YANGE ishima nyian anmgbian ugen u i yer un ér Fernando * la. Mbatamen mbagen uhar kaa a na ér ve soo u lamen na. Hen shighe ne, ortamen u sôron atôônanongo sember van tiônnongo ve inya, yemen yô, mbatamen pase un kwagh u una er ve una kuma u eren ityom igen ken tiônnongo yô. Shighe kar yô, Fernando hii u henen ér shin a tsa sha won a na un ortamen je-o? Ortamen u sôron atôônanongo shi va tiônnongo la inya hide yem. Kwa ne di, mbatamen vea ôr a Fernando ér nyi?

Fernando yange kegh ato lu ungwan kwagh u ortamen ugen lu ôron a na yô. Ortamen la ter un kwagh u i er ken 1 Timoteu 3:1 la, maa kaa a na ér tiônnongo zua a loho ér i na un ortamen. Fernando hide sôr tema, maa pine ér, “U kaa wer nenaa?” Anmgbian la shi kimbir kwagh u ôr la, maa Fernando se teghelee. Mba va yee ken tiônnongo er i ne Fernando ortamen yô, doo hanma or kure ave.

Aluer or ngu keren u eren ityom i ken tiônnongo yô, ka kwaghboo? Mayange ga cii. Sha kwagh u 1 Timoteu 3:1 a kaa yô, “Aluer or ngu keren u lun orkuran yô, ka tom u dedoo u sar nan ye.” Anmgbianev mba nomso kpishi dondo kwaghwan la, nahan ve vese ken jijingi ve ar sha aan a eren ityom i ken tiônnongo. Kwagh ne na yô, ior mba Aôndo mba a mbatamen man udiakon mba vian udubu udubu. Kpa er atôônanongo a lu seer a seer iyenge yô, gba u anmgbianev kpishi vea ker u eren ityom i ken tiônnongo. Vea er kwagh ne nena ve a lu sha injaa? Man doo u mba ve lu keren u lun orkuran la vea zer henen shighe u vea hingir ortamen la gbem er Fernando nahanaa?

Ishember i ken zwa Grika i i gem ér “keren” la ngi ôron kwagh u u lun a isharen tsung, man u tseem. Kwagh ne ngu inja er or u nan lu tseem ér nana zôr ityamegh ki kon ki doonashe, ki ki lu sha kon la nahan. Kpa u ngu wer u keren u “lun orkuran” la ka kwagh u sasen a sase ga. Sha ci u nyi? Sha ci u gba u mba i sar ve sha mimi u eren ityom i mbatamen la  vea lu a awashima u eren “tom u dedoo,” ka u lun sha iantom la di tsô ga.

I ter akaa kpishi a i gbe u or a eren ve nana kuma u eren tom u dedoo ne la ken 1 Timoteu 3:2-7 man Titu 1:5-9. Anmgbian ugen u a lu ortamen ica i gbe hegen, i yer un ér Raymond yô, pase kwagh u atindi a Aôndo la ér: “Mo yô, m nenge mer ka or u se lu la kwagh a hembe gban sha mi ye. U ôron kwagh shi tesen la ka akaa a hange hange, kpa aluer or fa u eren akaa ne kpa, gba u nana lu a acôghol a wan iyol ga keng je, shi nana̱ lu or u kundun ishima, shi nana lu tsev tsev, shi nana eren kwagh sha inja, shi nana eren dedoo a mbavannya, shi nana̱ lu inja legh legh.”

Anmgbian u nan lu keren ityom i ken tiônnongo yô nan tesen ér nan ngu a acôghol a wan iyol ga, sha u palegh hanma hôngor man hanma inja i anyighe cii. Ka nan lu ishima kundu kundu, shi nan lu tsev tsev shi nan eren kwagh sha inja; nahan mba ken tiônnongo ve na nan jighjigh ér nana fatyô u hemen shi wasen ve sha mbamzeyol vev. Er nan eren a mbavannya doo doo yô, ka nan taver agumaior kua mba ve sember van ken mimi la asema. Shi er nan keghen iyol u eren a ior dedoo yô, ka nan wasen mbauangev man mbabeenyol shi nan surun ve ishima. Ka nan lu a aeren ne sha ci u iwasen i mbagenev, ka i lu sha ci u nôngon lun sha iantom i ortamen la tsô ga. *

