FERNANDO a walishoshomwenene omwo bakulunu babali bamulombele ngwabo basimutwiye nendi. Munima ya mangenzi amangi a kanyungi wa kuzenguluka, bakulunu bamulekele hapandele kupangela mangana bamwane bipangi bikwabo mu cikungulukilo. Mu kwita kwa simbu, Fernando washangumukile kusinganyeka ngwendi hamo kubakamwangulaho kupwa mukulunu. Kanyungi wa kuzenguluka wendelele lalo cikungulukilo cabo. Bika bibamuleka lalo bakulunu?

Fernando watolililile mwamubwa mukulunu umo mwakele na kwendeka nendi. Uje mukulunu wendekele majwi ali ku 1 Timateo 3:1, na kumuleka ngwendi bakukulu banatambula mukanda wa kumwangula kupwa mukulunu. Fernando watumamene mwamubwa na kwihula ngwendi, “Ngweni bati?” Uje ndolome welukilile lalo kwendeka byendekele, co Fernando mwazibile ngoco, wamweswile. Co mubaketesele ou mutambi ku cikungulukilo, banu boshe babwahelelele.

Kuma kwakubi kushungwiya kukala na bipangi mu cikungulukilo ndi? Embwe. Mukanda wa 1 Timateo 3:1, NWT, ngwawo, “Nga munu ali na kupanga na nzili mangana apwe kanyungi, co ali na kushungwiya cipangi cacibwa.” Banalume babangi baka-Kilistu bali na kupangesa eci cinangulo, co bali na kukola ku sipilitu na kupwisamo bitondeka mangana bakale na bipangi bikwabo mu cikungulukilo. Ngeci, banu ba Njambi banabezika kukala na bakulunu na baka-kupangela babangi mu bikungulukilo. Oloni mwafwa ya bikungulukilo bili na kulibwezelela, kutondeka bandolome babangi bapange na nzili. Basa kulinga bati ngoco mu ngila yaibwa? Kuma baje bashungwiya kupwa tunyungi banapande kulishoshomwena ngwe mwalingile Fernando ndi?

Lijwi lya Cingiliki libananungulula ngwabo “kupanga na nzili” lilumbununa kushungwiya manene kulinga cuma na kucolobela. Hamo awa majwi anamilingisa musinganyeke bya munu uje ali na kwolobela bushuka bumo bwabubwa ku muti. Oloni kupanga na nzili kukulumbununa kwolobela na nuna cipangi ca ‘bunyungi.’ Mwafwa bika? Mwafwa cilengo ca baje bashungwiya kupwa bakulunu cinapu ca kupanga “cipangi cacibwa” keti kukala na citwamo.

Bwingi bwa byuma bibanapande kupwisamo baje bashungwiya eci cipangi banabyendeka ku 1 Timateo 3:2-7 na ku Tito 1:5-9. Raymond uje napu mukulunu ha simbu yailaha wendekele kutalesa kuli ebi byuma bibanapande kupwisamo ngwendi: “Kuli yange cuma cakama cinapu bunu bwetu. Cashu ca kwendeka neci ca kulongesa byapwa byabibwa, oloni ebi keti bya seho kutubakana kujeneka kukala na cuma ca kutupayela, kulinga byuma mu kwesekela, kusinganyeka mwamubwa, kulinga byuma mubinapande, kutambula bangenzi, na kuzibisisa.”

Ndolome uje ali na kupanga na nzili amwesa ngwendi kesi na cuma ca kumupayela nga alinga byuma byoshe mu busunga na kujenjuka ku byuma byoshe bya mazilo. Napande kupwa muka-kulinga byuma mu kwesekela, muka-kusinganyeka mwamubwa, muka-kulinga byuma mubinapande, co lalo muka-kuzibisisa. Ngeci, bandolome na bandokazi bendi bamukulahela ngwabo asa kubatwamenena na kubakwasa mu bukalu bwabo. Mwafwa ya kupwa muka-kutambula bangenzi, akashongangeya banike na babaha mu busunga. Akazembeleka na kukwasa baje babinja na tukulukazi mwafwa wazema kulinga byuma byabibwa. Napande kukala nebi bifwa mangana akwase bakwabo keti kulingila lika ngwabo bamwangule. b

