LI Fernandoe ta xiʼ. * Yuʼun laj yichʼ albel ti chchiʼinat ta loʼil xchiʼuk chaʼvoʼ moletike. Oy xa van jayibuk velta kʼalal laj yichʼik vulaʼanel xchiʼuk li jkʼelvanej ta sirkuitoe, li moletike laj xa onoʼox yalbeik li kʼusitik skʼan spas sventa sta yan matanaletik li ta tsobobbaile. Kʼalal echʼ xaʼox jutuke, li Fernandoe tsjakʼbe sba mi chkʼot van skʼakʼalil ti chichʼ biiltasel ta mol ta tsobobbaile. Li avi xtok une echʼ xa ti chvulaʼanvan li jkʼelvanej ta sirkuitoe. ¿Kʼusi van ch-albat yan velta yuʼun li moletike?

Jun li mol taje kʼelbat li kʼusi chal ta 1 Timoteo 3:1 xchiʼuk albat ti laj xa yichʼ biiltasel ta mol ta tsobobbaile. Li Fernando ti yakal xa tsmala jujupʼel li kʼusi ch-albate labal to laj yaʼi, jaʼ yuʼun xi laj yale: «¿Kʼusi la? ¿Kʼuxi van un?». Li ermanoe la xchaʼal yan velta, vaʼun stseʼin xa sat li Fernandoe. Ta tsʼakale, kʼalal laj yichʼ alel li ta tsobobbaile, skotol li buchʼutik te ta tsobobbaile xmuyubajik tajek ek.

¿Mi chopol van ti oy ta yoʼonton tstaik abtelal li ta tsobobbaile? Moʼoj ta melel, jech kʼuchaʼal chal 1 Timoteo 3:1, «me oy bochʼo tscʼan ta xʼoch ta jqʼuelvanej yuʼun jcholcʼopetique, jaʼ jun lequil abtel tscʼan tspas». Ta skoj ti jaʼ chtijbat yoʼontonik taje, epal yajtsʼaklomtak Cristo chchʼiik ta mantal xchiʼuk ta skoj taje, li ta steklumal Diose oy epal moletik ta tsobobbail xchiʼuk yajkoltaobba mol ti lek chanemike. Pe ta skoj ti yakal ch-epaj li tsobobbailetike, skʼan oyuk mas ermanoetik ti oyuk ta yoʼontonik ch-ochik «ta jqʼuelvanej yuʼun jcholcʼopetique». ¿Kʼuxi van lek xuʼ spasik? Ta yan xtoke, li buchʼutik tskʼan chichʼ yabtelik ta mol ta tsobobbaile, ¿mi skʼan van te xvulvun-o yoʼontonik sventa tskʼelik bakʼin ch-albatik ti jaʼik xa mol ta tsobobbail kʼuchaʼal la spas li Fernandoe?

Li bu chal «tscʼan ta xʼoch ta jqʼuelvanej» xie chichʼ jelubtasel li verbo ta griego kʼope ti jaʼ skʼan xal ti oy kʼusi ta jkʼantik tajek xchiʼuk ti skʼan ta jxachʼ jkʼobtik sventa ta jtatike. Taje jaʼ chakʼ jnoptik ti ta xachʼ skʼob junuk krixchano sventa tskʼok jpʼejuk sat teʼ ti lek ta kʼelel ti te to jipil ta steʼele. Vaʼun chaʼa, li  Pabloe maʼuk la skʼan laj yal ti ta xpichʼetel oʼontonal o ti oy ta koʼontontik yuʼuninel kʼusi oy yuʼun yantik sventa xichʼ tael li matanal ta tsobobbaile. ¿Kʼu yuʼun moʼoj? Yuʼun li buchʼu oy ta yoʼonton ta melel tskʼan chtun kʼuchaʼal mol ta tsobobbaile «lequil abtel tscʼan tspas», maʼuk noʼox ti jech tskʼan biiltasele.

