo ze ñata ku zwa fo, Abrahama ni Sara ne ba zwezipili ba si na bana. (Gen. 12:1-3, 7) Ha naa nza supala, Abrahama naa itilelezi ku Mulimu kuli: “Mulena Muñaa Bupilo, u ka ni fañi? Haili fo ni ikela ni si na mwana . . . Ha u si ka ni fa lusika.” Jehova naa kolwisize Abrahama kuli sepiso ya naa mu sepisize ya kuli naa ka ba ni mwanaa mushimani ne i ka petahala. Kono ne ku fitile lilimo ze 14 kamba ku fitelela kuli Mulimu a taleleze sepiso ya hae.—Gen. 15:2-4; 16:16; 21:5.

Abrahama ha naa nzaa libelela fo ne i ka talelelezwa sepiso yeo, kana naa felezwi ki tabo ha naa nzaa sebeleza Jehova? Kutokwa. Naa si ka kakanya sepiso ya Mulimu. Abrahama naa zwezipili ku libelela ze nde za naa sepisizwe. Muapositola Paulusi naa ñozi kuli: “Cwale Abrahama ha saa bonisize pilu-telele, a fiwa sa naa sepisizwe.” (Maheb. 6:15) Kwa mafelelezo, Mulimu ya Maata-Ote naa fuyauzi Abrahama, muuna ya naa sepahala, ka ku mu fa ni lika za naa sa libeleli. Mu kona ku itutañi ku Abrahama?

Haiba mu tabela ku sebeza sina muuna-muhulu kono ki kale ku fita lilimo ze ñata inze mu sa ketiwi, mu zwelepili ku sepa Jehova. Mu si ke mwa felelwa ki tabo ha mu nze mu mu sebeleza. Bo Warren, ba ba tusize mizwale ba bañata ku eza zwelopili ya kwa moya ba talusa libaka batu ha ba swanela ku zwelapili ku ba ni tabo ha ba nze ba sebeleza Jehova. Ba bulela kuli: “Ku tokwa ku fita nako kuli ku zibahale hande kuli muzwale u kwanisize ze tokwahala za kuli a fiwe buikalabelo. Nako ha inze i ya, buikoneli ni mibonelo ya muzwale ya kona ku zibahala hanyinyani-hanyinyani ka mwa ezeza lika ni mwa petela misebezi ya filwe. Ba bañwi ba lumela kuli ba kona feela  ku ba ni tabo ha ba nze ba sebeleza Mulimu haiba ba fiwa buikalabelo mwa puteho kamba haiba ba ketiwa ku ba muuna-muhulu. Ku nahana cwalo ku fosahalile mi ku kona ku tahisa kuli mutu a nahane feela za ku fiwa buikalabelo mwa puteho. Nto ya butokwa ni ku fita ki ku sebeleza Jehova ka busepahali ku si na taba ni ko mu pila ni ze mu eza.”

Muzwale yo muñwi naa ketilwe ku ba muuna-muhulu hamulaho wa ku libelela ka lilimo ze fitelela 10. Ka ku ama kwa taba ye zibahala hahulu ye ñozwi mwa buka ya Ezekiele kauhanyo 1, muzwale yo u talusa tuto ya itutile ka nako ya naa si ka ketiwa kale ku ba muuna-muhulu. Muzwale yo u li: “Jehova u zamaisa koloi ya hae, yona kopano ya hae, ka lubilo lwa bata yena. Sa butokwa ki nako ya Jehova isiñi ya luna. Haiba ni bata ku sebeza sina muuna-muhulu, ha ni swaneli ku nahananga feela ze ni bata na kamba ku nahana feela za buikalabelo bo ni bata ku fiwa. Ze ni bata na mwendi haki zona za ziba Jehova kuli na li tokwa.”

Haiba mu lakaza ku fiwa musebezi o munde wa ku sebeza sina muuna-muhulu mwa puteho zazi le liñwi, mu eze ka taata kuli mu tuse batu ba mwa puteho ya mina ku ba ni tabo. Haiba mu bona kuli ku fita hahulu nako ye telele inze mu sa ketiwi, mu si ke mwa bilaela kono mu be ni pilu-telele. Bo Raymond ba ba bulezwi kwa makalelo ba bulela kuli: “Haiba mu na ni takazo ye tulile hahulu tikanyo ya ku bata ku fiwa buikalabelo, ha mu na ku itebuha ze mu eza ka nako ya cwale. Batu ba ba na ni takazo ye tulile hahulu tikanyo ya ku bata ku fiwa buikalabelo, ha ba fumanangi limbuyoti ze nde ze zwa mwa ku sebeleza Jehova.” Mu zwelepili ku bonisa hahulu tulemeno twa muselo wa moya, sihulu pilu-telele. Mu tiise silikani sa mina ni Jehova ka ku itutanga Mañolo. Mu bate linzila ze ñata za ku kutaza ka zona taba ye nde ni ku ituta Bibele ni batu ba ba tabela. Mu etelele lubasi lwa mina mwa ku peta misebezi ya Sikreste ni ku etelela ka nako ye mu lapela sina lubasi. Mu be ni tabo ka nako kaufela ha mu li ni mizwale ni likaizeli ba mina. Ha mu nze mu eza cwalo, mu ka ikola ku sebeleza Jehova niha mu si ka fiwa kale buikalabelo.

Ku eza ka taata kuli mutu a kwanise ze tokwahala za ku fiwa buikalabelo mwa puteho ki nto ye nde ye zwa ku Jehova; Jehova ni kopano ya hae ha ba tabeli ku bona batu ba ba eza ka taata kuli ba fiwe buikalabelo inze ba zwafa ni ku tokwa tabo ha ba nze ba mu sebeleza. Mulimu u tusanga ni ku fuyaula batu kaufela ba ba mu sebeleza ka milelo ye minde. Sina feela ha lu ziba, limbuyoti za lu fa Jehova li lu tusa ku sa utwa butuku.—Liprov. 10:22.

Nihaikaba kuli se ku ngile nako ye telele inze mu eza ka taata kuli mu fiwe buikalabelo mwa puteho, ku na ni lika ze ñata ze mu kona ku eza kuli mu tiise silikani sa mina ni Jehova. Ha mu nze mu sebeza ka taata kuli mu be ni tulemeno to tu tokwahala ni ku sebeza ka taata mwa puteho, kono inze mu tusa lubasi lwa mina, Jehova ha na ku libala ze mu ezize kaufela ha mu nze mu mu sebeleza. Haike mu be ni tabo ka nako kaufela ha mu nze mu sebeleza Jehova, ku si na taba ni buikalabelo bo mu filwe.