Cameron: A Jon, nsangelanga mīsambo ya kitatyi ne kitatyi yotwisambilanga pa Bible. * Difuku dya mfulo dyotwesambile, waipangwile kipangujo kitala pa Bulopwe bwa Leza. Waipangwile kine kikulupidile Batumoni ba Yehova amba, Bulopwe bwashilwile kuludika mu mwaka wa 1914.

Jon: Bine, natangile mu dibuku dyenu dimo, kadi dyadi dinena’mba Bulopwe bwa Leza bwāshilwile kuludika mu 1914. Kino kyantulumwije mwanda munenanga’mba nkulupilo yenu yonso imanine pa Bible.

Cameron: I amo, ye motunenenanga.

Jon: Biyampe, natangile ami mwine mu Bible yense. Ino, nkibwanyapo kuvuluka’mba namwene kisonekwa kitela mwaka wa 1914. Naenda ne kukatala mu Bible udi pa Entelenete nakakimba mwaka wa “1914.” Ino, nkyasokwelepo uno mwaka mu Bisonekwa.

Cameron: Nakufwija’ko abe Jon pa bubinga bubidi. Bubajinji, pa kutanga kowatangile Bible yense mutuntulu. Bine, usenswe Kinenwa kya Leza.

Jon: Bine nekisenswe. Kekudipo dibuku dikwabo didingakene nakyo.

Cameron: I amo. Bwa bubidi, nakufwija’ko pa kupūtula Bible mwanda wa kutana malondololo a kipangujo kyobe. Walongele’nka bitukankamika Bible kulonga amba: ‘Kimbidila’ kwivwanija. * Kulonga kowalongele buno bukomo i kuyampe.

Jon: Wafwa’ko. Nkimbanga kwendelela na kwifunda. O mwanda nalongele bukimbi ne kusokola myanda imo itala mwaka wa 1914 mu dino dibuku dyotwifundanga’mo. Ilombola kilotwa kyālotele mulopwe—monangila kya mutyi mukatampe wāshindilwe kupwa washipuka.

Cameron: Bine, i amo. I bupolofeto busonekelwe mu Danyele shapita 4. Bwisambila pa kilotwa kyālotele Nebukaneza Mulopwe wa Babiloni.

Jon: Bine, i abo. Natangile buno bupolofeto misunsa mivule. Ino na bubine, nkyamwenepo kukwatañana kobukwatañene na Bulopwe bwa Leza nansha na mwaka wa 1914.

Cameron: I bya bine, abe Jon, nansha ke mupolofeto Danyele mwine kāivwanijepo biyampe bintu byobāmupēle kusoneka ku bukomo bwa mushipiditu!

Jon: Bine?

Cameron: Bine kadi. Danyele 12:8, unena’mba: “Kabidi nami naivwana, ino kwivwanijapo mpika.”

Jon: Nanshi nkidipo bunka. Kino kibanengeja neivwane’ko biyampe bityetye.

Cameron: Bubine i buno amba, Danyele kaivwanijepo mwanda kitatyi kyātungilwe na Leza kya bantu kwivwanija ne pa mfulo nshintulwilo ya bupolofeto  budi mu mukanda wa Danyele kyādi ke kyabwene. Ino pano, mu kino kyetu kitatyi, tukokeja kwibwivwanija ne pa mfulo.

Jon: Mwanda waka ubanena nankyo?

Cameron: Eyo, tala bidi byobya byotutanga mu vese ulonda’ko. Danyele 12:9 unena’mba: “Binenwa i bifibwe, ne kulamikwa, poso’nka ku kyaba kya kumfulo’kwa.” Nanshi buno bupolofeto bwādi bwa kwivwanikwa senene’nka kitatyi kilampe pa kupita’po, mu “kyaba kya kumfulo’kwa.” Kadi monka motusa kwisambila’po panopano ponka mu kifundwa kyetu kya Bible, bukamoni bonso bulombola’mba tudi pano mu kino kitatyi kya mfulo. *

Jon: Penepa, lelo ubwanya kunshintulwila bupolofeto budi mu Danyele?

Cameron: Nsa kutompa.

Cameron: Pa kushilula, leka bidi nesambile mu kīpi pa byāmwene Mulopwe Nebukaneza mu kilotwa kyandi. Kupwa ketwisambila pa shintulwilo yabyo.