Li kʼusitik chichʼ kʼanel ti toj tsots skʼoplal sventa xichʼ tael li jun lekil abtel taje te chal ta 1 Timoteo 3:2 kʼalal ta 7 xchiʼuk Tito 1:5 kʼalal ta 9. Ta sventa li moletike, jun mol ta tsobobbail ti lek xa chanem ti Raymond sbie xi chale: «Chkakʼ venta ti kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti kʼu kelantike. Ti jnaʼtikuk xijkʼopoj xchiʼuk ti xijtojob ta chanubtasvaneje tsots skʼoplal, pe skʼan xtok ti lekuk jkʼoplaltike, ti oyuk noʼox smelol kʼusi ta jpastike, ti pʼijukutik ta spasel kʼusitike, ti oyuk lek jmeloltike, ti xij-ikʼvan ochel ta jnatike xchiʼuk ti lekuk jnaʼ xijrasonaje».

Jun ermano ti lek stalelale chakʼ ta ilel ti lek stalelal kʼalal muʼyuk tspas li kʼusitik chopole xchiʼuk ti mu snaʼ sjut kʼope. Oy noʼox smelolal li kʼusi nopem xaʼi tspase, oy spʼijil xchiʼuk snaʼ xrasonaj xchiʼuk oy noʼox smelolal chichʼ batel li xkuxlejale; jaʼ yuʼun li yermanotake spatoj yoʼontonik ti lek tsbeiltasik batel li tsobobbaile xchiʼuk ti chkoltaatik kʼalal oy skʼopike. Ta skoj ti lek yoʼontone tspatbe yoʼonton li kerem tsebetike xchiʼuk li buchʼutik achʼik toe. Xchiʼuk ta skoj ti skʼanoj spasel li kʼusi leke, tspatbe yoʼonton xchiʼuk tskolta li buchʼutik ipike xchiʼuk li buchʼutik malubemik xae. Chʼieso li talelaletik taje, sventa chatun ta stojolal li yantike, maʼuk noʼox ta skoj ti yuʼun chakʼan akʼbel junuk abtelal ta tsobobbaile. *

Li moletike xuʼ me xalbeik mantal xchiʼuk tstijbeik yoʼonton li buchʼutik «tscʼan ta xʼoch ta jqʼuelvanej[e]». Akʼo mi jech, li buchʼu tskʼan tspas taje jaʼ li ermano ti oy ta yoʼonton tskʼan li matanale. Henry ti ep xa jabiletik chtun ta mole xi chale: «Mi chakʼan chavichʼ akʼbel junuk matanal ta tsobobbaile, skʼan tsots cha-abtej sventa spas avuʼun li kʼusi chichʼ kʼanele». Vaʼun laj yalbe skʼoplal li Eclesiastés 9:10: «‹Scotol li cʼusitic chaʼacʼbat aventain spasele paso me ti bu cʼalal xatabe yipal spasele›, jaʼ xkaltik, ta skotol avipal. Mi laj yakʼboxuk junuk avabtel li moletike, paso lek ti bu kʼalal xuʼ avuʼune. Kʼupino spasel skotol li abtelal cha-akʼbat ta tsobobbaile, akʼo mi jaʼ noʼox  chamesomaj. Li abtelal chapase xchiʼuk li avip chavakʼe ta me xvinaj». Ta melel, mi chakʼan chakʼot ta mol ta tsobobbaile, skʼan me xa-abtej xchiʼuk ti spat yoʼontonik ta atojolal ta kʼusuk noʼox abtelal ta sventa li mantale. Li kʼusi skʼan xakʼ ta ilel ta xkuxlejale jaʼ ti bikʼit chakʼ sbae, maʼuk ti yuʼun noʼox tskʼan tsots yabtele xchiʼuk sventa tstoy-o sbae (Mat. 23:8-12).

Junantik li buchʼutik tskʼanik junuk matanal ta tsobobbaile xuʼ van xlik sbaba-alik o xuʼ van oy kʼusi xlik yalik sventa x-akʼbatik li matanale. O yantike ch-ilinik mi albatik mantal yuʼun li moletike. Li ermanoetik taje lek me ti xi sjakʼbe sbaike: «¿Mi jaʼ noʼox van ta jkʼan li kʼusi oy ta koʼonton jtuke o mi jaʼ noʼox ta jkʼan ta jchabi li xchijtak Jeova ta skoj ti bikʼit chkaʼi jbae?».

