KUCHEZGA NA MUNTHU
Kasi Ufumu wa Chiuta Ukamba Pawuli Kulamulira? (Chigaŵa Chakwamba)
Musi umu, muwonenge umo Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakuzgolera mafumbo agho ŵanthu ŵakuŵafumba. Titore kuti a Manda, awo Mbakaboni ŵa Yehova, ŵiza ku nyumba kwa a Kaunda.
‘LUTILIRANI KUPENJA’ UMANYI
A Manda: A Kaunda, nkhukondwa chomene para tikudumbiskana nkhani za mu Baibolo. * Kweni ulendo wamara mukafumba fumbo lakukhwaskana na Ufumu wa Chiuta. Mukafumba kuti, Chifukwa wuli ise tikugomezga kuti Ufumu wa Chiuta ukamba kulamulira mu 1914?
A Kaunda: Enya, apo nkhaŵazganga buku linu linyake nkhasanga fundo yakuti Ufumu wa Chiuta ukamba kulamulira mu 1914. Fundo iyi yikanizizika, chifukwa imwe mukuti vyose ivyo mukugomezga vikufuma mu Baibolo.
A Manda: Mbunenesko nadi.
A Kaunda: Icho nafumbira ni ichi: Nili kuŵazgapo Baibolo lose, kweni nkhukumbuka yayi kuti nkhaŵazgapo vya chaka cha 1914. Ntheura nkhajura Baibolo pa Intaneti na kupenja “1914.” Kweni wakasangika yayi.
A Manda: Chakwamba nimuwongani a Kaunda. Pali vifukwa viŵiri ivyo nkhumuwongerani. Chakwamba ntchakuti mwaŵazga Baibolo lose, kulongora kuti mukutemwa Mazgu gha Chiuta.
A Kaunda: Nkhughatemwa nadi, chifukwa nkhuwona kuti palije buku lakuluska Baibolo.
A Manda: Mukuneneska nadi. Chachiŵiri icho nkhumuwongerani ni ichi, mukayezga kupenja mazgoro mu Baibolo. Ivyo mukachita vikukolerana na ivyo Baibolo likutichiska kuchita. Likuti: ‘Lutilirani kupenja umanyi.’ * Mukuchita makora kuŵikapo mtima kuti musange mazgoro.
A Kaunda: Nawonga. Nkhukhumba kulutilira kusambira. Kweni nati napenjerezgaso chaka cha 1914, nkhasanga fundo zinyake mu buku ilo tikusambira. Mu buku ili mukuzunulika loto ilo themba Nebukadinezara likalota. Likalota chikhuni chikuru. Chikhuni ichi ŵakachidumulira pasi ndipo pamanyuma chikakuraso. Nkhuŵa nga ndimo ŵakayowoyera.
A Manda: Ndimo viliri nadi. Uwu ni uchimi uwo wuli mu buku la Daniel chipaturo 4. Ukuyowoya za loto ilo Themba Nebukadinezara la ku Babuloni likalota.
A Kaunda: Ehe! Ngwenewuwo uwo. Nkhaŵazgapo kanandi waka, kweni nkhuwona kuti vikukolerana yayi na fundo yakuti Ufumu wa Chiuta ukamba kulamulira mu 1914.
A Manda: Manyani kuti Daniyeli nayo wakamanyanga yayi ng’anamuro la ivyo wakaphalirika kuti walembe.
A Kaunda: Nadi?
A Manda: Enya. Wonani kuti pa Daniel 12:8, pakuti: ‘Nkhapulika, kweni kuti nkhapulikiska chara.’
A Kaunda: Natenge panji ndine pera nkhuleka kupulikiska, paliso ŵanyake ka? Nakondwa kumanya fundo iyi.
A Manda: Daniyeli wakatondeka kuwupulikiska chifukwa nyengo yakuti Chiuta wavumbulire uchimi uwu yikaŵa yindakwane. Kweni pasono tingavipulikiska makora.