Jon: BIYAMPE.

Cameron: Mu kilotwa, Nebukaneza wāmwene mutyi mukatampe wa bula bufika ne mūlu. Ebiya wāivwana mukendi wa Leza usoñanya’mba mutyi utetwe. Inoko, Leza wānene kushiya miji ya’o panshi. Uno mutyi wādi wa kushipuka monka pa kupwa kwa “bitatyi bisamba-bibidi.” * Buno bupolofeto bwādi butala dibajinji Mulopwe Nebukaneza aye mwine. Nansha byaādi mulopwe mutumbe—pamo bwa mutyi mulampe kufika ne mūlu—wātetelwe mu “bitatyi bisamba-bibidi.” Lelo uvulukile byālongekele?

Jon: Mhm, nkivulukilepo.

Cameron: Biyampe. Bible ulombola’mba Nebukaneza wābelele bulubi, mu bula bwa myaka isamba-ibidi. Mu kino kitatyi, kādipo ubwanya kuludika bu mulopwe. Ino bitatyi bisamba-bibidi pa kupwa, Nebukaneza wākoma kadi wāshilula kuludika monka. *

Jon: BIYAMPE, pano naivwanija byowanena. Ino, le bino byonso bikwatañene namani na Bulopwe bwa Leza ne mwaka wa 1914?

Cameron: Mu kīpi buno bupolofeto budi na kufikidila kubidi. Kubajinji, kwālongekele kitatyi kyāimene buludiki bwa Mulopwe Nebukaneza. Kwa bubidi, kutala pa kukalakanibwa kwa buludiki bwa Leza. Nanshi i kuno kufikidila kwa bubidi kukwatañene na Bulopwe bwa Leza.

Jon: Lelo wayukile namani’mba bupolofeto budi na kufikidila kwa bubidi mu mwanda utala Bulopwe bwa Leza?

Cameron: Dibajinji bidi, tutana bubinga mu bupolofeto abo bwine. Kukwatañana na Danyele 4:17, bupolofeto bwāletelwe mwanda “wa kunena’mba bōmi bayuke bidi, amba Mwine Mukatakata Mwine ubikalanga mu bulopwe bwa bantu, ne kupana’bo kudi yewa watōkelwe, shi i ani, shi i ani.” Lelo ubamone bishima “bulopwe bwa bantu”?

Jon: En-en, binena’mba “Mwine Mukatakata Mwine ubikalanga mu bulopwe bwa bantu.”

Cameron: Bine. Le ulanga “Mwine Mukatakata Mwine” i ani?

Jon: Nanga’mba bino binenwa bisambila padi Leza.

Cameron: I amo. Nanshi bino binenwa bitulombola’mba buno bupolofeto kebwisambilangapo’nka padi Nebukaneza. Bwisambilanga ne pa “bulopwe bwa bantu”—ko kunena’mba, kuludikwa kwa bantu na Leza. Kadi kino kidi na buluji shi tutale myanda idi kulu ne kunshi kwa buno bupolofeto.

Jon: Le usaka kunena bika?

Cameron: Mukanda wa mu Bible wa Danyele wisambila kitatyi ne kitatyi pa mwanda umo mukatampe. Ulombola dibajinji kushimikwa kwa Bulopwe bwa Leza buludikwa na Yesu, wandi Mwana. Kimfwa, tujokele’bidi ku mashapita abidi. Le ubwanya kutanga Danyele 2:44?

Jon: BIYAMPE. Panena amba: “Penepa kadi mu mafuku a boba balopwe Leza wa mūlu ukemika bulopwe kebukōnakanibwapo nansha patyetye, nansha bulopwe bwine bwabo kupityila ku bantu  bangi, ehe; ino bukatyumuna bipindibipindi ne kukubija malopwe ano’a onsololo, kadi bukemananga nyeke.”

Cameron: Wafwa’ko. Le ulanga’mba uno vese wisambila pa Bulopwe bwa Leza?

Jon: Hmm. Nkiyukilepo bidi.

Cameron: Biyampe, yuka’mba uno vese unena’mba buno Bulopwe “bukemananga nyeke.” Buno i Bulopwe bwa Leza, inoko bino ke binenwapo byotukokeja kunena pa umbikalo wa muntu, mwene i amo?