Cibunga ca bakulunu cinalibwahesela kushongangeya na kwana bukwasi kuli uje ashungwiya kupanga na nzili, oloni ikeye babenya napande kulifwita kupwisamo bibanendeka mu Bisoneka. Henry uje napu kanyungi ha simbu yailaha ngwendi: “Nga mushaka kutambula bipangi bimo, co pangeni na nzili mangana mumwese ngweni mwasa kupanga mwamubwa obyo bipangi.” Wendekele lalo kutalesa ku mukanda wa Muka-kwambulula 9:10, ngwendi: “‘Panga na nzili mu byuma byoshe bije biulinga.’ Akeni mbunge ku bipangi byoshe bibamyana bakulunu. Pangeni na mbunge imo bipangi byoshe bibamyana mu cikungulukilo, nameme kukomba. Mu kwita kwa simbu, banu bamona bipangi byeni na kulifwita kweni.” Nga mushaka kupwa mukulunu kulutwe, co munapande kupanga na nzili mu bipangi byoshe bya kujela na kulinga byuma bije bimilingisa bamikulahele. Pweni ba kulikehesa mu byuma byoshe bimulinga, keti mulijundule.—Mateo 23:8-12.

Banu bamo baje bakashungwiya kukala na bipangi mu cikungulukilo bakalingi byuma bimo mu buse-buse mangana bakulunu babamone. Bamo bakalubala bakulunu mubakabaleke habanapande kupangela. Baje bakalingi byuma bya cifwa eci banapande kulihula ngwabo, ‘Kuma njishaka kutwameka byange lika kulutwe indi njishaka kunyunga bimanga ba Yehova?’

Baje bali na kupanga na nzili banapande kwanuka cuma cikwabo lalo cibanapande kupwisamo bakulunu ca kupwa “mwanja ku butanga.” (1 Petu 5:1-3) Munu uje napu mwanja mu cikungulukilo kapandele kukala na bisinganyeka na bilinga bya kujeneka kusungama. Nameme banamwangula indi kanda bamwangule, napande kutwalelelaho kukala na mbunge ya kubandamena na kukolesa. Nga munu bamwangula kupwa mukulunu, oco kucilumbununa ngwabo co kunahu napu wa kulumbunuka. (Kula 12:3; Myaso 106:32, 33) Co lalo ndolome kasa ‘kuzibuka byuma byanabiisa,’ oloni bakwabo basa kumumona ngwabo tahi kanda apwisemo bitondeka (1 Koli 4:4) Ngeci, nga bakulunu bamyana cinangulo cinemana ha Mbimbiliya, tolilileni mwamubwa, keti mulubale, co pangeseni cije cinangulo.

Bandolome babangi bakalizibi ngwabo babandamenene ha simbu yailaha simbu kanda babangule. Nga ha myaka yaingi ‘munapanga na nzili mangana mupwe kanyungi,’ kuma simbu imo mukalizibi kuzeya ndi? Nga mukemwo, co anukeni awa majwi a kuhwiminina a kwendeka ngwawo: “Byuma byanalabelela munu nga bishwala, bikabinjisa mbunge, oloni byuma byashungwiya munu nga bilingiwa, byapwa ngwe muti uje wana kuyoya.”—Visi 13:12, NWT.

Munu nasa kuziba kubabala ku mbunge nga amona ngwendi cilengo cendi kucilishulisilila. Abilahama nendi walizibile ngoco. Yehova wamukulahesele mwana wa munalume, oloni ikeye na Sala kubakele na mwana ha myaka yaingi. (Kusha 12:1-3, 7) Mwakulubalele, Abilahama walililile Yehova ngwendi: “Yobe Shukulu Kalunga wa Hakamwa ya Byoshe, bubwa mukajo cikapanga cikandelela cobe kuli yange omwo yange kunjesi na bana? . . . Yobe kuwanjanene bana.” Yehova wamusimpisile na kumuleka ngwendi cikulaheso cendi ca kumwana mwana wa munalume akacishulisilila. Nameme ngoco, kwetile myaka ya kweta ku 14 asina Njambi ashulisilile majwi endi.—Kusha 15:2-4; 16:16; 21:5.