A Kaunda: Mukuyowoyerachi nthena?
A Manda: Wonani ivyo tikuŵazga pa Daniel 12:9. Pakuti: ‘mazgu agha ghakwenera kusungika chisisi na kujalirika m’paka nyengo yaumaliro.’ Ntheura mauchimi agha ghakeneranga kuvumbulika mu “nyengo yaumaliro.” Apo tikusambira Baibolo, muwonenge kuti vinthu ivyo vikuchitika mbukaboni wakuti tili mu nyengo yaumaliro. *
A Kaunda: Mbwenu nilongosolerani pera uchimi wa mu Daniel.
A Manda: Niyezgenge kulongosora.
LOTO LA NEBUKADINEZARA
A Manda: Chakwamba nimulongosolerani pachoko ivyo Themba Nebukadinezara likawona mu loto. Pamanyuma ndipo nilongosorenge ivyo loto ili likung’anamura.
A Kaunda: Oho.
A Manda: Nebukadinezara wakawona chikhuni chikuru icho chikakura m’paka kuchanya. Wakapulika mungelo wa Chiuta wakuyowoya kuti khuni ili lidumulike. Kweni chisinkho chake ŵachileke. Ndipo para pajumpha “nyengo zinkhondi na ziŵiri” khuni ili lizamukuraso. * Uchimi uwu uli na vigaŵa viŵiri. Chigaŵa chakwamba chikafiskika pa Themba Nebukadinezara. Nangauli wakaŵa themba lakumanyikwa nga umo khuni likakulira m’paka kuchanya, wakadumulikira pasi kwa “nyengo zinkhondi na ziŵiri.” Kasi mukukumbuka ivyo vikachitika?
A Kaunda: Yayi.
A Manda: Suzgo palije. Kweni Baibolo likuti Nebukadinezara wakafuntha vyaka 7. Panyengo iyi wakaŵaso themba yayi. Pati pajumpha vyaka 7, wakachira na kuŵaso themba. *
A Kaunda: Ehe, tili lumoza. Kweni kasi vikukolerana wuli na Ufumu wa Chiuta kweniso chaka cha 1914?
A Manda: Nga umo nanguyowoyera, uchimi uwu uli na vigaŵa viŵiri. Ukafiskika pa Nebukadinezara apo ufumu wake ukatimbanizgika. Chigaŵa chachiŵiri, chikafiskika apo Ufumu wa Chiuta nawo ukatimbanizgika. Pakufiskika kwachiŵiri uku ndiko vikukolerana na Ufumu wa Chiuta.
A Kaunda: Kasi mukumanya wuli kuti kufiskika kwachiŵiri kukukolerana na Ufumu wa Chiuta?
A Manda: Chakwamba, zgoro likusangika pa uchimi wenewuwu. Pa Daniel 4:17, pakuti Chiuta wakayowoya uchimi uwu kuti ŵanthu awo ‘mbamoyo ŵamanye kuti Wapachanya Nkhanira wakuwusa mu ufumu wa ŵanthu, na kuwupeleka kwa uyo iyo wakhumba.’ Kasi mwaghawona mazgu ghakuti “ufumu wa ŵanthu”?
A Kaunda: Enya, ghakuti ‘Wapachanya Nkhanira wakuwusa mu ufumu wa ŵanthu.’
A Manda: Mwazgora makora, kweni mukughanaghana kuti ‘Wapachanya Nkhanira’ ni njani?
A Kaunda: Panji ni Chiuta.
A Manda: Mwaneneska. Fundo iyi ndiyo yikutovwira kumanya kuti uchimi uwu ukuyowoyaso vya Ufumu wa Chiuta. Tingapulikiska makora para tingawona mavesi ghanyake.
A Kaunda: Apa nasoŵa, mukung’anamurachi?