Jon: I amo, ketubwanyapo kwibinena.

Cameron: Kudi bupolofeto bukwabo budi mu mukanda wa Danyele bwisambila pa Bulopwe bwa Leza. I bupolofeto busonekelwe mu Danyele 7:13, 14. Buno bupolofeto bwisambila pa mwanda utala mulopwe wa mu mafuku a kumeso amba: “Kadi kwamupebwa bufumu, ne ntumbo, ne bulopwe, amba bantu bonsololo, ne mizo, ne ndimi, bakamwingidile; bufumu bwandi i bufumu bwa kulādilamo nyeke, kebukapitepo, ne bulopwe bwandi i bwampikwa kukōnakanibwa.” Lelo mu buno bupolofeto mudi kintu kampanda kimweka bu kiyukene biyampe?

Jon: Bwisambila pa bulopwe.

Cameron: I amo. Kadi ke pa bulopwe bo-bonsopo. Yuka’mba bunena’mba buno Bulopwe bukekala na lupusa pa “bantu bonsololo, ne mizo, ne ndimi.” Mu muneneno mukwabo, buno Bulopwe bukaludika ntanda yonso.

Jon: Nkyadipo ndyukile’mba ye mobushintulwila, ino udi na bubinga. Ye mobunenena’nka nankyo.

Cameron: Kadi tala bintu bikwabo binena bupolofeto amba: “Bufumu bwandi i bufumu bwa kulādilamo nyeke, kebukapitepo, ne bulopwe bwandi i bwampikwa kukōnakanibwa.” Buno bupolofeto bumweka bu bwiifwane na bupolofeto botwatamba mu kutanga mu Danyele 2:44, mwene i amo?

Jon: Bine, i bwiifwane.

Cameron: Tupituluke bidi mu kīpi pa byotwadi tubesambila’po. Bupolofeto budi mu Danyele shapita 4 bwāletelwe mwanda wa bantu bayuke amba, “Mwine Mukatakata Mwine ubikalanga mu bulopwe bwa bantu.” Bino binenwa bilombola’mba, buno bupolofeto bwādi na kufikidila kukatampe kupita kufikidila kwa padi Nebukaneza. Kadi mu mukanda onso wa Danyele, tutana’mo bupolofeto bwisambila pa kushimikwa kwa Bulopwe bwa Leza buludikwa na wandi Mwana. Le ulanga’mba i byendele’mo tufule ku kunena’mba, buno bupolofeto budi mu Danyele shapita 4 bwisambilanga pa Bulopwe bwa Leza?

Jon: Nanga’mba i byendele’mo. Inoko, nkyamwene kala kukwatañana kudipo na mwaka wa 1914.

Cameron: Biyampe, nanshi tujokele bidi ku lusango lwa Mulopwe Nebukaneza. Wāelekejibwe na mutyi mu kufikidila kubajinji kwa bupolofeto. Buludiki bwandi bwāimikilwe kitatyi kyāshindilwe mutyi ne kwiushiya mu bitatyi bisamba-bibidi—ko kunena’mba, paābelele bulubi mu kitatyi kampanda. Bino bitatyi bisamba-bibidi byāfudile kitatyi kyākomene Nebukaneza ne kushilula kuludika monka. Mu kufikidila kwa bubidi kwa bupolofeto, buludiki bwa Leza bwādi bwa kukalakanibwa mu kitatyi kampanda—ino ke pa kukankalwapo kwa Leza.

Jon: Le ukimba kunena bika?

Cameron: Ko kunena’mba, mu bitatyi byasonekelwe Bible, balopwe ba Isalela bādi baludika mu Yelusalema bādi banenwe kushikata pa “lupona lwa Yehova.” * Bādi baludika bantu pa kyaba kya Leza. O mwanda buludiki bwa bano balopwe bwādi bine bu kilomboji kya buludiki bwa Leza. Inoko, kyaba  kimo bavule mu bano balopwe bālekele kukōkela Leza kadi babikalwa babo bavule nabo bālondele kimfwa kyabo kibi. Pa mwanda wa kubulwa kikōkeji kwa bene Isalela, Leza wēbalekele banekenibwe na bene Babiloni mu mwaka wa 607 K.K.K. Mu kine kitatyi’kya, kekwākidipo kadi mulopwe wa kwimanina Yehova mu Yelusalema. Mu buno buluji, buludiki bwa Leza bwāimikilwe. Lelo pano ubaivwana byonanena?