Li buchʼutik tskʼan tstaik junuk matanale skʼan me mu xchʼay ta sjolik li kʼusi chichʼik kʼanbel akʼo spasik li moletike: jaʼ ti ‹skʼan chakʼik ta ilel li kʼusi lek ta pasel ta stojolike› (1 Ped. 5:1-3). ¿Kʼuxi van tspas yuʼunik taje? Jaʼ ti tspʼajik li kʼusitik chichʼ alel xchiʼuk li kʼusi chichʼ pasel ti muʼyuk leke, ti oyuk smalael yuʼunike xchiʼuk ti xkuchuk yuʼunike akʼo mi yichʼojik junuk matanal o muʼyuk. Ta melel, kalal oy buchʼu chkʼot ta mole maʼuk skʼan xal ti tukʼ xa tspas skotole (Núm. 12:3; Sal. 106:32, 33). Jech xtok, jun ermanoe xuʼ van chal «acʼo me jnaʼoj lec ta jol ta coʼnton ti muʼyuc cʼusi chopol jpasoje», pe xuʼ van li yantike mu jechuk chilik xchiʼuk xuʼ van oy srasonik xtok (1 Cor. 4:4). Jaʼ yuʼun chaʼa, mi oy laj yakʼboxuk junuk mantal ta sjunul yoʼontonik li moletik xchiʼuk ti te la slokʼesik ta Vivliae skʼan me mu xa-ilin kʼalal chavaʼie. Vaʼun akʼo persa ti chavakʼ ta akuxlejal li tojobtaseletik chakʼboxuke.

Junantik ermanoetike toj jal xa tajek la smala chaʼiik. Mi ep xa jabil chakʼan cha-och ta «jqʼuelvanej yuʼun jcholcʼopetique», ¿mi tavan xlaj smalael avuʼun bakʼintik? Mi jaʼ jeche, kʼelo avil li kʼusi yakʼoj ta naʼel li Dios liʼe: «Me mu jtatic ta ora li cʼusi ta jmalatique ta xloʼilaj coʼntontic; pero me chcʼot ta pasel li cʼusi ta jcʼantique toj jun noʼox coʼntontic» (Prov. 13:12).

Kʼalal oy kʼusi ta jkʼantike, pe toj tsots ta tael chkaʼitike, xuʼ me x-ipaj li koʼontontike. Jaʼ jech kʼot ta stojolal li Abrahame. Li Jeovae laj yalbe ti chakʼbe jun xnichʼone, pe toj jal xaʼox echʼ ti muʼyuk bu x-ayan junuk yol xnichʼonik li Abraham xchiʼuk Sarae (Gén. 12:1-3, 7). Kʼalal ep xaʼox sjabilale xi laj yale: «Cajval, Mucʼul Dios, ¿cʼusi chtun o cuʼun li jmoton chavacʼbune yuʼun lec xanaʼ ti muʼyuc jnichʼone? [...] Ti muʼyuc avacʼojbun junuc jnichʼone». Akʼo mi albat yuʼun Jeova ti chkʼot ta pasel li kʼusi albate, te van chanlajuneb jabil echʼ sventa xkʼot ta pasel yuʼun (Gén. 15:2-4; 16:16; 21:5).

Vaʼun chaʼa, ¿mi mu xa van junuk yoʼonton tun ta stojolal li Jeovae? Muʼyuk ta melel. Li stuke muʼyuk la snop mi muʼyuk chakʼ kʼotuk ta pasel li Jeovae. Jaʼ yuʼun jaʼ la smala li kʼusi lek chtal ta tsʼakale. Xi la stsʼiba li jtakbol Pabloe: «Jech jun yoʼnton la smala li cʼusi iʼalbate, jech laj onoʼox sta li cʼusi scʼoplal chichʼe» (Heb. 6:15). Ta tsʼakale, li Dios ti skotol xuʼ yuʼune laj yakʼbe ep bendision ti muʼyuk toʼox bu jech snopoje. ¿Kʼusi chchanubtasutik li kʼusi la spas li tukʼil moltotil taje?

Mi oy ta avoʼonton chata junuk matanal, pe toj ep xa jabil la amala xchiʼuk ti muʼyuk to kʼoteme, mu me  xalubtsaj; pato-o me avoʼonton ta stojolal li Jeovae. Mu me jaʼuk xakʼ ti xavat avoʼontone. William ti ep skoltaoj ermanoetik sventa xchʼiik ta mantale, xi chale: «Sventa xichʼ pasel skotol kʼusi chichʼ kʼanele, skʼan chʼakbel yorail. Li kʼusitik snaʼ spasel xchiʼuk ti kʼu yelan stalelal li jun ermanoe kʼunkʼun chvinaj talel ta skoj ti kʼu yelan chakʼ ta ilel stalelale xchiʼuk mi tspas li kʼusi chichʼ kʼanbele. Oy buchʼutik chalik ti jaʼ to lekutik mi la jtatik li matanal taje o mi laj kichʼtik biiltasele. Taje mu jechuk xchiʼuk xuʼ van jaʼ xa noʼox batem tajek ta koʼontontik. Li kʼusi melele, sventa lek xbat li jkuxlejaltike jaʼ ti tukʼ xijtun ta stojolal li Jeovae, mu ventauk bu oyutik o kʼusi ta jpastik».