FUNDO YIKURU MU BUKU LA DANIEL
A Manda: Nkhani ya Ufumu wa Chiuta mu buku la Daniel yikuzunulika mwakuwerezgawerezga. Mavesi ghanandi ghakuyowoyerathu apo Ufumu wa Chiuta uzamwamba kulamulira kweniso kuti Yesu ndiyo wazamuŵa Themba. Mwachiyelezgero tiyeni tiwone pa Daniel 2:44. Mungaŵazga?
A Kaunda: Oho. Pakuti: ‘Mu mazuŵa gha mathemba agha Chiuta wa kuchanya wimikenge uthemba, uwo kuti wamuparanyika chara muyirayira, panji mazaza ghake ghasidike ku ŵanthu ŵanyake chara. Wamuteketa mauthemba ghose agha na kughamara kweni uwu wimilirenge muyirayira.’
A Manda: Nawonga. Kasi mukuwona kuti vesi ili likuyowoya vya Ufumu wa Chiuta?
A Kaunda: Mmm, kwali?
A Manda: Kweni wonani kuti vesi ili likuti Ufumu uwu ‘wimilirenge muyirayira.’ Likuyowoya nadi vya Ufumu wa Chiuta. Imwe mukuwona wuli? Kasi ulipo ufumu wa ŵanthu uwo ungakhala muyirayira?
A Kaunda: Aaa, nakayika mwe.
A Manda: Tiyeni tiwoneso uchimi unyake uwo ukuyowoya vya Ufumu wa Chiuta. Uchimi uwu uli pa Daniel 7:13, 14. Pakuyowoya za Themba la Ufumu uwu, lemba ili likuti: ‘Kwa iyo kukapika kuwusa na ntchindi na ufumu, kuti ŵanthu ŵamitundu yose, na viyowoyero vyose ŵamuteŵetere. Kuwusa kwake nkhwa muyirayira, uko kumarenge chara, ndipo ufumu wake uparanyikenge chara.’ Kasi ni mazgu wuli agho ghazunurikaso mu uchimi uwu?
A Kaunda: Ufumu.
A Manda: Mwaneneska. Kweni uchimi uwu ukuyowoya za ufumu bweka yayi. Wonani kuti uchimi ukuti Ufumu uwu uzamuŵa na mazaza pa ‘ŵanthu ŵamitundu yose, na mayowoyero ghose.’ Apa fundo njakuti Ufumu uwu uzamulamulira pa charu chose.
A Kaunda: Namanyanga yayi kuti ndivyo lemba ili likung’anamura, kweni mukuneneska. Ndivyo likuyowoya nadi.
A Manda: Wonaniso kuti uchimi uwu ukuti: ‘Kuwusa kwake nkhwa muyirayira, uko kumarenge chara, ndipo ufumu wake uparanyikenge chara.’ Fundo iyi yikukolerana na ivyo tanguŵazga pa Daniel 2:44. Imwe mukuwona wuli?
A Kaunda: Vikukolerana nadi.
A Manda: Sono tiyeni tiweleremo ivyo tadumbiskana. Uchimi wa pa Daniel chipaturo 4 ukapelekeka kuti ŵanthu ŵamanye kuti ‘Wapachanya Nkhanira wakuwusa mu ufumu wa ŵanthu.’ Mazgu agha ghakulongora kuti uchimi uwu ukuyowoyaso za Ufumu wa Chiuta, Nebukadinezara pera yayi. Ndipo mu buku la Daniel muli mauchimi ghanandi agho ghakuyowoyerathu apo Ufumu wa Chiuta uzamwamba kulamulira kweniso kuti Yesu ndiyo wazamuŵa Themba. Na umo tawonera apa, kasi mukugomezga kuti uchimi wa pa Daniel chipaturo 4 ukuyowoyaso za Ufumu wa Chiuta?
A Kaunda: Ndimo nane nkhuwonera. Kweni pali kukolerana wuli na chaka cha 1914?