Jon: En-en.

Cameron: Nanshi mwaka wa 607 K.K.K. i ngalwilo ya bitatyi bisamba-bibidi, nansha kitatyi kyāimikilwe buludikidi bwa Leza. Ku mfulo kwa bitatyi bisamba-bibidi, Leza wādi wa kubikika mulopwe mupya wa kumwimanina—mu kino kitatyi, i muntu umo momwa mūlu. Ko kunena’mba kitatyi kyāfikidile bupolofeto bukwabo botwatanga mu Danyele. O mwanda kipangujo kikatampe i kino: Lelo bitatyi bisamba-bibidi byāfudile kitatyi’ka? Shi tubwanye kulondolola kino kipangujo, tukayuka ne kitatyi kyashilwile bulopwe bwa Leza kuludika.

Jon: Naivwana. Nange’po’po bidi—le bitatyi bisamba-bibidi byāfudile mu mwaka wa 1914?

Cameron: I amo! Ubaase.

Jon: Ino, le tubayuka’o namani?

Cameron: Bine, mu bula bwa mwingilo wandi wa pano pa ntanda, Yesu wālombwele amba bitatyi bisamba-bibidi byādi kebyafudile. * Nanshi kwādi kufwaninwe kwikala kitatyi kilampe. Bitatyi bisamba-bibidi byāshilwile myaka tutwa na tutwa kumeso kwa Yesu kwiya pano pa ntanda, kadi byāendelele mu kitatyi kampanda pa kupwa kwa aye kujokela momwa mūlu. Kadi vuluka’mba, nshintulwilo ya bupolofeto budi mu Danyele yādi keyatōkele kufika ne “ku kyaba kya kumfulo’kwa.” * Na bubine, ku mfulo kwa myaka ya 1800, befundi ba Bible bampikwa budimbidimbi bābandawile buno bupolofeto ne mapolofeto makwabo na katentekeji. Bāshilwile kujingulula’mba bitatyi bisamba-bibidi byādi bya kufula mu mwaka wa 1914. Kadi binkumenkume bivule bya ntanda bya mu kine kitatyi’kya bilombola’mba mwaka wa 1914 i mwaka washilwile Bulopwe bwa Leza kuludika momwa mūlu. I mwaka watwelele ino ntanda mu mafuku ayo a mfulo, nansha kitatyi kya mfulo. Pano namone amba uno umweka bu mwanda mupya wa abe kulangulukila’po . . .

Jon: Bine. Nsa kutanga uno mwanda dikwabo mwanda wa newivwanije biyampe.

Cameron: Kokalanga’ko. Nami byanombele kitatyi kivule pa kwivwanija buno bupolofeto ne kufikidila kwabo. Ino byokukidi ku ngalwilo, nkulupile’mba mīsambo yetu ibakukwasha umone’mba nkulupilo ya Batumoni ba Yehova mu mwanda utala Bulopwe imanine pa Bible.

Jon: Na bubine. Nteñwanga nyeke pa muswelo wimanine nkulupilo yenu pa Bible.

Cameron: Nami kadi mona’mba nobe usakanga nkulupilo yobe imanine pa Bible. Monka monanenenanga, ino i myanda mivule mipya yobwanya kulangulukila’po. Padi ukidi na bipangujo bimo bya kwipangula. Kimfwa, tubanenanga’mba bitatyi bisamba-bibidi bikwatañene na Bulopwe bwa Leza ne amba byāshilwile mu mwaka wa 607 K.K.K. Ino le i muswelo’ka otwayukile’mba bino bitatyi bisamba-bibidi byafudile mu 1914? *

Jon: Bine, neipangulanga’kyo.

Cameron: Bible aye mwine witukwashanga tuyuke bula bwine bwa bitatyi bisamba-bibidi. Lelo ukasangela kwisambila pa uno mwanda difuku dikwabo dyonkaya?

Jon: Biyampe.