Jun ermano ti mas ta lajuneb jabil la smala sventa xkʼot ta mol ta tsobobbaile. Laj yalbe skʼoplal li loʼil ti toj lek ojtikinbil ta kapitulo 1 yuʼun Ezequiele, chalbe skʼoplal li kʼusi la xchan tee: «Li Jeovae tstsʼot batel li skaretae, li s-organisasione, tstsʼot batel jech kʼuchaʼal tskʼane. Maʼuk chkʼot ta pasel kʼuchaʼal ta jkʼantike, moʼoj, yuʼun jaʼo tspas kʼalal sta-o chile. Akʼo mi oy tajek ta koʼonton ti chikʼot ta mol ta tsobobbaile, li kʼusi mas tsots skʼoplale maʼuk li kʼusi ta jkʼane o ti spas kuʼun li abtelal ta mol ta tsobobbail chkaʼie. Xuʼ van li kʼusi ta jkʼane maʼuk li kʼusi chtun kuʼun chil li Jeovae».

Mi amalaoj spasel ‹li lekil abtelal› sventa xakʼot ta mol ta tsobobbaile, koltavanan sventa xmuyubajuk avuʼun li tsobobbaile. Mi toj kʼun chjelav chavaʼi li kʼakʼaletike, paso persa ti mu jaʼuk te xvulvun-o avoʼontone xchiʼuk oyuk smalael avuʼun. Raymond ti laj kalbetik skʼoplal ta slikebale xi chale: «Kʼalal mu noʼox x-echʼ koʼontontik ta skʼanel jtosuk kʼusie, muʼyuk noʼox bu jun koʼontontik. Mi jaʼ noʼox te jmalaojtik-oe xuʼ me muʼyuk xa xijmuyubaj chijtun ta stojolal li Jeovae». Jaʼ yuʼun chaʼa, chʼieso me li yabtel xchʼul espiritu Diose, mas to ti oyuk smalael avuʼune. Tsatsubtaso aba ta mantal kʼalal chachan li Vivliae, cholo mas li mantale xchiʼuk paso ta yajtsʼaklomtak Cristo li krixchanoetike. Beiltaso batel li avutsʼ aval ta spasel li kʼusitik ta sventa mantale xchiʼuk li ta yichʼel ta mukʼ Jeova ta kutsʼ kalaltike. Tabo me sbalil kʼalal te tsobolot xchiʼuk li buchʼutik jmoj xchʼunel avoʼontonike. Kʼalal ch-echʼ li kʼakʼaletike xuʼ xamuyubaj chatun ta stojolal li Jeovae.

Nopo ti kʼakʼaletik ch-echʼ sventa chavakʼbe yipal spasel li kʼusi chichʼ kʼanele, jaʼ jun mukʼta matanal chakʼbot li Jeovae; mi jaʼuk Jeova o li s-organisasione tskʼan ti xavat avoʼontone. Li buchʼutik chtunik ta stojolale, chkoltaatik xchiʼuk ch-akʼbatik bendision yuʼun li Diose. Xchiʼuk jvules ta joltik ti «mu jta jvocoltic yuʼun» li bendisionetik chakʼe (Prov. 10:22).

Akʼo mi ep xa jabiletik amalaoj, xuʼ to onoʼox xachʼi batel ta mantal. Li Jeovae mu xchʼay xaʼi ti chavakʼbe batel yipal stsʼitesel li talelaletik ti chichʼ kʼanele xchiʼuk ti tsots cha-abtej li ta tsobobbaile xchiʼuk ti chachʼakbe yorail li avutsʼ avalale. Muyubajan-o me ti chatun ta stojolal li Jeovae, mu ventauk kʼusi abtel xa-akʼbat li ta tsobobbaile.