“NYENGO ZINKHONDI NA ZIŴIRI ZIJUMPHE”
A Manda: Chakwamba, tiyeni tiwoneso nkhani ya Themba Nebukadinezara. Kumbukani kuti khuni mu uchimi uwu, likimiranga Nebukadinezara. Kweni ufumu wake ukatimbanizgika kwa nyengo zinkhondi na ziŵiri apo khuni likadumulika. Pa nyengo iyi Nebukadinezara wakafuntha. Nyengo zinkhondi na ziŵiri zikati zajumphapo, Nebukadinezara wakachira ndipo wakambaso kulamulira. Uchimi uwu ukafiskika kachiŵiri apo Ufumu wa Chiuta ukatimbanizgika kwa kanyengo. Kutimbanizgika uku kukaŵa chifukwa chakuti Chiuta wakatondeka yayi.
A Kaunda: Mukung’anamurachi?
A Manda: Kale para mathemba gha Israyeli ghakulamulira mu Yerusalemu, ŵakatenge ‘ghakhala pa chitengo cha uthemba wa Yehova.’ * Ghakimiranga Chiuta pakulongozga ŵanthu ŵake. Ntheura, mathemba agha ghakimiranga Ufumu wa Chiuta. Kweni nyengo yikati yajumphapo, mathemba ghanandi ghakagalukira Chiuta. Ndipo ŵanthu ŵanandi nawo ŵakagaluka. Pakuti Ŵaisrayeli ŵakagaluka mu 607 B.C.E., Chiuta wakaŵapeleka mu mawoko gha Ŵababuloni. Kufuma mu nyengo iyo mu Yerusalemu mukaŵavya themba ilo likimiranga Yehova. Ntheura tingati Ufumu wa Chiuta ukatimbanizgika. Tili lumoza nthena?
A Kaunda: Enya, nkhulondezga.
A Manda: Ntheura Ufumu wa Chiuta ukamba kutimbanizgika mu 607 B.C.E. Apa ndipo nyengo zinkhondi na ziŵiri zikambira. Nyengo zinkhondi na ziŵiri zikati zamara, Chiuta wakimika themba liphya ilo likwimira iyo. Apa ndipo mauchimi ghanyake agho tikuŵazga mu buku la Daniel ghakafiskikira. Kweni fumbo ndakuti: Kasi nyengo zinkhondi na ziŵiri zikamara pawuli? Para tamanya zgoro la fumbo ili, mbwe timanyenge apo Ufumu wa Chiuta ukamba kulamulira.
A Kaunda: Oho, lekani niyezge. Zikwenera kuti zikamara mu 1914, ŵati?
A Manda: Mwazgora makora.
A Kaunda: Kweni mukumanya wuli kuti ni 1914?
A Manda: Apo Yesu wakaŵa pa charu chapasi wakalongora kuti nyengo zinkhondi na ziŵiri zichali zindamare. * Ntheura pakeneranga kujumpha nyengo yitali. Nyengo zinkhondi na ziŵiri zikamba apo Yesu wakaŵa kuti wachali kuchanya, ndipo zikalutilira wati wiza na kuweleraso kuchanya. Kumbukaniso kuti ng’anamuro la uchimi wa mu buku la Daniel likeneranga kumanyikwa mu “nyengo ya umaliro.” * Chakukondweska ntchakuti m’ma 1800, ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakasanda mwakupwelelera uchimi uwu na ghanyake. Ŵakamba kupulikiska kuti nyengo zinkhondi na ziŵiri zizamumalira mu 1914. Ndipo vinthu vyakofya ivyo vikamba kuchitika pa charu chose mu chaka ichi, vikulongora kuti Ufumu wa Chiuta ukamba kulamulira kuchanya mu 1914. Mazuŵa ghaumaliro ghakamba nyengo iyi. Nkhuwona kuti tadumbiskana vinandi chomene. . . .