Ka i doo mbatamen u wan or u i sar nan u eren tom u ken tiônnongo la kwagh shi taver nan ishima, kpa ka or u nan lu keren tom la ka i gba u nana er kwagh u Ruamabera a tese ér gba u nana eren la ye. Anmgbian ugen u a er tom u ortamen la ica i gbe hegen yô, mba yer un ér Henry, a kaa ér: “Aluer u ngu keren tom u ken tiônnongo yô, ker sha gbashima, nahan tese wer u kuma.” A ter kwagh u i er ken Orpasenkwagh 9:10 la, a pase ér: “‘Hanma kwagh u uwegh ough ku zough a mi u eren yô, er un sha agee ou je.’ A lu nyi je mbatamen ve kaa ér we u er kpa, er a ishima i môm. Hanma tom u i we u ken tiônnongo cii, a̱ kaa ér we u ese Iyou i Tartor kpa, er saan saan. Shighe a karen yô, iniôngon you la ia due ken igbar.” Aluer u soo wer iyange igen u lu ortamen yô, eren kwagh sha gbashima shi eren ityom i Aôndo cii sha mimi. Ieren you i tese ér u ngu or u hiden a iyol ijime, u kenden a iyol sha ga.—Mat. 23:8-12.

Alaghga or u nan lu keren tom u ken tiônnongo la nana ôr kwagh u tesen ér sar nan u lun ortamen, shin nana nôngo ér mzough u mbatamen a a lumun nan. Mbagenev ka ve tese ishimavihin zum u mbatamen ve we ve kwagh yô. Doo u imbaor la ia pine iyol i nan ér, ‘Ka mtsera wam m lu keren yee, shin m soo u nengen sha iyôngo i Yehova a iyolhiden ijime?’

Doo u mba ve lu keren tom u ortamen la shi vea umbur er i gbe u mbatamen vea ‘lu ikyumuile ikyav’ yô. (1 Pet. 5:1-3) Or u nan lu ikyumuile ikyav ken tiônnongo yô, ka nan palegh mhen kua hanma ieren i bo cii. U ngu wer or ka nana hingir ortamen tsô maa mbamshi mba orumace mbara ve due ken a nan kera sha ivande ga. (Num. 12:3; Ps. 106:32, 33) Shi alaghga anmgbian nana ‘fa ma ityôkyaa sha iyol i nan ga,’ kpa mbagenev vea lu a ityôkyaa igen i i ne ve ve soo kwagh u nan ga yô. (1 Kor. 4:4) Sha nahan yô, aluer mbatamen wa u kwagh sha mimi man ka kwaghwan u a dugh ken Bibilo yô, nôngo sha afatyô wou cii ungwa, a ishimavihin shio. Nahan er kwagh u ve kaa ér we u er la.

Anmgbianev kpishi ka i lu ve inja er ve kegh gbem kpa mba nan ve ortamen ga nahan. Wea lu “keren u lun orkuran” anyom imôngo hegen yô, ashighe agen ishima ka i nyian wee? Aluer ka nahan yô, umbur mkaanem ma Aôndo a ne i nger ne: “Ishimaverenkeghen i i zough a mi ga yô, ka i na ishima i uren; kpa isharen i ia kure sha mi yô, ka kon u uma je.”—Anz. 13:12.

Aluer or nan zua a ma tom u nan lu keren u lun la ga yô, alaghga ishima ia doo nan ker ga. Aberaham kpa yange lu un ken ishima nahala. Yehova yange tôndo zwa a na ér una mar wan u nomso, kpa un vea kwase na Sara ve mar wan ga anyom kar imôngo. (Gen. 12:1-3, 7) Shighe u Aberaham bee iyol la, a toghor iyol a Aôndo ér: “Ter AÔNDO, ka nyi Ú nama, er m lu yemen, m ver wan ga . . . U nam tsombor ga.” Yehova shi bum a na ér una mar wan u nomso er un tende zwa a na nahan kpee, a bunde ga. Kpa yange anyom kar hemba 14 cii ve Aôndo kure ityendezwa na la ye.—Gen. 15:2-4; 16:16; 21:5.

Shighe u Aberaham lu keghen wan la, kera saan un iyol u civir Yehova gaa? Ei. Yange saan un iyol. Mayange Aberaham ta akperan sha ityendezwa i Aôndo er a na ne ga. Apostoli Paulu nger ér: “[Aberaham] wa ishima gbang, a maa a ngohol ityendezwa la.” (Heb. 6:15) Ken masejime yô, Aôndo u Hembanagee ver orjighjigh la hemba kwagh u yange ver ashe a mi la ica je. U fatyô u henen nyi hen Aberahama?