Kuma Abilahama wazeyele mwakele na kubandamena ndi? Embwe. Wakulahelele ngwendi cikulaheso ca Njambi cikalishulisilila. Watwaleleleho kubandamena ngwendi byuma bikala mwamubwa kulutwe. Kapositolo Paulu wasonekele ngwendi: “Abilahama mwamwesele mbunge ya kubandamena, watambwile eci cikulaheso.” (Hebe 6:15, NWT.) Co kumamaneselelo, Njambi Muka-nzili Yoshe wabezikisile manene ou munalume wa kulongwa kutubakana mwasinganyekelele. Bika bimulilongesa kuli Abilahama?

Nga mushaka kupwa mukulunu, oloni kuneti myaka yaingi kwa kujeneka kumyangula, twaleleleniho kukulahela Yehova. Keti muzeye omwo mumupangela. Warren uje nakwasa bandolome babangi kukola ku sipilitu wendekele ngwendi: “Kukatondeka simbu mangana bandolome bamone ngwabo ndolome napwisamo bitondeka. Mu kwita kwa simbu, futisi ya ndolome nomu mwalingilamo bipangi bibamwana, kusholola cashu cendi nomu mwakamwenamo byuma. Bamo bakasinganyeka ngwabo kubanga nga banabana cipangi cimo nambe nga banabangula kupwa ngandi asina bapwa ba kubwahelela omwo bapangela Yehova. Bisinganyeka bya cifwoco binapu bya kuhenga, co byasa kubazeyesa. Nga mupangela Yehova mu kulongwa kwoshe-kwoshe kumuli mu cipangi coshe-coshe, anga mwasa kupwa ba kubwahelela.”

Ndolome umo wabandamenene ha myaka ya kutubakana 10 simbu kanda bamwangule kupwa mukulunu. Wendekele byalilongesele ku byuma bibanasoneka ku mukanda wa Ezekiyele 1 ngwendi “Yehova akendesa litemba lyendi, lije linapu munga yendi, kwesekesa na lumbisi lwashaka. Cuma ca seho cinapu simbu yamona Yehova ngwendi ikeyo inapande keti itumona yetu. Kutalesa ku kupwa mukulunu, cuma ca seho keti byuma binjitonda nambe binjishaka kupwa. Cuma cinjishaka hamo keti cikeco cuma camona Yehova ngwendi cinapande.”

Nga mushaka kupanga cipangi cabibwa ca kupwa kanyungi, co pangeni na nzili mu kukwasa cikungulukilo cipwe ca kubwahelela. Nga mumona ngweni byuma bili na kukotokela, co keti muzeye, kaleni na mbunge ya kubandamena. Raymond itunabanga kwendeka byendi ngwendi: “Nga munu akala na lishungu lyakama manene lya kushaka kukala na bipangi, co kajauka na bipangi byali nabyo. Baje bakashotela lika mbunge ku kutambula bipangi kubesi kupwa ba kubwahelela omwo bapangela Yehova.” Kaleni na bushuka bwa sipilitu ya Njambi, maneneni kukala na mbunge ya kubandamena. Lifwiteni kukola ku sipilitu kwitila mu kutanda Bisoneka. Pangeni na nzili mu cipangi ca kwambulula muzimbu waubwa na kulilongesa Mbimbiliya na baje bashaka. Twameneneni naanga yeni mu kulinga byuma bya ku sipilitu na mu kulemesa kwa naanga. Pangeseni mwamubwa simbu imuli na bandolome na bandokazi beni. Nga mulinga ngoco, co mulikuwa kupangela Yehova ha simbu ino.

Kupwisamo byuma bitondeka mangana bamyane bipangi bikwabo mu cikungulukilo kunapu kubezika kwa kutunda kuli Yehova. Yehova nambe munga yendi bashaka ngwabo baje bali na kupanga na nzili bapwe ba kubwahelela omwo bapangela Njambi yabo. Njambi akakwasa na kubezikisa boshe baje bamupangela na biyongola byabibwa. Co “kesi kwakako kubabala” ngecilika mwakalingi ku bibezikiso byendi byoshe.—Visi 10:22, NWT.

Nameme munapanga na nzili ha simbu yailaha, oloni anga mwasa kukola ku sipilitu. Omwo mulifwita kukala na bifwa byabibwa na kupanga na nzili mu cikungulukilo na kukwasa naanga yeni ikole ku sipilitu, Yehova kakebala bimunafwitangana. Pweni ba kubwahelela omwo mupangela Yehova mu cipangi coshe-coshe.