A Kaunda: Enya. Kweni niwelerengemo kuti nipulikiske makora.
A Manda: Kudandawura yayi. Nane pakatora nyengo yitali kuti nipulikiske mauchimi agha. Kweni nkhugomezga kuti sono mwawona kuti ivyo Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakugomezga pa nkhani ya Ufumu vikufuma mu Baibolo.
A Kaunda: Nkhanira. Icho chikunikondweska ntchakuti, ivyo mukugomezga vikufuma mu Baibolo.
A Manda: Nawonga, ndipo nawona kuti namwe ndivyo mukukhumba. Nga umo nayowoyera, tadumbiskana kale vinandi. Ndipo mukwenera kuti muchali na mafumbo. Mwachiyelezgero, tanguwona kuti pali kukolerana pakati pa nyengo zinkhondi na ziŵiri na Ufumu wa Chiuta. Tanguwonaso kuti nyengo izi zikamba mu 607 B.C.E. Kweni kasi tikumanya wuli kuti nyengo zinkhondi na ziŵiri zikamara mu 1914? *
A Kaunda: Nane nkhumanya makora cha.
A Manda: Baibolo likutovwira kumanya utali wa nyengo zinkhondi na ziŵiri. Kasi mungatemwa kuti nyengo yinyake tizakadumbiskane nkhani iyi? *
A Kaunda: Enya.
Kasi muli na fumbo pa ivyo Baibolo likusambizga? Kasi pali vinthu ivyo Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakugomezga, kweni imwe mukuvipulikiska yayi? Usange ni nthena, fumbani yumoza wa Ŵakaboni ŵa Yehova para mwakumana nayo. Wazamukondwa comene kumuzgorani.
^ ndime 5 Para Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakusambira Baibolo na munthu, kanandi ŵakudumbiskana dankha nayo nkhani yimoza pa nyengo yimoza.
^ ndime 21 Wonani chipaturo 9 mu buku la Kasi Baibolo Likusambizgaci Comenecomene? lakupharazgika na Ŵakaboni ŵa Yehova.
^ ndime 63 Mu uchimi wakuyowoya za mazuŵa ghaumaliro, Yesu wakati: “Yerusalemu [uyo wakimiranga ulamuliro wa Chiuta] wazamukandilizgika na mitundu, m’paka nyengo zakutemeka za mitundu zifiskike.” (Luka 21:24) Ntheura mu nyengo ya Yesu, Ufumu wa Chiuta ukaŵa kuti uchali wakutimbanizgika ndipo ukeneranga kulutilira m’paka mu mazuŵa ghaumaliro.
^ ndime 67 Wonani peji 215-218 mu buku la Kasi Baibolo Likusambizgaci Comenecomene?
^ ndime 69 Chigaŵa chachiŵiri cha nkhani iyi chizamulongosora malemba agho ghakutovwira kumanya utali wa nyengo zinkhondi na ziŵiri.
Panji Mungatemwa Kuŵerengaso Nkhani Izi
GONGWE LA MULINDA
Kasi Ufumu wa Chiuta Ukamba Pawuli Kulamulira?—Chigaŵa Chachiŵiri
Uchimi wa mu Baibolo kweniso loto ilo themba la ku Babuloni likalota, vikuvumbura chaka icho Ufumu wa Chiuta ukambira kuwusa.
MANYANI VYA ISE
Ivyo Ŵanthu Ŵakutemwa Kufumba vya Ŵakaboni ŵa Yehova
Pali vinandi ivyo ŵanthu ŵakufumba vya Ŵakaboni ŵa Yehova. Sangani mazgoro.
MALEMBA GHAKUPATULIKA MU MANG'ANAMULIRO GHA CHARU CHIPHYA
Maufumu Ghankhongono Agho Daniyeli Wakawona mu Mboniwoni
Wonani chikozgo chikuru icho chikawoneka mu maloto pa Daniyeli chaputara 2 na kufiskika kwake.