Aluer u ker u lun ortamen anyom kar imôngo hegen man mba a na u ga kpa, za hemen u suur sha Yehova shi civir un saan saan. Anmgbian ugen i yer un ér Warren, u a wase anmgbianev kpishi ve vese ken jijingi yô, pase ityôkyaa i i doo u eren nahan yô. A kaa ér: “Ka i gba u shighe a kar ve a nenge ér anmgbian nan via ken jijingi kuma u a na nan ortamen ye. Shighe ka una nguren karen yô, gbenda u nan eren kwagh shi nan we ikyo sha ityom i i we nan ken tiônnongo la u na yô, i fa akaa a nan fetyô u eren la kua ieren i nan kure kure. Mbagenev na jighjigh ér saa vea lu ortamen shin a na ve imba tom la ken tiônnongo ve, vea nenge ér ve za ikyura ken mcivir u  Yehova ye. Aluer u ngu civir Yehova sha mimi hanma ijiir i u lu cii man sha hanma kwagh u ú eren cii yô, u za ikyura kpishi.”

Anmgbian ugen yange kegh hemba anyom pue cii, i va na un ortamen ye. A ôr kwagh ter kwagh ugen u i pase ken takerada u Esekiel ityough 1, u ior kpishi ve fe yô, maa ôr ityesen i un zough a mi ken kwagh shon la, a kaa ér: “Yehova nahan ikyekyeutya na, ka nongo na je la, sha ayem a a soo la. Ka shighe u se ver la a lu kwagh u vesen ga, kpa ka shighe u Yehova a ver la a lu kwagh u vesen ye. Sha kwagh u keren tom u ortamen la yô, m nenge mer ka kwagh u m soo shin ka kwagh u a sarem u lun la, i lu kwagh u vesen u a ne ve m keren u eren tom u ortamen ga. Alaghga kwagh u a gbem la a lu kwagh u Yehova a fe ér ka mgbe wam la ga yô.”

Aluer u ngu veren ishima u va eren tom u dedoo u orkuran la yô, ker sha u eren akaa a van a msaanyol ken tiônnongo. Aluer u kegh gbem man mba nan we ga kpa, de yen ishima ga, shi de vihin ishima kpaa ga. Raymond u se vande ôron kwagh na la kaa ér: “Ka a hange or u lun kwagh yum yô, mayange kwagh a kuman nan ga. Mba ishima ka i nyian ve hanma shighe la mba zough a msaanyol u or ka nana civir Yehova ve nan zua a mi la ga.” Seer lun a ityamegh ki jijingi u Aôndo, hemban je yô, ishimawan. Nôngo seer taver ken jijingi sha u timen ken Ruamabera. Seer shighe wou u pasen loho u dedoo shi henen Bibilo a mba i sar ve u fan mimi la. Hemen tsombor wou sha u eren akaa a ken jijingi kua ken mcivir u hen tsombor. Luun vea anmgbianev mba nomso man mba kasev hanma shighe u i gbe u ne lu imôngo yô. U nguren vian kuman sha kwagh u u soo u lun la yô, iniôngon you la ia na a saan we iyol u civir Yehova zan zan u kar hingir kwagh u i sar u u lun la.

Ian i eren akaa a aa na u kuma u nan we ma tom ken tiônnongo la, ka ian i dedoo i Yehova a ver yô; a soo ér mba ve lu keren ityom i ken tiônnongo la cii ve va ahenge, nahan msaanyol a kar ve ken mcivir na ga; shi nongo na kpa soo nahan ga. Aôndo suen shi veren mba ve civir un a awashima u dedoo la cii. Yehova ‘seer tom u nyoonyol sha iveren na ga,’ er hanma iveren na cii ka i lu nahan.—Anz. 10:22.

Aluer u ker u lun a tom ken tiônnongo ica i gba hegen je kpa, akaa nga her kpishi a u er ve u seer lun a Yehova kôôsôô yô. Aluer u ngu nôngon wer u lu a aeren a i gbe u ú lu a mi keng la, shi u ngu eren tom ken tiônnongo sha gbashima shi tsombor wou kpa u kende u ga yô, Yehova una hungur a kwagh môm u ú er ken mcivir na la ga. Yô, a̱ kaa ér we u er nyityokwagh kpa, i saan we iyol u civir Yehova hanma shighe cii.